Ο Πόλεμος των Κόσμων (The War of the Worlds) είναι μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Χ. Τζ. Γουέλς, που εκδόθηκε το 1898. Περιγράφει τις εμπειρίες ενός ανώνυμου αφηγητή που διασχίζει τα προάστια του Λονδίνου καθώς η Αγγλία δέχεται επίθεση από Αρειανούς. Είναι μία από τις πρώτες ιστορίες που περιγράφει με λεπτομέρειες μία σύγκρουση ανάμεσα στον άνθρωπο και μία εξωγήινη φυλή.

Ο Πόλεμος των Κόσμων
ΣυγγραφέαςΧ. Τζ. Γουέλς
ΤίτλοςThe War of the Worlds
ΓλώσσαΑγγλικά
Ημερομηνία δημοσίευσης1898
Μορφήμυθιστόρημα
Θέμαεξωγήινη εισβολή
αποικιοκρατία
ΒραβείαNPR Top 100 Science Fiction and Fantasy Books
Τα 100 βιβλία του Αιώνα
LC ClassOL52268W και OL52114W[1]
LΤ ID11494
ΠροηγούμενοΟ Αόρατος Άνθρωπος
ΕπόμενοThe Sleeper Awakes, Edison's Conquest of Mars και Fighters from Mars
Δημοσιεύθηκε στοPearson's Magazine
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Το μυθιστόρημα αφηγείται από ένα συγγραφέα φιλοσοφικών άρθρων που καθ’ όλη την αφήγηση αγωνίζεται να επανενωθεί με τη σύζυγό του, ενώ γίνεται μάρτυρας των επιθέσεων των Αρειανών στις νότιες κομητείες της Αγγλίας. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει επίσης την ιστορία του αδελφού του, ο οποίος συνοδεύει δύο γυναίκες προς την ακτή με την ελπίδα να διαφύγει από την Αγγλία.

Το μυθιστόρημα έχει ερμηνευθεί ποικιλοτρόπως ως σχόλιο πάνω στην εξελικτική θεωρία, τον Βρετανικό Ιμπεριαλισμό και γενικά τους φόβους και τις προκαταλήψεις της βικτωριανής εποχής. Την εποχή που εκδόθηκε ταξινομήθηκε ως επιστημονικό ρομάντζο, όπως και το προηγούμενο μυθιστόρημα του συγγραφέα, «Η Μηχανή του Χρόνου». Από τότε, η επιρροή του ήταν μεγάλη τόσο στη λογοτεχνία όσο και σε άλλα μέσα, αποτελώντας πηγή έμπνευσης για ταινίες, ραδιοφωνικά δράματα, διάφορες προσαρμογές σε κόμικς, τηλεοπτικές σειρές και συνέχειες ή παράλληλες ιστορίες από άλλους συγγραφείς.

Υπόθεση Επεξεργασία

Ο αφηγητής (ο οποίος ποτέ δεν κατονομάζεται) βρίσκεται σε ένα αστεροσκοπείο απ’ όπου παρατηρεί παράξενες εκρήξεις στον Άρη, οι οποίες προκαλούν το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας. Αργότερα ένας «μετεωρόλιθος» προσγειώνεται νοτιοδυτικά του Λονδίνου, κοντά στο σπίτι του αφηγητή στο Σάρρεϋ, σχηματίζοντας κρατήρα στο σημείο πτώσης. Ο αφηγητής είναι μεταξύ των πρώτων που ανακαλύπτουν ότι το αντικείμενο που βρίσκεται στον κρατήρα είναι ένας τεχνητός κύλινδρος. Όταν ανοίγει ο κύλινδρος, εμφανίζονται κάτι παράξενα και ογκώδη πλάσματα, οι Αρειανοί, που μοιάζουν με χταπόδια και έχουν το μέγεθος αρκούδας. Γρήγορα φαίνεται πως οι Αρειανοί δυσκολεύονται να συνηθίσουν την ατμόσφαιρα της Γης και γι’ αυτό αποτραβιούνται μέσα στον κύλινδρο. Μία αντιπροσωπεία ανθρώπων (που περιλαμβάνει και τον αστρονόμο Όγκιλβι) κινείται προς τον κύλινδρο με μία λευκή σημαία, αλλά οι Αρειανοί τους αποτεφρώνουν με μία φονική θερμική ακτίνα.

Μετά την επίθεση, ο αφηγητής μεταφέρει τη γυναίκα του σε συγγενείς ώστε να μείνει εκεί μέχρι να εξαλειφθεί η απειλή. Όταν επιστρέφει πίσω, ανακαλύπτει ότι οι Αρειανοί έχουν συναρμολογήσει πανύψηλες μηχανές πολέμου (Τρίποδα), που η καθεμία είναι εξοπλισμένη με μία θερμική ακτίνα και ένα χημικό όπλο, τον «μαύρο καπνό», που σκορπίζουν την καταστροφή και το θάνατο. Αυτά τα τρίποδα νικούν εύκολα τις στρατιωτικές μονάδες που συγκεντρώθηκαν γύρω από τον κρατήρα. Φεύγοντας από κει, ο αφηγητής συναντά έναν πυροβολητή που υποχωρούσε και ο οποίος του είπε ότι προσγειώθηκε και άλλος ένας κύλινδρος, αποκόπτοντας τον αφηγητή από τη σύζυγό του. Μία από τις πολεμικές μηχανές των Αρειανών καταστρέφεται στον Τάμεση από το βρετανικό πυροβολικό, και λόγω της θερμικής ακτίνας παραλίγο να βράσει το νερό την ώρα που ο αφηγητής και αμέτρητοι άλλοι προσπαθούν να διασχίσουν το ποτάμι, ενώ ταυτόχρονα οι Αρειανοί διαφεύγουν από την κατεστραμμένη πολεμική μηχανή.

 
Μία πολεμική μηχανή των Αρειανών μάχεται με το τορπιλοβόλο HMS Thunder Child.

Στη νότια Αγγλία προσγειώνονται ακόμα περισσότεροι κύλινδροι, με αποτέλεσμα να αρχίσει ένας πανικός φυγής από το Λονδίνο, από το οποίο φεύγει και ο αδελφός του αφηγητή κατευθυνόμενος προς τις ακτές του Έσσεξ αφού οι Αρειανοί χρησιμοποίησαν τον μαύρο καπνό για να αφανίσουν το Λονδίνο. Το τορπιλοβόλο HMS Thunder Child καταστρέφει δύο τρίποδα πριν βυθιστεί από τους Αρειανούς, αλλά το γεγονός δίνει την ευκαιρία στο πλοίο που μετέφερε τον αδελφό του αφηγητή και τις δύο γυναίκες που συνταξίδευαν μαζί του να διαφύγει προς την ηπειρωτική Ευρώπη. Αμέσως μετά σταμάτησε κάθε είδους οργανωμένη αντίδραση και τα Τρίποδα περιπλανιούνται πλέον στο κατεστραμμένο τοπίο ανεμπόδιστα. Ένα κόκκινο χόρτο, που αποτελεί μία ταχέως αναπτυσσόμενη αρειανή μορφή βλάστησης, απλώνεται στο τοπίο και επικρατεί επιθετικά στην οικολογία της Γης, με τον ίδιο τρόπο που οι Αρειανοί επικρατούν του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ο αφηγητής βρίσκει καταφύγιο σε ένα ερειπωμένο κτίριο. Λίγο μετά, ένας Αρειανός κύλινδρος προσγειώνεται δίπλα, παγιδεύοντας τον αφηγητή με ένα διανοητικά ασταθή κληρικό που είχε συναντήσει και νωρίτερα. Ο κληρικός πιστεύει ότι οι Αρειανοί είναι σατανικά πλάσματα που προαναγγέλλουν την έλευση του Αρμαγεδώννα. Τις επόμενες ημέρες, ο αφηγητής προσπαθεί απεγνωσμένα να ηρεμήσει τον κληρικό και να αποφύγει να τραβήξει την προσοχή των περιπολούμενων Τρίποδων, ενώ γίνεται μάρτυρας της καθημερινότητας των Αρειανών, οι οποίοι τρέφονται από τους ανθρώπους με άμεση μετάγγιση αίματος και χρησιμοποιούν μία μηχανή χειρισμού, η οποία δρα σαν ένα ζωντανό πλάσμα. Τα ευαγγελικά ξεσπάσματα του κληρικού οδηγούν τελικά τους Αρειανούς στην κρυψώνα παρά την προσπάθεια του αφηγητή να τον κάνει δια της βίας να σωπάσει. Για να αποφύγει τον εντοπισμό του, ο αφηγητής κρύβεται σε μία καρβουναποθήκη ενώ το αναίσθητο σώμα του κληρικού σέρνεται από τους Αρειανούς.

