Βικιπαίδεια

Μπιλ Ράσελ

Αμερικανός καλαθοσφαιριστής και προπονητής καλαθοσφαίρισης

Ο Ουίλιαμ Φέλτον «Μπιλ» Ράσελ (αγγλικά: William Felton "Bill" Russell, 21 Φεβρουαρίου 1934 – 31 Ιουλίου 2022) ήταν Αμερικανός καλαθοσφαιριστής που αγωνίζονταν ως σέντερ σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του με τους Μπόστον Σέλτικς. Θεωρείται ως ένας από τους κορυφαίους στην ιστορία του αθλήματος με 5 τίτλους πολυτιμότερου παίκτη του πρωταθλήματος (NBA MVP), ενώ σε συλλογικό επίπεδο κατέκτησε τον αριθμό ρεκόρ των 11 πρωταθλημάτων στα 13 χρόνια της ενεργού δράσης του. Ήταν χρυσός Ολυμπιονίκης το 1956 με την εθνική ομάδα των ΗΠΑ.[1][2][3][4]

Μπιλ Ράσελ
1957
Προσωπικά στοιχεία
Πλ. ΌνομαΟυίλιαμ Φέλτον Ράσελ
ΕθνικότηταΑμερικανική
Γέννηση21 Φεβρουαρίου 1934
Μονρόε, Λουιζιάνα, ΗΠΑ
Θάνατος31 Ιουλίου 2022 (88 ετών)
Μέρσερ Άιλαντ, Ουάσιγκτον, ΗΠΑ
Ύψος2,08 μ.
Νεανικοί σύλλογοι
ΚολέγιοSan Francisco Dons men's basketball
Στοιχεία καριέρας
Ντραφτ1956 / Γύρος 1ος /Επιλογή 2η
από τους Σεντ Λούις Χοκς
Αθλ. καριέρα1956 - 1969
ΘέσηΣέντερ
Καριέρα σε συλλόγους
Ως παίκτης:0
1956 - 1969 0 Μπόστον Σέλτικς
Ως προπονητής:0
1966 - 1969 0 Μπόστον Σέλτικς
1973 - 1977 0 Σιάτλ Σούπερσονικς
1987 - 1988 0 Σακραμέντο Κινγκς
Εθνικές ομάδες
Ως παίκτης:0
1956 - 0 Εθνική ΗΠΑ
Τίτλοι
Ολυμπιακοί Αγώνες
Πρώτη θέση 1956 Μελβούρνη Η.Π.Α

Η συσσώρευση ομαδικών τίτλων ξεκίνησε από την κολεγιακή περίοδο της ζωής του και συνεχίστηκε με την ομάδα της Βοστώνης, η οποία υπήρξε η πρώτη μεγάλη δυναστεία στην ιστορία του αθλήματος έχοντας σπουδαίους παίκτες και τον γεννημένο νικητή Ράσελ. Τα τρία τελευταία χρόνια της αγωνιστικής του παρουσίας ήταν και προπονητής καθοδηγώντας την ομάδα εντός και εκτός αγωνιστικού χώρου με απαράμιλλη επιτυχία. Έχοντας ως χαρακτηριστικό του παιχνιδιού του την αμυντική παρουσία σε μία εποχή που η στατιστική σε αυτό τον τομέα δεν ήταν ανεπτυγμένη, οδήγησε την ομάδα σε πέντε από τις επτά καλύτερες επιδόσεις άμυνας όλων των εποχών.[5][6] Η επιπλέον δραστηριοποίησή του σε κοινωνικά ζητήματα συνέβαλε στην αναγνώρισή του ως ενός από τους μεγαλύτερους αθλητές της ιστορίας των Ηνωμένων Πολιτειών.[7]

Βιογραφία Επεξεργασία

Τα πρώτα χρόνια Επεξεργασία

Ο Μπιλ Ράσελ γεννήθηκε στο Μονρόε της Λουιζιάνα, σε μία από τις νότιες Πολιτείες των ΗΠΑ, όπου ο ρατσισμός ήταν ακόμη πολύ έντονος τη δεκαετία του 1940 και του 1950 και η οικογένειά του υπέφερε από αυτό. Λόγω του επαναλαμβανόμενου ρατσιστικού εκφοβισμού, η οικογένεια Ράσελ μετακόμισε στο Όκλαντ της Καλιφόρνια, όταν ακόμα ο Μπιλ ήταν 9 ετών. Εκεί βίωσε τη φτώχεια και μεγάλωσε σε μία περιθωριακή γειτονιά.[8][9][10]

Ο πατέρας του περιγράφεται ως «σκληρός άντρας» και αρχικά ήταν επιστάτης σε εργοστάσιο χαρτιού. Αργότερα έγινε οδηγός φορτηγού όταν ξέσπασε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Πιο κοντά στη μητέρα του παρά στον πατέρα του, ο Ράσελ πληγώνεται όταν αυτή πεθαίνει ξαφνικά όταν ο μικρός ήταν 12 ετών. Ο πατέρας του εγκατέλειψε τη δουλειά του για μια θέση εργασίας σε χαλυβουργεία, ώστε να είναι πιο κοντά στα παιδιά του, καθώς δεν θα δούλευε νυχτερινές ώρες. Ο Ράσελ δήλωνε ότι ο πατέρας του έγινε τότε ο παιδικός του ήρωας.[11][12][13]

Ως αγόρι ο Ράσελ αγωνίστηκε για να μάθει τις βασικές αρχές του μπάσκετ. Δεν επιλέγεται καν στην ομάδα του γυμνασίου του αν και ήταν καλός δρομέας και εξαιρετικός άλτης.[14] Περισσότερο επιμελής παρά προικισμένος, εξασκήθηκε σκληρά τόσο στο μπάσκετ όσο και στο στίβο, και σταδιακά η μακρόπνοη ευφυΐα του, σε συνδυασμό με την εργασιακή ηθική και την εξυπνάδα του, άρχισαν να παράγουν αποτελέσματα.[8] Έπαιξε με την ομάδα στο πρώτο έτος του γυμνασίου στο Γυμνάσιο McClymonds. Είναι μόνο κατά τη διάρκεια του δεύτερου και τρίτου έτους όταν αρχίζει να ανακαλύπτει τον εαυτό του στο μπάσκετ. Περίπου αυτή την περίοδο, συνάντησε τον Τζορτζ Μάικαν, τον κορυφαίο καλαθοσφαιριστή των Μινεάπολις Λέικερς, ο οποίος τον ώθησε να προχωρήσει στο άθλημα. Ο Ράσελ αναγνωρίστηκε γρήγορα για το ασυνήθιστο τρόπο παιχνιδιού του στην άμυνα.[15][16]

Κολέγιο Επεξεργασία

Ο Ράσελ αγνοήθηκε από τις ομάδες των κολεγίων και δεν έλαβε καμία προσφορά έως ότου ο Χαλ ΝτεΤζούλιο του Πανεπιστημίου του Σαν Φρανσίσκο (USF) τον είδε σε παιχνίδι με την ομάδα του γυμνασίου. Παρά τον χαμηλό αριθμό πόντων που σημείωσε ο Ράσελ και τα «κακά βασικά του», ο ΝτεΤζούλιο αντιλαμβάνεται το εξαιρετικό ένστικτο του νεαρού για το παιχνίδι, ειδικά σε κρίσιμες καταστάσεις. Γι' αυτό του πρόσφερε υποτροφία που ο Ράσελ αποδέχθηκε με ενθουσιασμό. Είναι ένα σημείο καμπής στη ζωή του νεαρού, που συνειδητοποιεί ότι το μπάσκετ είναι η μόνη του ευκαιρία να ξεφύγει από τη φτώχεια και τον ρατσισμό.[12][17][18]

Ως εκ τούτου, ο Ράσελ εντάχθηκε στην ομάδα του Πανεπιστημίου του Σαν Φρανσίσκο το 1953. Όμως ο ίδιος και οι δύο ακόμη συμπαίκτες του Αφροαμερικάνοι έγιναν στόχοι ρατσιστικής κοροϊδίας από οπαδούς των αντίπαλων ομάδων καθώς και από υποστηρικτές του πανεπιστημίου.[19] Σε ένα τουρνουά στην Οκλαχόμα το 1954, τα ξενοδοχεία αρνήθηκαν να φιλοξενήσουν μαύρους παίκτες. Σε ένδειξη διαμαρτυρίας, όλη η ομάδα αποφάσισε να κοιμηθεί σε ένα πανεπιστημιακό κοιτώνα που είχε μείνει κενός κατά τη διάρκεια των διακοπών. Χρόνια αργότερα, ο Ράσελ εξηγεί ότι αυτές οι εμπειρίες τον έκαναν ισχυρότερο: «Δεν επέτρεψα ποτέ να γίνω θύμα». Από την άλλη πλευρά στο γήπεδο, τα πάντα είναι πολύ πιο ευχάριστα για τον ταλαντούχο παίκτη καθώς οδηγεί τους Σαν Φρανσίσκο Ντονς σε δύο τίτλους πρωταθλήματος κολεγίων NCAA, το 1955 και το 1956, με εντυπωσιακό σερί 55 συνεχόμενων νίκων. Το 1955 ονομάστηκε καλύτερος παίκτης του NCAA και το 1956 UPI Player of the Year. Και τα δύο χρόνια ονομάστηκε Παίκτης της Χρονιάς του Ιδρύματος Χελμς και ήταν μέλος της All-American First Team.[20][21][22] Κατά τη διάρκεια των χρόνων στο USF, ο Ράσελ έγινε ευρύτατα γνωστός για τη σιδερένια άμυνά του καθώς και για τις ικανότητες του στα κοψίματα με το μεγάλο άνοιγμα χεριών του (2,24 μέτρα), καταγράφοντας έως και 13 κοψίματα στο ίδιο παιχνίδι. Γίνεται το επίκεντρο της ομάδας του USF που γίνεται γρήγορα σημείο αναφοράς στον κόσμο του κολεγιακού μπάσκετ. Το περιοδικό Sports Illustrated γράφει στη συνέχεια: «Εάν ο Ράσελ μάθει ποτέ να σκοράρει καλάθια, θα πρέπει να ξαναγράψουμε τους κανόνες του μπάσκετ». Κατά τη διάρκεια της καριέρας του στο κολέγιο είχε κατά μέσο όρο 20,7 πόντους και 20,3 ριμπάουντ ανά παιχνίδι.[23][24] Η αμυντική του συμβολή δεν αντικατοπρίζεται πάντα καλά από τα στατιστικά στοιχεία, όμως όπως είπε και ο ίδιος αργότερα «όπως παίζω, η ομάδα μου κερδίζει».[25] Στον τελικό του NCAA του 1956 απέναντι στο Πανεπιστήμιο της Άιοβα (24 Μαρτίου) είχε 26 πόντους, 27 ριμπάουντ και 20 κοψίματα.[26] Η κυριαρχία του είναι τέτοια που το NCAA πρέπει να θεσπίσει νέους κανόνες: από το 1956, το πλάτος της ρακέτας διευρύνθηκε σε 12 από 6 πόδια (3,66 μέτρα από 1,83). Ένας άλλος κανόνας εφαρμόστηκε σε απάντηση στο παιχνίδι του Ράσελ (και του αντιπάλου του Ουίλτ Τσάμπερλεϊν) ήταν η απαγόρευση κοψίματος της μπάλας στην καθοδική πορεία της, καθώς και οι δύο παίκτες υπήρξαν οι κορυφαίοι της ιστορίας του αθλήματος στα κοψίματα.[20][27][28]

