Βικιπαίδεια

Παραλήρημα

Το παραλήρημα είναι σταθερή πεποίθηση που δεν επιδέχεται αλλαγή υπό το φως στοιχείων που την αντικρούουν.[1] Ως παθολογία, είναι διαφορετική από μια πεποίθηση που βασίζεται σε ψευδείς ή ελλιπείς πληροφορίες, ψευδομνήμη, δόγμα, ψευδαίσθηση, παραισθήσεις ή κάποια άλλα παραπλανητικά αποτελέσματα της αντίληψης, καθώς τα άτομα με αυτές τις πεποιθήσεις είναι σε θέση να αλλάξουν ή να αναπροσαρμόσουν τις πεποιθήσεις τους, κατά την εξέταση των αποδεικτικών στοιχείων.

Οι παραληρητικές ιδέες έχουν βρεθεί ότι συμβαίνουν στο πλαίσιο πολλών παθολογικών καταστάσεων (τόσο σωματικές όσο και ψυχικές) και έχουν ιδιαίτερη διαγνωστική σημασία σε ψυχωσικές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια, η παραφρένεια, τα μανιακά επεισόδια διπολικής διαταραχής και η ψυχωτική κατάθλιψη.

Ορισμός Επεξεργασία

 
Ο Τζέιμς Τίλι Μάθιους απεικόνισε αυτή τη μηχανή που ονομαζόταν «αργαλειός αέρα», που πίστευε ότι χρησιμοποιούνταν για να βασανίσουν αυτόν και άλλους για πολιτικούς σκοπούς.

Αν και οι μη ειδικές έννοιες της τρέλας υπάρχουν εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια, ο ψυχίατρος και φιλόσοφος Καρλ Γιάσπερς ήταν ο πρώτος που όρισε τα τέσσερα βασικά κριτήρια για να θεωρείται μια πεποίθηση παραληρηματική στο βιβλίο του το 1913 General Psychopathology.[2] Τα κριτήρια αυτά είναι:

  • βεβαιότητα (κρατείται με απόλυτη πεποίθηση)
  • μη διόρθωση (δεν μεταβάλλεται με επιτακτικά αντεπιχειρήματα ή απόδειξη του αντιθέτου)
  • αδυναμία ή αναλήθεια περιεχομένου (αβάσιμο, παράξενο ή προφανώς αναληθές)[3]
  • δεν επιδέχεται κατανόησης (δηλαδή, η πεποίθηση δεν μπορεί να εξηγηθεί ψυχολογικά)[4]

Επιπλέον, όταν οι πεποιθήσεις περιλαμβάνουν αξιολογικές κρίσεις, μόνο εκείνες που δεν μπορούν να αποδειχθούν αληθινές θεωρούνται παραλήρημα. Για παράδειγμα: ένας άντρας που ισχυρίζεται ότι πέταξε στον Ήλιο και επέστρεψε πίσω στο σπίτι. Αυτό θα θεωρούνταν παραλήρημα,[5] εκτός αν μιλούσε μεταφορικά ή αν η πίστη είχε πολιτιστική ή θρησκευτική πηγή. Μόνο τα τρία πρώτα κριτήρια παραμένουν ακρογωνιαίοι λίθοι του τρέχοντος ορισμού του παραληρήματος στο DSM-5.

Τύποι Επεξεργασία

Τα παραληρήματα κατηγοριοποιούνται σε τέσσερις διαφορετικές ομάδες:

  • Παράξενο παραλήρημα: Τα παραληρήματα θεωρούνται περίεργα εάν είναι σαφώς απίθανα και ακατανόητα σε άλλα μέλη της ίδιας κουλτούρας και δεν προέρχονται από συνηθισμένες εμπειρίες ζωής.[6] Ένα παράδειγμα που κατονομάζεται στο DSM-5 είναι η πεποίθηση ότι κάποιος αντικατέστησε όλα τα εσωτερικά του όργανα με κάποιου άλλου χωρίς να αφήσει ουλή, ανάλογα με το εν λόγω όργανο.
  • Μη παράξενο παραλήρημα: Ένα παραλήρημα που, αν και ψευδές, είναι τουλάχιστον τεχνικά δυνατό, π.χ., το άτομο που επηρεάζεται πιστεύει λανθασμένα ότι βρίσκεται υπό συνεχή αστυνομική παρακολούθηση.
  • Παραλήρημα σύμφωνο με τη διάθεση: Οποιαδήποτε παραλήρημα με περιεχόμενο συνεπές είτε με καταθλιπτική είτε μανιακή κατάσταση, π.χ. ένα άτομο με κατάθλιψη πιστεύει ότι οι παρουσιαστές ειδήσεων στην τηλεόραση τον αποδοκιμάζουν έντονα ή ένα άτομο σε μανιακή κατάσταση μπορεί να πιστεύει ότι είναι μια ισχυρή θεότητα.
  • Παραλήρημα ουδέτερης διάθεσης: Ένα παραλήρημα που δεν σχετίζεται με τη συναισθηματική κατάσταση του πάσχοντος. Για παράδειγμα, η πεποίθηση ότι ένα επιπλέον άκρο μεγαλώνει από το πίσω μέρος του κεφαλιού κάποιου είναι ουδέτερη είτε ως προς την κατάθλιψη είτε για τη μανία.[7]

Θέματα Επεξεργασία

Εκτός από αυτές τις κατηγορίες, τα παραληρήματα συχνά εκδηλώνονται σύμφωνα με ένα συνεπές θέμα. Αν και τα παραληρήματα μπορεί να έχουν οποιοδήποτε θέμα, ορισμένα θέματα είναι πιο κοινά. Μερικά από τα πιο κοινά θέματα παραληρημάτων είναι:

  • Παραλήρημα ελέγχου: η ψευδής πεποίθηση ότι ένα άλλο άτομο, ομάδα ανθρώπων ή εξωτερική δύναμη ελέγχει τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις παρορμήσεις ή τις συμπεριφορές κάποιου.[7]
  • Παραλήρημα κοτάρ: η ψευδής πεποίθηση ότι κάποιος δεν υπάρχει ή ότι έχει πεθάνει.[8] Ορισμένες περιπτώσεις περιλαμβάνουν επίσης την πεποίθηση ότι κάποιος είναι αθάνατος ή ότι έχει χάσει τα εσωτερικά του όργανα, το αίμα ή άλλα μέρη του σώματος.[9]
  • Παραληρηματική ζήλια: η ψευδής πεποίθηση ότι ένας σύζυγος ή εραστής έχει σχέση, χωρίς καμία απόδειξη που να υποστηρίζει τον ισχυρισμό.[7]
  • Παραλήρημα ενοχής ή αμαρτίας (ή παραλήρημα αυτοκατηγορίας): Αβάσιμο συναίσθημα τύψεων ή ενοχή παραληρηματικής έντασης.[7]
  • Παραλήρημα ανάγνωσης σκέψεων : ψευδής πεποίθηση ότι οι άλλοι άνθρωποι μπορούν να γνωρίζουν τις σκέψεις κάποιου (εκπομπή σκέψης).[7]
  • Παραλήρημα εισαγωγής σκέψης : Η πεποίθηση ότι κάποιος άλλος σκέφτεται μέσα από το μυαλό του ατόμου.[7]
  • Παραλήρημα αναφοράς: Η εσφαλμένη πεποίθηση ότι ασήμαντες παρατηρήσεις, γεγονότα ή αντικείμενα στο περιβάλλον κάποιου έχουν προσωπικό νόημα ή σημασία. «Συνήθως το νόημα που αποδίδεται σε αυτά τα γεγονότα είναι αρνητικό, αλλά τα «μηνύματα» μπορούν επίσης να έχουν μια μεγαλειώδη ποιότητα».[7]
  • Ερωτομανία: Η ψευδής πεποίθηση ότι ένα άλλο άτομο είναι ερωτευμένο μαζί τους.[7]
  • Θρησκευτικό παραλήρημα: Η πεποίθηση ότι το άτομο που επηρεάζεται είναι θεός ή έχει επιλεγεί να ενεργεί ως θεός.[10][11]
  • Σωματικό παραλήρημα: Παραλήρημα του οποίου το περιεχόμενο σχετίζεται με τη σωματική λειτουργία, τις σωματικές αισθήσεις ή τη φυσική εμφάνιση. Συνήθως η ψευδής πεποίθηση είναι ότι το σώμα είναι κατά κάποιο τρόπο άρρωστο, μη φυσιολογικό ή αλλαγμένο.[7] Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα τέτοιου παραληρήματος είναι η παραληρηματική παρασίτωση: Παραλήρημα κατά το οποίο κάποιος αισθάνεται ότι έχει μολυνθεί από έντομα, βακτήρια, ακάρεα, αράχνες, ψείρες, ψύλλους, σκουλήκια ή άλλους οργανισμούς.
  • Παραλήρημα φτώχειας: Το άτομο πιστεύει ακράδαντα ότι είναι οικονομικά ανίκανο. Αν και αυτό το είδος αυταπάτης είναι λιγότερο συνηθισμένο τώρα, ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο τις ημέρες που προηγήθηκαν της κρατικής υποστήριξης.[12]

