Ως ναυτικός χάρτης, σύμφωνα με τον ορισμό που ακολουθείται σήμερα στις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού, χαρακτηρίζεται γενικά οποιοσδήποτε χάρτης που αναπαριστά πλεύσιμο τμήμα της επιφάνειας της Γης, που η εκπόνησή του έχει βασισθεί στη μερκατορική προβολή, εκτός πολικών περιοχών, και έχει εκδοθεί από κρατική υπηρεσία.

Γενικά Επεξεργασία

Οι ναυτικοί χάρτες αποτελούν τα κυριότερα εφόδια των ναυτιλλομένων. Κατασκευάζονται από ειδικά επεξεργασμένο χαρτί προκειμένου να προστατεύονται αφενός από την υγρασία, προς αποτροπή παραμόρφωσή τους, αλλά και ν΄ αντέχουν σε αλλεπάλληλες εγγραφές επ΄ αυτών πορειών πλοίων, γεωγραφικών στιγμάτων, διοπτεύσεων κ.λπ.

Οι ναυτικοί χάρτες συγκαταλέγονται στα ναυτιλιακά βοηθήματα όπως είναι οι Πλοηγοί (βιβλία), οι φαροδείκτες, κ.λπ. και περιλαμβάνουν πλήθος στοιχείων αναγνώρισης ακτών, διαύλων, ναυτικών κινδύνων, αβαθών κ.λπ. και οτιδήποτε σχετικό που αφορά την ασφάλεια των πλόων.

Εκδόσεις Επεξεργασία

 
Ναυτικός χάρτης του Αιγαίου, 1818

Οι ναυτικοί χάρτες λόγω της μεγάλης σημασίας τους εκδίδονται από υπεύθυνες κρατικές υπηρεσίες καλούμενες υδρογραφικές υπηρεσίες ή ινστιτούτα, σχεδόν από το σύνολο των ναυτικών χωρών του κόσμου. Στη ναυσιπλοΐα συνηθέστεροι σε χρήση χάρτες που καλύπτουν όλη την υδρόγειο είναι οι αγγλικοί και οι αμερικανικοί (των ΗΠΑ).

Οι μεν αγγλικοί ναυτικοί χάρτες εκδίδονται από την υδρογραφική υπηρεσία (Hydrographic Department, H.D.) του Βρετανικού Βασιλικού Ναυαρχείου που για συντομία λέγονται Αγγλικού Ναυαρχείου ή χάρτες H.D. (προφέρονται Έιτσ-Ντι). Οι δε αμερικανικοί που εκδίδονται από την αντίστοιχη υπηρεσία (Hydrographic Office H.O.) του Αμερικανικού Ναυτικού (US-Navy) που για συντομία ονομάζονται «Αμερικανικού Ναυτικού» ή χάρτες H.O. (προφέρονται Έιτσ-Όου). Εκτός όμως των παραπάνω που καλύπτουν όλες τις θάλασσες της Γης, εκδίδονται και "τοπικοί" χάρτες επιμέρους των χωρών που καλύπτουν τα χωρικά και εσωτερικά τους ύδατα (π.χ. πλεύσιμους ποταμούς, λίμνες, διώρυγες κ.λπ.).

Στην Ελλάδα η επίσημα υπηρεσία έκδοσης ναυτικών χαρτών των ελληνικών θαλασσών και ακτών είναι η Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού. Οι ελληνικοί χάρτες φέρουν την επίσημη ονομασία χάρτες ελληνικής έκδοσης με αρκτικόλεξο Χ.Ε.Ε.

  • Σημειώνεται ότι όλοι οι ναυτικοί χάρτες αναφέρονται με το αρκτικόλεξο της υπηρεσίας έκδοσης και με τον αύξοντα αριθμό έκδοσής των, που αποτελεί απαραίτητο στοιχείο προσδιορισμού τους (π.χ. H.O.-5010, H.D.-1625, ΧΕΕ-44 κ.λπ.)

Κύρια στοιχεία του ναυτικού χάρτη Επεξεργασία

Ως κύρια στοιχεία ενός ναυτικού χάρτη χαρακτηρίζονται εκείνα που προσδιορίζουν την ταυτότητά του, που είναι τα ακόλουθα επτά:

  1. Ο τίτλος του χάρτη και η εκδίδουσα Αρχή
  2. Ο αριθμός του χάρτη
  3. Η κλίμακα χάρτου
  4. Η κλίμακα πλάτους ή αποστάσεων
  5. Η κλίμακα μήκους
  6. Οι μονάδες (μέτρησης) χάρτου (επί του χάρτη) και
  7. Οι ημερομηνίες αρχικής έκδοσης και διορθώσεων.

