Οικογένεια Αριανίτη

Η οικογένεια των Αριανιτών, αλβαν.: Arianiti ήταν μία αλβανική οικογένεια ευγενών, που κυβέρνησε μεγάλες περιοχές στην Αλβανία και γειτονικές περιοχές από τον 11ο έως τον 16ο αι. Η επικράτειά τους εκτεινόταν στην κοιλάδα Σκούμπιν και την παλαιά Εγνατία οδό και έφτανε ανατολικά μέχρι τη σημερινή Μπίτολα.

Ο θυρεός των Αριανίτι.

Ονόματα

Το πρώτο βεβαιωμένο επώνυμο της οικογένειας σε διάφορες μορφές είναι το Αρ(ι)ανίτη, το οποίο χρησιμοποιήθηκε και ως προσωπικό όνομα. Σε έγγραφα, σύγχρονα με τα μέλη της, το Αρανίτι είναι η πιο διαδεδομένη μορφή, από την οποία προέρχονται σχεδόν όλα τα τοπωνύμια των περιοχών των κτήσεών τους, που ονομάστηκαν από αυτά. Το Αριανίτη, μία σπάνια μορφή από τις πρώτες σαφείς τεκμηριώσεις της οικογένειας στα τέλη του 13ου και στις αρχές του 14ου αιώνα έως την εξαφάνιση της εξ αρρενογονίας γραμμής στα μέσα του 16ου αι., έγινε συνιθέστερο στα έργα της πρώιμης σύγχρονης εποχής και τελικά έφτασε σε ένα κοινό καθεστώς επωνύμου στον ιστορικό λόγο. Η ετυμολογία τού επωνύμου είναι ασαφής: μπορεί τελικά να προέρχεται από την ινδοευρωπαϊκή λέξη arya (ευγενής), παράγωγα της οποίας μπορούν να βρεθούν ως τοπωνύμια, δημονύμια ή εθνονύμια σε πολλές περιοχές, που κυμαίνονται από τη δυτική Ευρώπη έως το Ιράν και τη βόρεια Ινδία (βλ. η Aρειανή, το ελληνικό όνομα για την ανατολική Περσία) ή η αλβανική λέξη arë (χωράφι).

Εάν τα τοπωνύμια στην Αλβανία που είναι παρόμοια με το arya, σχετίζονται με την οικογένεια Αριανίτη και δεν προέρχονται από την κυριαρχία της οικογένειας σε αυτές τις περιοχές, η παρουσία τους ως φυλή θα μπορούσε να ανιχνευθεί στα τέλη του 9ου αι.. στο θέμα του Δυρραχίου. Ωστόσο, τα μέλη της μέχρι τα τέλη του 13ου αι. αμφισβητούνται, καθώς το επώνυμο φαίνεται να υιοθετήθηκε από άτομα, που δεν έχουν συγγενική σχέση μεταξύ τους, όταν ανήλθαν σε θέσεις εξουσίας. Μία θεωρία συνδέει το επώνυμο με την ιλλυρική φυλή των Arinistae/Armistae, που έζησαν γύρω από το Δυρράχιον στην ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή.

Ένα δευτερεύον επώνυμο που χρησιμοποιούσε η οικογένεια Αριανίτη από τον 14ο αι., ήταν το επώνυμο Κομνηνοί, που προέρχεται από τον Βυζαντινό Αυτοκρατορικό οίκο των Κομνηνών. Ο πρώτος της οικογένειας που το έφερε, ήταν πιθανώς νυμφευμένος με μία γυναίκα, απόγονο τού Γκoλέμ της Κρούγια και θα μπορούσε να συγγενεύει με έναν Comneni Budaresci princeps, ο οποίος έζησε γύρω στο 1300 στην κεντρική Αλβανία, αν και οποιαδήποτε σχέση με οποιοδήποτε μέλος δεν μπορεί να θεωρηθεί, ότι όλοι οι Αριανίτες χρησιμοποιούσαν το Κομνηνός ως δεύτερο επώνυμο από τα μέσα έως τα τέλη του 14ου αι., ως μέσο για να ενισχύσουν την ευγενή τους θέση και τις εδαφικές διεκδικήσεις τους.