Παραλήρημα μεγαλείου Επεξεργασία

Τα παραληρήματα μεγαλείου είναι κυρίως ένας υποτύπος παραληρηματικής διαταραχής, αλλά θα μπορούσαν ενδεχομένως να εμφανίζονται ως σύμπτωμα σχιζοφρένειας και μανιακά επεισόδια διπολικής διαταραχής.[13] Οι ιδέες μεγαλείου χαρακτηρίζονται από φανταστικές πεποιθήσεις ότι κάποιος είναι διάσημος, παντοδύναμος ή αλλιώς πολύ ισχυρός. Οι ιδέες είναι γενικά φανταστικές, συχνά με υπερφυσική, επιστημονική-φανταστική ή θρησκευτική κλίση. Στην καθομιλουμένη, κάποιος που υπερεκτιμά τις δικές του ικανότητες, τα ταλέντα, το ανάστημα ή την κατάστασή του λέγεται μερικές φορές ότι έχει «αυταπάτες μεγαλείου». Αυτό οφείλεται γενικά σε υπερβολική υπερηφάνεια, παρά σε πραγματικό παραλήρημα. Ιδέες μεγαλείου μπορούν επίσης να συσχετιστούν με τη μεγαλομανία. [14]

Διωκτικό παραλήρημα Επεξεργασία

Το παραλήρημα δίωξης είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος παραληρημάτων και περιλαμβάνουν το θέμα της παρακολούθησης, παρενόχλησης, εξαπάτησης, δηλητηρίασης ή νάρκωσης, συνωμοσίας, κατασκοπείας, επίθεσης ή με άλλο τρόπο παρεμπόδισης στην επιδίωξη στόχων. Οι ιδέες δίωξεις είναι μια κατάσταση κατά την οποία το επηρεαζόμενο άτομο πιστεύει λανθασμένα ότι διώκεται. Συγκεκριμένα, έχουν οριστεί ότι περιέχουν δύο κεντρικά στοιχεία:[15]  Το άτομο πιστεύει ότι:

  • βλάβη συμβαίνει ή πρόκειται να συμβεί
  • οι διώκτες έχουν την πρόθεση να προκαλέσουν βλάβη

Σύμφωνα με το DSM-IV-TR, οι διωκτικές παραληρητικές ιδέες είναι η πιο κοινή μορφή παραληρημάτων στη σχιζοφρένεια, όπου το άτομο πιστεύει ότι «βασανίζεται, ακολουθεί, σαμποτάρεται, εξαπατείται, κατασκοπεύεται ή γελοιοποιείται».[16] Στο DSM-IV-TR, οι διωκτικές παραληρητικές ιδέες είναι το κύριο χαρακτηριστικό της διωκτικού τύπου παραληρηματικής διαταραχής. Όταν το επίκεντρο είναι να θεραπεύσει κάποια αδικία με νομικές ενέργειες, μερικές φορές αποκαλούνται «εριστική παράνοια».[17]

