Πρωτάθλημα ποδοσφαίρου Ε.Π.Σ. Ελλάδος 1922-23

Το πρωτάθλημα 1922-1923 ήταν το τρίτο πρωτάθλημα της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Ελλάδος. Πρωταθλητής αναδείχθηκε ο Πειραϊκός Σύνδεσμος. Στους παίκτες του απονεμήθηκαν μετάλλια και στο σύλλογο βαρύτιμο κύπελλο. Εν συνεχεία αντιμετώπισε τον πρωταθλητή Θεσσαλονίκης Άρη Θεσσαλονίκης και κατέκτησε και το Πανελλήνιο πρωτάθλημα, το πρώτο ουσιαστικά που έφερε αυτόν τον τίτλο, πριν από την ίδρυση της ΕΠΟ.

Ο πρωταθλητής ΕΠΣΕ 1923 Πειραϊκός Σύνδεσμος
περιοδ. «ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ», Ιούλιος 1923

Συμμετοχές

Οι αρχηγοί των τεσσάρων ομάδων που με τον Απόλλωνα μετείχαν στην τελική φάση (από αριστ.): Καζάκος (Πειραϊκή Ένωσις), Χατζηανδρέου (Πειραϊκός Σύνδεσμος), Γροσ(σ)ομανίδης (Πανιώνιος) και Πανουργιάς (Παναθηναϊκός)

Οι αδελφοί (από αρ.) Γιάννης–Ντίνος–Γιώργος–Βασίλης Ανδριανόπουλοι, ο δεύτερος της Πειραϊκής Ενώσεως και οι άλλοι τρεις του Πειραϊκού Συνδέσμου

Έλαβαν μέρος εννιά (9) ομάδες από την Αθήνα, τον Πειραιά καθώς και οι προσφυγικές ομάδες από τη Σμύρνη. Από σποραδικά δημοσιεύματα είναι γνωστό πως όλοι οι αγώνες διεξήχθησαν στο Νέο Φάληρο, στο γήπ. Ποδηλατοδρομίου. Ξεκίνησαν στις 8 Ιανουαρίου 1923 και ολοκληρώθηκαν την 1η Ιουλίου 1923. Οι ομάδες χωρίστηκαν σε δύο προκριματικούς ομίλους και οι καλύτεροι προκρίθηκαν για τον όμιλο της τελικής φάσης.

Στους αγώνες μετείχαν, εξαιτίας του ξεριζωμού τους με τη Μικρασιατική καταστροφή, οι δύο ιστορικές ομάδες της Σμύρνης, ο Απόλλωνας και ο Πανιώνιος, που αγωνίστηκαν για πρώτη φορά στις 15 Ιανουαρίου 1923. Την ίδια ημέρα έχουμε επίσης για πρώτη φορά συμμετοχή του ΠΑΟ με την ονομασία "Παναθηναϊκός", και συγκεκριμένα ως "Παναθηναϊκός Αγωνιστικός και Ποδοσφαιρικός Όμιλος":

"Σήμερον εν τω Ποδηλατοδρομίω του Ν. Φαλήρου πρώτη εμφάνισις των σμυρναϊκών ποδοσφαιρικών σωματείων εις επισήμους αγώνας. Ώρα 2 1/4 μ.μ. Πανιώνιος Γυμναστ. Σύλλογος εναντίον Παναθηναϊκού Αγωνιστικού και Ποδοσφαιρικού Ομίλου. Ώρα 4 μ.μ. Αθηναϊκός Αθλητικός Σύλλογος εναντίον Ποδοσφ. Συλλόγου "Απόλλων" Σμύρνης".

Πρωταθλητής αναδείχθηκε ο Πειραϊκός Σύνδεσμος, ο οποίος στις 12 Αυγούστου αντιμετώπισε τον πρωταθλητή Θεσσαλονίκης Άρη και κατέκτησε και το Πανελλήνιο πρωτάθλημα.

Προκριματική φάση

Διεξήχθη σε δύο ομίλους ή τμήματα των 5 ομάδων.

Α΄ όμιλος

Ο ΑΠΟ Γουδί αποσύρθηκε πριν από την έναρξη των αγώνων, ενώ ο Κυπριακός κατά τη διάρκειά τους με συνέπεια να μην περιληφθεί στον πίνακα βαθμολογίας.