Το επώνυμο Σπάτα (Shpata) εμφανίζεται στις λατινικές πηγές του τέλους του 14ου και των αρχών του 15ου αιώ. σε σχέση με έναν Κομίν Σπάτα, ο οποίος θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι ο Κόμνεν Αριανίτι, πατέρας του Γκιέργκι/Γεωργίου Αριανίτι, ο οποίος αναφέρεται επίσης στα σύγχρονα έγγραφα ως Aρανίτ Σπάτα. Δεν είναι ξεκάθαρο, αν οι Αριανίτες το υιοθέτησαν μέσω επιγαμιών με την οικογένεια Σπάτα της κεντρικής Αλβανίας ή ως τοπωνυμικό, που προέρχεται από την περιοχή Σπατ (Shpat), την οποία κατείχαν τον Μεσαίωνα. Εάν η θεωρία των επιγαμιών είναι σωστή, η υιοθέτηση του επωνύμου πρέπει να έγινε τον 14ο αι.

Το Γκολέμι χρησιμοποιήθηκε ως επώνυμο από ορισμένα μέλη της οικογένειας Αριανίτι. Εμφανίζεται για πρώτη φορά σε ένα έγγραφο του 1452 της καγκελαρίας του Αλφόνσου Ε' της Αραγονίας, όπου ο Γκιέργκι Αριανίτι αναφέρεται ως Aranit Colem de Albania, ενώ ο Mαρίν Μπαρλέτι τον αναφέρει ως Arianites Thopia Golemus. Η ίδια η λέξη μπορεί να προέρχεται από το σλαβικό γκόλεμ (golem, μεγάλο) ή ως παραμόρφωση του ονόματος Γκουλιέλμ (Gulielm, η αλβανική εκδοχή του Γουλιέλμου). Οι προσπάθειες να συσχετιστεί με τον Γκολέμ της Κρούγια ή με προσωπικότητες με το όνομα Γκουλιέλμ Αριανίτι έμειναν άκαρπες, καθώς δεν υπάρχουν αρχειακά στοιχεία.

Ιστορία

Οι επικράτειες των Αριανίτι μεταξύ 1385-1392

Ο επιτάφιος της γκλαβενίτσα παραγγέλθηκε από τον γκιέργκι/Γεώργιο Αριανίτι το 1373.

Ο Δαυίδ Αριανίτης θεωρείται γενικά ως το πρώτο μέλος της οικογένειας των Αριανιτών, που μαρτυρείται σε ιστορικά έγγραφα, αν και η σύνδεση με την οικογένεια Αριανίτι στα τέλη του 13ου αι. δεν μπορεί να επαληθευτεί λόγω έλλειψης πηγών. Όπως μαρτυρείται στα έργα τού Γεωργίου Κεδρηνού, την περίοδο 1001–1018 υπηρέτησε τον Βασίλειο Β΄ Αυτοκράτορα των Ρωμαίων ως στρατηγός της Θεσσαλονίκης και αργότερα στρατηγός των Σκοπίων. Ο Δαυίδ Αριανίτης πολέμησε κατά των Βουλγάρων στη Στρούμιτσα, στα Σκόπια και στην περιοχή τού Σκραπάρ. Ο Κωνσταντίνος Αριανίτης, γιος ή στενός συγγενής, αναφέρεται επίσης στα έτη 1049-1050 ως στρατιωτικός της Ρωμανίας κατά των Πετσενέγων. Άλλα μέλη του 11ου και 12ου αι. μπορεί να περιλαμβάνουν έναν Johannes Carianica, που αναφέρεται από τον Γουλιέλμο της Τύρου.