Αίτια Επεξεργασία

Η εξήγηση των αιτιών των παραληρημάτων εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση και έχουν αναπτυχθεί αρκετές θεωρίες.[18] Η μία είναι η γενετική ή βιολογική θεωρία, η οποία αναφέρει ότι οι στενοί συγγενείς των ατόμων με παραληρηματική διαταραχή διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο παραληρηματικών χαρακτηριστικών. Μια άλλη θεωρία είναι η δυσλειτουργική γνωσιακή επεξεργασία, η οποία δηλώνει ότι τα παραληρήματα μπορεί να προκύψουν από παραμορφωμένους τρόπους που οι άνθρωποι εξηγούν τη ζωή στον εαυτό τους. Μια τρίτη θεωρία ονομάζεται παρακινούμενα ή αμυντικά παραληρήματα. Αυτό δηλώνει ότι μερικά από εκείνα τα άτομα που έχουν προδιάθεση μπορεί να εμφανίσουν παραληρηματική διαταραχή εκείνες τις στιγμές που η αντιμετώπιση της ζωής και η διατήρηση υψηλής αυτοεκτίμησης γίνεται μια σημαντική πρόκληση. Σε αυτή την περίπτωση, το άτομο βλέπει τους άλλους ως την αιτία των προσωπικών του δυσκολιών για να διατηρήσει μια θετική αυτοεκτίμηση.[19]

Αυτή η κατάσταση είναι πιο συχνή στα άτομα που έχουν κακή ακοή ή όραση. Επίσης, οι συνεχείς στρεσογόνοι παράγοντες έχουν συσχετιστεί με μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης παραληρημάτων. Παραδείγματα τέτοιων στρεσογόνων παραγόντων είναι η μετανάστευση, η χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση, ακόμη και πιθανώς η συσσώρευση μικρότερων καθημερινών ενοχλήσεων.[20]

Οι δύο κορυφαίοι παράγοντες που αφορούν κυρίως τη βλάστηση παραληρημάτων είναι η διαταραχή της λειτουργίας του εγκεφάλου και οι επιρροές στο υπόβαθρο της ιδιοσυγκρασίας και της προσωπικότητας.[21]

Τα υψηλότερα επίπεδα ντοπαμίνης χαρακτηρίζονται ως σύμπτωμα διαταραχών της εγκεφαλικής λειτουργίας. Το ότι χρειάζονται για να διατηρηθούν ορισμένα παραληρήματα εξετάστηκε από μια προκαταρκτική μελέτη για την παραληρηματική διαταραχή (ψυχωτικό σύνδρομο) που υποκινήθηκε για να διευκρινιστεί εάν η σχιζοφρένεια είχε ψύχωση ντοπαμίνης.[22] Υπήρχαν θετικά αποτελέσματα - τα παραληρήματα ζήλιας και δίωξης είχαν διαφορετικά επίπεδα του μεταβολίτη ντοπαμίνης HVA και ομοβανιλλυλικής αλκοόλης (που μπορεί να ήταν γενετικά). Αυτά μπορούν να θεωρηθούν μόνο ως ενδεικτικά αποτελέσματα. Η μελέτη απαιτούσε μελλοντική έρευνα με μεγαλύτερο πληθυσμό.

Είναι απλοϊκό να πούμε ότι μια συγκεκριμένη ποσότητα ντοπαμίνης θα προκαλέσει παραλήρημα. Μελέτες δείχνουν ότι η ηλικία[23][24] και το φύλο ασκούν επιρροή και είναι πολύ πιθανό τα επίπεδα HVA να αλλάζουν κατά τη διάρκεια της ζωής ορισμένων συνδρόμων.[25]

Οι πολιτισμικοί παράγοντες έχουν «αποφασιστική επιρροή στη διαμόρφωση παραληρημάτων».[26] Για παράδειγμα, τα παραληρήματα ενοχής και τιμωρίας είναι συχνά σε μια δυτική, χριστιανική χώρα όπως η Αυστρία, αλλά όχι στο Πακιστάν, όπου είναι πιο πιθανά οι ιδέες δίωξης.[27] Ομοίως, σε μια σειρά περιπτωσιολογικών μελετών, παραληρητικές ιδέες ενοχής και τιμωρίας βρέθηκαν σε Αυστριακούς ασθενείς με νόσο του Πάρκινσον που έλαβαν θεραπεία με λεβοντόπα, έναν αγωνιστή ντοπαμίνης.[28]

Διάγνωση Επεξεργασία

Ο σύγχρονος ορισμός και τα αρχικά κριτήρια του Γιάσπερς έχουν επικριθεί, καθώς μπορούν να παρουσιαστούν αντιπαραδείγματα για κάθε καθοριστικό χαρακτηριστικό.

