Πετρελαιοκηλίδα ονομάζεται η απελευθέρωση υγρού πετρελαίου στο περιβάλλον, ιδίως στο θαλάσσιο οικοσύστημα εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας. Αποτελεί μορφή ρύπανσης (ρύπανση των υδάτων). Ο όρος συνήθως αφορά θαλάσσιες πετρελαιοκηλίδες, αλλά πετρελαιοκηλίδες μπορούν να συμβούν και στη στεριά. Μπορεί να προκληθούν από την απελευθέρωση αργού πετρελαίου από δεξαμενόπλοια, πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου, ορύγματα άντλησης πετρελαίου, καθώς και από προϊόντα του πετρελαίου, όπως βενζίνης και ντίζελ.

Καθαρισμός παραλίας μετά από πετρελαιοκηλίδα

Το πετρέλαιο διεισδύει μέσα στο φτέρωμα των πτηνών και τη γούνα των θηλαστικών, μειώνοντας τις μονωτικές του ιδιότητες, με αποτέλεσμα να είναι πιο ευάλωτα στις εναλλαγές θερμοκρασίας και να επιπλέουν δυσκολότερα στο νερό. Ο καθαρισμός και η ανάκτηση του πετρελαίου είναι δύσκολος και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως ο τύπος πετρελαίου, η θερμοκρασία του νερού, ο τύπος της ακτογραμμής και των ακτών.[1] Οι πετρελαιοκηλίδες μπορεί να χρειαστεί εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια για να καθαριστούν.[2]

Οι πετρελαιοκηλίδες μπορεί να έχουν καταστροφικές συνέπειες στην κοινωνία, οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά. Έτσι, οι πετρελαιοκηλίδες λαμβάνουν έντονη προσοχή από τα ΜΜΕ και πολιτικό θόρυβο, συσπειρώνοντας πολλούς σε πολιτικό αγώνα σχετικά με την κυβερνητική απάντηση στις πετρελαιοκηλίδες και στις πράξεις που μπορεί να τις προλαμβάνουν.[3]

Πηγές και συχνότητες Επεξεργασία

Ένα δεξαμενόπλοιο κατηγορίας VLCC μπορεί να μεταφέρει 2 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου (320.000 κυβικά μέτρα). Αυτή η ποσότητα είναι περίπου 8 φορές μεγαλύτερη από αυτήν που διέρρευσε στην πετρελαιοκηλίδα που προκάλεσε το Exxon Valdez, όταν το πλοίο εξόκειλε και απελευθερώθηκαν 260.000 βαρέλια πετρελαίου (41.000 κυβικά μέτρα) στον ωκεανό στις 24 Μαρτίου 1989. Παρά τις προσπάθειες επιστημόνων και εθελοντών, πάνω από 400.000 θαλασσοπούλια, 1.000 ενυδρίδες και τεράστιος αριθμός ψαριών πέθανε.[4] Παρόλα αυτά, αναλογικά με τους όγκους πετρελαίου που διακινούνται μέσω θαλάσσης, το ποσοστό που διαρρέει στη θάλασσα είναι πολύ μικρό.

Τα δεξαμενόπλοια είναι μία από τις πολλές πηγές πετρελαιοκηλίδων. Σύμφωνα με την αμερικανική ακτοφυλακή, το 35,7% του όγκου πετρελαίου που διέρρευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1991 μέχρι το 2004, προήλθε από πλοία με δεξαμενές, το 27,6% από εγκαταστάσεις, το 19,9% από πλοία που δεν ήταν δεξαμενόπλοια, το 9,3% από αγωγούς πετρελαίου και το 7,4 % από άγνωστες πηγές.[5] Τα δεξαμενόπλοια ευθύνονται για περίπου το 5% των πετρελαιοκηλίδων που παρατηρούνται, ενώ το 51,8% προέρχεται από άλλου είδους οχήματα.[5]