#	Σύλλογος	Βαθμ.	Ν - Ι - Η	Τέρματα
1	Απόλλων Σμύρνης	3	1 - 1 - 0	4-3	προκρί- θηκαν
2	Πειραϊκός Σύνδεσμος	2	1 - 0 - 1	6-2
3	Αθηναϊκός ΑΣ	1	0 - 1 - 1	2-7
-	Κυπριακός ΠΣ	αποχώρησαν
	ΑΠΟ Γουδί

Ημ/νία	Αντίπαλοι		Αποτέλεσμα
Κυρ, 15.01;	Απόλλων	Αθηναϊκός	2-2
Κυρ, 29.01	Απόλλων	Κυπριακός	δεν προσήλθε ο Κυπρ.
Δευ, 13.02;	Πειραϊκός	Κυπριακός	;
Κυρ, 25.03;	Πειραϊκός	Αθηναϊκός	5-0
;	Απόλλων	Πειραϊκός	2-1

Πηγή: Γεώργιος Ανδριανόπουλος (Το Ελληνικόν Ποδόσφαιρον 1919-1926, σειρά άρθρων περιοδ. ΑΘΛΗΤΙΚΑ Χρονικά, 1956-1958, Πειραιάς 1966, σελ. 17), εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά.

Β΄ όμιλος

#	Σύλλογος	Βαθμ.	Ν - Ι - Η	Τέρματα
1	Παναθηναϊκός ΑΟ	6	3 - 0 - 1	16-01	προκρί- θηκαν
	Πανιώνιος ΓΣΣ	6	3 - 0 - 1	12-04
	Πειραϊκή Ένωσις	6	3 - 0 - 1	11-03
4	ΠΣ Κονκόρντια	2	1 - 0 - 3	05-19
5	ΟΦ Πειραιώς	0	0 - 0 - 4	03-20

Ημ/νία	Αντίπαλοι		Αποτέλεσμα
Κυρ, 08.01	Κονκόρντια	Φίλαθλοι Π.	4-0
	Παναθηναϊκός	Πανιώνιος	2-0
Κυρ, 29.01	Πανιώνιος	Κονκόρντια	9-1
Κυρ, 25.03;	Πειραϊκή	Παναθηναϊκός	1-0
	Παναθηναϊκός	Κονκόρντια	9-0
	Πανιώνιος	Πειραϊκή	1-0
	Πανιώνιος	Φίλαθλοι Π.	2-1
	Πειραϊκή	Φίλαθλοι Π.	9-2
	Πειραϊκή	Κονκόρντια	1-0
	Παναθηναϊκός	Φίλαθλοι Π.	5-0

Πηγή: Γεώργιος Ανδριανόπουλος (Το Ελληνικόν Ποδόσφαιρον 1919-1926, σειρά άρθρων περιοδ. ΑΘΛΗΤΙΚΑ Χρονικά, 1956-1958, Πειραιάς 1966, σελ. 17), εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά.

Τελική φάση

Λεπτομέρειες

Η τελική φάση ξεκίνησε στις 20 Μαΐου και ολοκληρώθηκε την 1η Ιουλίου 1923. Όλοι οι αγώνες έγιναν στο Ποδηλατοδρόμιο, τη φροντίδα του οποίου ανέλαβε ο Δήμος Πειραιά. Συγκεκριμένα, πριν τις αναμετρήσεις κατέβρεχε το γήπεδο και χάραζε με ασβέστη τις γραμμές του αγωνιστικού χώρου. Από την πρώτη φάση της διοργάνωσης είχαν προκριθεί δύο πειραϊκά σωματεία, ένα αθηναϊκό και τα δύο σμυρναϊκά. Το κριτήριο με το οποίο προκρίθηκε ο Πανιώνιος και όχι ο επίσης τρίτος Αθηναϊκός, αποτέλεσε πιθανότατα ο μεγαλύτερος αριθμός συμμετεχόντων στον προκριματικό όμιλο που αγωνίστηκε εκείνος (πέντε έναντι τεσσάρων, ουσιαστικά τριών μετά την αποχώρηση του Κυπριακού). Πάντως, πρέπει να υπήρξε κάποιο παρασκήνιο, όπως προκύπτει από την επιστολή παραίτησης του προέδρου της ΕΠΣΕ Ιωάννη Ψύχα (από τους ιδρυτές του Αθηναϊκού, επίσης παλαίμαχος αθλητής από την Κύμη με νίκες στα Ολύμπια του 1870), ο οποίος μεταξύ άλλων καταγγέλλει για την προκριματική φάση:

"Εάν είμεθα σπόρτσμαν δεν θα ελάμβανον χώραν τα μύρια όσα άτοπα, άτινα εγένοντο κατά την εξέλιξιν των εφετινών αγώνων, όπως αποχωρήσεις ομάδων εκ των αγώνων, κρυφαί συνεννοήσεις πότε των μεν πότε των δε και αι επακολουθούσαι κατόπιν ατελεύτητοι συζητήσεις και διενέξεις κατά τας συνεδριάσεις της Ενώσεως, με στρεψόδικα επιχειρήματα, εκβιασμούς προς την Ένωσιν κτλ. κτλ., ενθυμίζουσαι συνεδριάσεις Πταισματοδικείου με στρεψόδικους δικηγόρους και όχι με αντιπροσώπους αθλητικών ομάδων, γεγονότα άτινα με εκούρασαν και απεγοήτευσαν τόσον, προεδρεύοντα τότε της Ενώσεως, ώστε να αναγκαστώ να προβώ εις την παραίτησίν μου και την αποχώρησίν μου εκ της ποδοσφαιρικής κινήσεως."

Η τελική φάση διεξήχθη σε ένα γύρο, με βαθμολογία 2-1-0. Σε κάθε αγωνιστική διεξάγονταν δύο ματς, το ένα κατόπιν του άλλου και τα παιχνίδια συγκέντρωναν μεγάλο πλήθος θεατών. Στην εναρκτήρια ημέρα ήταν παρών ο ίδιος ο "Αρχηγός της Επαναστάσεως" Νικόλαος Πλαστήρας, δείγμα του ενδιαφέροντος που προκαλούσε η διοργάνωση. Την τελευταία ημέρα των αγώνων, παρευρέθηκε ο πρωθυπουργός Στυλιανός Γονατάς, οποίος απένειμε τα μετάλλια και το κύπελλο στον πρωταθλητή.

Αναφέρονται λεπτομερώς οι αγώνες αλλά όχι τα ονόματα των σκόρερ.

Οι αγώνες

• 1η ημέρα, 20 Μαΐου 1923.
  • Πειραϊκός Σύνδεσμος - Πανιώνιος: 4-3 (3-3), διαιτητής Απόστολος Νικολαΐδης. Όπως αποδείχθηκε ήταν ένας πρόωρος τελικός, αφού έπαιξαν οι πιο θεαματικές και οργανωμένες ομάδες. Ο Πειραϊκός προηγήθηκε 2-0, ο Πανιώνιος ισοφάρισε και τελικά το ημίχρονο έληξε 3-3.
  • Απόλλων Σμύρνης - Πειραϊκή Ένωσις: 2-0 (2-0), διαιτητής Απ. Νικολαΐδης. Η Πειραϊκή, η οποία έπαιξε πολύ σκληρά, αποχώρησε στο 78΄ με εντολή του αρχηγού της.
• 2η ημέρα, 27 Μαΐου 1923.
  • Πειραϊκός Σύνδεσμος - Παναθηναϊκός: 6-1 (4-0), διαιτητής Καμπουρόπουλος. Ο Παναθηναϊκός αγωνίστηκε με 10 παίκτες, διότι την παραμονή του αγώνα αναχώρησε ο αμυντικός και ηγέτης του, ο Απ. Νικολαΐδης, για το συνέδριο της ΧΑΝ στη Βιένη και δεν βρήκε αντικαταστάτη.
  • Πανιώνιος - Πειραϊκή Ένωσις: 0-0, διαιτητής Ανδριανόπουλος.
• 3η ημέρα, 3 Ιουνίου 1923.
  • Πειραϊκή Ένωσις - Παναθηναϊκός: 4-3 (2-0), διαιτητής Ανδριανόπουλος.
  • Πανιώνιος - Απόλλων Σμύρνης: αναβλήθηκε, διότι την ίδια ημέρα γίνονταν στο Παναθηναϊκό Στάδιο οι Πανιώνιοι Αγώνες. Ήταν η α΄ φάση της αναβίωσης τους, έπειτα από την καταστροφή του 1922 και τα δυο προσφυγικά σωματεία ήθελαν να δώσουν το παρόν στο Στάδιο.
• 4η ημέρα, 17 Ιουνίου 1923.
  • Πειραϊκός Σύνδεσμος - Απόλλων Σμύρνης: 2-1 (1-0), διαιτητής Γεώργιος Καλαφάτης. Ήταν ένα από τα καλύτερα ματς της διοργανωσης, αφού οι δυο ομάδες θεωρούνταν από τους διεκδικητές του τίτλου. Ο Πειραϊκός προηγήθηκε με πέναλτι στο τέλος του α΄ ημιχρόνου και με 2-0 προς το τέλος του αγώνα. Ο Απόλλων μείωσε με πέναλτι στο τελευταίο λεπτό.
  • Πανιώνιος - Παναθηναϊκός: 2-0 (1-0), διαιτητής Κ. Καλούδης.
• 5η ημέρα, 24 Ιουνίου 1923.
  • Πειραϊκός Σύνδεσμος - Πειραϊκή Ένωσις: 4-1. Η Πειραϊκή, η οποία έπαιξε ξανά πολύ σκληρά, αποχώρησε στο 70΄: "καθόσον εις τας παρατηρήσεις τας αυστηράς και δικαίας τας οποίας ο διαιτητής απεύθυνε προς ένα των παικτών της Πειραϊκής Ενώσεως παραβάντα τους κανονισμούς, η ομάς ολόκληρος απεσύρθη του αγώνος".
  • Απόλλων Σμύρνης - Παναθηναϊκός: 3-3 (2-1), διαιτητής Θ. Μπίτσας. Συναρπαστικός αγώνας. Ο Απόλλων προηγήθηκε δύο φορές στο α΄ ημίχρονο. Στο β΄ ημίχρονο πέρασε μπροστά ο Παναθηναϊκός με 3-2 αλλά τελικά ο Απόλλων ισοφάρισε λίγο πριν από τη λήξη, στερώντας από τον ΠΑΟ την ευκαιρία να σημειώσει τη μοναδική του νίκη στην τελική φάση.
• 6η ημέρα, 1η Ιουλίου 1923.
  • Πανιώνιος - Απόλλων Σμύρνης: 1-0 χωρίς αγώνα, διαιτητής Λουκάς Πανουργιάς. Ο Απόλλων δεν προσήλθε στον εξ αναβολής αυτόν αγώνα και ο Πανιώνιος πήρε τη νίκη.
  • Ποδοσφαρική επίδειξη 10΄ από τις ομάδες-μέλη της ΕΠΣΕ που μετείχαν στο πρωτάθλημα: Concordia, Π.Σ. Γουδί, Όμιλος Φιλάθλων Πειραιώς, Πειραϊκή Ένωσις, Πειραϊκός Σύνδεσμος, Πανιώνιος, Αθηναϊκός Α.Σ., Παναθηναϊκός.