Εκτός από μπάσκετ, ο Ράσελ αντιπροσωπεύει το USF στη διαδρομή και σε αγώνες στίβου, όπως τα 400 μέτρα. Στην ετήσια κατάταξη του Track and Field News τερμάτισε το έτος 1956 με την έβδομη καλύτερη επίδοση στον κόσμο. Την ίδια χρονιά, ο Ράσελ κέρδισε σε αγώνες άλματος σε ύψος στους διαγωνισμούς της Ένωσης Αμερικανικών Πανεπιστημίων (AAU), όπου πήδηξε 2,06 μέτρα.[17][14][29] Η επίδοση αυτή παραμένει ακατάρριπτη για το Πανεπιστήμιο, ήταν μόλις έξι εκατοστά χαμηλότερη από την επίδοση του χρυσού Ολυμπιονίκη των Αγώνων της Μελβούρνης και θα του έδινε την τέταρτη θέση.[14][30][31]

 
Στα χρόνια του κολεγίου

Μετά τα χρόνια του στο USF, οι Χάρλεμ Γκλομπτρότερς (Harlem Globetrotters) του προτείνουν να συμμετάσχει στην ομάδα επίδειξης του μπάσκετ, πρόταση που τελικά ο Ράσελ δεν αποδέχθηκε.[18]

Ολυμπιακοί Αγώνες 1956 Επεξεργασία

Ο Ράσελ επιλέχθηκε ως αρχηγός της αμερικανικής εθνικής ομάδας που θα συμμετείχε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1956 στη Μελβούρνη.[9] Είχε την ευκαιρία να μην συμμετάσχει καθώς είχε ήδη έρθει σε συμφωνία με τους Μπόστον Σέλτικς αλλά ο ίδιος επέμενε να αγωνιστεί αποδεικνύοντας ότι το συμβόλαιό του ήταν για μετά την Ολυμπιάδα. Βοηθά στην επιτυχία της ομάδας των Ηνωμένων Πολιτειών που κέρδισε το χρυσό μετάλλιο, νικώντας τη Σοβιετική Ένωση με 89–55 στον τελικό. Η αμερικανική επιλογή κυριαρχεί στην διοργάνωση, κερδίζοντας τους αγώνες της με διαφορά 53,5 πόντων κατά μέσο όρο. Ο Ράσελ ήταν ο κορυφαίος σκόρερ της ομάδας με 14,1 πόντους ανά παιχνίδι.[32]

NBA Επεξεργασία

Τα τρία πρώτα χρόνια Επεξεργασία

Το καλοκαίρι του 1956 ο προπονητής των Σέλτικς Ρεντ Άουερμπαχ έχει πληροφορηθεί για τις ικανότητες του Ράσελ και τελικά συμφωνεί μαζί του. Ο Ράσελ αρνήθηκε να αγωνιστεί στους Σεντ Λούις Χοκς από τους οποίους και επιλέχθηκε στο νούμερο 3 τονίζοντας πως δεν πρόκειται να αγωνιστεί σε μία τόσο ρατσιστική πόλη, και συμφώνησε με το σύλλογο της Βοστώνης που ήταν ο πρώτος που είχε μαύρο παίκτη στις τάξεις της. Η άφιξή του δεν ήταν ευπρόσδεκτη από όλους εστιάζοντας στην έλλειψη επιθετικών ικανοτήτων, όμως ο Άουερμπαχ τον εμπιστεύτηκε απόλυτα.[33][34][35] Λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων, έχασε την αρχή της πρώτης σεζόν του ΝΒΑ και δεν συμμετείχε στους αγώνες μέχρι τον Δεκέμβριο. Σε αυτό το πρώτο έτος είχε κατά μέσο όρο 14,7 πόντους σε 48 παιχνίδια, ενώ καθιερώθηκε ως ο καλύτερος ριμπάουντερ με 19,6 ριμπάουντ ανά παιχνίδι.[36][37] Κατά τη διάρκεια αυτής της αγωνιστικής περιόδου, η ομάδα της Βοστώνης έχει πέντε μελλοντικά μέλη του Hall of Fame στις τάξεις της.[11][38] Η διοίκηση πίστευε τόσο τον νεαρό σέντερ που του πρόσφερε πρώτο ετήσιο μισθό 24.000 δολαρίων, μόλις χίλια λιγότερα από του κορυφαίου της Μπομπ Κούζι.[17][39] Στις προηγούμενες χρονιές, οι Σέλτικς είχαν δείξει καλή επιθετική δράση, αλλά δεν είχαν αυστηρότητα στην άμυνα για να κερδίσουν τους μεγάλους αγώνες. Με την αμυντική παρουσία του Ράσελ έθεσαν τα θεμέλια γι' αυτό που θα γίνει μία από τις κορυφαίες ομάδες μπάσκετ όλων των εποχών.[40][41][42] Η ομάδα δουλεύοντας πολύ με την άμυνα και με τον ψηλό της παίκτη να κόβει ασταμάτητα τις προσπάθειες των αντιπάλων (δεν καταγράφονταν τότε στην στατιστική) οδηγούσε τελικά σε απώλεια επιθέσεων, στοιχείο συνώνυμο με εύκολα καλάθια στην αντεπίθεση.[35][43][44]

Αυτή η προσέγγιση στο παιχνίδι τους επέτρεψε να ολοκληρώσουν την κανονική περίοδο με επίδοση 44 νίκες και 28 ήττες και την πρώτη θέση στην Ανατολική Περιφέρεια αλλά και σε ολόκληρο το NBA. Αυτό ήταν το δεύτερο καλύτερο ρεκόρ της ομάδας μετά από την πρώτη σεζόν 1946–47.[45] Χάρη στη θέση τους, οι Σέλτικς παίζουν απευθείας τον τελικό της περιφέρειας κατά τη διάρκεια των πλέι οφ. Εκεί συναντούν την ομάδα των Σίρακιουζ Νάσιοναλς. Στο πρώτο παιχνίδι της σειράς (31 Μαρτίου 1957), ο Ράσελ έχει ένα από τα καλύτερα παιχνίδια της καριέρας του με 16 πόντους και 31 ριμπάουντ καθώς και 7 κοψίματα, οδηγώντας την ομάδα στη νίκη με 108–89. Οι Σέλτικς αποκλείουν τους αντιπάλους σε τρεις αγώνες και προχωρούν στους τελικούς του ΝΒΑ. Στον τελικό η ομάδα της Βοστώνης είναι αντιμέτωποι με την Σεντ Λούις Χοκς. Μετά τα πρώτα έξι παιχνίδια της σειράς, οι δύο ομάδες έχουν από τρεις νίκες. Η τύχη του τελικού αποφασίζεται στον έβδομο και τελευταίο αγώνα, στις 13 Απριλίου 1957. Κατά τη διάρκεια αυτού του αγώνα ο Ράσελ έκανε μια αποφασιστική κίνηση: με 40 δευτερόλεπτα να απομένουν, ο παίκτης των Χοκς Τζακ Κόλεμαν βγήκε σε αντεπίθεση και κατευθύνθηκε για το καλάθι. Ο Ράσελ με ταχύτητα από την άλλη άκρη του γηπέδου, έκανε μια απελπισμένη επιστροφή και κόβει το σουτ που θα είχε δώσει στους αντιπάλους προβάδισμα τριών πόντων. Κρατά την μπάλα και σκοράρει το καλάθι που δίνει στους Σέλτικς πλεονέκτημα ενός πόντου (102–101) τελειώνοντας τη συνάντηση με 19 πόντους και 32 ριμπάουντ. Το παιχνίδι κέρδισαν τελικά οι Σέλτικς με 125–123 μετά από δύο παρατάσεις. Ήταν ο πρώτος τίτλος ΝΒΑ για το σύλλογο της Βοστώνης.[46][47][48] Ο Ράσελ έγινε ο πρώτος παίκτης που κέρδισε κολεγιακό τίτλο, πρωτάθλημα NBA και χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο.[49]

