Παναγής Βαλλιάνος

Ο Παναγής Βαλλιάνος (Κεραμειές Κεφαλονιάς, 1814 - Λονδίνο, 25 Ιανουαρίου 1902) ήταν Έλληνας μεγαλέμπορος, εφοπλιστής, τραπεζίτης με έδρα την Αγγλία –όπου έζησε και τα περισσότερα χρόνια της ζωής του– και εθνικός ευεργέτης της Ελλάδας. Θεωρείται ο «πατριάρχης» της ελληνικής ναυτιλίας ή «ο πατήρ του ελληνικού ναυτεμπορικού κόσμου» αφού ήταν ο πρώτος Έλληνας εφοπλιστής με τόσο μεγάλο στόλο. Μαζί με τα αδέρφια του, Μαρή και Ανδρέα Βαλλιάνο –μέλη της ευρύτερης οικογένειας των Βαλλιάνων–, δημιούργησε μια από τις μεγαλύτερες ναυτιλιακές επιχειρήσεις της εποχής, την «Vagliano Bros» («Αδερφοί Βαλλιάνου») και απέκτησε τεράστια περιουσία, της οποίας μεγάλο μέρος πήγε σε φιλανθρωπίες και δωρεές προς το Ελληνικό κράτος. Η πιο σημαντική δωρεά του, ήταν αυτή που έκανε –μαζί με τα δυο αδέρφια του– για το κτίσιμο και τη λειτουργία της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος. Η καθηγήτρια Ναυτιλιακής Ιστορίας Τζελίνα Χαρλαύτη τον περιγράφει ως «ο πρώτος Έλληνας μεγιστάνας της ναυτιλίας» και ως «ο Ωνάσης της εποχής του».

Παναγής Βαλλιάνος
Ο Παναγής Βαλλιάνος σε ελαιογραφία του Οδυσσέα Φωκά
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1814 Κεφαλονιά
Θάνατος	1902 Λονδίνο
Τόπος ταφής	Κοιμητήριο του Γουέστ Νόργουντ
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	επιχειρηματίας εφοπλιστής
Σχετικά πολυμέσα

Το μαυσωλείο των Βαλλιάνων, στο κοιμητήριο West Nordwood

Βιογραφικά στοιχεία

Προσωπική ζωή

Γεννήθηκε το 1814 στην Κεφαλονιά- κατά τα χρόνια της Αγγλικής κυριαρχίας στα Επτάνησα - στο χωριό Κεραμειές Κεφαλλονιάς, από τους αγρότες και μικροκτηματίες Αθανάσιο Βαλλιάνο και Κερασιά Καμπίτση, το τέταρτο από τα συνολικά έξι αγοριά του ζευγαριού.

Όπως και τα υπόλοιπα αδέρφια του, ο Παναγής Βαλλιάνος δεν έλαβε καμιά μόρφωση - μπορούσε μόνο να γράφει και να διαβάζει στοιχειωδώς ούτε την ελληνική και πολύ περισσότερο την αγγλική γλώσσα. Ωστόσο, αυτή η έλλειψη στοιχειώδους μόρφωσης, δεν στάθηκε εμπόδιο στην επαγγελματική επιτυχία του.

Μεγάλη σύγχυση επικρατεί όσον αφορά το θέμα του γάμου του Παναγή Βαλλιάνου, καθώς οι περισσότερες πληροφορίες είναι αόριστες και αλληλοσυγκρουόμενες. Οι ιστορικοί τείνουν να εμπιστευτούν περισσότερο τις αναφορές προς το άτομό του, όπως εμφανίζονται στα αρχεία του Βρετανικού κράτους. Σύμφωνα, λοιπόν, με την απογραφή πληθυσμού ("census") που διενεργήθηκε στην Αγγλία το 1861, ο Παναγής Βαλλιάνος φαίνεται να ζει στο Λονδίνο με την 22χρονη σύζυγό του, Κλάρα Μπαγδατοπούλου (που φαίνεται να ταιριάζει με την Κάτα (ή Κατερίνα) Μπαγδατοπούλου που σύμφωνα με την παράδοση της οικογενείας, παντρεύτηκε στη Ζάκυνθο). Ωστόσο, στην απογραφή του 1891 ο Παναγής Βαλλιάνος δηλώνεται χήρος. Όπως και να έχει, τα στοιχεία γύρω από τη συζυγική ζωή του Παναγή Βαλλιάνου είναι πρακτικά ανύπαρκτα. Στο Λονδίνο διαμένει στην περιοχή που έμεναν και οι περισσότεροι εύποροι Έλληνες της εποχής εκείνης, στο Τσέλσι, και ήταν ενεργό μέλος της ελληνικής παροικίας. Συμμετείχε και οικονομικά και διοικητικά στην κατασκευή και λειτουργία του καθεδρικού ναού της Αγίας Σοφίας, ενώ συχνά συμμετείχε σε διαβήματα που έκαναν οι Έλληνες της Αγγλίας, προς όφελος του ελληνικού κράτους.