Μελέτες σε ψυχιατρικούς ασθενείς δείχνουν ότι οι παραληρητικές ιδέες ποικίλλουν σε ένταση και πεποίθηση με την πάροδο του χρόνου, γεγονός που υποδηλώνει ότι η βεβαιότητα και η μη διόρθωση δεν είναι απαραίτητα συστατικά μιας παραληρηματικής πεποίθησης.[29]

Τα παραληρήματα δεν χρειάζεται απαραίτητα να είναι ψευδή ή «λανθασμένα συμπεράσματα για την εξωτερική πραγματικότητα».[30] Ορισμένες θρησκευτικές ή πνευματικές πεποιθήσεις από τη φύση τους μπορεί να μην είναι παραποιήσιμες, και ως εκ τούτου δεν μπορούν να περιγραφούν ως ψευδείς ή εσφαλμένες, ανεξάρτητα από το αν το άτομο που έχει αυτές τις πεποιθήσεις διαγνώστηκε ως παραληρηματικό ή όχι.[31] Σε άλλες περιπτώσεις, η αυταπάτη μπορεί να αποδειχθεί αληθινή πεποίθηση.[32] Για παράδειγμα, στην παραληρηματική ζήλια, όπου ένα άτομο πιστεύει ότι ο σύντροφός του είναι άπιστος (και μπορεί ακόμη και να τον ακολουθήσει στο μπάνιο πιστεύοντας ότι βλέπει τον εραστή του ακόμα και κατά τη διάρκεια του πιο σύντομου χωρισμού), μπορεί στην πραγματικότητα να είναι αλήθεια ότι ο σύντροφός του έχει σεξουαλικές σχέσεις με άλλο άτομο. Σε αυτήν την περίπτωση, το παραλήρημα δεν παύει να είναι παραλήρημα επειδή το περιεχόμενο αργότερα αποδεικνύεται αληθινό ή ο σύντροφος επέλεξε πράγματι να εμπλακεί στη συμπεριφορά για την οποία κατηγορούνταν.