Τελικά οι Αρειανοί απομακρύνονται από το σημείο. Ο αφηγητής φεύγει από το κατεστραμμένο κτίριο και κατευθύνεται προς το Κεντρικό Λονδίνο. Καθοδόν, συναντά και πάλι τον πυροβολητή, ο οποίος επεξεργάζεται μεγαλεπήβολα σχέδια για ανοικοδόμηση του πολιτισμού υπόγεια, αλλά η δονκιχωτική φύση του πυροβολητή είναι εμφανής από την αργή πρόοδο ενός ισχνού χαρακώματος που έσκαβε. Ο αφηγητής μπαίνει σ’ ένα έρημο Λονδίνο και τελικά αποφασίζει να δώσει τέρμα στη ζωή του ορμώντας προς τους Αρειανούς, για να ανακαλύψει πως τόσο αυτοί όσο και το κόκκινο χόρτο υπέκυψαν στα γήινα παθογόνα βακτήρια, στα οποία δεν είχαν ανοσία. Βλέπει πουλιά να τρέφονται από τα πτώματα των Αρειανών και βρίσκει έναν ετοιμοθάνατο αρειανό στην κορυφή ενός λόφου στο Βόρειο Λονδίνο και τότε συνειδητοποιεί ότι οι εισβολείς δεν αποτελούν πλέον απειλή. Καθώς στον Άρη δεν υπάρχουν μικρόβια, ο οργανισμός των Αρειανών υπέκυψε αμέσως μόλις εισχωρήσανε μέσα τους οι μικροσκοπικοί αυτοί εχθροί που αποδείχθηκαν σωτήρες του ανθρώπινου γένους. Και έτσι γλίτωσε η ανθρωπότητα από τον πιο μεγάλο κίνδυνο που είχε αντικρύσει: την εισβολή των Αρειανών. Στο τέλος, η κοινωνία αρχίζει να επιστρέφει στα φυσιολογικά επίπεδα και ο αφηγητής επιστρέφει στο σπίτι του όπου επανενώνεται απροσδόκητα με τη σύζυγό του, η οποία τον νόμιζε νεκρό και το αντίστροφο.

Ύφος Επεξεργασία

Ο Πόλεμος των Κόσμων γράφτηκε σε δημοσιογραφικό ύφος, σαν ένας πραγματικός απολογισμός μίας εισβολής, γεγονός που συμβάλει στο να καταστεί η ιστορία εύλογη. Οι επικεφαλίδες των κεφαλαίων είναι επίσης παρόμοιες με πρωτοσέλιδα εφημερίδων. Ο αφηγητής είναι ένας μεσαίας τάξης επιστημονικός δημοσιογράφος, που ζει νοτιοδυτικά του Λονδίνου, χαρακτηριστικά που τον κάνουν να μοιάζει πολύ με τον ίδιο τον Γουέλς την εποχή που έγραφε το έργο. Ο αφηγητής περιγράφει τα περισσότερα γεγονότα ως παρατηρητής από πρώτο χέρι, συχνά με ακρίβεια και επιστημονική λεπτομέρεια, αλλά αναφέρει επίσης γεγονότα που του εξιστόρησε ο νεότερος αδελφός του, για να δώσει μία ευρύτερη εικόνα της εισβολής. Ο αφηγητής, η σύζυγός του και ο αδελφός του δεν κατονομάζονται. Ούτε οι χαρακτήρες του πυροβολητή και του κληρικού[2].

Η δημιουργία και συγγραφή του έργου Επεξεργασία

Ενώ ο "Πόλεμος των Κόσμων" είναι ένα έργο επιστημονικής φαντασίας, μεγάλο μέρος της δημιουργίας βασίστηκε σε επιστημονικές ιδέες της εποχής, πραγματικές τοποθεσίες στη Νότια Αγγλία και πτυχές της καθημερινής ζωής του Γουέλς τη δεκαετία του 1890.

Επιστημονική βάση Επεξεργασία

 
Ο Χ. Τζ. Γουέλς το 1908 στο κατώφλι του σπιτιού του στο Σάντγκεϊτ του Κεντ.

Ο Γουέλς εκπαιδεύτηκε ως δάσκαλος επιστημών στα τέλη της δεκαετίας του 1880. Ένας από τους δασκάλους του ήταν ο Τόμας Χάξλεϋ, γνωστός ως ένας από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές του Δαρβινισμού. Αργότερα δίδαξε επιστήμη και το πρώτο του βιβλίο ήταν ένα εγχειρίδιο βιολογίας. Το 1894 προσλήφθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature[3][4]. Μεγάλο μέρος του έργου του είναι αξιοσημείωτο επειδή έκανε κατανοητές στους αναγνώστες σύγχρονες επιστημονικές και τεχνολογικές ιδέες[5].

Η επιστημονική γοητεία του μυθιστορήματος βρίσκεται στο εισαγωγικό κεφάλαιο, όπου ο αφηγητής βλέπει τον Άρη μέσω ενός τηλεσκόπιου, και ο Γουέλς προσφέρει την εικόνα των ανώτερων Αρειανών που έχουνε παρατηρήσει τις ανθρώπινες υποθέσεις σαν να παρακολουθούν μικροσκοπικούς οργανισμούς μέσω μικροσκοπίου. Κατά ειρωνικό τρόπο, είναι οι μικροσκοπικές μορφές ζωής της Γης που τελικά αποδεικνύονται θανατηφόρες στους εισβολείς. Το 1894 ένας Γάλλος αστρονόμος παρατήρησε ένα «παράξενο φως» στον Άρη και δημοσίευσε τα ευρήματά του στο επιστημονικό περιοδικό Nature στις 2 Αυγούστου του ίδιου έτους. Ο Γουέλς χρησιμοποίησε αυτή την παρατήρηση για την εισαγωγή του μυθιστορήματος, όπου υποτίθεται ότι αυτά τα φώτα ήταν οι εκτοξεύσεις των κυλίνδρων προς τη Γη. Το 1895, ο Αμερικανός αστρονόμος Πέρσιβαλ Λόουελ κυκλοφόρησε το βιβλίο «Άρης», όπου έγραφε ότι τα χαρακτηριστικά της επιφάνειας του πλανήτη που παρατηρήθηκαν με τηλεσκόπια θα μπορούσαν να είναι κανάλια. Εικάστηκε ότι αυτά μπορεί να είναι αρδευτικά κανάλια που κατασκευάστηκαν από κάποια μορφή ζωής, η ύπαρξη της οποίας να υποστηρίζεται από ένα ξερό, πεθαμένο κόσμο, παρόμοιο με αυτόν που άφησαν πίσω τους οι Αρειανοί στο μυθιστόρημα του Γουέλς[6]. Το μυθιστόρημα παρουσιάζει επίσης απόψεις που σχετίζονται με τη θεωρία του Κάρολου Δαρβίνου για τη φυσική επιλογή, τόσο σε συγκεκριμένες απόψεις του αφηγητή όσο και σε θέματα που διερευνούνται κατά την πλοκή.

Το 1896 δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Saturday Review ένα δοκίμιο του Γουέλς, με τίτλο «Νοημοσύνη στον Άρη» (Intelligence on Mars), όπου ο συγγραφέας εκφράζει ιδέες για τους Αρειανούς και τον πλανήτη τους, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν σχεδόν απαράλλαχτες στον Πόλεμο των Κόσμων. Στο δοκίμιο κάνει εικασίες σχετικά με τη φύση των κατοίκων του Άρη και πώς η εξελικτική τους πορεία μπορεί να συγκριθεί με τον άνθρωπο. Υποθέτει επίσης ότι ο Άρης, όντας παλαιότερος από τη Γη, μπορεί να έγινε παγωμένος και έρημος και οι συνθήκες να ενθάρρυναν τους Αρειανούς να βρουν άλλον πλανήτη στον οποίο να εγκατασταθούν.