Το πρώτο αδιαμφισβήτητο μέλος της οικογένειας είναι ο σεβαστός Αλέξιος Αριανίτι, που αναφέρεται το 1274 σε συμφωνία μεταξύ του Καρόλου Α΄ της Σικελίας και ορισμένων Αλβανών ευγενών, οι οποίοι ορκίστηκαν πίστη στο βασίλειο της Αλβανίας. Το επώνυμο Aριανίτι αναφέρεται επίσης σε άλλα έγγραφα του 14ου αι.: το 1304 δύο έγγραφα, το ένα από τον Φίλιππο Α΄ πρίγκιπα του Τάραντα, και το άλλο από τον Κάρολο Β΄ της Νάπολης, μεταξύ πολλών ονομάτων αλβανικών οικογενειών ευγενών, στις οποίες αναγνωρίζονται προηγούμενα προνόμια που είχαν, περιλαμβάνουν το όνομα της οικογένειας Αριανίτι. Σε μία επιστολή τού 1319 που ο πάπας Ιωάννης ΚΒ΄ έστειλε σε μερικούς Αλβανούς ευγενείς, περιλαμβάνεται το όνομα τού πρωτολεγάτορος Γκούλιελμ Αριανίτι (protolegaturo Guillermo Aranite). Στον επιτάφιο της Γλαβενίτσα, κεντημένος το 1373, τεκμηριώνεται το όνομα του κεντητή Γεωργίου Αριανίτι.

Όχι απαραίτητα όλοι οι Αριανίτι που αναφέρονται σε διάφορες πηγές του 11-14ου αι. ανήκουν στο ίδιο γενεαλογικό δέντρο, ωστόσο από αυτούς μπορούμε να υποθέσουμε με ασφάλεια, ότι η οικογένεια Αριανίτι ήταν μία σημαντική ευγενής οικογένεια της Μεσαιωνικής Κεντρικής Αλβανίας. Η σημασία μίας τέτοιας οικογένειας προέκυψε από την κατοχή και τον έλεγχο σημαντικών τμημάτων της Βασιλικής Οδού (Via Egnatia), που εξυπηρετούσε πολλαπλές αποστολές εμπορίας σιτηρών, αλατιού και άλλων προϊόντων. Η οικογένεια Aριανίτι πρέπει να είχε τη συνεργασία του Πάβλε Κούρτικ, του οποίου η επικράτεια βρισκόταν στην επαρχία της μέσης πορείας Σκούμπιν, και με τον Aντρέα Γκρόπα, ζουπάν της πόλης της Οχρίδας. Η δεσπόζουσα θέση τού φρουρίου της Αχρίδας, σε όλη την περιοχή μίας πολύ πλούσιας λίμνης με ψάρια υψηλής ποιότητας, είχε καταστήσει την κατοχή του το επίκεντρο των πολιτικών και στρατιωτικών ενεργειών των κυριάρχων των γύρω περιοχών.

Η πολιτική δραστηριότητα του Aριανίτι αντικατοπτρίζεται καλύτερα στα έγγραφα του 15ου αι., όταν μετά τις οθωμανικές κατακτήσεις έχασαν τις πλούσιες ανατολικές περιοχές των κτήσεών τους και άρχισαν να ακολουθούν πιο ενεργή και επιθετική εξωτερική πολιτική, ειδικά από το 1430, όταν ο Γεώργιος Αριανίτι είχε μία σειρά από νίκες επί των στρατών των Οθωμανών.

Τα μέλη της οικογένειας Αριανίτι αναφέρονται πολλές φορές με το επίθετό τους μαζί με άλλα επώνυμα, όπως Κομνένι, Κομνενόβιτς, Γκολέμι, Τόπια, Σπάτα και Τσερμενίκα, καθώς και τίτλουε ευγενείας. Οι κληρονομικοί τίτλοι και τα άλλα ονόματα μαρτυρούν, ότι οι Αριανίτι είχαν συνάψει οικογενειακούς δεσμούς με άλλες ευγενείς οικογένειες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όπως υποδηλώνει το επίθετο Κομνένι/Κομνηνός. Η οικογένεια Αριανίτι είχε επίσης το οικόσημό της και άλλα εραλδικά σημάδια. Το έμβλημα του δικέφαλου αετού ήταν στα εραλδικά τους σύμβολα. Ένα έγγραφο δείχνει ότι ο Γεώργιος Αριανίτι είχε παραγγείλει να σχεδιαστεί η σημαία του στη Ραγκούσα.

