Μοναστήρι του Ζενταζένι
Συντεταγμένες: 41°52′16.864″N 44°45′56.387″E / 41.87135111°N 44.76566306°E
Το Μοναστήρι του Ζενταζένι (γεωργιανά: ზედაზნის მონასტერი) είναι ένα Γεωργιανό Ορθόδοξο μοναστήρι που βρίσκεται σε μία δασωμένη έκταση που καλύπτει το όρος Ζενταζένι, στην κορυφογραμμή της οροσειράς Σαγκουράμο, σε υψόμετρο 1178 μ. από το επίπεδο της θάλασσας, στην αριστερή όχθη του ποταμού Άραγκβι, βορειοανατολικά της Μτσχέτα, στο μχάρε Σίντα-Κάρτλι της Γεωργίας. Ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα από τον Όσιο Ιωάννη, έναν από τους 13 Ασσύριους Πατέρες της Γεωργίας των οποίων η αποστολή ήταν η ενίσχυση του Χριστιανισμού. Το συγκρότημα κτιρίων του μοναστηριού περιλαμβάνει την Εκκλησία του Βαπτιστή, τα μοναστικά κελιά, οχυρωματικό τείχος και αμυντικές δομές, κ.α. Είναι αναγνωρισμένο ως Αμετακίνητο Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Γεωργίας.[1][2]
| Μοναστήρι του Ζενταζένι | |
|---|---|
| ზედაზენი | |
 Η Εκκλησία του Βαπτιστή, στο μοναστήρι του Ζενταζένι, είναι μία τρίκλιτη βασιλική. | |
 | |
| Είδος | μοναστήρι |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 41°52′17″N 44°45′56″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Μτσχέτα-Μτιανέτι |
| Χώρα | Γεωργία |
| Προστασία | Πολιτισμικά Μνημεία Εθνικής Σημασίας της Γεωργίας |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Ιστορία Επεξεργασία
Η ονομασία Ζενταζένι σχετίζεται με μία θεότητα της Γεωργιανής μυθολογίας, τον Ζάντεν, θεό της καρποφορίας. Η λατρεία του Ζάντεν εισήχθηκε από τον Βασιλιά Φαρνατζόμ της Ιβηρίας (βασ. 109-90 π.Χ.), ο οποίος πρόσθεσε το είδωλο του Ζάντεν στο πάνθεον των Ιβηριανών παγανιστών και έχτισε εκεί ένα φρούριο για να στεγάσει τον κολοσσό της θεότητας. Μετά την εξάπλωση του Χριστιανισμού η αίρεση του Ζάντεν διαλύθηκε. Το τοπωνύμιο Ζενταζένι σημαίνει Άνω Ζάντεν, και προήλθε από τους όρους Ζέντα που σημαίνει πάνω και Ζάντεν.[1][2]
Η ιστορία του μοναστηριού άρχισε με τον Ιωάννη, τον αρχηγό των Δεκατριών Ασσύριων Πατέρων που στα μέσα του 6ου αιώνα ήρθαν στη Γεωργία. Επέλεξε αυτήν την τοποθεσία, κοντά στη Μτσχέτα και ψηλά στο βουνό, για την εκκλησία του. Από εκεί έστειλε τους μαθητές του σε διάφορα μέρη του Κάρτλι και του Καχέτι. Ο Ιωάννης πέθανε το 573. και οι μαθητές και οι οπαδοί του τον τίμησαν χτίζοντας μία εκκλησία στον τύμβο του.[1]
Στο δεύτερο μισό του 8ου αιώνα ο Πατριάρχης Κλεμέντος έχτισε μία τρίκλιτη βασιλική ως επέκταση στην κρύπτη του Όσιου Ιωάννη. Στη συνέχεια, το μοναστήρι οικοδομήθηκε και αναπτύχθηκε περαιτέρω.[1]
Στο πρώτο μισό του 9ου αιώνα, τον καιρό του πρίγκιπα Γαβριήλ του Καχέτι, χτίστηκε η πύλη της βασιλικής. Στα τέλη του 10ου αιώνα κατασκευάστηκε ένα κελάρι.[1]
Μέχρι τον 11ο αιώνα το φρούριο και το μοναστήρι του Ζενταζένι φύλασσαν τα περίχωρα του βασιλείου του Καχέτι. Το 1101, ο Γεωργιανός Βασιλιάς Δαβίδ Δ' ο Κτίστης σύντριψε τις ορδές των Τούρκων-Σελτζούκων και του βασιλιά Κβιρίκε Δ' του Καχέτι στο φρούριο του Ζενταζένι.[3]
Από το 1479 το μοναστήρι του Ζενταζένι λειτούργησε ως οικογενειακό νεκροταφείο για την ευγενή οικογένεια των Ζεγκενίτζε-Γκουραμισβίλι.[3]
Το 1705 η μοναστική ζωή σταμάτησε προσωρινά. Τον 18ο αιώνα χτίστηκε ένα καμπαναριό και άλλες δομές. Ο Πατριάρχης Ντομέντι αποκατέστησε την εκκλησία.[1]
Τον 19ο αιώνα, υπό την καθοδήγηση του επίσκοπου Αλεξάντερ Οκτοπιρίτζε, επανήλθε η ζωή στο μοναστήρι. Η εκκλησία στεγάστηκε με μια «σιδερένια οροφή», ανοίχτηκε η δυτική πόρτα, και έγιναν αρκετές τροποποιήσεις.Το 1889 ο επίσκοπος Αλεξάντερ της Γκουρία-Σαμεγκρέλο έκανε έργα ανακατασκευής στην εκκλησία.[1]