Φυσική τοποθεσία Επεξεργασία

 
Γλυπτό Τρίποδου στο Γουόκινγκ

Το 1895, ο Γουέλς ήταν ένας καθιερωμένος συγγραφέας και παντρεύτηκε τη δεύτερή του σύζυγο, την Κάθριν Ρόμπινς, με την οποία μετακόμισε στο Γουόκινγκ του Σάρρεϋ. Εκεί περνούσε τα πρωινά του περπατώντας ή κάνοντας ποδήλατο στη γύρω περιοχή, και τα απογεύματά του γράφοντας. Η αρχική ιδέα για τον Πόλεμο των Κόσμων προήλθε από τον αδελφό του κατά τη διάρκεια ενός από αυτούς τους περιπάτους, αναλογιζόμενος πώς θα ήτανε αν εμφανίζονταν ξαφνικά εξωγήινα όντα και επιτίθονταν στους κατοίκους[7].

Μεγάλο μέρος του Πολέμου των Κόσμων λαμβάνει χώρα γύρω από το Γουόκινγκ και τα κοντινά προάστια. Το σημείο της πρώτης προσγείωσης των Αρειανών ήταν μία ανοιχτή περιοχή κοντά στο σπίτι του Γουέλς. Στον πρόλογο μίας έκδοσης του μυθιστορήματος, ο Γουέλς έγραψε για την ευχαρίστηση που ένιωθε όταν έκανε ποδήλατο στη γύρω περιοχή και φανταζόταν την καταστροφή των εξοχικών σπιτιών από τη θερμική ακτίνα ή το κόκκινο χόρτο των Αρειανών. Κατά τη συγγραφή του μυθιστορήματος, ο Γουέλς απολάμβανε να σοκάρει τους φίλους του αποκαλύπτοντας λεπτομέρειες της πλοκής, στις οποίες καταστρέφονταν ολοκληρωτικά μέρη από τα τοπία του νότιου Λονδίνου, τα οποία ήταν οικεία σ’ αυτούς. Οι χαρακτήρες του πυροβολητή, του κληρικού και της φοιτήτριας της ιατρικής βασίστηκαν σε πραγματικά πρόσωπα στο Γουόκινγκ και στο Σάρρεϋ[8].

Κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό του Γουόκινγκ υπάρχει ένα γλυπτό ύψους 7 μέτρων που απεικονίζει μία τρίποδη πολεμική μηχανή, με τίτλο «Ο Αρειανός», που σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από τον καλλιτέχνη Μάικλ Κόντρον, με βάση την περιγραφή στον Πόλεμο των Κόσμων[9].

Πολιτιστική βάση Επεξεργασία

Η απεικόνιση της βικτοριανής κουλτούρας στα προάστια του Λονδίνου, ήταν αντανάκλαση των εμπειριών του Γουέλς κατά την εποχή που έγραφε το μυθιστόρημα. Στα τέλη του 19ου αιώνα η Βρετανική Αυτοκρατορία ήταν η κυρίαρχη αποικιοκρατική και στρατιωτική δύναμη στον πλανήτη, καθιστώντας την έδρα της πρωταρχικό στόχο εισβολής των εξωγήινων[10]. Ο Γουέλς βασίστηκε επίσης σε ένα κοινό φόβο, γνωστό τότε ως Fin de siècle ή «τέλος εποχής», ο οποίος προέκυψε τα τελευταία έτη πριν την αλλαγή του αιώνα και κατά τον οποίο αναμενόταν η αποκάλυψη τα μεσάνυχτα της τελευταίας μέρας του 1899.

Δημοσίευση Επεξεργασία

Στα τέλη της δεκαετίας του 1890 ήταν σύνηθες τα μυθιστορήματα, πριν από την ολοκληρωμένη έκδοσή τους, να παρουσιάζονται σε συνέχειες σε περιοδικά ή εφημερίδες, με κάθε μέρος της σειράς να τελειώνει σε κρίσιμο σημείο ώστε να προσελκύσει το κοινό να αγοράσει και την επόμενη έκδοση. Αυτή είναι μια συνηθισμένη πρακτική από την πρώτη δημοσίευση των μυθιστορημάτων του Κάρολου Ντίκενς τον 19ο αιώνα. Ο Πόλεμος των Κόσμων δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες στο Pearson’s Magazine το 1897. Ο Γουέλς πληρώθηκε 200 λίρες και ο Pearsons απαίτησε να μάθει το τέλος του έργου προτού δεσμευτεί για τη δημοσίευση.

Ο πλήρης τόμος δημοσιεύτηκε από τον William Heinemann το 1898 και κυκλοφορεί σε έντυπη μορφή από τότε.

Μία παράνομη έκδοση του μυθιστορήματος κυκλοφόρησε σε σειρές στη Νέα Υόρκη το 1897[11]. Μία πειρατική εκδοχή με τους Αρειανούς να προσγειώνονται στη Νέα Αγγλία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Boston Post το 1898, γεγονός που προκάλεσε τη διαμαρτυρία του Γουέλς.

Αποδοχή Επεξεργασία

Μετά τη δημοσίευσή του, ο Πόλεμος των Κόσμων έγινε γενικά δεκτός με πολύ θετικές κριτικές τόσο από τους αναγνώστες όσο και από τους κριτικούς. Ωστόσο ασκήθηκε κάποια κριτική για τη βίαιη φύση των γεγονότων στην αφήγηση[12].

Σχέση με τη λογοτεχνία εισβολής Επεξεργασία

 
"Η Μάχη του Ντόρκινγκ" εξώφυλλο

Μεταξύ του 1871 και του 1914 εκδόθηκαν πάνω από 60 έργα μυθοπλασίας για ενήλικους αναγνώστες περιγράφοντας εισβολές στη Μεγάλη Βρετανία. Την αρχή την έκανε ένας Βρετανός αξιωματικός του στρατού, ο George Tomkyns Chesney, με το έργο του «Η Μάχη του Ντόρκινγκ» που κυκλοφόρησε το 1871. Το βιβλίο παρουσιάζει μία απρόσμενη γερμανική επίθεση, με απόβαση στις νότιες ακτές της Αγγλίας, που κατέστη δυνατή μετά την απόσπαση του Βασιλικού Ναυτικού σε αποικιακές περιπολίες και του στρατού σε μία ιρλανδική εξέγερση. Ο γερμανικός στρατός είχε εύκολο έργο εναντίον της αγγλικής εθνοφρουράς και γρήγορα βάδισε προς το Λονδίνο. Η ιστορία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Blackwood’s Magazine το Μάιο του 1871 και έγινε τόσο δημοφιλής ώστε ανατυπώθηκε ένα μήνα αργότερα σε ένα φυλλάδιο, το οποίο πούλησε 80.000 αντίτυπα[13].

Η εμφάνιση αυτής της λογοτεχνίας, μεγάλο μέρος της οποίας θα μπορούσε να θεωρηθεί ως προπαγάνδα, αποτελούσε αντανάκλαση του αυξανόμενου συναισθήματος του άγχους και της ανασφάλειας καθώς αυξάνονταν οι εντάσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών επεκτατικών δυνάμεων, που όδευαν προς το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου, η εθνικότητα των εισβολέων είχε την τάση να διαφοροποιείται ανάλογα με το ποια ήταν τότε η πιο έντονα αντιληπτή απειλή. Τη δεκαετία του 1870, οι Γερμανοί ήταν οι πιο διαδεδομένοι εισβολείς. Προς το τέλος του 19ου αιώνα, που ήταν μία εποχή με ένταση στις αγγλογαλλικές σχέσεις και μετά την υπογραφή συνθήκης μεταξύ της Γαλλίας και της Ρωσίας, η Γαλλία έγινε η πιο συχνή απειλή.

Υπάρχουν ορισμένες ομοιότητες μεταξύ του βιβλίου του Γουέλς και της «Μάχης του Ντόρκινγκ». Και στα δύο βιβλία, ένας αδίστακτος εχθρός κάνει μία αιφνιδιαστική καταστροφική επίθεση, με τις βρετανικές ένοπλες δυνάμεις να είναι ανήμπορες να τον σταματήσουν, και επίσης και στα δύο περιγράφεται η καταστροφή των τοπικών κομητειών της νότιας Αγγλίας. Ωστόσο, ο Πόλεμος των Κόσμων υπερέχει της τυπικής γοητείας που ασκεί η λογοτεχνία εισβολής, κάνοντας αναφορές στην ευρωπαϊκή πολιτική, στην καταλληλότητα της σύγχρονης στρατιωτικής τεχνολογίας για την αντιμετώπιση των ενόπλων δυνάμεων των άλλων κρατών, στις διεθνείς διαφορές αλλά και στην εισαγωγή του εξωγήινου αντίπαλου[14].