Το γενεαλογικό δέντρο Αριανίτι δεν μπορεί να κατασκευαστεί ακριβώς, στις αρχαιότερες περιόδους, όταν πρωτοαναφέρονται. Σύμφωνα με τον Mάριν Μπερλέτι και τον Γκιόν Οικογένεια Μουζάκα, ο πατέρας του Γεωργίου Αριανίτι ήταν ο Kόμνεν Αριανίτι. Ο Κόμνεν Αριανίτι είχε νυμφευτεί την κόρη του Νικόλα Ζαχαρία Σακάτη, ηγεμόνα της Μπούντβα. Ο Κόμνεν Αριανίτι είχε τρεις γιους (Γεώργιο, Muzaka και Vladan) και μία κόρη, που παντρεύτηκε τον Παλ Ντουκαγκίνι.

Ο Mουζάκα Αριανίτι είχε έναν γιο, τον Moϊσί Αριανίτι, έναν πολεμιστή που πολέμησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία μαζί με τον Σκεντέρμπεη. Η Μοϊσί Αριανίτι είναι κατά κύριο λόγο γνωστός ως Μοϊσί Γκολέμι. Η Μοϊσί Γκολέμι είχε νυμφευτεί τη Ζανφίνα Οικογένεια Μουζάκα, πρώτη σύζυγο του Οικογένεια Μουζάκα Τόπια. Ο Οικογένεια Μουζάκα Τόπια, μετά τον γάμο του με τη Ζανφίνα Οικογένεια Μουζάκα, νυμφεύτηκε την αδελφή του Σκεντέρμπεη και μεγαλύτερη κόρη του Ιωάννη Καστριώτι, Μαρία Καστριώτι.

Ο μικρότερος αδερφός του Γεωργίου Αριανίτι, Βλάνταν, νυμφεύτηκε την κόρη του Ιωάννη Καστριώτι, Aγγελίνα, πολύ πριν εμφανιστεί ο Σκεντέρμπεης στην κορυφή του αλβανικού πολέμου κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο γιος τους, Mουζάκα (περιγραφόμενος ως Mουζάκα της Αγγελίνας, για να τον ξεχωρίσουμε από τον ομώνυμο θείο του) συμμετείχε στη δημιουργία της Ένωσης Λέζε (Lezhë) το 1444. Μετά την αποχώρηση της οικογένειας Αριανίτι μαζί με την οικογένεια Ντουκαγκίνι το 1450, τα μέλη της οικογένειας Ντουκαγκίνι συνήψαν ειρήνη με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και ξεκίνησαν τις ενέργειές τους κατά του Σκεντέρμπεη. Φαινόταν, ότι ο Σκεντέρμπεης είχε κάποια επιτυχία, για να κρατήσει την οικογένεια Αριανίτι κοντά του, νυμφευόμενος τη Δονίκη (Ανδρονίκη ) Αριανίτι, κόρη του Γεωργίου Αριανίτι, τον Απρίλιο του 1451

Οι πολιτικές και στρατιωτικές δραστηριότητες τού μεγάλου γιου τού Κόμνεν Αριανίτι, Γεωργίου, έδωσαν στο αλβανικό ευγενές οικογενειακό όνομα Aριανίτι ένα ιδιαίτερο βάρος στην πολιτική ζωή της Αλβανίας.

Ο Γεώργιος Αριανίτι νυμφεύτηκε τη Μαρία Οικογένεια Μουζάκα, με την οποία απέκτησε οκτώ κόρες. Το τέλος της τον έκανε να νυμφευτεί την Ιταλίδα αρχόντισσα Δέσποινα (ή Πετρίνα) Φρανκόνε, κόρη του κυβερνήτη του Λέτσε στο βασίλειο της Σικελίας. Απέκτησαν τρεις γιους (Tομά, Kονσταντίν και Aριανίτ) και μία κόρη.

Οι κτήσεις της οικογένειας Αριανίτι άλλαξαν με την πάροδο του χρόνου με επεκτάσεις και συρρικνώσεις, αλλά γενικά οι Αριανίτι απολάμβαναν ιδιαίτερη θέση στην οικονομική και πολιτική ζωή της Αλβανίας και στις σχέσεις με διάφορες περιοχές της χώρας και τις πολιτικές τους δυνάμεις. Απόδειξη είναι οι διάφοροι γάμοι των απογόνων των Αριανίτι με τις οικογένειες Καστριώτι και Οικογένεια Μουζάκα, καθώς και με τους Ντουκαγκίνι, επίσης με τον Στέφαν Μπράνκοβιτς, δεσπότη της Σερβίας, ο οποίος παντρεύτηκε την κόρη του Γεωργίου Αριανίτι, Aγγελίνα Αριανίτι Κομνένι, μετέπειτα Αγία Aγγελίνα της Σερβίας.

