Βικιπαίδεια

Πλαγιά Ιωαννίνων

οικισμός της Ελλάδας

Συντεταγμένες: 40°14′06.98″N 20°56′08.14″E / 40.2352722°N 20.9355944°E / 40.2352722; 20.9355944 Για οικισμούς με το ίδιο όνομα δείτε το λήμμα: Πλαγιά

Πλαγιά Ιωαννίνων
Πλαγιά Ιωαννίνων is located in Greece
Πλαγιά Ιωαννίνων
Πλαγιά Ιωαννίνων
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΗπείρου
Περιφερειακή ΕνότηταΙωαννίνων
ΔήμοςΚόνιτσας
Δημοτική ΕνότηταΜαστοροχωρίων
Γεωγραφία
ΝομόςΙωαννίνων
Υψόμετρο980
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασίαΖέρμα
Ταχ. κώδικας440 15
Τηλ. κωδικός+30 26550
δεδομένα

Η Πλαγιά (πρώην Ζέρμα[1]) είναι ορεινό χωριό του δήμου Κόνιτσας στον νομό Ιωαννίνων της Ηπείρου. Ιστορικά ανήκει στην περιοχή των Μαστοροχωρίων[2] και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 50 κατοίκους[3].

Γεωγραφία Επεξεργασία

Η Πλαγιά βρίσκεται στα βορειοδυτικά του νομού Ιωαννίνων, στα όρια με το νομό Καστοριάς. Είναι αμφιθεατρικά κτισμένη στη τοποθεσία Κρουσιανά στις βουνοπλαγιές Μπουχέτσι του Γράμμου[4], βόρεια του ποταμού Σαραντάπορου και κοντά στην Ε.Ο. Κοζάνης - Ιωαννίνων σε υψόμετρο 980 μέτρων[5][6]. Απέχει 104 χιλιόμετρα (μέσω Κόνιτσας) βορειοδυτικά από τα Ιωάννινα και 43 χλμ. βορειοδυτικά από τη Κόνιτσα[7]. Το σημερινό χωριό δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1970[6], καθώς η παλιά Πλαγιά (όπως και άλλα χωριά της ευρύτερης περιοχής[4]) εγκαταλείφθηκε λόγω καθίζησης των εδαφών και οι κάτοικοί της έκτισαν νέα σπίτια σε καταλληλότερα και ασφαλέστερα εδάφη που παραχωρήθηκαν από τη νομαρχία Ιωαννίνων[8]. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και αρκετοί από αυτούς το χειμώνα μετακινούνται με τα κοπάδια τους σε κλιματικά ηπιότερα μέρη[6].

Ιστορία Επεξεργασία

Δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία για την ίδρυση της Ζέρμας. Στη θέση Σιλιά, πλησίον του οικισμού και κοντά στο μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (γνωστή και ως μονή Ζέρμας) με επίκεντρο τον μικρό ναό του Αγίου Αθανασίου - στη θέση του οποίου ανιχνεύτηκαν απομεινάρια μεγαλύτερης εκκλησίας - όπου υπήρχε παλαιότερος οικισμός με την ίδια ονομασία[9]. Σχετικά με την παλιά Ζέρμα, αναφέρεται πως αυτή ήταν ανεπτυγμένη και τόπος καταγωγής διαφόρων κτιστών και του αγιογράφου Μιχάλη Ζωγράφου[10].

Το σύγχρονο χωριό δημιουργήθηκε γύρω στο 1750[11] ή στις αρχές του 19ου αιώνα από κατοίκους γειτονικών εγκαταστάσεων (αναφέρονται οι ονομασίες Καρυές, Λίμνες, Παλαιοχώρι κλπ)[12] και σύμφωνα με κάποια στοιχεία, το 1854 ζούσαν σε αυτό 27 οικογένειες[13], ενώ στα οθωμανικά στατιστικά κατάστιχα του 1895 αναφέρεται ότι το χωριό ήταν τσιφλίκι του καζά Κόνιτσας και είχε πληθυσμό 188 κατοίκων[14]. Οι επαγγελματικές ασχολίες των κατοίκων μέχρι και τη δεκαετία του 1940 σχετίζονταν κυρίως με τις οικοδομικές εργασίες και την κτηνοτροφία και συμπληρωματικά με τη γεωργία[15].

Η Ζέρμα υπήρξε την περίοδο της Τουρκοκρατίας τόπος καταγωγής αρκετών κλεφτών και αρματολών που τα ονόματά τους έχουν γίνει τοπωνύμια στα γύρω υψώματα της περιοχής (Ζιάσακας, Τζαντήλας, Ποδαράς). Σημαντικότεροι από αυτούς υπήρξαν ο κλέφτης Νικόλας Αδάμος και ο οπλαρχηγός Γιαννούλης Ζέρμας[16]. Ακόμη, τοπικές μαρτυρίες αναφέρουν πως αρκετοί άνδρες του οικισμού συμμετείχαν στα ελληνικά αντάρτικά σώματα που έδρασαν στην περιοχή της Ηπείρου κατά τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας[17][18].

Τα επόμενα χρόνια τέσσερις άνδρες της Ζέρμας σκοτώθηκαν στο πλαίσιο της Μικρασιατικής Εκστρατείας[17] και άλλοι δύο έχασαν τις ζωές τους κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο[19].Την περίοδο της Κατοχής οι ντόπιοι συμμετείχαν στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις τάξεις του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ[20], ενώ στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Ζέρμας κατέφυγε στις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ ως πολιτικοί πρόσφυγες ή εγκαταστάθηκε στα αστικά κέντρα της Ελλάδας[21]. Τον Μάιο του 1950 επανήλθαν στον οικισμό κάτοικοι που είχαν καταφύγει επί Εμφυλίου στην Κόνιτσα[22], ενώ ένα μέρος των πολιτικών προσφύγων είχε επαναπατριστεί στην Ελλάδα ήδη από τη δεκαετία του 1950[23].

Το 1955, το χωριό μετονομάστηκε σε Πλαγιά, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ξεκίνησε η μετεγκατάσταση των κατοίκων στην κοντινή τοποθεσία Κρούσιανα, όπου και κτίστηκε το νέο χωριό, εξαιτίας προβλημάτων καθίζησης του εδάφους[24]. Εκκλησιαστικά υπάγεται στη μητρόπολη Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης[2].

Αξιοθέατα Επεξεργασία

Ιερά Μονή Παναγίας Ζέρμας Επεξεργασία

Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στη Κοίμηση της Θεοτόκου και θεωρείται από τα παλιότερα μοναστήρια της Ηπείρου. Τεκμηριωμένα χρονολογείται τον 17ο αιώνα σύμφωνα με εντοιχισμένη επιγραφή στη δυτική πλευρά του καθολικού, όπου αναγράφεται ως έτος κτίσης το 1656 από τον Ιωάννη Νικολάου, και σωζόμενη σφραγίδα της μονής του έτους 1618[25]. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, η ίδρυσή του ανάγεται μαζί με αυτήν της Μονής Μολυβδοσκεπάστου την περίοδο που αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Κωνσταντίνος Πωγωνάτος (641 - 688) .

Βρίσκεται σε λόφο δυτικά από την Πλαγιά, απέναντι από το παλιό χωριό της Ζέρμας, ανάμεσα σε δάσος δρυών και στη δεξιά πλευρά του περνά ο χείμαρρος "Μεγαλάκκος" ή "Μακρυλάκκος" που καταλήγει στον Σαραντάπορο[26][27].

Από το μοναστηριακό συγκρότημα διασώζονται το καθολικό, η μαρμάρινη πύλη με τις ανάγλυφες διακοσμήσεις και μερικοί τοίχοι των κελιών της. Το καθολικό της (που έχει κηρυχθεί από το 1962 αρχαίο μνημείο[28]), είναι τρίκλιτη βασιλική με τρεις τρούλους με ξεχωριστές τοιχογραφίες. Τη σημερινή της μορφή η Μονή απέκτησε μετά από εκ βάθρων ανακαίνισης το 1656[29].

Ονομασία - Διοικητικά Επεξεργασία

Το παλιό όνομα μέχρι το 1955[2] ήταν Ζέρμα οπότε και μετονομάστηκε σε Πλαγιά. Ως κοινότητα Ζέρμας αναγνωρίστηκε το 1919 με το ΦΕΚ 184Α - 19/08/1919 με έδρα την ίδια. Το 1997 σύμφωνα με το σχέδιο Καποδίστριας και το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 αποσπάσθηκε από την κοινότητα Πλαγιάς και προσαρτήθηκε στον τότε δήμο Μαστοροχωρίων[30]. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, αποτελεί τη τοπική κοινότητα Πλαγιάς που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Μαστροχωρίων του Δήμου Κόνιτσας και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 50 κατοίκους[31].

Απογραφές πληθυσμού Επεξεργασία

Απογραφή 1913 1928 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011
Πληθυσμός 425[13] 403[1] 648[1] 62[1] 208[1] 187[1] 218[1] 173[1] 112[32] 50[3]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Πηγές Επεξεργασία

  • "Κονιτσιώτικα - Ζερματινά", Ιωάννης Β. Τσάγκας, Τόμος Α΄ (1980-2004), Αθήνα 2004, Ταξιθετικός Αριθμός Εθνικής Βιβλιοθήκης: 09520/2004-1

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Σταματελάτος, Μιχαήλ· Βάμβα-Σταματελάτου, Φωτεινή (2001). Επίτομο Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδος. Αθήνα: Ερμής. σελ. 625. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Τσάγκα, Ιωάννη Β. (1991). «Η Ζέρμα της Κόνιτσας. 1618-1913». Ηπειρωτικό Ημερολόγιο (Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών) 13: 309. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-07-13. https://web.archive.org/web/20200713230819/http://balkaneana.eu/explore/index.php?page=viewcho&id=906. 
  3. ↑ 3,0 3,1 «Πόσοι κατοικούμε στην Ήπειρο - Όλη η απογραφή του 2011». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2014. 
  4. ↑ 4,0 4,1 «Πλαγιά (Ζέρμα)». Κόνιτσα Ιωαννίνων (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2018. 
  5. ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 148, τομ.28. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 house, Wapp - development. «Η επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας». www.konitsa.gr. Ανακτήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2018. 
  7. ↑ «Οδηγικές χιλιομετρικές αποστάσεις μεταξύ πόλεων, χωριών - apostaseis.gr». www.apostaseis.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2018. 
  8. ↑ Τσάγκας, Ιωάννης (2004). Κονιτσιώτικα - Ζερματινά. Αθήνα. σελ. 27. ISBN 09520/2004-1 Check |isbn= value: invalid character (βοήθεια). 
  9. ↑ Γκατζουγιάννης, Γρηγόρης Δ. (1982). Το Χωριό Ζέρμα (Πλαγιά) Κόνιτσας Ηπείρου. Αθήνα. σελ. 17. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2020. 
  10. ↑ Τσάγκα (1991). 13: 310.
  11. ↑ Τσάγκα (1991). 13: 322.
  12. ↑ Γκατζουγιάννης (1982). σελ. 14, 23.
  13. ↑ 13,0 13,1 Πετρονώτης, Αργύρης Π.· Παπαγεωργίου, Βασίλης Γ. (2008). Μάστοροι χτίστες. Από τα Μαστοροχώρια της Κόνιτσας. Α΄. Ιωάννινα: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, Ήπειρος Α. Ε. σελ. 6. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2020. 
  14. ↑ Πλάγου, Αγγελική (17 Οκτωβρίου 2016). Περιφέρεια Ηπείρου: Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων: Όπου η Ομορφιά Περισσεύει. AKAKIA Publications. ISBN 9781911352358. 
  15. ↑ Γκατζουγιάννης (1982). σελ. 38-39.
  16. ↑ Μουρατίδης, Δημήτρης. «ΗΠΕΙΡΟΣ - Κόνιτσα - Κεφαλοχώρι - Πλαγιά - Γράμμος 3ο από 8». www.elladosperiigisis.gr. Ανακτήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2018. 
  17. ↑ 17,0 17,1 Γκατζουγιάννης (1982). σελ. 137-138.
  18. ↑ Τσάγκα (1991). 13: 321-322.
  19. ↑ Γκατζουγιάννης (1982). σελ. 144.
  20. ↑ Γκατζουγιάννης (1982). σελ. 150.
  21. ↑ Γκατζουγιάννης (1982). σελ. 8-9.
  22. ↑ Βερβενιώτη, Τασούλα (2021). Οι άμαχοι του Ελληνικού Εμφυλίου. Η δυναμική της μνήμης. Αθήνα: Εκδόσεις Κουκκίδα. σελ. 578. 
  23. ↑ Γκατζουγιάννης (1982). σελ. 30-31.
  24. ↑ Γκατζουγιάννης (1982). σελ. 32.
  25. ↑ «Ιστορικό». Ιερές Μονές Κονίτσης. 2012-05-14. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2019-12-13. https://web.archive.org/web/20191213201946/https://monastiriakonitsis.gr/%ce%b9%ce%b5%cf%81%ce%ad%cf%82-%ce%bc%ce%bf%ce%bd%ce%ad%cf%82/%ce%b9-%ce%bc-%ce%b6%ce%ad%cf%81%ce%bc%ce%b1%cf%82-%cf%80%ce%bb%ce%b1%ce%b3%ce%b9%ce%ac/%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%bf%cf%81%ce%b9%ce%ba%cf%8c/. Ανακτήθηκε στις 2018-09-30. 
  26. ↑ Τσάγκας, Ιωάννης (1982). «Ιερά Κοινοβιακή Ζέρμας». Περιοδικό Κόνιτσα: σελ. 98. 
  27. ↑ «Τοποθεσία». Ιερές Μονές Κονίτσης. 2012-05-14. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2019-05-12. https://web.archive.org/web/20190512032457/https://monastiriakonitsis.gr/%ce%b9%ce%b5%cf%81%ce%ad%cf%82-%ce%bc%ce%bf%ce%bd%ce%ad%cf%82/%ce%b9-%ce%bc-%ce%b6%ce%ad%cf%81%ce%bc%ce%b1%cf%82-%cf%80%ce%bb%ce%b1%ce%b3%ce%b9%ce%ac/%cf%84%ce%bf%cf%80%ce%bf%ce%b8%ce%b5%cf%83%ce%af%ce%b1/. Ανακτήθηκε στις 2018-09-30. 
  28. ↑ Nikos, Kapetanakos E. «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2018. 
  29. ↑ house, Wapp - development. «Η επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου Κόνιτσας». www.konitsa.gr. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2018. 
  30. ↑ «Διοικητικές Μεταβολές Δήμων και Κοινοτήτωνwebsite=ΕΕΤΑΑ». Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2018. 
  31. ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10575 (σελ. 101 του pdf)
  32. ↑ Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος - Απογραφή 2001, σελ. 116 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2001_1.pdf. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πλαγιά_Ιωαννίνων&oldid=10414613"