Παρά το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος της λογοτεχνίας εισβολής ήταν λιγότερο εξελιγμένο και οραματικό από το μυθιστόρημα του Γουέλς, εντούτοις αποδείχθηκε βασικός παράγοντας της επιτυχίας του έργου, προσελκύοντας τους αναγνώστες που ήταν εξοικειωμένοι σε τέτοιες ιστορίες. Μπορεί επίσης να ιδωθεί και ως σημαντικό θεμέλιο για τις ιδέες του Γουέλς, καθώς ο ίδιος ποτέ δεν είδε ή πολέμησε σε πόλεμο.

Επιστημονικές προβλέψεις και ακρίβεια Επεξεργασία

Άρης Επεξεργασία

 
Κανάλια στον Άρη όπως απεικονίστηκαν από τον Πέρσιβαλ Λόουελ.
 
Η επιφάνεια του Άρη όπως φαίνεται από το διαστημικό όχημα Viking.

Πολλά μυθιστορήματα που γράφτηκαν κοντά στο 1900 και έχουν ως επίκεντρο τη ζωή σε άλλους πλανήτες απηχούν επιστημονικές ιδέες της εποχής, όπως τη νεφελοειδή υπόθεση του Πιέρ Σιμόν Λαπλάς, τη θεωρία του Κάρολου Δαρβίνου για τη φυσική επιλογή και τη θεωρία του Γκούσταβ Κίρχοφ για τη φασματοσκοπία. Αυτές οι επιστημονικές ιδέες συνδυάζονται για να παρουσιαστεί το ενδεχόμενο οι πλανήτες να είναι ομοειδείς ως προς τη σύνθεση και τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη των ειδών, το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει στην εμφάνιση ζωής σε πλανήτες που βρίσκονται στην κατάλληλη γεωλογική ηλικία[15].

Την εποχή που ο Γουέλς ξεκίνησε να γράφει τον «Πόλεμο των Κόσμων», συμπληρώθηκαν τρεις αιώνες παρατήρησης του Άρη με τηλεσκόπια. Το 1610, ο Γαλιλαίος παρατήρησε τις φάσεις του πλανήτη και το 1666 ο Τζιοβάνι-Ντομένικο Κασίνι αναγνώρισε τους πολικούς πάγους. Το 1878, ο Ιταλός αστρονόμος Τζιοβάνι Σκιαπαρέλι παρατήρησε γεωλογικά χαρακτηριστικά, τα οποία ονόμασε canali. Όμως η λέξη αντί να μεταφραστεί στα αγγλικά σε «channels», μεταφράστηκε λανθασμένα σε «canals», τα οποία είναι τα τεχνητά κανάλια, τροφοδοτώντας έτσι την πεποίθηση ότι υπήρχε κάποιο είδος ευφυούς εξωγήινης ζωής στον πλανήτη. Κατόπιν ειπώθηκε ότι τα κανάλια ήταν στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα μίας ασθένειας που έκανε τον Σκιαπαρέλι να βλέπει τη δομή του δικού του οφθαλμού, νομίζοντας πως πρόκειται για κανάλια. Αυτό επηρέασε επίσης τον Αμερικανό αστρονόμο Πέρσιβαλ Λόουελ[16].

Το 1895 ο Λόουελ δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο «Άρης» όπου μιλάει για ένα ξηρό, πεθαμένο τοπίο, του οποίου οι κάτοικοι είχαν αναγκαστεί να κατασκευάσουν κανάλια μήκους χιλιάδων χιλιομέτρων για να φέρουν νερό από τους πόλους ώστε να αρδεύσουν την υπόλοιπη αρόσιμη γη. Αυτό αποτέλεσε την πιο προηγμένη επιστημονική ιδέα για τις συνθήκες στον κόκκινο πλανήτη, την εποχή που ο Γουέλς έγραφε τον «Πόλεμο των Κόσμων». Η θεωρία των καναλιών με τρεχούμενο νερό αποδείχθηκε αργότερα εσφαλμένη μετά από μία πιο ακριβή παρατήρηση του πλανήτη και τις μετέπειτα αποστολές ρωσικών και αμερικανικών διαστημικών ανιχνευτών, όπως οι δύο αποστολές Viking που βρήκαν έναν κόσμο χωρίς ζωή και υπερβολικά κρύο ώστε να υπάρχει νερό σε υγρή κατάσταση.

Ταξίδι στο διάστημα Επεξεργασία

Οι Αρειανοί ταξιδεύουν προς τη Γη μέσα σε κυλίνδρους, προφανώς εκτοξευμένοι από ένα τεράστιο διαστημικό όπλο στην επιφάνεια του Άρη. Αυτή ήταν μία συνηθισμένη εικόνα διαστημικού ταξιδιού το 19ο αιώνα και είχε χρησιμοποιηθεί επίσης από τον Ιούλιο Βερν στο βιβλίο «Από τη Γη στη Σελήνη». Οι επιστήμονες καθιστούν την ιδέα αυτή πρακτικά αδύνατη, καθώς θα ήταν δύσκολο να πραγματοποιηθεί η πορεία και να επιτευχθεί ο στόχος με ακρίβεια και, επιπλέον, η δύναμη της έκρηξης που θα απαιτείτο για να στείλει τον κύλινδρο από τον Άρη μέχρι τη Γη, πιθανόν να σκότωνε όλους τους επιβαίνοντες[17].

Ωστόσο, ο 16χρονος τότε Ρόμπερτ Γκόνταρντ εμπνεύστηκε από το έργο και πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του εφευρίσκοντας πυραύλους[18][19]. Η έρευνα στους πυραύλους που άρχισε από τον Γκόνταρντ τελικά κατέληξε στο πρόγραμμα Apollo και στην επανδρωμένη προσσελήνωση.

Ολοκληρωτικός πόλεμος Επεξεργασία

 
Το Λονδίνο κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

Η εισβολή των Αρειανών προχωρά με πλήρη περιφρόνηση για την ανθρώπινη ζωή. Οι επιθέσεις στους ανθρώπους και στο περιβάλλον πραγματοποιούνται με θερμική ακτίνα, με δηλητηριώδη αέρια (τον μαύρο καπνό που απελευθερώνεται από πυραύλους) και το κόκκινο χόρτο. Τα όπλα αυτά κατέστρεψαν σχεδόν ολοκληρωτικά την πρωτεύουσα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και τις γύρω κομητείες. Περιλαμβάνει επίσης τη στρατηγική καταστροφή υποδομών, όπως αποθήκες οπλισμού, σιδηροδρόμων και τηλεγραφικών γραμμών. Φαίνεται ότι είχαν την πρόθεση να προκαλέσουν τις μέγιστες δυνατόν απώλειες, τρομοκρατώντας και στερώντας από τους ανθρώπους κάθε θέληση να αντισταθούν. Οι τακτικές αυτές έγιναν συνηθισμένες καθώς έμπαινε ο 20ος αιώνας και ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1930, με την ανάπτυξη πιο προηγμένων όπλων και τεχνολογίας ικανής για «χειρουργικά κτυπήματα» σε στρατιωτικούς και πολιτικούς στόχους-κλειδιά[20].

Το όραμα του Γουέλς για έναν πόλεμο που φέρνει ολοκληρωτική καταστροφή χωρίς ηθικούς περιορισμούς στον «Πόλεμο των Κόσμων», δεν ελήφθησαν σοβαρά υπόψη από τους αναγνώστες την εποχή που δημοσιεύτηκε το έργο. Θεωρήθηκε ως ένα από μία σειρά έργων φαντασίας που υιοθέτησαν αυτή την ιδέα. Αργότερα ο Γουέλς επέκτεινε αυτές τις ιδέες με περισσότερο ρεαλιστικά μυθιστορήματα, όπως τα «Ο Κοιμώμενος Αφυπνίζεται» (1899), «Ο Πόλεμος στον Αέρα» (1908) και «Ο Κόσμος Ελευθερώθηκε» (1914). Αυτό το είδος «ολοκληρωτικού πολέμου» δεν υιοθετήθηκε πλήρως παρά στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την τρομοκράτηση και τον αφανισμό ολόκληρων άμαχων πληθυσμών και την ερήμωση πόλεων.