Αν και ζούσε το περισσότερο καιρό στην πόλη του Λονδίνου, διατηρούσε σπίτι και στην Αθήνα, την οποία επισκεπτόταν, μάλλον, σπάνια. Συγκεκριμένα, διέθετε μια έπαυλη στην Κηφισιά, στο Κεφαλάρι, σπίτι που απέκτησε την τελευταία δεκαετία της ζωής του καθώς και αρκετά αγροτεμάχια και οικόπεδα τα οποία διέθεσε στο ελληνικό κράτος μέσω της «Επιτροπής προς ανέγερσιν της Βαλλιανείου Βιβλιοθήκης».

Ο Παναγής Βαλλιάνος τιμήθηκε το 1901 με το παράσημο του «Ανώτερου Ταξιάρχη» του Τάγματος του Σωτήρα

Ο Παναγή Βαλλιάνος, πέθανε, βαθύπλουτος,σε ηλικία 88 χρονών, το Σάββατο 25 Ιανουαρίου 1902, στο σπίτι του στο Λονδίνο, ...από εντερική απόφραξη, πιθανόν κακοήθη, σύμφωνα με το πιστοποιητικό του Άγγλου γιατρού, και η κηδεία του έγινε στις 29 του ίδιου μήνα, ενώ ενταφιάστηκε στο μαυσωλείο των Βαλλιάνων, στο ελληνικό τμήμα του κοιμητηρίου του "West Norwood".

Επαγγελματική δραστηριότητα

Ο Παναγής Βαλλιάνος, άρχισε να δουλεύει από την ηλικία των 13 χρόνων, το 1827, ως ναύτης στο ιστιοφόρο του συμπατριώτη του, Γεράσιμου Βεργωτή. Με τα χρόνια, προβιβάζεται σε καπετάνιος και από το 1846, εμπορεύεται και για λογαριασμό του, το φορτίο του πλοίου που κυβερνά. Οι εμπορικές εργασίες του όλο και πολλαπλασιάζονται και 1850 εγκαθίσταται στη Ζάκυνθο, -το σημαντικότερο κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου στα Επτάνησα τα χρόνια της Αγγλικής κατοχής - και ανοίγει εμπορικό γραφείο συνεργαζόμενος με τα αδέρφια του, Μαρίνο και Ανδρέα. Διακινεί τα προϊόντα τους, κυρίως σιτηρά, προς τα λιμάνια της δυτικής Ευρώπης αλλά εμπορεύεται και για λογαριασμό του.

Το 1858 εγκαταλείπει την Ελλάδα, για να εκπροσωπήσει τα συμφέροντα του εμπορικού οίκου των «Αδερφών Βαλλιάνου» στην Αγγλία. Στο νούμερο 24 της οδού "Old Broad Street", στο μέγαρο "Gresham House" στο City του Λονδίνου εγκαθιστά τα γραφεία της φίρμας "Vagliano Brothers Merchants" ενώ ταυτόχρονα, αναλαμβάνει την αντιπροσώπευση και κάποιων άλλων ελληνικών εμπορικών οίκων. Η εταιρεία είχε υπό την κατοχή της 27 πλοία και απασχολούσε 4 υπαλλήλους στα γραφεία της, ενώ αμέσως εγγράφεται στο πολύ σημαντικό εκείνη την εποχή "Baltic" (λέσχη εμπόρων και επιχειρηματιών, κάτι ανάλογο των σημερινών εμπορικών επιμελητηρίων).Ο Παναγής Βαλλιάνος εκτός από το σιτεμπόριο, ασχολήθηκε και με το εμπόριο και τη μεταφορά σταφίδας (ελληνικό προϊόν με μεγάλη ζήτηση την εποχή εκείνη) καθώς και με ειδικευμένες εμπορο- τραπεζιτικές (merchant banker), χρηματο-μεσιτικές υπηρεσίες (broker) ναυλο - μεσιτικές εργασίες. Το εύρος μάλιστα των συναλλαγών του, τον τοποθετούσε στην πρώτη κατηγορία εμπόρων και ναυλομεσιτών.

Μετά το θάνατο των αδερφών του, όλη η περιουσία και η διαχείρισή της περνάει στα χέρια του Παναγή, ο οποίος συνεργάζεται σε όλο το δίκτυο της εταιρείας μόνο με τα ανίψια του, οι οποίοι ήταν και οι κληρονόμοι του.