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Bortolotti, Lisa (7 Ιουνίου 2013). «Delusions in the DSM 5». Imperfect Cognitions. 
  2. ↑ Jaspers, Karl (1913). Allgemeine Psychopathologie. Ein Leitfaden für Studierende, Ärzte und Psychologen. Berlin: J. Springer. 
  3. ↑ Jaspers 1997
  4. ↑ Walker, C. (1991). «Delusion: what did Jaspers really say?». The British Journal of Psychiatry. Supplement (14): 94–103. ISSN 0960-5371. PMID 1840789. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1840789. 
  5. ↑ «Terms in the Field of Psychiatry and Neurology». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Αυγούστου 2010. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2010. 
  6. ↑ Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. American Psychiatric Association. 2013. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 7,8 «Delusions». Delusions. Advameg.com. 
  8. ↑ Berrios G.E.; Luque R. (1995). «Cotard Syndrome: clinical analysis of 100 cases». Acta Psychiatrica Scandinavica 91 (3): 185–188. doi:10.1111/j.1600-0447.1995.tb09764.x. PMID 7625193. 
  9. ↑ Ruminjo, Anne; Mekinulov, Boris (June 2008). «A Case Report of Cotard's Syndrome». Psychiatry (Edgmont) 5 (6): 28–29. ISSN 1550-5952. PMID 19727279. 
  10. ↑ «Religious delusions are common symptoms of schizophrenia». Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2011. 
  11. ↑ M, Raja. «Religious delusion» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 22 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2011. 
  12. ↑ Barker, p.. 1997. Assessment in Psychiatric and Mental Health Nursing in Search of the Whole Person. UK: Nelson Thornes Ltd. p. 241.
  13. ↑ Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Fourth edition Text Revision (DSM-IV-TR) American Psychiatric Association (2000)
  14. ↑ Kunert, Hanns Jürgen; Norra, Christine; Hoff, Paul (March 2007). «Theories of Delusional Disorders: An Update and Review». Psychopathology 40 (3): 191–202. doi:10.1159/000100367. PMID 17337940. 
  15. ↑ Freeman, D. & Garety, P.A. (2004) Paranoia: The Psychology of Persecutory Delusions. Hove: PsychoIogy Press. (ISBN 1-84169-522-X)
  16. ↑ Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV. Washington, DC: American Psychiatric Association. 2000. σελ. 299. ISBN 0-89042-025-4. 
  17. ↑ Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV. Washington, DC: American Psychiatric Association. 2000. σελ. 325. ISBN 0-89042-025-4. 
  18. ↑ «Understanding delusions». Industrial Psychiatry Journal 18 (1): 3–18. 2009. doi:10.4103/0972-6748.57851. PMID 21234155. 
  19. ↑ «Delusional Disorder». Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2010. 
  20. ↑ Kingston C., Schuurmans-Stekhoven J. (2016). «Life hassles and delusional ideation: Scoping the potential role of cognitive and affective mediators». Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice 89 (4): 445–463. doi:10.1111/papt.12089. PMID 26846698. 
  21. ↑ Sims, Andrew (2002). Symptoms in the mind: an introduction to descriptive psychopathology. Philadelphia: W. B. Saunders. σελ. 127. ISBN 0-7020-2627-1. 
  22. ↑ «Delusional disorder: molecular genetic evidence for dopamine psychosis». Neuropsychopharmacology 26 (6): 794–801. June 2002. doi:10.1016/S0893-133X(01)00421-3. PMID 12007750. 
  23. ↑ «Pretreatment plasma HVA predicts neuroleptic response in manic psychosis». Journal of Affective Disorders 48 (1): 83–6. 1 February 1998. doi:10.1016/S0165-0327(97)00159-6. PMID 9495606. https://archive.org/details/sim_journal-of-affective-disorders_1998-02_48_1/page/83. 
  24. ↑ «Age at onset of delusional disorder is dependent on the delusional theme». Acta Psychiatrica Scandinavica 97 (2): 122–4. February 1998. doi:10.1111/j.1600-0447.1998.tb09973.x. PMID 9517905. 
  25. ↑ «Family functioning and parent general health in families of adolescents with major depressive disorder». Journal of Affective Disorders 48 (1): 1–13. 1 February 1998. doi:10.1016/S0165-0327(97)00105-5. PMID 9495597. https://archive.org/details/sim_journal-of-affective-disorders_1998-02_48_1/page/1. 
  26. ↑ «Assessment of psychopathology across and within cultures: issues and findings». Behav Res Ther 41 (7): 755–76. July 2003. doi:10.1016/S0005-7967(02)00190-0. PMID 12781244. https://archive.org/details/sim_behaviour-research-and-therapy_2003-07_41_7/page/755. 
  27. ↑ «Comparison of delusions among schizophrenics in Austria and in Pakistan». Psychopathology 32 (5): 225–34. 1999. doi:10.1159/000029094. PMID 10494061. https://www.karger.com/Article/Pdf/29094. 
  28. ↑ «The balance of biogenic amines as condition for normal behaviour». J. Neural Transm. 33 (2): 163–78. 1972. doi:10.1007/BF01260902. PMID 4643007. 
  29. ↑ «The context of delusional experiences in the daily life of patients with schizophrenia». Psychol Med 31 (3): 489–98. April 2001. doi:10.1017/s0033291701003646. PMID 11305857. https://archive.org/details/sim_psychological-medicine_2001-04_31_3/page/489. 
  30. ↑ Spitzer M (1990). «On defining delusions». Compr Psychiatry 31 (5): 377–97. doi:10.1016/0010-440X(90)90023-L. PMID 2225797. 
  31. ↑ Young, A.W. (2000). «Wondrous strange: The neuropsychology of abnormal beliefs». Στο: Coltheart M. Pathologies of belief. Oxford: Blackwell. σελίδες 47–74. ISBN 0-631-22136-0. 
  32. ↑ Jones E (1999). «The phenomenology of abnormal belief». Philosophy, Psychiatry and Psychology 6: 1–16. http://muse.jhu.edu/journals/philosophy_psychiatry_and_psychology/toc/ppp6.1.html. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Παραλήρημα&oldid=10286487"