Όπλα Επεξεργασία

 
Kudzu: ένα εισαγόμενο είδος στις Η.Π.Α. που είναι δύσκολο να ελεγχθεί

Η περιγραφή χημικών όπλων από τον Γουέλς –ο μαύρος καπνός χρησιμοποιήθηκε από τις πολεμικές μηχανές των Αρειανών για να σκοτώσουν μαζικά τους ανθρώπους- αργότερα έγινε πραγματικότητα, όταν κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου χρησιμοποιήθηκαν αέρια μουστάρδας. Η θερμική ακτίνα, που χρησιμοποιήθηκε από τους Αρειανούς για να εξολοθρεύσουν τη στρατιωτική τεχνολογία του 19ου αιώνα και να προκαλέσουν εκτεταμένη καταστροφή, είναι πρόδρομος των όπλων λέιζερ, που πλέον είναι ευρέως γνωστά. Η σύγκριση μεταξύ λέιζερ και θερμικής ακτίνας έγινε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1950 όταν άρχισαν να αναπτύσσονται τα λέιζερ. Στη σημερινή εποχή έχουν ήδη αναπτυχθεί πρωτότυπα όπλα λέιζερ και τώρα ερευνώνται και δοκιμάζονται πιθανές εφαρμογές των όπλων στο διάστημα.

Στρατιωτικοί θεωρητικοί εκείνης της εποχής, συμπεριλαμβανομένου του Βασιλικού Ναυτικού πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχαν σκεφτεί να κατασκευάσουν μία «πολεμική μηχανή» ή ένα «θωρηκτό εδάφους». Αργότερα ο Γουέλς ανέπτυξε περαιτέρω την ιδέα των θωρακισμένων πολεμικών οχημάτων στο έργο «The Land Ironclads». Στον «Πόλεμο των Κόσμων» υπάρχει έντονη έλλειψη επιστημονικής φαντασίας στην περιγραφή της τεχνολογίας αυτοκινήτων, με πιο χαρακτηριστικό το γεγονός ότι οι μηχανές των Αρειανών δεν έχουν τροχούς και η κίνηση παράγεται με συσπάσεις μεταλλικών δίσκων κατά μήκος ενός άξονα. Ωστόσο, τα πολυμερή που αναπτύχθηκαν στην εποχή μας για χρήση σε αισθητήρες και ενεργοποιητές ρομποτικής είναι στην πραγματικότητα πολύ κοντά στην περιγραφή του Γουέλς.

Οικολογία Επεξεργασία

Η δραματοποίηση μίας οικολογικής απειλής που τίθεται από τον Γουέλς υπό τη μορφή ενός ταχύτατα αναπτυσσόμενου εξωγήινου οργανισμού, του κόκκινου χόρτου που απλώνεται πάνω στο αγγλικό τοπίο, έχει επίσης παραλληλισμούς. Μη ιθαγενή είδη, όπως τα κουνέλια και η φραγκοσυκιά, εισήχθησαν στο αυστραλιανό τοπίο με καταστροφικές συνέπειες. Άλλο ένα παράδειγμα είναι η εξάπλωση του kudzu στις Η.Π.Α. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία, το ιαπωνικό knotweed έχει γίνει παρεισφρητικό είδος[21]. Ωστόσο, τα είδη αυτά δεν είχαν εισαχθεί με την πρόθεση να προκληθούν καταστροφές.

Ερμηνείες Επεξεργασία

 
Τόμας Χένρυ Χάξλεϋ, ο δαρβινιστής μέντορας του Χ. Τζ. Γουέλς

Φυσική επιλογή Επεξεργασία

Ο Χ. Τζ. Γουέλς υπήρξε μαθητής του Τόμας Χένρυ Χάξλεϋ, ο οποίος άσκησε σημαντική επιρροή πάνω του. Ο Χάξλεϋ συχνά αναφερόταν ως «το μπουλντόγκ του Δαρβίνου». Αυτό ήταν αποτέλεσμα της σθεναρής υπεράσπισης της θεωρίας του Δαρβίνου για τη φυσική επιλογή, κόντρα στην κρίση του βικτωριανού θρησκευτικού κατεστημένου κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, που είδε τη θεωρία της φυσικής επιλογής ως μία προσπάθεια υποδήλωσης ότι η ανάπτυξη της ζωής στη γη δεν απαιτούσε κανενός είδους υπερφυσική εξήγηση, όπως η θεία δημιουργία. Η θεωρία του Δαρβίνου δήλωνε ότι κάθε είδος ήταν ικανό να επιβιώσει σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον και ότι τα είδη τα οποία ανέπτυξαν τα πιο χρήσιμα βιολογικά τους χαρακτηριστικά για να προσαρμοστούν σ’ αυτό το περιβάλλον, ήταν πιο πιθανό να επιβιώσουν και να παράγουν απογόνους που να διαθέτουν επίσης αυτά τα χρήσιμα χαρακτηριστικά.

Στο μυθιστόρημα, η σύγκρουση ανάμεσα στον άνθρωπο και τους Αρειανούς παρουσιάζεται σαν ένας παρόμοιος αγώνας. Πρόκειται για την επιβίωση του καταλληλότερου, με τους Αρειανούς των οποίων η μεγαλύτερη διάρκεια επιτυχούς εξέλιξης στον παλαιότερο Άρη, τους οδήγησε στην ανάπτυξη ανώτερης νοημοσύνης και τους κατέστησε ικανούς να δημιουργήσουν όπλα πολύ πιο προηγμένα από των ανθρώπων, οι οποίοι κατοικούν στο νεώτερο πλανήτη Γη και δεν είχαν την ευκαιρία να αναπτύξουν επαρκή γνώση ώστε να κατασκευάσουν παρόμοια όπλα.

Η εξέλιξη του ανθρώπου Επεξεργασία

Το μυθιστόρημα αναφέρεται σε ένα πιθανό μέλλον για την εξέλιξη του ανθρώπου και απευθύνει ίσως μία προειδοποίηση κατά της υπερεκτίμησης της νοημοσύνης εις βάρος άλλων χαρακτηριστικών του ανθρώπου. Ο αφηγητής περιγράφει τους Αρειανούς ως έχοντας αναπτύξει έναν υπερμεγέθη εγκέφαλο, ο οποίος τους άφησε με δυσκίνητα μέλη, με ανεπτυγμένη νοημοσύνη αλλά και μειωμένη ικανότητα να χρησιμοποιούν τα συναισθήματά τους, κάτι που ο Γουέλς αποδίδει στη σωματική τους λειτουργία. Ο αφηγητής αναφέρεται επίσης σε μία δημοσίευση του 1893, η οποία υποδηλώνει ότι η εξέλιξη του ανθρώπινου εγκεφάλου μπορεί να υπερκεράσει την ανάπτυξη του σώματος και ότι όργανα όπως το στομάχι, η μύτη, τα δόντια και τα μαλλιά θα μαραίνονταν, καθιστώντας τους ανθρώπους ως σκεπτόμενες μηχανές που θα έχουν την ανάγκη μηχανικής υποστήριξης –όπως οι τρίποδες πολεμικές μηχανές- για να είναι σε θέση να αλληλεπιδράσουν με το περιβάλλον τους. Αυτή η δημοσίευση είναι πιθανότατα το κείμενο με τίτλο «The Man of the Year Million» που έγραψε ο ίδιος ο Γουέλς και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Pall Mall Gazette στις 6 Νοεμβρίου 1893[22].