Το 1915-22 το μοναστήρι ερημώθηκε. Κατά τη σοβιετική περίοδο, έγιναν έργα συντήρησης και αποκατάστασης του μοναστηριού το 1938 και το 1970-1. Το 1946 οι βιότοποι του Ζενταζένι και Σαγκουράμο ανακηρύχθηκαν προστατευόμενα φυσικά αποθέματα.[1]
Περιγραφή Επεξεργασία
Εκκλησία του Βαπτιστή Επεξεργασία
Είναι μία τρίκλιτη βασιλική που έχει σχεδόν τετράγωνο σχήμα διαστάσεων 13,5 x 13,4 μ. Είναι χτισμένη με βότσαλα, θρυμματισμένες πέτρες και τούβλα. Έχει δύο εισόδους, η κύρια είναι στα νότια και η δυτική πόρτα ανοίχτηκε τον 19ο αιώνα. Στο εσωτερικό της χωρίζεται σε 3 κλίτη με 2 ζεύγη κολόνων. Το μεσαίο κλίτος είναι το υψηλότερο και καταλήγει στην αψιδωτή Αγία Τράπεζα στα ανατολικά, εκατέρωθεν της οποίας υπάρχουν δύο δωμάτια, από τα οποία το νοτιοανατολικό είναι η τραπεζαρία και το άλλο έχει τον τύμβο του Όσιου Ιωάννη. Καθένα από τα τρία ανατολικά δωμάτια φωτίζεται από ένα παράθυρο, και τα 3 παράθυρα βρίσκονται σε διαφορετικά ύψη μεταξύ τους. Στο βορειοδυτικό τμήμα της εκκλησίας υπάρχει ένας νιπτήρας. Η βόρεια και η δυτική πρόσοψη είναι τελείως κλειστές χωρίς παράθυρα. Η νότια είσοδος έχει μικρό πέτρινο πρόναο. Η εκκλησία διαθέτει καμπαναριό.[1]
Στο εσωτερικό της εκκλησίας υπάρχουν θραύσματα από τοιχογραφίες. Έχουν ζωντανά χρώματα σε αποχρώσεις του ζεστού καφεκόκκινου και του χρυσού. Οι τοιχογραφίες του ιερού είναι της φεουδαρχικής περιόδου ενώ οι υπόλοιπες είναι του 17ου αιώνα. [1]
Οχυρωματικό τείχος Επεξεργασία
Το μοναστήρι περιβάλλεται στις 3 πλευρές του (βόρεια, ανατολική, δυτική) από τείχος διαστάσεων 28 x 134,5 μ., ενώ στη νότια πλευρά υπάρχει γκρεμός. Είναι χτισμένο από βότσαλα και τούβλα, και χρονολογείται ως επί το πλείστουν του 17ου αιώνα. Στα βορειοδυτικά της εκκλησίας υπάρχει ένας πύργος με στενή πύλη εισόδου. Στη βορειοδυτική γωνία του τείχους υπάρχει ένας σχεδόν ορθογώνιος πύργος, του οποίου η δυτική πρόσοψη είναι στρογγυλεμένη και η ανατολική πρόσοψη είναι ίσια.
Η είσοδος στα νοτιοανατολικά βρίσκεται ανάμεσα σε δύο γέφυρες, Στα δυτικά και βόρεια τείχη στηρίζονταν κτίρια που τα θεμέλιά τους υπάρχουν ακόμα. Στην εξωτερική πλευρά του τείχους έχουν κατασκευαστεί ημικυκλικά αντιτειχίσματα που ισαπέχουν μεταξύ τους. Στα ανατολικά του τείχους βρίσκονται τα ερείπια της ακρόπολης, της οποίας η αυλή είναι υπερυψωμένη σε σχέση με της εκκλησίας.[3][1]
Μοναστικά κελιά Επεξεργασία
Πρόκειται για σενάκι (γεωργιανά: სენაკი). Είναι μία αίθουσα νοτιοανατολικά της εκκλησίας του Βαπτιστή, σε μια απόκρημνη ορεινή πλαγιά, και χρονολογείται της φεουδαρχικής περιόδου. Είναι προσβάσιμη μέσω στενών μονοπατιών. Το κατώτερο μέρος του σενάκι, δηλαδή ο τείχος της νότιας πρόσοψης που έχει διαστάσεις 3,9 x 4,4 μ., είναι χτισμένο από βότσαλα, πέτρες και τούβλα στην κορυφή. Έχει πόρτα και παράθυρο. Η οροφή του σενάκι είναι ανομοιόμορφη. Στο ανατολικό μέρος υπάρχει ένα τούβλινο τζάκι του 19ου αιώνα. Στα ανατολικά του σενάκι έχει χτιστεί ένα τούβλινο δωμάτιο μέσα σε ένα σπήλαιο λαξευμένο στην πλαγιά του βουνού, που έχει βάθος 2,5-3 μ. και λειτουργεί ως αποθήκη τροφίμων.[3][1]
.jpg)
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 «ზედაზენი». www.dzeglebi.ge. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2019.
- ↑ 2,0 2,1 «ზედაზენი». www.saunje.ge. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2019.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 «ზედაზენი - ძეგლთა აღწერილობა». www.saunje.ge. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2019.
Βιβλιογραφία Επεξεργασία
- ანდღულაძე ნ., მენაბდე ლ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 4, გვ. 495, თბ., 1979 წელი.
- საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა აღწერილობა, ტ. 5, გვ. 284-287, თბ., 1990 წელი.
- ხ. რაქვიაშვილი, „ცამეტი ასურელი მამა და მათ მიერ დაარსებული მონასტერები“, თბ., 2015, გვ. 10-14