Βαθμολογία

Θέση	Ομάδα	Ν-Ισ-Ήτ.	Βαθμοί	Τέρματα
1	Πειραϊκός Σύνδεσμος	4-0-0	8	16-6	πρωταθλητής
2	Πανιώνιος	2-1-1	5	5-41	δευτεραθλητής
3	Απόλλων Σμύρνης	1-1-2	3	6-51
4	Πειραϊκή Ένωσις	1-1-2	3	5-9
5	Παναθηναϊκός Αγων. Ποδ. Όμιλος	0-1-3	1	7-15

¹ Στα γκολ δεν έχει υπολογιστεί η νίκη 1-0 χωρίς αγώνα του Πανιωνίου επί του Απόλλωνα, λόγω μη προσέλευσης του τελευταίου.

Συνθέσεις

Σε κάποιους από τους αγώνες της τελικής φάσης αναφέρονται οι συνθέσεις των συλλόγων, ως εξής:

• Πειραϊκός Σύνδεσμος: Γ. Καραμούζης (τερμ.), Χρ. Πέππας, Γ. Χαλκιόπουλος, Γ. Αλεκάκης, Ν. Πανόπουλος, Ν. Γαβαλάς, Ε. Μωραΐτης, τρεις εκ των αδελφών Ανδριανόπουλων, συγκεκριμένα οι Ι., Γ., Β., και Γ. Χατζηανδρέου (αρχηγός). Επίσης οι Ν. Βλάσσης (τερμ.), Φ. Κουράντης – ίσως και ο Ν. Πάγκαλος.
• Πανιώνιος: Ε. Γροσ(σ)ομανίδης (τερμ. και αρχηγός), Κ. Αμπετιάν, Μ. Αμπετιάν, Κ. Οικονομίδης, Ο. Οικονομίδης, Δ. Λεώνης, Νικολαΐδης, Ευτ. Ψαλτόπουλος, Αχαρονιάν, Σεραφιάν και Γ. Μανιατόπουλος. Ακόμα οι Β. Παρθενιάδης-Αντ. Φωτιάδης (τερμ.), Χωρέν (Αρονιάν;), Αμπαρτσούν, Α. Γκουστενιάν, Τσικόγλου, Α. Καλλιγάς, Κ.(;) Δημόπουλος, Μινασ(τ)ιάν, Τάκογλης, Τζαγενκόπουλος – ενδεχόμενα και Π. Αρονιάν, Χ(ωρέν;) Αρονιάν, Θ. Οικονομίδης εάν δεν πρόκειται για σύγχυση με κάποιον από τους προηγούμενους.
• Απόλλων Σμύρνης: Δ. Χοϊ(ν)τζόπουλος (τερμ.), Γ. Γαλανίδης, Δ. Μιχαηλίδης, Αγ. Γκίλης, Β. Παρασκευάς, Αλ. Κεχαγιάς (ή Κεχαγιόγλου), Ανδρ. Βίγλατζης, Α. Καμπουρόπουλος, Σ. Οικονομίδης, Ι. Παπαγιάννης και Α. Χατζόπουλος. Επίσης οι Μ. Ερεμιάδης, Δ. Γώτης, Β. Σάμιος και Χαρ. Μαυρομμάτης.
• Πειραϊκή Ένωσις: Μιχαλόπουλος (τερμ.), Ν. Καλούδης, Πρωτοψάλτης, Πραντούνας, Χρ. Καζάκος (αρχηγός), Τριποσκιάδης, Ντ. Ανδριανόπουλος, Βούρβουλης, Πετραντώνης, Ήμερος και Τάκ. Λεκκός. Ακόμη ο Λ. Λεκκός, αργότερα διεθνής.