Αποικιοκρατία και ιμπεριαλισμός Επεξεργασία

 
Γραμματόσημο που απεικονίζει τη Βρετανική Αυτοκρατορία την εποχή που εκδόθηκε ο "Πόλεμος των Κόσμων"

Την εποχή που δημοσιεύθηκε το μυθιστόρημα, η Βρετανική Αυτοκρατορία ήταν στην πιο επιθετική φάση της επέκτασή της, έχοντας κατακτήσει και αποικήσει δεκάδες περιοχές στην Αφρική, Αυστραλία, Βόρεια και Νότια Αμερική, Μέση Ανατολή, Νότια και Νοτιοανατολική Ασία, και νησιά του Ατλαντικού και του Ειρηνικού Ωκεανού. Ήταν μία από τις Ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες, των οποίων ο ανταγωνισμός στην κατάκτηση άλλων κρατών οδήγησε τελικά στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ενώ η λογοτεχνία εισβολής παρείχε ευφάνταστες ιδέες με έργα όπου η καρδιά της Βρετανικής Αυτοκρατορίας κατακτιόταν από ξένες δυνάμεις, δεν ήταν παρά με τον «Πόλεμο των Κόσμων» που το αναγνωστικό κοινό διάβαζε για έναν αντίπαλο τόσο ανώτερο απ' αυτούς. Μία σημαντική κινητήρια δύναμη πίσω από την επιτυχία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας ήταν η χρήση προηγμένης τεχνολογίας. Οι Αρειανοί, προσπαθώντας επίσης να εδραιώσουν μία αυτοκρατορία στη Γη, έχουν τεχνολογία ανώτερη από τους Βρετανούς αντιπάλους τους[23]. Με τον «Πόλεμο των Κόσμων» ο Γουέλς ανέτρεψε την ασφάλεια που ένιωθε ο αναγνώστης ως πολίτης της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, βάζοντας μία αυτοκρατορική δύναμη στη θέση του θύματος μίας επιθετικής πολιτικής, και ενδεχομένως τον ενθαρρύνει να επανεξετάσει τη φύση του ίδιου του ιμπεριαλισμού. Έτσι ο συγγραφέας αμφισβήτησε το δικαίωμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας να κυβερνά τις κατακτημένες φυλές εκμεταλλευόμενη την ανωτερότητά της.

Κοινωνικός Δαρβινισμός Επεξεργασία

Το μυθιστόρημα δραματοποιεί επίσης τις απόψεις του Κοινωνικού Δαρβινισμού, μίας ιδεολογίας που είχε εξέχουσα θέση εκείνη την εποχή. Οι Αρειανοί ασκούν πάνω στον άνθρωπο τα «δικαιώματά» τους ως ανώτερη και πιο εξελιγμένη φυλή.

Ο Κοινωνικός Δαρβινισμός ήταν μία θεωρία, η οποία εφάρμοσε τη θεωρία του Δαρβίνου για τη φυσική επιλογή στις εθνικές ομάδες και τις κοινωνικές τάξεις. Κατά τη θεωρία αυτή, η επιτυχία των διάφορων εθνικών ομάδων στις διεθνείς υποθέσεις και των κοινωνικών τάξεων σε μία κοινωνία ήταν το αποτέλεσμα εξελικτικών δυνάμεων, ότι δηλαδή η ικανότητα μίας εθνικής ομάδας να επικρατήσει έναντι άλλων ή να επιτύχει και να ανέβει στην κορυφή της κοινωνίας, καθορίζεται από τη βιολογία και όχι από την προσπάθεια των ατόμων, και ότι οι απόγονοι των κυρίαρχων ομάδων προορίζονται να πετύχουν διότι είναι πιο εξελιγμένοι. Στην πιο σύγχρονη εποχή η θεωρία αυτή θεωρείται αμφίβολη και αντιεπιστημονική λόγω της εμφανούς στάσης του Δαρβίνου να δικαιολογήσει τη θέση των πλούσιων, ισχυρών και κυρίαρχων εθνικών ομάδων. Ήταν μία θεωρία που αξιοποιήθηκε από τους Ναζί για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους, όπως κάποια εποχή χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογηθεί η καταπίεση των γυναικών, ακόμα και να δικαιολογηθεί η στείρωση ανθρώπων που πιστευόταν ότι ανήκαν σε ένα κατώτερο είδος[24].

Ο Γουέλς γεννήθηκε σε μία οικογένεια μεσαίας τάξης και μεγάλωσε σε μία κοινωνία όπου η αξία ενός ατόμου δεν θεωρείτο τόσο σημαντική όσο η κοινωνική τάξη από την οποία προερχόταν. Ο πατέρας του ήταν επαγγελματίας αθλητής και θεωρούταν κατώτερος γιατί στα αθλήματα επιδίδονταν μόνο οι «κύριοι» για να περνούν την ώρα τους. Η μητέρα του ήταν οικιακή βοηθός και ο ίδιος μαθήτευσε δίπλα σ’ έναν ταπετσέρη. Όμως έχοντας διαβάσει πολλά επιστημονικά βιβλία και γνωρίζοντας πολύ καλά την εξελικτική θεωρία, ο Γουέλς ήταν σε θέση να συσχετίσει τις εμπειρίες του με τις κοινωνικές απόψεις του Δαρβίνου. Είδε την επιστήμη ως ένα ορθολογικό σύστημα το οποίο εκτείνεται πέρα από τις παραδοσιακές φυλετικές, κοινωνικές και θρησκευτικές αντιλήψεις και αυτό έδωσε στο έργο του ένα κρίσιμο πλεονέκτημα, με το οποίο αμφισβήτησε τη χρησιμότητα της επιστήμης να εξηγήσει τις πολιτικές και κοινωνικές νόρμες.

Θρησκεία και επιστήμη Επεξεργασία

Στον «Πόλεμο των Κόσμων» το καλό και το κακό φαίνεται να είναι εντελώς σχετικά και η ήττα των Αρειανών δεν εμπλέκει κανενός είδους άμεσης θεϊκής επέμβασης. Αντιθέτως έχει μία πραγματιστική αιτία, τη δράση των μικροσκοπικών βακτηριδίων. Ένας τρελός κληρικός αποτελεί βασικό χαρακτήρα στο μυθιστόρημα, αλλά οι προσπάθειές του να συνδεθεί η εισβολή με κάποιου είδους βιβλική υιοθέτηση του Αρμαγεδδώνα φαίνεται πως ενισχύει τη ψυχική διαταραχή του. Ο θάνατός του, ως αποτέλεσμα των ευαγγελικών ξεσπασμάτων και των παραληρημάτων του που τραβούν την προσοχή των Αρειανών, φαίνεται να είναι ένα κατηγορητήριο εναντίον των παρωχημένων θρησκευτικών στάσεων καθιστώντας τον υποψήφιο για σφαγή, από φυσική επιλογή, στα χέρια του ανώτερου εξελικτικά Αρειανού. Ωστόσο ο αφηγητής προσευχήθηκε δύο φορές στον Παντοδύναμο (όταν για πρώτη φορά ξαπλώνει σε κρεβάτι μετά από μέρες και μετά όταν ανακάλυψε την ήττα των Αρειανών).

Επιρροές Επεξεργασία

 
"Η Πριγκίπισσα του Άρη", εξώφυλλο

Άρης και Αρειανοί Επεξεργασία

Το μυθιστόρημα άνοιξε το δρόμο για αρκετά έργα επιστημονικής φαντασίας με θέμα τον Άρη, τα οποία τον παρουσιάζουν είτε ως αρχαίο κόσμο που πλησιάζει στο τέλος της ζωής του, είτε ως την έδρα ενός ανώτερου πολιτισμού, ικανού για προηγμένα επιτεύγματα της επιστήμης και της μηχανικής, είτε ως προέλευση δυνάμεων εισβολής που επιθυμούν να κατακτήσουν τη Γη. Οι δύο πρώτες αναφορές έγιναν από τον Edgar Rice Burroughs στη σειρά «Barsoom», ξεκινώντας από το μυθιστόρημα «Η Πριγκίπισσα του Άρη» (1912).

Ο επιστήμονας Freeman Dyson, σημαντική προσωπικότητα στην αναζήτηση εξωγήινης ζωής, αναγνώρισε την επιρροή του από τα έργα του Χ. Τζ. Γουέλς, τα οποία διάβαζε όταν ήταν παιδί[25].

Η έκδοση και η αποδοχή του «Πολέμου των Κόσμων» καθιέρωσε επίσης τον όρο «Αρειανός» («martian»), ως περιγραφή για κάτι εξωγήινο ή άγνωστο.

Εξωγήινοι και εξωγήινη εισβολή Επεξεργασία

Προηγούμενες αναφορές Επεξεργασία

Ο Γουέλς πιστώνεται με την ίδρυση πολλών εξωγήινων θεμάτων, τα οποία αργότερα επεκτάθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας του 20ου αιώνα. Υπήρξαν, ωστόσο, ιστορίες εξωγήινων και πριν τη δημοσίευση του «Πολέμου των Κόσμων».

