Πολιτική οικολογία

Πολιτική οικολογία είναι μία τάση του οικολογικού κινήματος και στηρίζεται σε ένα σύνολο πολιτικών θεωριών που αναπτύχθηκαν από τη δεκαετία του 1970 κι έπειτα, βασίζοντας την ανάλυσή τους στις σχέσεις αλληλεπίδρασης μεταξύ φυσικού περιβάλλοντος και ανθρώπινων κοινωνιών. Η πολιτική οικολογία αποτελεί τη βάση των πράσινων πολιτικών κομμάτων.

Η πολιτική οικολογία έρχεται σε αντίθεση με την επικρατούσα λογική του νεωτερικού δυτικού κόσμου, σύμφωνα με την οποία η κοινωνία διακρίνεται από τη φύση και επομένως είναι λογικό και αναγκαίο ο άνθρωπος να μεταπλάθει το περιβάλλον του κατά βούληση. Η πολιτική οικολογία στηρίζεται στην υπόθεση ότι αυτή η μετάπλαση στη σημερινή της έκταση μπορεί να έχει άμεσες και καταστροφικές συνέπειες στη λειτουργία των ανθρώπινων κοινωνιών, εισάγοντας έτσι τη διάσταση της βιωσιμότητας στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Η αντίρρησή της αυτή στη νεωτερικότητα είναι που την διαχωρίζει ριζικά από τις μαρξιστικές-αριστερές θεωρίες, οι οποίες εν μέρει διαμόρφωσαν το υπόστρωμά της, η ανάλυση και τα συμπεράσματά της όμως την οδήγησαν σε αναζήτηση κοινωνικών λύσεων που υπερβαίνουν την αφήγηση της νεωτερικότητας.

Με τη λογική της βιωσιμότητας στο επίκεντρο, υποστηρίζει την ανάγκη για αποκέντρωση και διαφοροποίηση του συστήματος παραγωγής και κατανάλωσης σε μικρότερη κλίμακα (τοπική οικονομία) και σε περισσότερες από μία εναλλακτικές (πολυκαλλιέργεια, πολλαπλές μορφές ενέργειας και μετακίνησης κλπ). Τα πιο ριζοσπαστικά ρεύματα, επεκτείνουν την ανάλυσή τους στους θεσμούς και τις σχέσεις στο εσωτερικό της κοινωνίας και στον πολιτισμό. Με αυτό τον τρόπο διεκδικούν και πειραματίζονται με διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης της κοινωνίας και εμπέδωσης σχέσεων κοινωνικής αλληλεγγύης, όπως εναλλακτική εκπαίδευση, πολυπολιτισμικότητα, συμμετοχική δημοκρατία κλπ.

Ανάμεσα στους πολλούς θεωρητικούς της πολιτικής οικολογίας, μπορούμε να διακρίνουμε δύο κυριότερα ρεύματα: Το πρώτο, με κύριο εκπρόσωπο τον Νίκολας Γκεοτζέσκου-Γκόγκεν, στηρίζεται σε μια κριτική της οικονομίας μέσω της επιστήμης της οικολογίας, κι ένα δεύτερο αντιπροσωπευόμενο από τους Ιβάν Ίλιτς και Αντρέ Γκορζ που εισάγει τη διάσταση της κοινωνικής οργάνωσης και σχέσεων εξουσίας στην οικολογική τους κριτική της πολιτικής οικονομίας.

Η πολιτική οικολογία συμπεριλαμβάνεται στην παράδοση των ανθρωπιστικών κοινωνικών κινημάτων, όπως το εργατικό κίνημα, ο φεμινισμός και άλλα. Θεωρείται δε ένα από τα νέα κοινωνικά κινήματα που γεννήθηκαν στις μεταβιομηχανικές κοινωνίες (Αλαίν Τουραίν) μετά τα γεγονότα του Μάη του '68 και της πετρελαϊκής κρίσης του '73, και από την αντίδραση ορισμένων ανθρώπων (βιολογικών οργανισμών) μπροστά στην καταστροφή του περιβάλλοντος (του χώρου τους). Σε αντίθεση με άλλα κοινωνικά κινήματα που αναδύθηκαν την ίδια περίοδο, η πολιτική οικολογία στηρίζεται σε μια γενικότερη και ολιστική κριτική της οργάνωσης της κοινωνίας, του μοντέρνου τρόπου ζωής και των συνεπειών του, καθώς και της οικονομίας, αντί να εκφράζει ως κίνημα ταυτότητας συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες (νέοι, εθνικές μειονότητες, γυναίκες, ομοφυλόφιλοι κ.α.).

Η πολιτική οικολογία δεν πρέπει να συγχέεται με την κοινωνική οικολογία, η οποία αναδύθηκε στο ίδιο πλαίσιο και με παρόμοιους προβληματισμούς, αλλά εντάσσεται στον ευρύτερο ελευθεριακό χώρο. Διαφέρει επίσης από τη βαθιά οικολογία.

Βιβλιογραφία

• Ceri, Paolo, Giddens, Anthony, Offe, Claus & Touraine, Allain, Πολιτική Οικολογία, μτφρ. Μπέτυ Βακαλοπούλου, Κοινωνία και Φύση, Αθήνα, 1991.
• Καραγεωργάκης, Σταύρος (επ.), Αναρχισμός και Οικολογία, Η οικοαναρχική θεωρία και δράση από τον 19^ο αιώνα μέχρι σήμερα, Ευτοπία, Αθήνα, 2015.
• Καραγεωργάκης, Σταύρος, Περιβαλλοντική Φιλοσοφία και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Συλλογή Άρθρων, Ευτοπία, Αθήνα, 2016.
• Συλλογικό, Η Πολιτική Οικολογία στην Ελλάδα, Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2006.