• Παναθηναϊκός Αγων. Ποδ. Όμιλος: δεν καταγράφεται σύνθεση, παρά μόνον ο αρχηγός Λ. Πανουργιάς και ότι έλειψε ο Απ. Νικολαΐδης, λόγω υποχρεώσεων με τη Χριστιανική Αδελφότητα Νέων ΧΑΝ στο διεθνές συνέδριο της Βιέννης και της αποστολής του ακολούθως για να οργανώσει τη ΧΑΝ Θεσσαλονίκης. Όσο διάστημα έμεινε εκεί, αγωνιζόταν ως αθλητής και ποδοσφαιριστής με τον Άρη Θεσσαλονίκης.

Ο πρωταθλητής

Πειραϊκός Σύνδεσμος

• Σύνθεση
  • τερματοφύλακες: Ν. Βλάσσης και Γ. Καραμούζης
  • οπισθοφύλακες: Γ. Χαλκιόπουλος, Χρήστος Πέππας και Φίλιππος Κουράντης
  • μεσοφύλακες: Ν. Γαβαλάς, Νίκος Πανόπουλος, Γ. Αλεκάκης (ενδεχομένως και ο Ν. Πάγκαλος)
  • εμπροσθοφύλακες: Ε. Μωραΐτης, τρεις αδελφοί Ανδριανόπουλοι Γιάννης, Γιώργος, Βασίλης και Γιώργος Χατζηανδρέου (αρχηγός).
• Στον "τελικό" της Θεσσαλονίκης για το "Πανελλήνιο πρωτάθλημα" εναντίον του Άρη την 12η Αυγούστου, αγωνίστηκαν στις θέσεις των Αλεκάκη και Μωραΐτη οι Αλ. Κεχαγιάς (Κεχαγιόγλου) του Απόλλωνα και Ντίνος Ανδριανόπουλος της Πειραϊκής Ενώσεως αντίστοιχα, με αρχηγό το μεγάλο αδελφό του τελευταίου, Γιάννη.

Πανελλήνιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου 1923 Πρωταθλητής
Πειραϊκός Σύνδεσμος

Πηγές

• εφημ. «ΕΜΠΡΟΣ», 15/1/1923, σ. 2.
• εφημ. «ΕΜΠΡΟΣ», 31/1/1923, σ. 2.
• εφημ. «ΕΜΠΡΟΣ», 12/2/1923, σ. 2.
• εφημ. «ΕΜΠΡΟΣ», 25/3/1923, σ. 2.
• εφημ. «ΕΜΠΡΟΣ», 21/7/1923, σ. 2.
• "Οι τελικοί αγώνες δια το πρωτάθλημα ποδοσφαίρου", "Αθλητική Επιθεώρησις", φ. 1 (Ιούνιος 1923), σσ. 6-8 (ψηφιακή σελ. 6-7) και φ. 2 (Ιούλιος 1923) σσ. 7-9, (ψηφιακή σελ. 15-16). Αρχειοθετήθηκε 2015-09-28 στο Wayback Machine.
• "Γκολ 2000 • Ένας αιώνας ποδόσφαιρο: αλμανάκ, ιστορία, σχόλια", Ανδρέας Μπόμης, Εκδόσεις Πελεκάνος, Αθήνα 2000, ISBN 978-000-4000-05-3, σελ. 41.