Το 1727 ο Τζόναθαν Σουίφτ κυκλοφόρησε «Τα Ταξίδια του Γκιούλιβερ». Η ιστορία περιλαμβάνει μία φυλή από όντα παρόμοια αλλά όχι πανομοιότυπα με τον άνθρωπο, που έχουν εμμονή με τα μαθηματικά και είναι ανώτερα από τον άνθρωπο. Κατοικούν σε ένα ιπτάμενο νησί-φρούριο που ονομάζεται Laputa, το οποίο χρησιμοποιεί τη σκιά του για να αποτρέψει τον ήλιο και τη βροχή να φτάσει στα γήινα κράτη, πάνω από τα οποία ταξιδεύει, εξασφαλίζοντας ότι αυτά θα πληρώνουν φόρο. Ο Βολταίρος στο έργο «Μικρομέγας» (1752) περιλαμβάνει δύο εξωγήινους, από τον Κρόνο και τον Σείριο, οι οποίοι έχουν πολύ μεγάλο μέγεθος και επισκέπτονται τη Γη από περιέργεια. Στην αρχή νομίζουν ότι ο πλανήτης είναι ακατοίκητος λόγω της διαφοράς του μεγέθους μεταξύ αυτών και των ανθρώπων. Όταν ανακαλύπτουν τις υπεροπτικές γηινοκεντρικές απόψεις των φιλοσόφων της Γης, διασκεδάζουν σε μεγάλο βαθμό από το πόσο σημαντικοί νομίζουν ότι είναι οι άνθρωποι συγκριτικά με τα μεγαλύτερα όντα του σύμπαντος.

Το 1892 ένας Αυστραλός κληρικός, ο Robert Potter, δημοσίευσε στο Λονδίνο το «The Germ Growers» (Οι Καλλιεργητές Μικροβίων). Εκεί περιγράφει μία συγκαλυμμένη εισβολή εξωγήινων, οι οποίοι παίρνουν την εμφάνιση ανθρώπων και προσπαθούν να αναπτύξουν μία μολυσματική ασθένεια που θα εξυπηρετούσε τα σχέδιά τους για την κατάκτηση της Γης. Όμως το έργο δεν έγινε ιδιαίτερα γνωστό και συνεπώς το πολύ πιο επιτυχημένο μυθιστόρημα του Γουέλς πιστώνεται γενικά ως το γονιμοποιό έργο εξωγήινης εισβολής.

Το πρώτο έργο επιστημονικής φαντασίας που εξελίσσεται στον Άρη μάλλον είναι το «Across the Zodiac: The Story of a Wrecked Record» του Percy Greg, που εκδόθηκε το 1880 και ήταν ένα μακροσκελές βιβλίο που ασχολείται με έναν εμφύλιο πόλεμο στον Άρη. Το 1897 εκδόθηκε στη Γερμανία το βιβλίο του Kurd Lasswitz «Auf Zwei Planeten», ένα άλλο μυθιστόρημα για τον Άρη το οποίο όμως ασχολείται με καλοπροαίρετους Αρειανούς που έρχονται στη Γη για να μεταδώσουν στην ανθρωπότητα την προηγμένη γνώση τους. Όμως το μυθιστόρημα αυτό δεν μεταφράστηκε στα αγγλικά παρά το 1971 και συνεπώς δεν μπορεί να έχει επηρεάσει τον Γουέλς, παρόλο που η απεικόνιση του Άρη ήταν επηρεασμένη από τις ιδέες του Πέρσιβαλ Λόουελ[26]. Άλλα παραδείγματα είναι το «Mr. Stranger’s Sealed Packet» (1889), το οποίο εξελίσσεται στον Άρη, το «Journey to Mars» (1889) του Gustavus W. Popes και το «Pharaoh’s Broker» του Ellsworth Douglas, στο οποίο ο πρωταγωνιστής έρχεται αντιμέτωπος με έναν αιγυπτιακό πολιτισμό στον Άρη, ο οποίος εξελίχθηκε κάπως ανεξάρτητα από αυτόν στη Γη[27].

Πρώτα παραδείγματα επιρροής στην επιστημονική φαντασία Επεξεργασία

Στον «Πόλεμο των Κόσμων» ο Γουέλς πρότεινε και ένα εναλλακτικό σχέδιο για την αντιμετώπιση των Αρειανών. Όταν ο αφηγητής συναντά τον πυροβολητή για δεύτερη φορά, ο πυροβολητής φαντάζεται ένα μέλλον όπου η ανθρωπότητα, κρυμμένη υπόγεια σε υπονόμους και σήραγγες, διεξάγει έναν ανταρτοπόλεμο ενάντια στους Αρειανούς και τελικά αφού αντιγράψει την τεχνολογία των όπλων τους, να καταστρέψει τους εισβολείς και να πάρει πίσω τη Γη.

Έξι εβδομάδες μετά τη δημοσίευση του μυθιστορήματος, η εφημερίδα Boston Post δημοσίευσε μία άλλη ιστορία εισβολής εξωγήινων, που αποτελεί συνέχεια του «Πολέμου των Κόσμων» αλλά χωρίς την άδεια του Γουέλς. Πρόκειται για το «Edison’s Conquest of Mars» του σχεδόν ξεχασμένου συγγραφέα Garrett P. Serviss, όπου ο διάσημος εφευρέτης Τόμας Έντισον καθοδηγεί μία αντεπίθεση κατά των εισβολέων στον ίδιο τους τον πλανήτη. Αν και στην πραγματικότητα αποτελεί συνέχεια του «Fighters from Mars», μίας αναθεωρημένης και παράνομης ανατύπωσης του «Πολέμου των Κόσμων», και τα δύο τυπώθηκαν για πρώτη φορά στην Boston Post το 1898. Το 1962 εκδόθηκε στην Ε.Σ.Σ.Δ. το «Major Well Andyou» του Lazar Lagin, που έχει μία εναλλακτική άποψη των γεγονότων που διαδραματίζονται στον «Πόλεμο των Κόσμων», από την πλευρά ενός προδότη.

Ο «Πόλεμος των Κόσμων» αναδημοσιεύτηκε στις Η.Π.Α. το 1927, δηλαδή πριν τη χρυσή εποχή της επιστημονικής φαντασίας, από τον Hugo Gernsback στο περιοδικό Amazing Stories. Ο John W. Campbell, άλλος ένας σημαντικός εκδότης της εποχής και διηγηματογράφος, δημοσίευσε αρκετές ιστορίες εξωγήινων εισβολών τη δεκαετία του 1930. Αργότερα ακολούθησαν πολλοί γνωστοί συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, όπως ο Ισαάκ Ασίμωφ, ο Άρθουρ Κλαρκ, ο Κλίφορντ Σίμακ και ο Ρόμπερτ Χάινλαϊν.

Ύστερα παραδείγματα Επεξεργασία

Το θέμα της εισβολής εξωγήινων παρέμεινε δημοφιλές μέχρι σήμερα, με μερικά πιο πρόσφατα παραδείγματα στη λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας το «Football» των Larry Niven και Jerry Pournelle, η σειρά «Worldwar» του Harry Turtledove και «Το Παιχνίδι του Έντερ» του Όρσον Σκοτ Καρντ. Παραδείγματα από τον χώρο της ψυχαγωγίας περιλαμβάνουν τις τηλεοπτικές σειρές «V» και «The X-Files» και τις κινηματογραφικές ταινίες «Ζουν Ανάμεσά Μας», «Η Άφιξη», «Ημέρα Ανεξαρτησίας», «Οι Αρειανοί Επιτίθενται» και «Ο Οιωνός». Το ίδιο το έργο του Γουέλς μεταφέρθηκε δύο φορές στον κινηματογράφο. Την πρώτη φορά το 1953 με σκηνοθέτη τον Μπάιρον Χάσκιν και πρωταγωνιστή τον Τζιν Μπάρι και τη δεύτερη φορά το 2005 με σκηνοθέτη τον Στίβεν Σπίλμπεργκ και πρωταγωνιστή τον Τομ Κρουζ. Και στις δύο περιπτώσεις η δράση εκτυλίσσεται στις Η.Π.Α.