 
Ρεντ Άουερμπαχ και Μπιλ Ράσελ το 1956

Στη δεύτερη σεζόν του, ο Ράσελ είχε κατά μέσο όρο 16,6 πόντους και 22,7 ριμπάουντ ανά παιχνίδι και είναι ο πρώτος ριμπάουντερ στο πρωτάθλημα.[50][51] Στον αγώνα της 16ης Νοεμβρίου 1957 με αντίπαλο τους Φιλαδέλφεια Ουόριορς μάζεψε 49 ριμπάουντ, από τα οποία τα 39 στο πρώτο ημίχρονο (επίδοση ρεκόρ που παραμένει) συντρίβοντας το προηγούμενο ρεκόρ που ήταν 39.[52][53] Παράδοξα, ο σέντερ των Σέλτικς ανακηρύχθηκε ο πολυτιμότερος παίκτης στο NBA (ο πρώτος τίτλος του NBA MVP), ενώ εξελέγη μόνο στη δεύτερη καλύτερη ομάδα του πρωταθλήματος.[54] Αυτή η κατάσταση συνέβη πολλές φορές στην καριέρα του: το NBA εξηγεί ότι άλλοι παίκτες του πρωταθλήματος είναι πιο ολοκληρωμένοι από αυτόν, αλλά ότι ο Ράσελ είναι πράγματι ο πιο πολύτιμος παίκτης για την ομάδα του. Για δεύτερη συνεχή χρονιά, οι Σέλτικς έχουν το καλύτερο ρεκόρ κατά τη διάρκεια της κανονικής περιόδου με 49 νίκες, κυριαρχούν στους τελικούς της Ανατολικούς Περιφέρειας και προχωρούν στους τελικούς του ΝΒΑ με τον ίδιο αντίπαλο, τους Χοκς. Οι ομάδες ήταν ισόπαλες στα δύο πρώτα παιχνίδια αλλά στο τρίτο παιχνίδι, ο Ράσελ τραυματίστηκε στον αστράγαλο, απουσίαζε στα επόμενα δύο και επέστρεψε στο έκτο της σειράς. Οι Χοκς εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία και κατέκτησαν το πρωτάθλημα με 4–2.[55][56] Κατά τη διάρκεια της αγωνιστικής περιόδου 1958–59, ο Ράσελ συνέχισε να επιδεικνύει το ταλέντο του με 16,7 πόντους και 23,0 ριμπάουντ ανά παιχνίδι.[51] Αυτή η σεζόν σηματοδότησε την έναρξη μίας από τα μεγαλύτερες παραστάσεις ριμπάουντ όλων των εποχών: κατά τα επόμενα επτά χρόνια ο Ράσελ είχε κατά μέσο όρο πάνω από 23 ριμπάουντ κάθε σεζόν. Οι Σέλτικς καταρρίπτουν το ρεκόρ για τον αριθμό των νικών με 52 νίκες και ο Ράσελ φέρνει την ομάδα στους τελικούς του NBA. Ο τελικός του 1959 είδε τους Σέλτικς να ξαναπαίρνουν το στέμμα τους νικώντας τους Μινεάπολις Λέικερς με 4–0.[39][57][58]

1960–1966 Επεξεργασία

Η σεζόν 1959–60 σηματοδότησε το ντεμπούτο στο NBA του θρυλικού σέντερ των Φιλαδέλφεια Ουόριορς Ουίλτ Τσάμπερλεϊν. Οι Σέλτικς κέρδισαν 59 παιχνίδια στην κανονική περίοδο, συμπεριλαμβανομένης μιας σειράς 17 νικών και συναντήθηκαν με τους Ουόριορς στον τελικό της Ανατολικής Περιφέρειας.[59][60] Ο Τσάμπερλεϊν σημείωσε περισσότερους πόντους από τον αντίπαλό του αλλά οι Σέλτικς κερδίζουν τη σειρά με 4–2. Στον τελικό η ομάδα της Βοστώνης νίκησαν τους Χοκς με 4–3 και κερδίζει ένα νέο τίτλο του NBA. Ο Ράσελ καταγράφει 40 ριμπάουντ στο δεύτερο παιχνίδι, μετά καταγράφει 22 πόντους και 35 ριμπάουντ στην έβδομη αποφασιστική συνάντηση που δίνει τη νίκη στους Σέλτικς με σκορ 122–103.[39][61][62]

Η σεζόν 1960–61 ήταν μια ακόμη καλή χρονιά για τον Ράσελ, ο οποίος είχε κατά μέσο όρο 16,9 πόντους και 23,9 ριμπάουντ ανά παιχνίδι και αναδεικνύεται πολυτιμότερος παίκτης για δεύτερη φορά στην καριέρα του.[63] Η ομάδα του ολοκλήρωσε την κανονική περίοδο με επίδοση 57 νίκων και 22 ήττες, εξασφαλίζοντας μία νέα συμμετοχή στα πλέι οφ.[64] Οι Σέλτικς κέρδισαν τις Συρακούσες στους τελικούς της Ανατολικής Περιφέρειας με 4–0, πριν κερδίσουν έναν άλλο τίτλο νικώντας τους Χοκς του Σεντ Λούις στον τελικό με 4–1. Στο πέμπτο παιχνίδι ο Ράσελ σημείωσε 30 πόντους και μάζεψε 38 ριμπάουντ.[65] Στα πλέι οφ ο Ράσελ καταγράφει μέσο όρο 29,9 ριμπάουντ ανά παιχνίδι, επίδοση ρεκόρ.[39][66]

Πριν την έναρξη της σεζόν 1961–62, σε αγώνα προετοιμασίας πριν την έναρξη του πρωταθλήματος που διοργανώθηκε στο Λέξινγκτον της Βιρτζίνια με αντίπαλο τους Χοκς, η άρνηση υπαλλήλων του ξενοδοχείου φιλοξενίας να σερβίρουν καφέ σε δύο μαύρους παίκτες, οδήγησε το Ράσελ να πρωτοστάτησει στην αποχώρηση και των άλλων μαύρων καλαθοσφαιριστών των Σέλτικς και δύο ακόμη από τους Χοκς πριν την έναρξη της συνάντησης. Ο αγώνας τελικά διεξηχθεί χωρίς αυτούς, όμως η δήλωση του Ράσελ έμεινε περισσότερο στις μνήμες: «Συνειδητοποιώ ότι είμαστε αποδεκτοί ως διασκεδαστές, αλλά ότι δεν είμαστε αποδεκτοί ως άνθρωποι σε ορισμένα μέρη».[67] Στον αγωνιστικό τομέα, ο Ράσελ είχε την καλύτερη επιθετική χρονιά με 18,9 πόντους μαζί με 23,6 ριμπάουντ.[63] Είναι στην τρίτη θέση στις προβλέψεις για τον τίτλο του καλύτερου παίκτη στο NBA, πίσω από τον Τσάμπερλεϊν - ο οποίος δημιουργεί νέα ρεκόρ με μέσο όρο στη σεζόν 50,4 πόντους και το ρεκόρ πόντων σε μια συνάντηση με 100 πόντους και είναι ο κορυφαίος ριμπάουντερ του πρωταθλήματος με κατά μέσο όρο 25,6 ανά παιχνίδι - και ο Όσκαρ Ρόμπερτσον - που έχει την πρώτη σεζόν με τριπλ-νταμπλ μέσους όρους από ένα παίκτη.[68] Ωστόσο, παρά την εξαιρετική χρονιά αυτών των δύο παικτών, ο Ράσελ κατέκτησε τον τίτλο του MVP λαμβάνοντας 297 ψήφους στην πιο αμφιλεγόμενη αντίστοιχη εκλογή στην ιστορία του πρωταθλήματος.[69][70][71] Οι Σέλτικς έγιναν η πρώτη ομάδα που νίκησε σε 60 παιχνίδια σε μία κανονική περίοδο και κέρδισε τον τέταρτο τίτλο στους τελικούς του ΝΒΑ το 1962, νικώντας τους Λος Άντζελες Λέικερς στο έβδομο παιχνίδι με 122–108.[72][73] Ο Ράσελ έκανε ρεκόρ με 189 ριμπάουντ σε σειρά 7 αγώνων τελικών.[74][75] Κατά τη διάρκεια αυτού του τελευταίου παιχνιδιού (29 Μαρτίου) ήταν αποφασιστικός: σημειώνει 30 πόντους και μαζεύει 40 ριμπάουντ, επίδοση ρεκόρ σε τελικούς του πρωταθλήματος, ενώ είχε και τουλάχιστον 8 κοψίματα.[76][77][78]

Κατά τη διάρκεια της σεζόν 1962–63, οι Σέλτικς οδηγήθηκαν και πάλι από το Ράσελ: είχε εξαιρετική χρονιά κερδίζοντας τον τέταρτο τίτλο του καλύτερου παίκτη του NBA,[54] καθώς και το τρόπαιο του καλύτερου παίκτη του All Star Game του 1963 μετά το παιχνίδι του με 19 πόντους και 24 ριμπάουντ για την ομάδα της Ανατολής.[79] Η ομάδα της Βοστώνης φτάνει και πάλι στους τελικούς του ΝΒΑ, όπου συναντούν και πάλι τους Λος Άντζελες Λέικερς. Αυτή τη φορά οι Σέλτικς κέρδισαν τον τίτλο σε έξι παιχνίδια.[80] Κατά τη διάρκεια της κανονικής περιόδου 1963–64, η ομάδα της Βοστώνης επιτυγχάνει και πάλι πολύ καλή επίδοση με 58 νίκες και 22 ήττες.[81] Ο Ράσελ συμβάλλει με 15 πόντους και 24,7 ριμπάουντ ανά παιχνίδι, που είναι το ρεκόρ της καριέρας του.[61][82] Τελείωσε έτσι στην πρώτη θέση στην κατάταξη των ριμπάουντερ, μπροστά από τον Τσάμπερλεϊν, ο οποίος του στερούσε την πρώτη θέση από την άφιξή του στο NBA.[51] Στον τελικό του πρωταθλήματος η νίκη επί του Σαν Φρανσίσκο με 4–1, δίνει τον έκτο συνεχόμενο τίτλο και οι Σέλτικς γίνονται το πρώτο αμερικανικό επαγγελματικό αθλητικό σωματείο σε όλα τα αθλήματα που πέτυχε ένα τέτοιο επίτευγμα.[83][84]