Η Διεθνής Ομοσπονδία Πλοιοκτητών Δεξαμενοπλοίων για Θέματα Ρύπανσης έχει καταγράψει 9.351 ατυχηματικές πετρελαιοκηλίδες από το 1974.[6] Σύμφωνα με τη μελέτη, οι περισσότερες πετρελαιοκηλίδες δημιουργούνται κατά τη διάρκεια πράξεων ρουτίνας, όπως τη φόρτωση και την εκφόρτωση του πετρελαίου και τον ανεφοδιασμό καυσίμων.[7] Το 91% αυτών των πετρελαιοκηλίδων είναι μικρές, με όγκο μικρότερο από 7 μετρικούς τόνους ανά πετρελαιοκηλίδα.[7] Αντίθετα, πετρελαιοκηλίδες οι οποίες οφείλονται σε ατυχήματα, όπως συγκρούσεις, εκρήξεις και ρήξη των υφάλων των πλοίων είναι πολύ μεγαλύτερες, με το 84% να αφορά απώλειες άνω των 700 μετρικών τόνων.[7]

Η Διεθνής Ομοσπονδία Πλοιοκτητών Δεξαμενοπλοίων για Θέματα Ρύπανσης κατέγραψε τις μεγαλύτερες διαρροές πετρελαίου σε θάλασσες. Στη δεκαετία του 1970, υπήρχαν περίπου 80 διαρροές το χρόνο με περισσότερους από επτά τόνους. Αυτό έχει μειωθεί κατά μέσο όρο σε μόλις έξι ανά έτος κατά την δεκαετία το 2010[8]:

  • Το 1979, 287.000 τόνοι πετρελαίου χύθηκαν στην Καραϊβική από το Αλάντικ Εμπρέσσ, ελληνικών συμφερόντων,
  • 260.000 τόνοι διέρρευσαν στη θάλασσα της Αγκόλα το 1991,
  • 252.000 τόνοι καυσίμου ρύπαναν τα νερά της Νοτίου Αφρικής το 1983, ενώ
  • το 1978, 223.000 τόνοι πετρελαίου διέρρευσαν από το Amoco Cadiz στη θάλασσα της Βρετάνης.

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις Επεξεργασία

 
Πτηνό καλυμμένο με πετρέλαιο μετά από πετρελαιοκηλίδα στη Μαύρη Θάλασσα.

Σε γενικές γραμμές, η πετρελαιοκηλίδα μπορεί να επηρεάσει τα ζώα και τα φυτά με δύο τρόπους: είτε άμεσα από το πετρέλαιο είτε από τη διαδικασία καθαρισμού.[9][10] Δεν υπάρχει σαφής σχέση ανάμεσα στην ποσότητα πετρελαίου στο υδάτινο περιβάλλον και τον πιθανό αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα. Μια μικρή πετρελαιοκηλίδα στο λάθος σημείο/εποχή σε ένα ευαίσθητο οικοσύστημα μπορεί να αποδειχθεί πιο καταστροφική από ότι μια μεγαλύτερη σε άλλη εποχή του χρόνου στο ίδιο ή σε κάποιο άλλο περιβάλλον.[11] Το πετρέλαιο διεισδύει μέσα στο φτέρωμα των πτηνών και τη γούνα των θηλαστικών, μειώνοντας τις μονωτικές του ιδιότητες, με αποτέλεσμα να είναι πιο ευάλωτα στις εναλλαγές θερμοκρασίας και να επιπλέουν δυσκολότερα στο νερό.

Ζώα τα οποία βασίζονται στην όσφρηση για να βρουν τα μικρά τους ή τις μητέρες τους δεν μπορούν εξαιτίας της έντονης μυρωδιάς πετρελαίου. Αυτό οδηγεί στην απόρριψη των μικρών και την εγκατάλειψή τους, με αποτέλεσμα τα μικρά να λιμοκτονήσουν και να πεθάνουν. Το πετρέλαιο μπορεί να δυσκολέψει τα πουλιά να πετάξουν, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να ξεφύγουν από θηρευτές. Καθώς καθαρίζονται με το ράμφος, τα πουλιά μπορεί να καταπιούν πετρέλαιο που βρίσκεται στα φτερά τους, ερεθίζοντας το πεπτικό τους σύστημα, αλλάζοντας την λειτουργία του ήπατος και προκαλεί νεφρική βλάβη. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση και μεταβολικές διαταραχές. Επίσης, κάποια πτηνά τα οποία εκτίθενται σε πετρέλαιο μπορεί να υποστούν ορμονικές διαταραχές.[12] Τα περισσότερα πτηνά που εκτίθενται σε πετρελαιοκηλίδες πεθαίνουν χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση.[13][14]