"Vagliano case"

Ως "Vagliano case" έχει μείνει στα δικαστικά χρονικά της Βρετανίας η διένεξη του Παναγιώτη Βαλλιάνου με την «Τράπεζα της Αγγλίας». Η υπόθεση αφορούσε στην πλαστογράφηση επιταγών της εταιρείας, από τον υπάλληλό της, Αντώνιο Γλύκα, που συνέβη κατά τη διάρκεια του έτους 1887. Συγκεκριμένα, ο Γλύκας είχε πλαστογραφήσει συνολικά 43 επιταγές και είχε εισπράξει για λογαριασμό του περίπου 74.000 λίρες Αγγλίας. Όταν ανακαλύφθηκε η απάτη, από τον υπάλληλο της Τράπεζας, ο Βαλλιάνος μήνυσε την Τράπεζα της Αγγλίας καταθέτοντας αγωγή στο "Royal Court of Justice" στις 27 Ιουνίου του 1888, κατηγορώντας την για αμέλεια (εξοφλούσε πολύ μεγάλα ποσά χωρίς να τον ειδοποιήσει) και έτσι, τέθηκε το ζήτημα ποιανού ευθύνη ήταν η μη ανακάλυψη της πλαστογράφησης: του πελάτη ή της Τράπεζας.

Ο Βαλλιάνος πρωτόδικα, κέρδισε την υπόθεση, και οι ευθύνες καταλογίστηκαν στην Τράπεζα, όμως με την απόφαση του Εφετείου, τον Μάρτιο του 1891, η Τράπεζα απαλλάχτηκε των κατηγοριών.

Αυτή η υπόθεση, αποτέλεσε από τότε διεθνή νομολογία και δεδικασμένο για παρόμοιες υποθέσεις μέχρι και σήμερα.

Κοινωνική προσφορά

Ενδεικτική και όχι ολοκληρωμένη καταγραφή:

Το 1872, ο Παναγής Βαλλιάνος θα δωρήσει 150 λίρες για τη μεταφορά του λειψάνου του Αδαμάντιου Κοραή από το Παρίσι, τη δημιουργία κενοταφείου στο Παρίσι, μαυσωλείου και ανδριάντα στην Αθήνα, καθώς και για την έκδοση και δωρεάν διάθεση στα σχολεία, των συγγραμάτων του μεγάλου λογίου. Στον έρανο ανταποκρίθηκε και ο αδερφός του, Ανδρέας Βαλλιάνος.

Το 1884, δώρισε το ποσό των 500 λιρών και το 1888 κατέθεσε περίπου το ίδιο ποσό, για την ανέγερση και λειτουργία του Δημοτικού Νοσοκομείου Αργοστολίου, έργο που είχε αναλάβει να φέρει εις πέρας, ο αρχιεπίσκοπος Κεφαλλονιάς, Γερμανός Καλλιγάς. Το έργο συνέδραμαν και οι γιοί του Ανδρέα Βαλλιάνου, στη μνήμη του πατέρα τους, καθώς και ο Μαρής Βαλλιάνος.

Το 1884, εξάλλου, ήταν και η χρονιά που πρωτοστατούντος του Παναγή, ο οποίος έθεσε στη διάθεση του πρωθυπουργού 1.000.000 φράγκα - και με τη συμμετοχή και των αδερφών του, έγινε η πρώτη δωρεά στο ελληνικό κράτος για την οικοδόμηση του κτιρίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

Όταν ο Γερμανός Καλλιγάς, προσωπικός φίλος των Βαλλιάνων, έγινε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, το 1889, ο Παναγής Βαλλιάνος συνέδραμε οικονομικά στην ανοικοδόμηση του μητροπολιτικού μεγάρου, και των γραφείων της Ιεράς Συνόδου.

Το 1896, λόγω της φοβερής επιδημίας γρίπης που ενέσκηψε στην Κεφαλλονιά, ο Παναγής δώρισε 2000 λίρες, για να βοηθήσει στην αγορά υγειονομικού υλικού και περίθαλψης των θυμάτων.

Το 1900, έστειλε 200.000 δρχ., για να ανακουφίσει οικονομικά τους μικρο-καλλιεργητές του νησιού, που μαστίζονταν από τον περονόσπορο.

Το ίδιο έκανε και τον επόμενο χρόνο, το 1901, αποστέλλοντας 6.000 λίρες, για να συνδράμει στον λιμό που μάστιζε την Κεφαλονιά και την Κέρκυρα, εξαιτίας των φυσικών καταστροφών στη σιτο- και ελαιο- παραγωγή.

Πηγές

• Παναγιώτα Μοσχονά: "Παναγής Α. Βαλλιάνος: Από τη Μυθοπλασία στην Ιστορία" Έκδοση: Κληροδότημα Παναγή Α. Βαλλιάνου, 2008
• Χαρλαύτη, Τζελίνα (15 Απριλίου 2008). «Οικογένεια Βαλλιάνου». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού - Εύξεινος Πόντος. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2018. 
• Τζελίνα Χαρλαύτη: "Μεγιστάνες του Ιονίου: Ο οίκος των αδερφών Βαλλιάνου", Ιόνιο Πανεπιστήμιο, επιστημονική περιοδική έκδοσης «Ιόνιος Λόγος», τόμος Α', 2007

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Παναγής Βαλλιάνος συνοπτικό βιογραφικό σημείωμα από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών
• Γ. Κασδόνης, επιμ. (3 Ιουνίου 1884). Δελτίον της Εστίας, αριθμός 388. Αθήνησι: Γ. Κασδόνης. Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2010.