 
Με τους Μπόστον Σέλτικς

Την επόμενη σεζόν (1964–65), οι Σέλτικς κατέρριψαν το δικό τους ρεκόρ με 62 νίκες στην κανονική περίοδο. Με 14,1 πόντους και 24,1 ριμπάουντ, ο Ράσελ κέρδισε τον δεύτερο συνεχόμενο τίτλο καλύτερου ριμπάουντερ του ΝΒΑ.[51][85] Στις 11 Μαρτίου 1965 μάζεψε 49 ριμπάουντ σε συνάντηση με τους Ντιτρόιτ Πίστονς (112–100).[86] Εκλέγεται επίσης για πέμπτη φορά MVP της κανονικής περιόδου, επίδοση ρεκόρ.[54] Οι Σέλτικς προχωρούν ξανά στον τελικό της Ανατολικής Περιφέρειας με αντιπάλους τους Φιλαδέλφεια 76ερς, όπου παίζει ο Τσάμπερλεϊν. Η σύγκρουση των δύο παικτών είναι και πάλι το σημαντικότερο στοιχείο της σειράς: στο τρίτο παιχνίδι, ο Ράσελ μείωσε την επιθετική συμβολή του αντιπάλου του κατά τα πρώτα τρία τέταρτα της συνάντησης. Στην πέμπτη συνάντηση, ο Ράσελ έχει 28 ριμπάουντ, 10 κοψίματα και 7 ασίστ. Η νίκη κρίνεται στην έβδομη και τελευταία συνάντηση: ο Ράσελ χάνει την μπάλα, ενώ οι Σέλτικς προηγούνται με ένα πόντο, 110–109 με πέντε δευτερόλεπτα να μένουν. Αλλά ο Τζον Χάβλιτσεκ έκανε ένα καθοριστικό κλέψιμο και κρατήσε τη νίκη και την πρόκριση για την ομάδα του.[87][88][89] Ο Τσάμπερλεϊν μετά τις συναντήσεις είπε για το Ράσελ: «Αν είχα παίξει στους Σέλτικς αντί για τον Ράσελ, αμφιβάλλω ότι θα ήταν εξίσου σπουδαίοι. Τους έδωσε ό,τι χρειάζονταν χωρίς να αφαιρεί από αυτό που κάνουν οι άλλοι παίκτης. Μερικές φορές απλά έχεις την τέλεια εφαρμογή».[90] Το κλασικό Σέλτικς-Λέικερς βρίσκεται πάλι στο πρόγραμμα για τους τελικούς του NBA με την ομάδα της Ανατολής να κερδίζει και πάλι με 4–1 νίκες.[61][74] Το συμβόλαιό του έληξε το καλοκαίρι του 1965 και ο Ράσελ υπέγραψε ένα νέο στις 25 Αυγούστου 1965 με το ποσό των 100.001 δολαρίων καθιστώντας τον έτσι τον υψηλότερο αμειβόμενο παίκτη στο πρωτάθλημα μπροστά από τον Τσάμπερλεϊν για μόνο ένα δολάριο περισσότερο.[38][91]

Το επόμενο έτος ο Ράσελ για πρώτη φορά σε επτά σεζόν, δεν ξεπέρασε τα 23 ριμπάουντ στην κανονική περίοδο. Σημείωσε 12,9 πόντους και 22,8 ριμπάουντ στην ομάδα του που βρήκε τη Φιλαδέλφεια στον τελικό της Ανατολής.[92] Ο Τσάμπερλεϊν και οι συμπαίκτες του αποτυγχάνουν ξανά με τελικό σκορ 4–1. Για πέμπτη φορά, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων σε πέντε σεζόν, ο τελικός βάζει τους Λέικερς εναντίον των Σέλτικς με τον τίτλο να πηγαίνει στη Βοστώνη, με τη νίκη που επιτεύχθηκε στο έβδομο παιχνίδι της σειράς. Ο Ράσελ, παρά τον τραυματισμό στο πόδι, μάζεψε 32 ριμπάουντ.[61][43][93] Τα πλέι οφ εκείνης της χρονιάς ήταν τα καλύτερα της καριέρας του έχοντας μέσο όρο 19,1 πόντους 25,2 ριμπάουντ.[94]

Τα τρία τελευταία χρόνια Επεξεργασία

Στο τέλος της σεζόν 1965–66, ο Άουερμπαχ αποφάσισε να παραιτηθεί από την προπονητική του θέση. Η διοίκηση της συλλόγου αποφάσισε να αναθέσει στον Ράσελ τη θέση του προπονητή (με τις άλλες εναλλακτικές λύσεις να μην καταλήγουν σε θετικό αποτέλεσμα[95]) συνεχίζοντας όμως και τη δραστηριότητα του ως παίκτη. Ο Ράσελ δεν το επιθυμούσε αλλά τελικά αποδέχθηκε και έγινε έτσι ο πρώτος Αφροαμερικανός που έγινε επικεφαλής προπονητής ομάδας του NBA και οποιασδήποτε άλλης σε όλα τα θεωρούμενα σημαντικά ομαδικά αθλήματα.[43][96][97] Η ατομική του απόδοση παρέμεινε στα ίδια επίπεδα με την προηγούμενη χρονιά.[95] Οι Σέλτικς τερμάτισαν δεύτεροι στην κανονική περίοδο με 60 νίκες, με την ομάδα της Φιλαδέλφειας να τερματίζει με 68 νίκες και 13 ήττες, το καλύτερο ρεκόρ που είχε επιτευχθεί μέχρι τότε. Οι δύο ομάδες συναντιούνται στον τελικό της Ανατολής, όπου η άμυνα της Βοστώνης ξεπεράστηκε από την επίθεση των Σίξερς που κέρδισε τη σειρά με 4–1. Η επόμενη χρονιά κυριαρχείται ξανά από την ομάδα της Φιλαδέλφειας. Οι Σέλτικς τελειώνουν την κανονική περίοδο με επίδοση 54 νίκες και 28 ήττες και στον τελικό της Ανατολής οι δύο ομάδες συναντώνται και πάλι.[98][99][100] Οι Σέλτικς νίκησαν την πρώτη συνάντηση με σκορ 127–118, αγώνας που έγινε την επομένη του θανάτου του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ με την πρωτοβουλία των Ράσελ-Τσάμπερλεϊν για αναβολή της συνάντησης να αποτυγχάνει. Το δεύτερο παιχνίδι πραγματοποιείται μόνο πέντε ημέρες αργότερα, για να δοθεί το δικαίωμα στους συνολικά 13 μαύρους παίκτες (επτά των Σέλτικς και έξι των Σίξερς) να παρευρεθούν στην κηδεία. Οι Σίξερς νικούν όπως και στις δύο επόμενες συναντήσεις.[101][102][103] Η απόφαση φαίνεται να έχει ληφθεί, ειδικά επειδή καμία ομάδα του NBA δεν κατάφερε ποτέ να καλύψει διαφορά 3 προς 1 για να νικήσει. Με δύο νίκες 122–104 και 114–106, οι Σέλτικς ισοσταθμίζουν και ταξιδεύουν στη Φιλαδέλφεια για το τελικό παιχνίδι της σειράς. Ο Ράσελ με την άμυνά του εμποδίζει τον Τσάμπερλεϊν να εκφράσει όλες τις επιθετικές του δυνατότητες, του αφήνει μόνο δύο προσπάθειες στο δεύτερο ημίχρονο. Στα 97–95 για τους Σέλτικς και 34 δευτερόλεπτα πριν τη λήξη, έγινε αποφασιστικός στις στιγμές κλεισίματος του παιχνιδιού: ευστόχησε σε ένα σουτ, έπειτα είχε ένα κόψιμο και συνέλαβε με ένα αμυντικό ριμπάουντ για να προσφέρει στη συνέχεια ασίστ για την τελευταία προσπάθεια. Οι Σέλτικς νίκησαν στον αγώνα με 100–96. Βρήκαν τους Λέικερς στον τελικό του ΝΒΑ, τον οποίο κέρδισαν με 4–2 νίκες.[61][104][105] Ο Ράσελ, παρά τα μειωμένα στατιστικά στοιχεία, παρέμεινε ο πρωταγωνιστής της ομάδας του: εξακολουθεί να καταγράφει 18,6 ριμπάουντ ανά παιχνίδι, που τον τοποθετεί τρίτο στο πρωτάθλημα, 12,5 πόντους και 4,6 ασίστ.[106]