Επίσης, οι πετρελαιοκηλίδες μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ποιότητα του αέρα.[15] Οι χημικές ουσίες του αργού πετρελαίου είναι κυρίως υδρογονάνθρακες που περιλαμβάνουν τοξικές ουσίες, όπως βενζόλιο, τολουόλιο, πολυαρωματικούς υδρογονάνθρακες και οξυγονομένους αρωματικούς υδρογονάνθρακες.[16]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. «Lingering Lessons of the Exxon Valdez Oil Spill». Commondreams.org. 22 Μαρτίου 2004. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2012. 
  2. «Hindsight and Foresight, 20 Years After the Exxon Valdez Spill». NOAA. 16 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2010.  |first1= missing |last1= in Authors list (βοήθεια)
  3. Wout Broekema (April 2015). «Crisis-induced learning and issue politicization in the EU». Public Administration (Public Administration). doi:10.1111/padm.12170. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/padm.12170/abstract?deniedAccessCustomisedMessage=&userIsAuthenticated=false. 
  4. Panetta, L. E. (Chair) (2003). America's living oceans: charting a course for sea change [Electronic Version, CD] Pew Oceans Commission.
  5. 5,0 5,1 United States Coast Guard (2007). «Cumulative Spill Data and Graphics». United States Coast Guard. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουνίου 2007. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2008. 
  6. International Tanker Owners Pollution Federation (2008). «Oil Tanker Spill Information Pack». London: International Tanker Owners Pollution Federation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2008. 
  7. 7,0 7,1 7,2 «Major Oil Spills». International Tanker Owners Pollution Federation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Σεπτεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2008. 
  8. Χριστοφορίδου, Σοφία (13 Ιανουαρίου 2021). «Τα μεγαλύτερα ναυάγια που οδήγησαν σε οικολογική καταστροφή (Video)». ert.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2021. 
  9. Bautista H. and Rahman K. M. M. (2016). Review On the Sundarbans Delta Oil Spill: Effects On Wildlife and Habitats. International Research Journal, 1(43), Part 2, pp: 93-96. doi:10.18454/IRJ.2016.43.143
  10. Sarbatly R.; Kamin, Z.; Krishnaiah D. (2016). «A review of polymer nanofibres by electrospinning and their application in oil-water separation for cleaning up marine oil spills». Marine Pollution Bulletin 106: 8–16. doi:10.1016/j.marpolbul.2016.03.037. 
  11. Bautista, H.; Rahman, K. M. M. (2016). «Effects of Crude Oil Pollution in the Tropical Rainforest Biodiversity of Ecuadorian Amazon Region». Journal of Biodiversity and Environmental Sciences 8 (2): 249–254. 
  12. C. Michael Hogan (2008)., Magellanic Penguin Αρχειοθετήθηκε 2012-06-07 στο Wayback Machine., It can take over 1 year to solve the problem of an oil spill. GlobalTwitcher.com, ed. N. Stromberg.
  13. Dunnet, G.; Crisp, D.; Conan, G.; Bourne, W. (1982). «Oil Pollution and Seabird Populations [and Discussion]». Philosophical Transactions of the Royal Society of London B 297 (1087): 413–427. doi:10.1098/rstb.1982.0051. 
  14. Untold Seabird Mortality due to Marine Oil Pollution Αρχειοθετήθηκε 2001-02-16 στο Wayback Machine., Elements Online Environmental Magazine.
  15. Middlebrook, A. M.; Murphy, D. M.; Ahmadov, R.; Atlas, E. L.; Bahreini, R.; Blake, D. R.; Brioude, J.; de Gouw, J. A. και άλλοι. (28 December 2011). «Air quality implications of the Deepwater Horizon oil spill». Proceedings of the National Academy of Sciences 109 (50): 20280–20285. doi:10.1073/pnas.1110052108. 
  16. Tidwell, Lane G.; Allan, Sarah E.; O’Connell, Steven G.; Hobbie, Kevin A.; Smith, Brian W.; Anderson, Kim A. (6 January 2015). «Polycyclic Aromatic Hydrocarbon (PAH) and Oxygenated PAH (OPAH) Air–Water Exchange during the Deepwater Horizon Oil Spill». Environmental Science & Technology 49 (1): 141–149. doi:10.1021/es503827y.