Η ανατολική επέκταση του κράτους του Γεωργίου Αριανίτι περιλάμβανε το Μοναστήριο (Bitola) και τη Φλώρινα και τις περισσότερες περιοχές γύρω από τη λίμνη της Οχρίδας, από τις οποίες προέκυπτε μεγάλο εισόδημα από την αλιεία και την εξαγωγή ψαριών. Οι Aριανίτι κατείχαν επίσης το κάστρο Σοποτνίτσα (Σβέτιγκραντ), που αργότερα ονομάστηκε από τους ΟθωμανούςιΣιδηρούν Φρούριο (Demir Hisar).

Μετά την αρχική αντίσταση στους Οθωμανούς, γίνονται μία οικογένεια ευγενών, όπως π.χ Zενεμπίσι και Mουζάκα, οι οποίοι εξισλαμίστηκαν και διορίστηκαν σε θέσεις εντός της οθωμανικής στρατιωτικής και φεουδαρχικής ιεραρχίας.

Γενεαλογία των Αριανίτι

Κομνηνός Αριανίτης

Οικογένεια Μουζάκα Αριανίτης

Γκιέργκι Αριανίτι σύζ.1.Μαρία Οικογένεια Μουζάκα 2.Πιετρίνα Φρανκόνε

Βλάνταν σύζ. Αγγελίνα Καστριώτη (αδελφή Σκεντέρμπεη)

Μοϊσί Αριανίτ Γκολέμι διοικ. ένωσης Λέζε Ζανφίνα Οικογένεια Μουζάκα

(1) Ντονίκα σύζ. Γεώργιος Καστριώτης (Σκεντέρμπεης)

(1) Αγγελίνα σύζ. Στέφαν Μπράνκοβιτς δεσπότης της Σερβίας

(2) Κωνσταντίνος Κομνηνός Αριανίτης "πρίγκιπας της Μακεδονίας" σύζ. Φραντσέσκα Παλαιολογίνα (νόθη κόρη Bονιφατίου Γ΄ μαρκησίου του Μομφερράτου)

(2) Κομνηνή Αριανίτι σύζ. Γκόικο Μπάλσιτς κύριος της Μίσια)

Καίσαρ Κομνηνός Αρανίτης

Αρανί Αρανίτης σύζ. μία των Οικογένεια Μουζάκα

Μαρία Μπράνκοβιτς σύζ. Βονιφάτιος Γ΄ Παλαιολόγος μαρκήσιος του Μομφερράτου

Αριανίτο Αριανίτι "πρίγκιπας της Μακεδονίας"

Ανδρονίκη σύζ. Κάρολος Γ΄ Τόκκος δεσπότης της Άρτας, δούκας Κεφαλληνίας & Ζακύνθου

Μαρία Μπάλσιτς σύζ. Γιάκοπο-Αλφόνσο Ματσέο-Φερίλο κόμη του Μούρο

Πηγές

• Babinger, Franz (1960). Das Ende der Arianiten (in German). Munich: Bayerische Akademie der Wissenschaften. OCLC 876478494.
• Frashëri, Kristo (1964). The history of Albania: a brief survey. Shqipëria: Tirana. OCLC 230172517. Retrieved 23 January 2012.
• Anamali, Skënder (2002). Historia e popullit shqiptar në katër vëllime (in Albanian). Vol. I. Botimet Toena. OCLC 52411919.
• Harris, Jonathan (2013), 'Despots, Emperors and Balkan Identity in exile', Sixteenth Century Journal 44, pp. 643–61
• 978-99943-1-729-5
• 9783793090830
• Polemis, Demetrios I. (1968). The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography. London, United Kingdom: The Athlone Press. p. 103.
• 978-1-84511-118-2