Επιπλέον, η εικονογραφημένη ιστορία «The League of Extraordinary Gentlemen, Volume II» του Άλαν Μουρ, αφηγείται εκ νέου τα γεγονότα του «Πολέμου των Κόσμων», ενώ στο τέλος του πρώτου τεύχους του Marvel Zombies 5 αναφέρεται ότι οι κύριοι χαρακτήρες θα επισκεφτούν έναν κόσμο που λέγεται «Αρειανό Προτεκτοράτο» όπου συμβαίνουν τα γεγονότα του «Πολέμου των Κόσμων». Επίσης, η σειρά βιντεοπαιχνιδιών Halo απεικονίζει ένα φουτουριστικό πόλεμο μεταξύ των ανθρώπων και μίας ιδιαίτερα προηγμένης συμμαχίας εξωγήινων που ονομάζεται Covenant.

Τρίποδα Επεξεργασία

 
Εικονογράφηση τρίποδου ("Ο Πόλεμος των Κόσμων", γαλλική έκδοση του 1906)

Άλλα έργα, εκτός από τη χρήση της εισβολής των εξωγήινων, περιλαμβάνουν και την εμφάνιση τρίποδης εξωγήινης πολεμικής μηχανής. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ίσως η τριλογία επιστημονικής φαντασίας «Τα Τρίποδα» που έγραψε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 ο John Christopher. Το έργο αυτό, το οποίο στη συνέχεια δραματοποιήθηκε εν μέρει από το BBC στα μέσα της δεκαετίας του 1980, απεικονίζει μία εισβολή από εξωγήινους αποκαλούμενους ως «The Masters», των οποίων η ανώτερη τεχνολογία νικά εύκολα τους σύγχρονους στρατούς. Ορισμένους αιώνες αργότερα, τα ανθρώπινα όντα είναι ελεγχόμενα από συσκευές που ελέγχουν το νου και από τους εξωγήινους, οι οποίοι χρησιμοποιούν τρίποδα ως μεταφορικό μέσο. Τα τρίποδα δεν δίνουν καμία ένδειξη ως προς τη φύση των επιβαινόντων και λατρεύονται από την πλειοψηφία των ανθρώπων. Τελικά οι εξωγήινοι νικήθηκαν από μία εξέγερση που χρησιμοποίησε τη γήινη τεχνολογία και την ανθρώπινη εφευρετικότητα. Ο John Christopher παραδέχθηκε σε ένα ντοκιμαντέρ του BBC, με τίτλο «The Cult of the Tripods», ότι εμπνεύστηκε τις πολεμικές μηχανές των εξωγήινων, τουλάχιστον υποσυνείδητα, από τον «Πόλεμο των Κόσμων».

Το παιχνίδι Half-Life 2 είναι επίσης ένα παράδειγμα με προφανή φόρο τιμής στον «Πόλεμο των Κόσμων», καθώς οι εξωγήινοι εισβολείς χρησιμοποιούν τρίποδες πολεμικές μηχανές γνωστές ως Striders[28]. Ένα άλλο παράδειγμα είναι το βιντεοπαιχνίδι Unreal Tournament III, όπου ένα από τα οχήματα που χρησιμοποιούνται από τους ανταγωνιστές είναι ένα μεγάλο τρίποδο, που ονομάζεται Darkwalker και λειτουργεί παρόμοια μ’ εκείνα στον «Πόλεμο των Κόσμων».

Παρόμοια οχήματα εμφανίζονται επίσης από την τεχνολογικά και πνευματικά προηγμένη φυλή Protoss στο StarCraft 2. Αυτά τα οχήματα είναι εξοπλισμένα με διπλές «θερμικές λόγχες» που πλήττουν τις ελαφρά θωρακισμένες μονάδες, καθιστώντας τα οχήματα εξαιρετικά αποτελεσματικά ενάντια σε μάζες μεμονωμένων στρατιωτών.

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. «The war of the worlds by H. G. Wells | Open Library». Ανακτήθηκε στις 4  Αυγούστου 2023.
  2. John Batchelor, Χ. Τζ. Γουέλς, σελ. 23-24, Cambridge University Press (1985), ISBN 052127804X
  3. Patrick Parrinder, H.G. Wells: The Critical Heritage, σελ. 4-5, Routledge (1997), ISBN 0415159105
  4. Frank McConnell, The Science Fiction of H.G. Wells, σελ. 15-16, Oxford University Press (1981), ISBN 0-19-502812-0
  5. Rosylnn D. Haynes, H.G. Wells Discover of the Future, σελ. 239, Macmillan (1980), ISBN 0-333-27186-6
  6. Στέφεν Μπάξτερ, «H.G. Wells’ Enduring Mythos of Mars», War of the Worlds: fresh perspectives on the H.G. Wells classic/edited by Glenn Yeffeth (BenBalla): 186-7, εκδόσεις Glenn Yeffeth (2005), ISBN 1932100555
  7. Κρίστοφερ Μάρτιν, Χ. Τζ. Γουέλς, σελ. 42-43, Wayland (1988), ISBN 1-85210-489-9
  8. John L. Flynn, War of the Worlds: From Wells to Spielberg, σελ. 12-19, Galactic Books (2005), ISBN 0976940000
  9. Lynn F. Pearson, Public Art Since 1950, σελ. 64, Osprey Publishing (2006), ISBN 074780642X
  10. Μπρους Φράνκλιν, War Stars, σελ. 65, University of Massachusetts Press (2008), ISBN 1558496513
  11. Heather Urbanski, Plagues, Apocalypses and Bug-Eyed Monsters, σελ, 156, McFarland (2007), ISBN 078642916X
  12. Brian Wilson Aldiss, David Wingrove, Trillion Year Spree: the History of Science Fiction, σελ. 123, Λονδίνο, Victor Gollancz, ISBN 0-575-03943-4
  13. Cecil D. Eby, The Road to Armageddon: The Martial Spirit in English Popular Literature, 1870-1914, σελ. 11-13, Duke University Press (1988), ISBN 0822307758
  14. Patrick Parrinder, Learning from Other Worlds, σελ. 142, Liverpool University Press (2000), ISBN 0853235848
  15. Karl S. Guthke, The Last Frontier: Imagining Other Worlds from the Copernican Revolution to Modern Fiction. Μετάφραση της Helen Atkins. Σελ. 368-9. Cornell University Press (1990), ISBN 0-8014-1680-9
  16. David Seed, A Companion to Science Fiction, σελ. 546, Blackwell Publishing (2005), ISBN 1405112182
  17. Arthur Jack Meadows, The Future of the Universe, σελ.5, Springer (2007), ISBN 1852339462
  18. http://genesismission.jpl.nasa.gov/people/biographies/goddard.pdf Βιογραφία του Γκόνταρντ στα αγγλικά
  19. «Robert Goddard and His Rockets». NASA. 
  20. Charles E. Gannon, Rumours of War and Infernal Machines, σελ. 99-100, Rowman & Littlefield (2005), ISBN 0742540359
  21. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2011. 
  22. Michael Draper, Χ. Τζ. Γουέλς, σελ. 51-52, Macmillan (1987), ISBN 0-333-40747-4
  23. Adam Roberts, The History of Science Fiction, σελ.143-144, Palgrave Macmillan, Νέα Υόρκη (2006), ISBN 0-333-97022-5
  24. James Edward McClellan, Harold Dorn, Science and Technology in World History, σελ. 378-390, JHU Press (2006), ISBN 0801883601
  25. George Basalla, Civilized Life in the Universe: Scientists on Intelligent Extraterrestrials, σελ.91, Oxford University Press (2006), ISBN 0195171810
  26. Markus Hotakainen, Mars: A Myth Turned to Landscape, σελ. 205, Springer (2008), ISBN 0387765077
  27. Gary Westfahl, Space and Beyond, σελ. 38, Greenwood Publishing Groups (2000), ISBN 0313308462
  28. Half Life 2[νεκρός σύνδεσμος] Gameworld.gr

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Glenn Yeffeth, The War of the Worlds: Fresh Perspectives on the H. G. Wells Classic, Benbella Books (2005), ISBN 1932100555
  • Michael Coren, Ο Αόρατος Άνθρωπος: Η Ζωή και οι Ελευθερίες του Χ. Τζ. Γουέλς, Random House of Canada (1993), ISBN 0394222520
  • John Gosling, Waging the War of the Worlds, Jefferson, North Carolina, McFarland (2009), ISBN 0786441054

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία