Ναός του Κάστορα και του Πολυδεύκη

O Ναός του Κάστορα και του Πολυδεύκη (λατιν. Templum Castoris et Pollux) είναι αρχαίος ναός των Διοσκούρων στη Ρωμαϊκή Αγορά, στη Ρώμη της Ιταλίας. Αρχικά κτίστηκε από ευγνωμοσύνη για τη νίκη στη μάχη της λίμνης Ρέγκιλλους το 495 π.Χ. Οι Διόσκυροι ήταν οι δίδυμοι γιοί του Διός και της Λήδας· η λατρεία τους ήλθε στη Ρώμη από την Ελλάδα μέσω της Μεγάλης Ελλάδας και τον Ελληνικό πολιτισμό της Νότιας Ιταλίας.

Ναός του Κάστορα και του Πολυδεύκη
aedes Castoris
Είδος	ερείπια και Ρωμαϊκός ναός
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°53′30″N 12°29′8″E
Διοικητική υπαγωγή	Ρώμη
Τοποθεσία	Ρωμαϊκό Φόρουμ
Χώρα	Ιταλία
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Ο Ρωμαϊκός ναός είναι ένας από μερικούς ναούς των Διοσκούρων, που έχουν μείνει από την αρχαιότητα.

Ίδρυση

Ο τελευταίος βασιλιάς της Ρώμη Λούκιος Ταρκύνιος ο Υπερήφανος, όταν εκτοπίστηκε και οι Ρωμαίοι ίδρυσαν Δημοκρατία, μάζεψε τους συμμάχους του Λατίνους και επιχείρησε πόλεμο εναντίον της. Πριν τη μάχη ο Ρωμαίος δικτάτορας Άουλος Ποστούμιος Άλμπος Ρεγκίλλενσις υποσχέθηκε να κτίσει έναν ναό στους Διοσκούρους, εάν νικούσε η Δημοκρατία.

Σύμφωνα με τον μύθο, ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης εμφανίστηκαν στο πεδίο της μάχης ως δύο ικανοί ιππείς προς βοήθεια του στρατού της Δημοκρατίας. Έπειτα από τη μάχη εμφανίστηκαν ξανά στην Αγορά να ποτίζουν τα άλογά τους στον Λάκους Γιουτούρναε και έτσι να αναγγέλλουν τη νίκη. Ο ναός στέκεται στο σημείο, όπου υποτίθεται ότι εμφανίστηκαν.

Ιστορία

Στην εποχή της Δημοκρατίας ο ναός λειτούργησε ως σημείο συνάντησης για τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο και από τα μέσα του 2ου αι. π.Χ. το εμπρός μέρος της κρηπίδας έγινε βήμα αγόρευσης. Κατά την Αυτοκρατορική περίοδο ο ναός στέγασε το γραφείο για τα πρότυπα σταθμά και τις μονάδες μήκους και ήταν χώρος φύλαξης του Κρατικού Θησαυρού.

Ο αρχαϊκός ναός καταστράφηκε ολοκληρωτικά και διευρύνθηκε το 117 π.Χ. από τον Λεύκιος Καικίλιος Μέτελλος Δαλματικός, έπειτα από τη νίκη του επί των Δαλματών. Ο δεύτερος αυτός ναός ανακαινίστηκε ριζικά από τον Γάιο Βέρρες το 73 π.Χ.

Αριστερά ο ναός των Διοσκούρων.

Το 14 π.Χ. μία φωτιά, που κατέστρεψε μεγάλο τμήμα της Αγοράς, έφθειρε και τον ναό· έτσι ο Τιβέριος τον ξαναέκτισε και τον αφιέρωσε το έτος 6 μ.Χ. Τα απομεινάρια του ναού στις ημέρες μας είναι από αυτόν του Τιβερίου, εκτός από την κρηπίδα, που είναι από τον ναό του Μέτελλου.

Σύμφωνα με τον Έντουαρντ Γκίμπον, ο ναός των Διοσκούρων χρησιμοποιήθηκε ως μυστικό σημείο συνάντησης για τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο. Συχνές συναντήσεις της Συγκλήτου αναφέρονται συχνά στον Κικέρωνα. Αυτός παραθέτει, ότι η Σύγκλητος εξεγέρθηκε σε ανταρσία, εναντίον του Αυτοκράτορα Μαξιμίνου του Θράκα και υπέρ του Γορδιανού Α΄, στον ναό των Διοσκούρων το 237 μ.Χ.

Αν ήταν ακόμη σε χρήση τον 4ο αι., ο ναός θα έκλεισε κατά την Καταδίωξη των Εθνικών στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ο ναός πιθανότατα είχε ήδη καταρρεύσει τον 4ο αι., όταν το υλικό του ξαναχρησιμοποιήθηκε για να κτιστεί ένας τοίχος στο Λάκους Γιουτούρναε. Τίποτε δεν είναι γνωστό για τη μετέπειτα ιστορία του, εκτός του ότι τον 15ο αι. μόνο τρεις κίονες της αρχικής κατασκευής ήταν ακόμη όρθιοι. Η οδός που περνά από το κτήριο λέγεται των Τριών Κιόνων (via Trium Columnarum).

To 1760 οι Συντηρητές, βρίσκοντας τους κίονες σε κατάσταση επικείμενης κατάρρευσης, έστησαν σκαλωσιές για την πραγματοποίηση επισκευών. Ο Πιρανέζι και ο νέος Άγγλος αρχιτέκτονας Τζώρτζ Ντανς ο νεότερος μπόρεσαν να σκαρφαλώσουν και να κάνουν ακριβείς μετρήσεις. Ο Ντανς έτσι απέκτησε "ένα πρότυπο εκμαγείο του κορινθιακού ρυθμού από το καλύτερο παράδειγμα ίσως στον κόσμο", όπως έγραψε στον πατέρα του.

Σήμερα η κρηπίδα σώθηκε (χωρίς την πρόσοψη), όπως και οι τρεις κίονες και το επάνω τους μέρος του θριγκού· αυτό που έμεινε, είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά απομεινάρια στην Αγορά.

Αρχιτεκτονική

Ο ναός είναι περίπτερος, 8 Χ 11 κιόνων. Υπήρχε μόνο σηκός, που είχε ψηφιδωτά δάπεδα. Η κρηπίδα έχει διαστάσεις 32 μ. Χ 49,5 μ. και είναι 7 μ. υψηλή. Το κτήριο κατασκευάστηκε με opus caementicum (τσιμέντο) και αρχικά ήταν καλυμμένο με πλάκες τόφφου, που αργότερα αποσπάστηκαν. Σύμφωνα με αρχαίες πηγές, ο ναός είχε μόνο μία κεντρική κλίμακα για την ανάβαση στην κρηπίδα· οι ανασκαφές ανακάλυψαν και δύο πλαϊνές.

Αρχαιολογία

Το συγκρότημα του ναού ανασκάφτηκε και μελετήθηκε από το 1983 ως το 1989 από μία ενωμένη αποστολή των Σκανδηναβικών ακαδημιών στη Ρώμη, καθοδηγούμενη από τους Ίνγκε Νήλσεν και Μπ. Πούλσεν.

Το Νο 13 είναι ο ναός των Διοσκούρων.

Άλλοι ναοί του Κάστορα και του Πολυδεύκη

Ο Ρωμαϊκός ναός είναι ένας από έναν αριθμό γνωστών ναών των Διοσκούρων της αρχαιότητας. Μεταξύ άλλων,

• η μπαρόκ βασιλική Σαν Πάολο Ματζόρε στη Νάπολη κτίστηκε επάνω σε ναό των Διοσκούρων. Το προστώο και το αέτωμα είχαν διατηρηθεί ως τον σεισμό στο Σάννιο το 1688. Τότε επέζησαν μόνο δύο κίονες, που ενσωματώθηκαν στην πρόσοψη της εκκλησίας.
• Το εξαφανισμένο Ανακτείον για τους "άνακτες" Κάστορα και Πολυδεύκη, κοντά στην Ακρόπολη της Αθήνας. Ο Παυσανίας περιγράφει το 150 μ.Χ. τον ναό ως αρχαίο.
• Ο Παυσανίας αναφέρει άλλον έναν ναό στο Άργος, αφιερωμένο στους Διοσκούρους, τις συζύγους τους Ιλάειρα και Φοίβη (αντίστοιχα) και τους γιους τους Αναξία και Μνασίνο (αντίστοιχα).
• Τα εκτεταμένα ερείπια της κοιλάδας των ναών στον Ακράγαντα (Αγκριτζέντο) της Σικελίας περιέχουν έναν άλλο ναό των Διοσκούρων.

Το 1888 ο Ερνέστος Αρθούρος Γκάρνερ κατέγραψε την επιγραφή σε έναν ναό των Διοσκούρων στην ελληνική Ναύκρατη της Αιγύπτου και έγραψε ότι έχει είσοδο από τα δυτικά, όπως όλοι οι ναοί των ημιθέων και ηρώων, ενώ οι ναοί των θεών είχαν είσοδο από τα ανατολικά.

Πηγές

• L. Richardson, jr (1 October 1992). A New Topographical Dictionary of Ancient Rome. JHU Press. pp. 75–. ISBN 978-0-8018-4300-6.
• John Henry Parker (1879). The Archaeology of Rome: Forum romanum et magnum. J. Parker. pp. 33–.
• Livy, Ab urbe condita, 2.42
• Jones, W. H.; Ormerod, H. A. (1918). Pausanias Description of Greece. Harvard University Press. Retrieved 24 April 2018.
• Gardner, Ernest Arthur (1 January 1888). Naukratis II. Egypt Exploration Fund. pp. 30–31. Retrieved 24 April 2018.

Πινακοθήκη

• 
  Ό,τι έμεινε από τον ναό των Διοσκούρων
• 
  Στα αριστερά ο ναός της Βέστα (Εστίας)