Πολλοί συγκαταλέγουν στα κύρια στοιχεία του ν. χάρτη και τον "προσανατολισμό", πλην όμως αυτός καθίσταται εμφανέστατος με στοιχειώδη γνώση των γεωγραφικών συντεταγμένων. Έτσι, αν οι γεωγραφικοί παράλληλοι, (γεωγραφικά πλάτη), αυξάνουν από κάτω προς τα επάνω, τότε ο χάρτης αναφέρεται στο βόρειο ημισφαίριο, αν αυξάνουν αντίθετα από πάνω προς τα κάτω τότε αναφέρεται στο νότιο ημισφαίριο. Το αυτό αν οι μεσημβρινοί, (γεωγραφικά μήκη), αυξάνουν προς τα δεξιά, τότε ο χάρτης αναφέρεται στο ανατολικό ημισφαίριο και, αντίθετα, όταν αυξάνουν προς τ' αριστερά αναφέρεται στο δυτικό ημισφαίριο.

Ταξινόμηση ναυτικών χαρτών Επεξεργασία

 
Ναυτικός χάρτης της Βόρειας Θάλασσας, 1906

Η ταξινόμηση των ναυτικών χαρτών γίνεται με βάση την κλίμακα κατασκευής τους. Έτσι αυτοί διακρίνονται σε:
α) "γενικούς ν. χάρτες",
β) "χάρτες ακτοπλοΐας", ή ακτοπλοϊκούς χάρτες και
γ) στους λεγόμενους λιμενοδείκτες.

  • Σημειώνεται ότι μικρότερη κλίμακα χάρτη είναι εκείνη της οποίας ο παρονομαστής είναι μεγαλύτερος, και αντίστροφα, π.χ. Χάρτης Α. είναι κλίμακας 1:100.000 και Χάρτης Β είναι κλίμακας 1:25.000, ο Χάρτης Β είναι μεγαλύτερης κλίμακας από τον Α. Συνεπώς οι λιμενοδείκτες φέρονται με την μεγαλύτερη κλίμακα.

Γενικά οι χάρτες μικρής κλίμακας καλύπτουν μεγάλες επιφάνειες όπως ωκεανούς, θάλασσες κ.λπ. και χρησιμοποιούνται περισσότερο για γενικές πληροφορίες στην Ωκεανοπλοΐα. Αντίθετα χάρτες μεγάλης κλίμακας χρησιμοποιούνται στην ακτοπλοΐα, για προσεγγίσεις, προσορμήσεις, προσγειαλώσεις, διέκπλους στενών και αγκυροβολίες, και ειδικότερα οι λιμενοδείκτες για τους ελλιμενισμούς και διέκπλους επικίνδυνων στενών, διαύλων, διωρύγων κ.λπ.
Οι συνήθεις κλίμακες ανά κατηγορία των ναυτικών χαρτών είναι:
α) γενικών χαρτών 1:100.000 μέχρι 1:600.000 ή και περισσότερο,
β) των χαρτών ακτοπλοΐας, που κυμαίνονται από 1:50.000 μέχρι 1:100.000 και
γ) των λιμενοδεικτών από 1:10.000 μέχρι 1:50.000.

Φύλλο υποτύπωσης Επεξεργασία

Στην Ωκεανοπλοΐα, παράλληλα με τους ναυτικούς χάρτες και ιδιαίτερα τους γενικούς, χρησιμοποιούνται ευρύτατα, ως συμπληρωματικοί ή βοηθητικοί χάρτες, τα λεγόμενα «φύλλα υποτύπωσης» που συμπληρώνονται από τους ναυτιλλόμενους με στοιχεία υποτύπωσης του πλου και μόνο, χωρίς άλλες ιδιαίτερες ναυτιλιακές πληροφορίες. Για παράδειγμα σ΄ ένα πλου από Γιβραλτάρ προς ακτές της Αμερικής δεν εκδίδονται χάρτες ακτοπλοϊκοί. Έτσι αντ΄ αυτών χρησιμοποιούνται μεγάλα λευκά φύλλα, μεγέθους χάρτη, όπου συμπληρώνονται οι γεωγραφικοί παράλληλοι και μεσημβρινοί (ανάλογα της πορείας με φθίνουσες ή αυξανόμενες τιμές), και επί των οποίων σημειώνονται η ακολουθούμενη πορεία και τα κατά διαστήματα γεωγραφικά στίγματα της θέσης του πλοίου, καθώς και τυχόν κάποια άλλα στοιχεία από αγγελίες (π.χ. τυφώνας, παγόβουνο κ.λπ.).

Παρεχόμενες πληροφορίες ν. χάρτου Επεξεργασία

Στις παρεχόμενες πληροφορίες ενός ναυτικού χάρτη συμπεριλαμβάνονται:
Σύμβολα και συντμήσεις, στοιχεία ακτογραμμής, φυσικά χαρακτηριστικά ξηράς, (όπως π.χ. ισοϋψείς καμπύλες, κορυφές βουνών, επάκτια γνωρίσματα κ.λπ.), τοπογραφικά χαρακτηριστικά, (όπως π.χ. πόλεις, χωριά, εκβολές ποταμών, δρόμοι, σημαντικές αναγνωρίσιμες εγκαταστάσεις κ.λπ.), ναυτιλιακοί κίνδυνοι, (όπως π.χ. αβαθή, ξέρες, ύφαλοι, ναυάγια κ.λπ.), στοιχεία θαλάσσιας περιοχής, (π.χ. βάθη, ισοβαθείς καμπύλες, το λεγόμενο «επίπεδο χάρτου» από του οποίου λαμβάνονται οι μετρήσεις, τα είδη βυθού κ.λπ.), στοιχεία φάρων και φανών, το ανεμολόγιο χάρτου, στοιχεία ρευμάτων και παλιρροιών, οι μονάδες μέτρησης, και τέλος διάφορες αξιοπρόσεκτες σημειώσεις που συνήθως φέρονται εντός πλαισίων.

Ενημέρωση ναυτικών χαρτών Επεξεργασία

Συμβαίνει τακτικά οι διάφορες πληροφορίες που παρέχουν οι ναυτικοί χάρτες να μεταβάλλονται, όπως π.χ. βλάβες φάρων, αλλαγή θέσεων σημαντήρων, ή αλλαγή χαρακτηριστικών φάρων, ραδιοεκπομπών, νέα ναυάγια ή ανέλκυση ναυαγίων, νέος εντοπισμός υφάλων, κ.λπ. Οι μεταβολές αυτές ανακοινώνονται από τις διάφορες Υδρογραφικές Υπηρεσίες με ειδικές δημοσιεύσεις καλούμενες «αγγελίες προς τους ναυτιλλόμενους (παλαιότερα "αγγελίαι προς τοις ναυτιλλομένοις"). Αυτές εκδίδονται συνηθέστερα ως εβδομαδιαίες πλην όμως υπάρχουν και οι επείγουσας φύσεως όπου τότε μπορεί να είναι και ημερήσιες (π.χ. ενεργοποίηση πεδίων ασκήσεων πολεμικών πλοίων, κ.ά.)

Σ΄ όλες τις παραπάνω περιπτώσεις θα πρέπει οι επιφορτισμένοι .αξιωματικοί με την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, των πλοίων, (αξιωματικοί Γεφύρας), αμέσως με τη λήψη τέτοιων ειδοποιήσεων, να προβαίνουν στην «ανελλιπή ενημέρωση» των ναυτικών χαρτών, καθώς και των άλλων τυχόν ναυτιλιακών βοηθημάτων (π.χ. Φαροδείκτη, Πλοηγό (βοηθήμα), χάρτες ραντάρ, μετεωρολογικοί κ.λπ.), έτσι ώστε ν΄ ανταποκρίνονται κάθε φορά στην παρούσα εξέλιξη. Συνήθως χάρτες που έχουν υποστεί πολλές διορθώσεις ακολουθεί νέα έκδοσή τους.

Ταξιθέτηση ν. χαρτών Επεξεργασία

Γενικά οι ναυτικοί χάρτες φυλάσσονται σε ειδικούς χώρους, έπιπλα, καλούμενοι χαρτοθέσια σε ειδικό διαμέρισμα των πλοίων που λέγεται εκ του αγγλικού όρου «τσαρτ-ρουμ» (chart-room) και που βρίσκεται στη γέφυρα των πλοίων (εμπορικών) ή στο κέντρο πληροφοριών μάχης των πολεμικών. Στον ίδιο χώρο φυλάσσονται και όλα τα άλλα σχετικά ναυτιλιακά βοηθήματα (Πλοηγοί, Φαροδείκτες, Λιμενοδείκτες κ.λπ.). Στα σύγχρονα πλοία ο χώρος αυτός είναι μέσα στη Γέφυρα όπου χωρίζεται με πέτασμα κατά τις νυκτερινές ώρες.

Οι υπηρεσίες που συντάσσουν και εκπονούν τους ναυτικούς χάρτες εκδίδουν και τους υπ΄ αυτών ειδικούς καταλόγους χαρτών (index sheets). Οι κατάλογοι αυτοί περιέχουν επίσης και ότι άλλα ναυτιλιακά βοηθήματα εκδίδουν αυτές. Οι κατάλογοι αυτοί φέρουν κατά γεωγραφικές περιοχές ενδεικτικούς χάρτες είτε με αρίθμηση, είτε κατά γράμματα του λατινικού αλφαβήτου. Στους ενδεικτικούς αυτούς χάρτες οι διάφορες επιμέρους καλυπτόμενες χαρτογραφικά περιοχές επισημαίνονται με παραλληλόγραμμα με τον αριθμό εκάστου χάρτη στις γωνίες τους που καλύπτουν αυτές. Στις δε τελευταίες σελίδες φέρουν ευρετήριο χαρτών με τον αύξοντα αριθμό εκάστου, την κλίμακα και τη γεωγραφική περιοχή που καλύπτει.

Μία πλήρης σειρά ναυτικών χαρτών που να καλύπτει όλη την υδρόγειο περιλαμβάνει 100 χαρτοφύλακες (folios). Κάθε χαρτοφύλακας περιλαμβάνει τους χάρτες ενός ενδεικτικού χάρτη γεωγραφικής περιοχής. Βέβαια τα πλοία δεν είναι εφοδιασμένα με όλους τους χάρτες του κόσμου, αλλά μόνο με τους ενδεικτικούς και στη συνέχεια εφοδιάζονται ανάλογα με χάρτες κατά συνήθεις πλόες ή κατά ταξίδι. Ανάλογα με τη σειρά που τοποθετούνται οι χάρτες στους χαρτοφύλακες των πλοίων λαμβάνουν και ένα πρόσθετο αριθμό ή γράμμα που καλείται διαδοχικός αριθμός (consecutive number). Οι χαρτοφύλακες είναι ειδικές πάνινες κατασκευές εντός των οποίων τοποθετούνται οι χάρτες με προσοχή χωρίς να διπλώνονται και οι οποίοι φέρονται οριζόντια στα συρτάρια των χαρτοθεσίων.

Προμήθεια ν. χαρτών Επεξεργασία

Η προμήθεια των ναυτικών χαρτών γίνεται κυρίως από τα πρατήρια διάθεσης των Υδρογραφικών Υπηρεσιών που εκδίδουν αυτούς, αλλά και από μεγάλα συμβεβλημένα καταστήματα ναυτιλιακών ειδών στους μεγαλύτερους λιμένες του κόσμου. Την προμήθεια χαρτών επιμελούνται συνηθέστερα, κατόπιν εντολής, οι κατά τόπους ναυτικοί πράκτορες. Ο δε εφοδιασμός - παράδοση αυτών σε πλοία, αν παρίσταται ανάγκη, κυρίως σε διαταγές εν πλω, επιχειρείται και με ελικόπτερα.

Στην Ελλάδα ναυτικοί χάρτες διατίθενται στους κυριότερους λιμένες της χώρας, (Πειραιά, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Βόλο, κ.λπ.).

Πηγές Επεξεργασία

  • ΓΕΝ "Εγχειρίδιον Ναυτιλίας" πρώτη εκδ.1951, σελ.86-88.
  • Χ. Ντούνης - Α. Δημαράκης "Ναυτιλία και ναυτικοί υπολογισμοί" Πειραιάς 1969. σελ.51.
  • ΥΥΠΝ "Συνοπτικό Ευρετήριο ΧΕΕ" Μαρτίου 2007.