Τα εξωτερικά γεγονότα επηρεάζουν σημαντικά την αθλητική του καριέρα: η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Ρόμπερτ Κένεντι τον Ιούνιο του 1968, τον οδήγησαν να προβληματίζεται για το αμερικανικό έθνος. Ήταν πεπεισμένος ότι οι ΗΠΑ ήταν ένα διεφθαρμένο έθνος και ότι σπαταλά τον χρόνο του παίζοντας κάτι τόσο επιφανειακό όσο το μπάσκετ. Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, ο Ράσελ υποστήριξε τα κινήματα πολιτικών δικαιωμάτων, τοποθετήθηκε εναντίον του Πολέμου του Βιετνάμ και του απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής και υπήρξε δραστήριος στα κινήματα των Αφροαμερικανών ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1950.[33][18][100] Στάθηκε στο πλευρό του Κινγκ, κατά τη διάρκεια της μεγάλης πορείας στην Ουάσιγκτον υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μαύρων πολιτών στις ΗΠΑ και κατά της δουλείας το 1963. Ο ίδιος, μάλιστα, προσκλήθηκε να καθίσει στη σκηνή πίσω από εκείνον, αλλά αρνήθηκε. Την ίδια χρονιά, και ενώ βρισκόταν στον τέταρτό του χρόνο στην ομάδα, στήριξε δημόσια της διαδηλώσεις κατά του διαχωρισμού μεταξύ λευκών και μαύρων παιδιών στα δημόσια σχολεία της Βοστώνης, ενώ μίλησε προσωπικά στους μαύρους μαθητές που συμμετείχαν σε καθιστική διαμαρτυρία. Δεν ήταν, όμως, μόνο, αυτά. Όταν το 1963 ο ακτιβιστής Μέντγκαρ Έβερς δολοφονήθηκε από φασίστες στο Τζάκσον του Μισισίπι, ο Ράσελ επικοινώνησε με τον αδερφό του, ο οποίος του ζήτησε να δημιουργήσει ένα μικτό καμπ στην ταραγμένη περιοχή, εκεί που ο ρατσισμός κατά των μαύρων άκμαζε ακόμη. Ο Ράσελ δέχθηκε να το κάνει, παρά τις δεκάδες απειλές που δέχθηκε ακόμη και για την ίδια του τη ζωή. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στήριξε τον Μοχάμεντ Άλι, όταν αυτός βρέθηκε αντιμέτωπος με εκτεταμένη κριτική επειδή αρνήθηκε να λάβει μέρος στον Πόλεμο του Βιετνάμ.[107][108][109] Ήταν ο πρώτος μεγάλος καλαθοσφαιριστής του ΝΒΑ που επισκέφθηκε την Αφρική στις αρχές της δεκαετίας του 1960, δημιουργώντας ομάδες μπάσκετ στη Λιβύη, την Αιθιοπία, τη Γουινέα και τη Λιβερία, όπου επένδυσε σε φυτεία καουτσούκ που απασχολούσε μόνο Αφρικανούς.[110] Βίωσε επίσης προβλήματα στην οικογενειακή του ζωή. Η συμμετοχή του στο μπάσκετ είναι επομένως λιγότερο σημαντική και χάνει προπονήσεις, ενώ παράλληλα αυξάνεται το βάρος του. Οι Σέλτικς τερμάτισαν στην τέταρτη θέση στην Ανατολή κατά τη διάρκεια της σεζόν 1968–69 έχοντας τη χειρότερη επίδοση από το 1955–56. Για τον πρώτο γύρο των πλέι οφ, οι Σέλτικς αντιμετώπισαν τους Σίξερς και κέρδισαν τη σειρά με 4–1 και στη συνέχεια απέκλεισαν τους Νιου Γιορκ Νικς στον τελικό της περιφέρειας με 4–2 νίκες. Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, ο τελικός έριξε τους Σέλτικς εναντίον των Λέικερς, οι οποίοι μαζί με τους Έλτζιν Μπέιλορ και τον Τζέρι Ουέστ είχαν και τον Τσάμπερλεϊν και ήταν το φαβορί, όπως απέδειξε η πορεία τους στην κανονική περίοδο: είχαν νικήσει τα τέσσερα από τα έξι μεταξύ τους παιχνίδια και είχαν πλεονέκτημα έδρας.[74][111] Οι Λέικερς κερδίζουν τα δύο πρώτα παιχνίδια που παίζονται στο Λος Άντζελες. Κατά την επόμενη φάση ο Ράσελ αλλάζει στρατηγική και ως αποτέλεσμα έρχονται δύο συνεχόμενες νίκες. Πίσω στο Λος Άντζελες, οι Λέικερς ξανακερδίζουν το πλεονέκτημα, με νίκη 117–104 πριν η Βοστώνη ισοσταθμίσει με νίκη 99–90. Ο τίτλος λοιπόν παίχθηκε στο Λος Άντζελες στο έβδομο παιχνίδι. Με πέντε λεπτά να έχουν απομείνει, η απόφαση φαίνεται να έχει ληφθεί: οι Σέλτικς προηγούνται με εννέα πόντους και ο Τσάμπερλεϊν βρίσκεται στον πάγκο λόγω τραυματισμού στα πόδια. Ωστόσο, μετά από ένα καλάθι και τέσσερα σουτ από τον Ουέστ, οι Λέικερς προηγήθηκαν αλλά λίγο αργότερα, οι Σέλτικς νίκησαν τον αγώνα με σκορ 108–106.[112][113][114] Η φιέστα που είχε προετοιμάσει ο ιδιοκτήτης των Λέικερς με 5.000 μπαλόνια στους στύλους του γηπέδου ματαιώθηκε και ο Ράσελ μόλις κατέκτησε τον 11ο τίτλο του σε 12 τελικούς, επίδοση που παραμένει ακατάρριπτο ρεκόρ.[43][115][116] Το 1968 επιλέχθηκε ως Sportsman of the Year από το αμερικανικό περιοδικό Sports Illustrated.[97][117]

 
Ο Μπιλ Ράσελ αριστερά σε μία από τις μονομαχίες του με τον Ουίλτ Τσάμπερλεϊν το 1969

Η πόλη της Βοστώνης περιμένει τους Σέλτικς για να γιορτάσει τους ήρωές της, αλλά ο κύριος παίκτης απουσιάζει: ο Ράσελ τερματίζει την καριέρα του σε ηλικία 35 ετών αμέσως μετά τον τελευταίο αγώνα των τελικών (30 Ιουνίου) και διακόπτει όλους τους δεσμούς με το σύλλογο. Κύρια αιτία η κακή εικόνα του ιδίου για την κοινωνία της πόλης που πολλές φορές τον αντιμετώπισε με τρόπο κάθε άλλο παρά ως ήρωά της.[10] Οπαδοί και οι δημοσιογράφοι αισθάνονται προδομένοι επειδή ο παίκτης εγκατέλειψε το σύλλογο, αφήνοντας την ομάδα χωρίς προπονητή και σέντερ και πούλησε την ιστορία της συνταξιοδότησής του για 10.000 δολάρια στο Sports Illustrated.[38]

Ο Ράσελ θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους παίκτες στην ιστορία του NBA. Με 5 τίτλους MVP της κανονικής περιόδου υστερεί μόνο του Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ και μόνο ο Μάικλ Τζόρνταν έχει τον ίδιο αριθμό.[13][54] Σε σύνολο ατομικών και ομαδικών τίτλων είναι δεύτερος με 17 μόνο πίσω από το Τζόρνταν.[118] Αρχέτυπο ανιδιοτέλειας, κέρδισε διαπρέπωντας στην άμυνα, έχοντας ατομικές επιδόσεις που έμειναν στην ιστορία του NBA: έγινε ο πρώτος παίκτης που ολοκλήρωσε μία σεζόν με μέσο όρο περισσότερα από 20 ριμπάουντ.[119] Κατά τη διάρκεια των 13 χρόνων της καριέρας του, πέτυχε αυτήν την επίδοση 10 φορές. Ήταν πρώτος ριμπάουντερ στην ιστορία του ΝΒΑ με 21.620, ρεκόρ που καταρρίφθηκε από τον Τσάμπερλεϊν, ενώ ο Ράσελ παραμένει δεύτερος, όπως και στο μέσο όρο (22,5 ανά παιχνίδι).[34][120] Ήταν πρώτος ριμπάουντερ του πρωταθλήματος πέντε φορές: στις τρεις πρώτες σεζόν του με το 1957, 1958, 1959, 1964 και το 1965.[51] Κατέχει τη δεύτερη καλύτερη επίδοση σε ένα παιχνίδι στην ιστορία με 51 ριμπάουντ (6 Φεβρουαρίου 1960 με αντίπαλο τους Σίρακιουζ Νάσιοναλς), μόνο πίσω από τον Τσάμπερλεϊν.[53][119][121] Ωστόσο, έχει την καλύτερη απόδοση στο ημίχρονο, 37 ριμπάουντ, που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης με αντίπαλο τη Φιλαδέλφεια το 1957. Είναι επίσης στην κορυφή των ρεκόρ για τον αριθμό των ριμπάουντ που καταγράφηκαν σε μία συνάντηση τελικών: 40 εναντίον των Χοκς (29 Μαρτίου 1960). Τέλος, ο μέσος όρος ριμπάουντ σε πλέι οφ (24,9 ανά παιχνίδι) παραμένει ακατάρριπτο ρεκόρ.[119] Η αμυντική του συμβολή θα ήταν περισσότερο στατιστικά εμφανής αν τα κοψίματα καταγράφονταν επίσημα κατά τη διάρκεια της καριέρας του. Από τα μέχρι τώρα γνωστά ο μέσος όρος του σε 159 παιχνίδια ήταν 8,1 ανά αγώνα, με τη χρησιμότητά τους (σύμφωνα με τους ειδικούς) ιδιαίτερη συγκρινόμενη με αυτή του στατιστικά υπέρτερου Τσάμπερλεϊν.[122][123] Η ταχύτητά του και η ασυνήθιστη ικανότητά του να μπλοκάρει σουτ μεταμόρφωσε τη θέση του σέντερ, που μέχρι τότε ήταν μόνο για αργούς και ογκώδεις παίκτες.[107][124]

«Η εξαιρετική του συμβολή στο άθλημα είναι ένα γεγονός και μετά η εξαιρετική συνεισφορά του ως ακτιβιστής είναι κάτι άλλο... Σε οποιοδήποτε θέμα, ο Μπιλ ήταν στη σωστή πλευρά»

Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ[125]

Επιθετικά, ο μέσος όρος της καριέρας του είναι 15,6 πόντοι, με χαμηλό ποσοστό ευστοχίας για παίκτη σε αυτή τη θέση (44,0 %). Ο μέσος όρος των πόντων του οφείλεται επίσης σε χαμηλό αριθμό προσπαθειών, 13,6 ανά παιχνίδι: δεν ήταν η κύρια επιθετική δύναμη, με τον Μπομπ Κούζι να αναλαμβάνει αυτόν το ρόλο τα χρόνια που έπαιζαν μαζί. Μετά το 1963 η αποχώρηση του Κούζι αύξησε την ομαδικότητα του Ράσελ μοιράζοντας περισσότερες τελικές πάσες (ασίστ).[61][126] Η θέση του Ράσελ στο σύστημα της ομάδας τον οδήγησε να είναι ο παίκτης με το μεγαλύτερο χρόνο παιχνιδιού σε μία σεζόν κατά τη διάρκεια του 1958–59 με 2.979 λεπτά και το 1964–65 με 3.466 λεπτά. Οι ιδιότητές του ως εξαιρετικού αμυντικού αναγνωρίστηκαν το 1969 στην τελευταία του χρονιά, όταν εκλέχθηκε στην καλύτερη αμυντική ομάδα του πρωταθλήματος, μία διάκριση που απονεμήθηκε στο NBA για πρώτη φορά εκείνη τη σεζόν.[127]

Από το 1959 έως το 1969, η καριέρα του Μπιλ Ράσελ χαρακτηρίστηκε από τις μονομαχίες του με τον Ουίλτ Τσαμπέρλειν. Οι συγκρούσεις τους έβαλαν τον καλύτερο αμυντικό ενάντια στον καλύτερο σκόρερ της εποχής και έγινε μία από τις μεγαλύτερες συγκρούσεις ανάμεσα σε αντιπάλους στην ιστορία όχι μόνο του μπάσκετ αλλά και του αθλητισμού γενικότερα.[128][129][130] Το 2005 ενέπνευσε ιδιαίτερα τον αθλητικό δημοσιογράφο Τζον Τέιλορ στο βιβλίο The Rivalry: Bill Russell, Wilt Chamberlain, and the Golden Age of Basketball.[131] Παρ' όλο του χαρακτηρισμού ως αντιπαλότητας από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, κανένας από τους δύο πρωταγωνιστές δεν αποδέχθηκε τον όρο διευκρινίζοντας τις άριστες εξωαγωνιστικές τους σχέσεις.[132][133] Οι συχνές τους αθλητικές συγκρούσεις τονίζονταν από το γεγονός ότι εκείνη την εποχή το NBA αποτελούταν από μικρότερο αριθμό ομάδων από ό,τι σήμερα, από 8 έως 10 κατά τη διάρκεια της κανονικής περιόδου. Στην πραγματικότητα, οι δύο παίκτες συναντιούνταν πολύ συχνά: συνολικά αντιμετώπισαν ο ένας τον άλλον σε 142 παιχνίδια κανονικής περιόδου, έξι σειρές τελικών Ανατολής και δύο τελικές σειρές του NBA. Οι Σέλτικς κέρδισαν 91 από αυτές τις συναντήσεις, έναντι 60 των ομάδων του Τσάμπερλεϊν. Στα πλέι οφ το ρεκόρ είναι υπέρ του Ράσελ με 29 νίκες έναντι 19. Τα μεμονωμένα στατιστικά στοιχεία είναι από την άλλη πλευρά υπέρ του Τσάμπερλεϊν: κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μεταξύ τους, οι μέσοι όροι είναι 25,7 πόντοι και 28 ριμπάουντ έναντι 14,9 και 24,7 για το Ράσελ.[134][135] Σε οκτώ σειρές πλέι οφ οι ομάδες του Ράσελ προκρίθηκαν τις επτά και αυτές του Τσάμπερλεϊν μόνο μια.[11] Το μεγαλύτερο αγωνιστικό προσόν του Ράσελ δεν ήταν φυσικό, αλλά πνευματικό: το κίνητρο, η «καρδιά» του πρωταθλητή, στοιχεία τα οποία είχε σε αφθονία και τον οδήγησαν στο να θεωρείται από πολλούς ως ο μεγαλύτερος νικητής των ομαδικών αθλημάτων.[110][136][137] Ο Τζον Χάβλιτσεκ σε συνέντευξή του παρατήρησε ότι ο Ράσελ με τον τρόπο παιχνιδιού του έκανε τους συμπαίκτες του καλύτερους, ενώ ο Τσάμπερλεϊν όχι.[138][139] Η αντιπαλότητα όμως αυτή υπήρξε θεμέλιο στην ανάπτυξη του NBA και αύξησε σημαντικά την δημοτικότητα του αθλήματος που εκείνη την εποχή είχε λίγες χιλιάδες θεατές, αποτέλεσε προοίμιο για μεγάλες μονομαχίες του μέλλοντος και η οποία (με την βοήθεια του μάρκετινγκ) «εκτόξευσε» τη δημοτικότητα του ΝΒΑ τη δεκαετία του 1980.[140][141][142] Μακριά όμως από τα γήπεδα ανέπτυξαν φιλική σχέση.[10][128][143]

Μετά την αποχώρηση από την ενεργό δράση Επεξεργασία

Η φανέλα με το νούμερο 6 αποσύρθηκε από τους Σέλτικς.[22] Ο Ράσελ δεν ήταν παρών στις δύο τελετές που διοργανώθηκαν για να τιμήσουν την καριέρα του: την τελετή στις 12 Μαρτίου 1972 κατά τη διάρκεια της οποίας αποσύρθηκε η φανέλα του και το 1975 (28 Απριλίου) όταν εισήχθη ως παίκτης στο Naismith Memorial Basketball Hall of Fame του NBA: «Το 1975, αρνήθηκα να γίνω ο πρώτος μαύρος παίκτης που θα ενταχθεί στο Hall of Fame. Πιστεύω ότι άλλοι πριν από μένα έπρεπε να είχαν αυτή την τιμή» δήλωσε τότε, συμπληρώνοντας ότι «δεν το σέβεται».[144][145][146] Ο Ράσελ δέχθηκε να λάβει δαχτυλίδι του το 2019, 44 χρόνια μετά την εκλογή του.[147] Το 1980 ο Σύνδεσμος Επαγγελματιών Δημοσιογράφων Μπάσκετ (PBWA) ονόμασε τον Μπιλ Ράσελ τον «Μεγαλύτερο Παίκτη στην Ιστορία του ΝΒΑ».[107][144]

Επέστρεψε στον κόσμο του μπάσκετ και ανέλαβε προπονητής των Σιάτλ Σούπερσονικς από το 1973 έως το 1977. Αν και οδήγησε την ομάδα στα πλέι οφ για πρώτη φορά στην ιστορία της, ο τρόπος παιχνιδιού του με βάση την άμυνα δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα: είχε επίδοση 162 νίκων και 166 ήττες κατά την αποχώρησή του.[148][149] Μετά από δέκα χρόνια απουσίας, επέστρεψε στο NBA για να προπονήσει τους Σακραμέντο Κινγκς κατά τη διάρκεια της σεζόν 1987–88, αλλά το ρεκόρ του ήταν ακόμη λιγότερο επιτυχημένο καθώς τελείωσε τη σεζόν με 41 ήττες και μόνο 17 νίκες.[22][150]

Εκτός από την έλλειψη επιτυχίας του ως προπονητή, ο Ράσελ αντιμετώπισε επίσης οικονομικές δυσκολίες λόγω εσφαλμένων επενδύσεων. Εργάστηκε για λίγο ως σχολιαστής αθλητικών γεγονότων, αλλά ένιωθε άβολα σε αυτό το περιβάλλον. Το 1979 κυκλοφόρησε την αυτοβιογραφία του με τίτλο Second Wind: Memoirs of an Opinionated Man.[151][152]

Στις 14 Φεβρουαρίου του 2009 τιμήθηκε από το NBA που αποφάσισε να δώσει το όνομα Bill Russell NBA Finals Most Valuable Player Award στον καλύτερο παίκτη των τελικών. Ως παίκτης, δεν θα έχει κερδίσει ποτέ αυτό το τρόπαιο καθώς δεν είχε καθιερωθεί.[153][154] Επίσης είναι ένας από τους τέσσερις μόνο παίκτες που έχουν συμπεριληφθεί και στις τέσσερις επετειακές ομάδων των 25, 35, 50 και 75 χρόνων του NBA, ενώ συμπεριλήφθηκε και στο Hall Of Fame της FIBA το 2007.[155][156][157][158][159] Χαρακτηρίστηκε τρίτος στην κατάταξη των καλύτερων παικτών όλων των εποχών από το περιοδικό Slam το 2011.[160]

 
Κατά τη βράβευση με το Προεδρικό Μετάλλιο Ελευθερίας το 2011

Στις 16 Φεβρουαρίου 2011 του απονεμήθηκε το Προεδρικό Μετάλλιο Ελευθερίας από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα: αυτή είναι η υψηλότερη πολιτική τιμή στις Ηνωμένες Πολιτείες.[49][121][161] Το 2013 η Βοστώνη τίμησε το Ράσελ με άγαλμά του στο City Hall Plaza.[34][162] Οι απόψεις του αποτυπώθηκαν σε τρία βιογραφικά βιβλία, το «Go Up For Glory», το «Red And Me», το «Russell Rules-11 Lessons» και δεκάδες βιβλία δημοσιογράφων για την καριέρα και το έργο του ως ακτιβιστή. Το FBI διατηρούσε φάκελο με το όνομά του, με την εύσχημη αιτιολογία ότι «δεν υπογράφει αυτόγραφα στα μικρά παιδιά».[17][124][163] Το 2017 ήταν ο πρώτος αποδέκτης του βραβείου NBA Life Time Achivement Award για τη συνολική παρουσία εντός και εκτός γηπέδων.[164][165][166] Παρέμεινε ενεργός πολίτης στα ζητήματα ισότητας εκφράζοντας τις πάγιες απόψεις του, όπως η δήλωση του 2020: «Να σας θυμίσω την αθέτηση μιας υπόσχεσης, αυτή που είναι στην διακήρυξη της ανεξαρτησίας που λέει ότι όλοι είναι ίσοι. Περιμένω όλη την ζωή μου για τη Αμερική να το ζήσει αυτό».[167] Στις 11 Σεπτεμβρίου 2021 εισήχθη στο Hall of Fame για δεύτερη φορά (ένας από τους μόνο πέντε) ως προπονητής.[168][169] Απεβίωσε από φυσικά αίτια στις 31 Ιουλίου 2022 σε ηλικία 88 ετών.[107][164] Στις 11 Αυγούστου 2022 το NBA αποφάσισε την απόσυρση της φανέλας με το νούμερο έξι που φορούσε σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του με τους Μπόστον Σέλτικς από όλες τις ομάδες του πρωταθλήματος. Είναι ο πρώτος παίκτης στην ιστορία για τον οποίο πάρθηκε μία τέτοια απόφαση.[170][171][172] Η απόφαση τέθηκε σε ισχύ από τη σεζόν 2023–24.[173]

Στατιστικά καριέρας Επεξεργασία

Στατιστικά καριέρας κανονικής περιόδου στο NBA

NBA
Περίοδος Αγώνες Πόντοι μ.ο. Ρημπάουντ μ.ο. Ασίστ μ.ο. % ευστοχία
1956–1957 48 19,6 27,0 1,8 42,7
1957–1958 69 16,6 22,9 2,9 44,2
1958–1959 70 16,7 23,0 3,2 45,7
1959–1960 74 18,2 24,0 3,7 46,7
1960–1961 78 16,9 23,9 3,4 42,6
1961–1962 76 18,9 23,6 4,5 45,7
1962–1963 78 16,9 23,6 4,5 42,2
1963–1964 78 15,0 24,7 4,7 43,3
1964–1965 78 14,1 24,1 5,3 43,8
1965–1966 78 12,9 22,8 4,8 41,5
1966–1967 81 13,3 21,0 5,8 45,4
1967–1968 78 12,5 18,6 4,6 42,5
1968–1969 77 9,9 19,3 4,9 43,3
Σύνολα 963 15,1 22,5 4,3 44,0

Πηγή: Basketball-Reference


Στατιστικά καριέρας πλέι-οφ στο NBA

NBA
Περίοδος Αγώνες Πόντοι μ.ο. Ρημπάουντ μ.ο. Ασίστ μ.ο. % ευστοχία
1956–1957 10 13,9 24,4 3,2 36,5
1957–1958 9 15,1 24,6 2,7 36,1
1958–1959 11 15,5 27,7 3,6 40,9
1959–1960 13 18,5 25,8 2,9 45,6
1960–1961 10 19,1 29,9 4,8 42,7
1961–1962 14 22,4 26,4 5,0 45,8
1962–1963 13 20,3 25,1 5,1 45,3
1963–1964 10 13,1 27,2 4,4 35,6
1964–1965 12 16,5 25,2 6,3 52,7
1965–1966 17 19,1 25,2 5,0 47,5
1966–1967 9 10,6 22,0 5,6 36,0
1967–1968 19 14,4 22,8 5,2 40,9
1968–1969 18 10,8 20,2 5,4 42,3
Σύνολα 165 16,2 24,9 4,7 43,0

Πηγή: Basketball-Reference


Αριθμητικά σύνολα

ΣΥΝΟΛΑ ΚΑΡΙΕΡΑΣ
Αγώνες Πόντοι Ρημπάουντ Ασίστ
NBA κανονική περίοδος 936 14.522 21.620 4.100
NBA πλέι-οφ 165 2.673 4.104 770
NBA All-Star Game 12 120 139 39

Πηγή: Basketball-Reference

Τίτλοι Επεξεργασία

Παίκτης

  • NCAA Πρωτάθλημα (2) : 1955, 1956
  • Χρυσό μετάλλιο Ολυμπιακών Αγώνων : 1956
  • Πρωτάθλημα NBA (11) : 1957, 1959–1966, 1968, 1969

Προπονητής

  • Πρωτάθλημα ΝΒΑ (2) : 1968, 1969

Ατομικές διακρίσεις Επεξεργασία

  • NBA MVP (5) : 1958, 1961, 1962, 1963, 1965
  • NBA All-Star Game (12) : 1958–1969
  • NBA All-Star Game MVP : 1963
  • NBA Καλύτερη ομάδα (3) : 1959, 1963, 1965
  • NBA Δεύτερη ομάδα (8) : 1958, 1960, 1961, 1962, 1964, 1966, 1967, 1968
  • NBA καλύτερη αμυντική ομάδα : 1969
  • Πρώτος ριμπάουντερ (4) : 1958, 1959, 1964, 1965
  • Ψηφίστηκε ένας από τους 25 καλύτερους παίκτες στην ιστορία του NBA : 1971
  • Ψηφίστηκε ένας από τους 35 καλύτερους παίκτες στην ιστορία του NBA : 1980
  • Ψηφίστηκε ένας από τους 50 καλύτερους παίκτες στην ιστορία του NBA : 1996
  • Ψηφίστηκε ένας από τους 75 καλύτερους παίκτες στην ιστορία του NBA : 2021
  • Κορυφαίος καλαθοσφαιριστής των 35 χρόνων του ΝΒΑ
  • NCAA Hall of Fame
  • Naismith Memorial Basketball Hall of Fame (2) : 1975 , 2021
  • FIBA Hall Of Fame
  • College Basketball Hall of Fame
  • Η φανέλα με το No. 6 αποσύρθηκε από τους Μπόστον Σέλτικς
  • Η φανέλα με το 6 αποσύρθηκε από τους Σαν Φρανσίσκο Ντονς
  • UPI College Player of the Year : 1956
  • Helms Player of the Year : 1955, 1956
  • All-American first team (2) : 1955, 1956
  • Προεδρικό Μετάλλιο Ελευθερίας : 2011
  • NBA Life Time Achivement Award : 2017

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ «IOC : WILLIAM FELTON RUSSELL» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2021. 
  2. ↑ «SI's 50 greatest players in NBA history» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2020. 
  3. ↑ «Top 15 players in NBA history: CBS Sports ranks the greatest of all time, from West and Steph to LeBron and MJ» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2023. 
  4. ↑ «(1997) Wilt Chamberlain and Michael Jordan discussing who is the greatest player in NBA history» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2021. 
  5. ↑ «Top 10 Greatest NBA Centers of All Time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2021. 
  6. ↑ «Ranking the Greatest NBA Defenders of All Time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2021. 
  7. ↑ «WH.GOV: Statement by President Joe Biden On the Passing of Bill Russell» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Αυγούστου 2022. 
  8. ↑ 8,0 8,1 «Remembering Bill Russell: The Greatest Winner in Sports» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2023. 
  9. ↑ 9,0 9,1 «Bill Russell» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 «Μπιλ Ράσελ: Πρωταθλητής στον αγώνα για έναν καλύτερο Κόσμο». Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2022. 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 «Bill Russell, who became the ultimate champion with Celtics, dies at 88» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2023. 
  12. ↑ 12,0 12,1 «Bill Russell : Growing Up» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  13. ↑ 13,0 13,1 «Bill Russell, μήπως τελικά είσαι ο GOAT;». Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 «Bill Russell was an Olympic level high-jumper» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021. 
  15. ↑ «Chat Transcript: Celtics Legend Bill Russell» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  16. ↑ «NBA Legends: Bill Russell's transformation of the game» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 «Το 12ο δαχτυλίδι του ακτιβιστή Μπιλ Ράσελ». Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 «Bill Russell, Civil Rights Hero and Inventor of Airborne Basketball» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  19. ↑ «Bob Cousy, 90, Still Rues The Assists He Didn't Make To Bill Russell» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2021. 
  20. ↑ 20,0 20,1 «Bill Russell: College basketball stats, best moments, quotes» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  21. ↑ «WILLIAM "BILL" RUSSELL» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 «Bill Russell : Chronology» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  23. ↑ «Bill Russell : college stats» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  24. ↑ «Ranking the 20 Most Dominant College Basketball Players in History» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2021. 
  25. ↑ «From LeBron's block to Jordan's 41: the greatest NBA finals MVPs» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2023. 
  26. ↑ «Les 26 points, 27 rebonds et 27 contres de Bill Russell en finale NCAA» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2021. 
  27. ↑ «Putting-Wilt-and-Russell-on-all-time-blocks-list-adjusting-for-pace» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2021. 
  28. ↑ «Bill Russell's Laws of Basketball» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2021. 
  29. ↑ «Bill Russell : College Champion» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  30. ↑ «Bill Russell's 66-year-old University of San Francisco high jump record may never be broken» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2022. 
  31. ↑ «MELBOURNE 1956 ATHLETICS HIGH JUMP MEN RESULTS» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2022. 
  32. ↑ «Games of the XVIth Olympiad -- 1956» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  33. ↑ 33,0 33,1 «Encyclopædia Britannica : Bill Russell». Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 «Bill Russell, NBA star and civil rights pioneer, dies at 88» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2023. 
  35. ↑ 35,0 35,1 «Bill Russell – Lord of the Rings» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021. 
  36. ↑ «BILL RUSSELL'S LIFELONG FIGHT AGAINST RACISM» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2021. 
  37. ↑ «Bill Russell 1956-57 Game Log» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 «Bill Russell: Career retrospective» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2022. 
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 «Legends profile: Bill Russell» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  40. ↑ «Boston Celtics of the 1960s» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  41. ↑ «Ranking Every NBA Dynasty» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  42. ↑ «10 Greatest NBA Teams of All Time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 «Bill Russell : Celtic Star» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  44. ↑ «The Best Defensive Players in NBA History» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021. 
  45. ↑ «1956-57 Boston Celtics Roster and Stats» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  46. ↑ «NBA Season Review: 1956-57» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2021. 
  47. ↑ «NBA, stagione 1956-57: inizia il lungo dominio dei Boston Celtics» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  48. ↑ «Il y a 64 ans, les Celtics de Boston remportaient leur premier titre NBA» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2021. 
  49. ↑ 49,0 49,1 «Bill Russell takes knee in photo with Presidential Medal of Freedom» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2023. 
  50. ↑ «Bill Russell 1957-58 Game Log» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 51,3 51,4 «The NBA Players With The Most Rebounding Titles» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2023. 
  52. ↑ «This Week in NBA History: Week of Nov. 12» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Νοεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2023. 
  53. ↑ 53,0 53,1 «Sixty years ago, Celtics great Bill Russell set the NBA single-game record for rebounds with 49» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2023. 
  54. ↑ 54,0 54,1 54,2 54,3 «Ranking The MVP Award Winners By Tiers» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2023. 
  55. ↑ «1958 NBA Finals Hawks vs. Celtics» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2021. 
  56. ↑ «NBA, stagione 1957-58: la rivincita di Bob Pettit e dei St. Louis Hawks» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  57. ↑ «NBA : Season Review: 1958-59» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  58. ↑ «NBA, stagione 1958-59: le prime Finals Boston-Lakers e l'inizio della dinastia Celtics» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  59. ↑ «NBA Season Review: 1959-60» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  60. ↑ «1959-60 Boston Celtics Roster and Stats» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2017. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2021. 
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 61,3 61,4 61,5 «The Greatest Debate in NBA History: Wilt the Stilt or Bill Russell?» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  62. ↑ «1960 NBA Finals Hawks vs. Celtics» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021. 
  63. ↑ 63,0 63,1 «NBA – Pour chaque décennie, quel joueur a gagné le plus de MVP ?» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2021. 
  64. ↑ «1960-61 Boston Celtics Roster and Stats» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  65. ↑ «The 100 Greatest Individual Performances in NBA Playoff History» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2021. 
  66. ↑ «NBA Season Review: 1960-61» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  67. ↑ «Bill Russell led an NBA boycott in 1961. Now he's saluting others for 'getting in good trouble.'» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2022. 
  68. ↑ «NBA, stagione 1961-62: i record di Wilt Chamberlain e Oscar Robertson» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  69. ↑ «1961-62 NBA Awards Voting : Most Valuable Player» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2021. 
  70. ↑ «THE MOST CONTROVERSIAL MVP AWARD OF ALL-TIME? In 1962, Wilt averaged 50 PPG and 25 RPG and still didn't win» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2021. 
  71. ↑ «The Greatest MVP Race Of All-Time: Bill Russell, Wilt Chamberlain, Oscar Robertson And Elgin Baylor» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2021. 
  72. ↑ «NBA : Season Review: 1961-62» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021. 
  73. ↑ «1962 NBA Finals Lakers vs. Celtics» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2021. 
  74. ↑ 74,0 74,1 74,2 «Celtics-Lakers history central» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  75. ↑ «1962 NBA Playoffs Summary» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2021. 
  76. ↑ «On this day: Bill Russell pulls down an NBA Finals-record 40 rebounds» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  77. ↑ «Μπιλ Ράσελ: Όταν έκανε την σπουδαιότερη εμφάνιση στην ιστορία του NBA σε 7ο τελικό». Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  78. ↑ «Game 7 of the 1962 NBA Finals: When Monsters on the Boards Roamed the Earth» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2023. 
  79. ↑ «1963 NBA All-Star recap» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  80. ↑ «1963 NBA Finals Lakers vs. Celtics» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2021. 
  81. ↑ «Season Review: 1963-64» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2023. 
  82. ↑ «Bill Russell 1963-64 Game Log» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  83. ↑ «1964 NBA Finals Warriors vs. Celtics» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2021. 
  84. ↑ «Bill Russell» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2021. 
  85. ↑ «1964-65 Boston Celtics Roster and Stats» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  86. ↑ «11/3/1965: Τα 49 ριμπάουντ του Μπιλ Ράσελ». Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2021. 
  87. ↑ «Season Review: 1964-65» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021. 
  88. ↑ «Legendary Moments In NBA History: John Havlicek's steal in 1965 playoffs» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2020. 
  89. ↑ «Μια στιγμή μια ζωή: Havlicek stole the ball». Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2021. 
  90. ↑ «Clash of the Titans» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2022. 
  91. ↑ «This Week in NBA History: Week of August 20» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Αυγούστου 2023. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2023. 
  92. ↑ «Bill Russell 1965-66 Game Log» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  93. ↑ «A Forgotten Finals: Bill Russell, and the 1966 NBA Finals» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουνίου 2022. 
  94. ↑ «Best Games We've Ever Seen» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2021. 
  95. ↑ 95,0 95,1 «"I was starting to get bored" - Bill Russell on his transition to being the Celtics' player-coach» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2023. 
  96. ↑ «Bill Russell did not want to coach the Celtics ... then he did and made NBA history - Opinion» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2023. 
  97. ↑ 97,0 97,1 «Bill Russell made history as the NBA's first black head coach» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  98. ↑ «1967-68 Boston Celtics Roster and Stats» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  99. ↑ «On This Date in 1966 Bill Russell Changed NBA History» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021. 
  100. ↑ 100,0 100,1 «Μπιλ Ράσελ: Ο άνθρωπος που κέρδισε την αιωνιότητα σε τρία λεπτά». Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2022. 
  101. ↑ «History-maker himself, Celtics Bill Russell supported athlete activism» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  102. ↑ «1968 and 2020: How Bill Russell and Wilt Chamberlain once faced the same questions confronting today's NBA players» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2021. 
  103. ↑ «Inside the 1968 NBA All-Star-Laden Exhibition Played in Honor of Martin Luther King Jr» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2021. 
  104. ↑ «Bill Russell and Wilt Chamberlain very nearly didn't play in the 1968 Eastern Conference Finals because of the death of Martin Luther King Jr» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2023. 
  105. ↑ «In the shadow of a King: Bill Russell, the 1968 Celtics, and an unexpected championship» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2021. 
  106. ↑ «Bill Russell 1967-68 Game Log» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  107. ↑ 107,0 107,1 107,2 107,3 «The New York Times : Bill Russell, Who Transformed Pro Basketball, Dies at 88» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2023. 
  108. ↑ «Ο Μπιλ Ράσελ έπαιζε επίθεση». Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2022. 
  109. ↑ «Medgar Evers' assassination in 1963 inspired Bill Russell to offer help in Mississippi» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2022. 
  110. ↑ 110,0 110,1 «Bill Russell is still sports' ultimate winner, most influential ambassador» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2021. 
  111. ↑ «Bill Russell really was the greatest of all time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2022. 
  112. ↑ «Top NBA Finals moments: Don Nelson's shot helps secure win in Game 7» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2022. 
  113. ↑ «Bill Russell made sure the Lakers didn't win a championship» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021. 
  114. ↑ «Summer of '69: How the Celtics won their 11th championship» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2021. 
  115. ↑ «NBA 75: Our Favorite Moments of All Time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2021. 
  116. ↑ «NBA Players With The Most Finals Appearances: Bill Russell Is The Lord Of The Rings» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2021. 
  117. ↑ «SPORTSMAN OF THE YEAR: BILL RUSSELL» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021. 
  118. ↑ «Top 5 players with most NBA trophies» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιανουαρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021. 
  119. ↑ 119,0 119,1 119,2 «Bill Russell: The Greatest Player of All Time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  120. ↑ «NBA: Οι κορυφαίοι ριμπάουντερ στην ιστορία!». Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  121. ↑ 121,0 121,1 «Bill Russell - #6 - Boston Celtics» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2021. 
  122. ↑ «Bill Russell block shots data» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2021. 
  123. ↑ «Bill Russell: The Greatest Shot Blocker of All Time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2021. 
  124. ↑ 124,0 124,1 «THE RING LEADER» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 1 Αυγούστου 2022. 
  125. ↑ «Bill Russell and Vin Scully get their dues, plus more quotes of the week» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2022. 
  126. ↑ «The Greatest Ever: Who should be in the discussion for the NBA's GOAT?» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2021. 
  127. ↑ «Year-by-year NBA All-Defensive Teams» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2023. 
  128. ↑ 128,0 128,1 «Russell remembers Chamberlain» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  129. ↑ «RUSSELL VS. CHAMBERLAIN: A RIVALRY FOR THE AGES» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  130. ↑ «10 NBA Players With The Most Trophies And Awards Of All Time» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2023. 
  131. ↑ «The Rivalry: Bill Russell, Wilt Chamberlain, and the Golden Age of Basketball» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  132. ↑ «"Don't Ask Who Won, You Know the Answer": Bill Russell Recalls Racing Days in His Lamborghini, Takes a Dig at Wilt Chamberlain» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2021. 
  133. ↑ «"Bill Russell would come to my house and sleep on my bed": When Wilt Chamberlain dismissed any notion of an off-court rivalry with the Celtics legend» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2021. 
  134. ↑ «Wilt Chamberlain vs. Bill Russell Comparison» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2021. 
  135. ↑ «Greatness Revisited: Why Wilt Chamberlain Was the Greatest NBA Player Ever» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2020. 
  136. ↑ «Bill Russell: The Impact» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2021. 
  137. ↑ «The Battle Of Giants: Bill Russell vs. Wilt Chamberlain (Career Comparison)» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2021. 
  138. ↑ «THE JOHN HAVLICEK INTERVIEW» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2023. 
  139. ↑ «"Maybe I was luckier than Russell" - Wilt Chamberlain on why he wouldn't trade places with Bill Russell» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2023. 
  140. ↑ «You Can Start With Russell and Chamberlain» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2023. 
  141. ↑ «Ουίλτ Τσάμπερλεν: Η μέρα που «έσβησε» ένας θρύλος». Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2020. 
  142. ↑ «What Bill Russell misses most about Wilt Chamberlain — "That's the one thing we never talked about"» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  143. ↑ «"Nobody knew we knew each other"» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021. 
  144. ↑ 144,0 144,1 «Bill Russell : Civil Rights Advocate» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  145. ↑ « The New York Times : Russell's Decision Remains Puzzle» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021. 
  146. ↑ «Bill Russell finally accepts Basketball Hall of Fame ring» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  147. ↑ «Μπιλ Ράσελ: Πήρε το δαχτυλίδι του Hall of Fame 44 χρόνια μετά!». Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  148. ↑ «SuperSonics hire Bill Russell on May 11, 1973» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  149. ↑ «The New York Times : Russell Leaves Sonics After 4 Years at Helm» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  150. ↑ «Bill Russell Leaves Lasting Impact on Kings» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2021. 
  151. ↑ «Taylor Branch, who co-wrote Bill Russell's indelible memoir, remembers his Friend» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2022. 
  152. ↑ «Bill Russell's Memoir Was Nothing Short of Groundbreaking» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2022. 
  153. ↑ «A wholesome story on how Bill Russell found out his name will be on the Finals MVP trophy an hour before the announcement» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2021. 
  154. ↑ «MVP award named after Russell» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2021. 
  155. ↑ «NBA Silver Anniversary Team» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2021. 
  156. ↑ «NBA 35th Anniversary All-Time Team» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2021. 
  157. ↑ «NBA at 50: Top 50 Players» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2021. 
  158. ↑ «ΝΒΑ: Αυτοί είναι οι 75+1 παίκτες όλων των εποχών!». Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2021. 
  159. ↑ «FIBA HALL OF FAME POUR CEUX QUI ONT FAÇONNÉ LE JEU : Bill Russell (États-Unis)» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2021. 
  160. ↑ «SLAM 500 Greatest NBA Players of All Time» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2019. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2020. 
  161. ↑ « The New York Times : Indomitable Russell Values One Accolade Above the Rest» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  162. ↑ «Bill Russell's statue unveiled» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  163. ↑ «WHY BILL RUSSELL REFUSED TO SIGN AUTOGRAPHS "I don't believe in autographs. Let's have a cup of coffee instead"» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2021. 
  164. ↑ 164,0 164,1 «Bill Russell remembered as a 'pioneer' on and off the court» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2023. 
  165. ↑ «Bill Russell to Be Given Lifetime Achievement Award at 2017 NBA Awards Show» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2023. 
  166. ↑ «Bill Russell To Receive 2017 NBA Lifetime Achievement Award» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2023. 
  167. ↑ «Μπιλ Ράσελ: «Περιμένω όλη την ζωή μου για μια Αμερική - ισότητας»». Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2021. 
  168. ↑ «Ο Ομπάμα αποθέωσε τον Μπιλ Ράσελ: "Ξέρει καλύτερα από τον καθένα τι σημαίνει να νικάς και να ηγείσαι"». Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2021. 
  169. ↑ «Hall of Fame, da Kukoc al bis di Russell: ecco le 16 nuove leggende» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2022. 
  170. ↑ «Bill Russell's No. 6 jersey to be retired throughout NBA» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2022. 
  171. ↑ «Μπιλ Ράσελ: Το NBA αποσύρει τον αριθμό «6» στη μνήμη του». Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2022. 
  172. ↑ «NBA permenantly retires Bill Russell's No. 6» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2022. 
  173. ↑ «LeBron James to change jersey number back to 23 in honor of Bill Russell» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2023. 

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μπιλ_Ράσελ&oldid=10462564"