Σήμαντρο

Το σήμαντρο ή σημαντήριον είναι ξύλινο ή μεταλλικό, εκκλησιαστικό ιδιόφωνο μουσικό όργανο το οποίο κρούεται ρυθμικά και χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα στα μοναστήρια του χριστιανικού κόσμου για να υπενθυμίζει στους μοναχούς την έναρξη των θρησκευτικών τους καθηκόντων.

Σήμαντρα στη Μονή Διονυσίου στο Άγιο Όρος

Περιγραφή

Το σήμαντρο χρησιμοποιήθηκε πολύ πριν την εμφάνιση των καμπανών και υπάρχει σε διάφορες παραλλαγές, με την χρήση του να είναι διαδεδομένη κυρίως σε όλα τα ορθόδοξα χριστιανικά μοναστήρια παντού ανά τον κόσμο. Συνήθως το βλέπουμε σαν σταθερή σιδερένια κατασκευή να κρέμεται μπροστά στις εισόδους των καθολικών ( κεντρικός ναός μιας Μονής ) και η χρήση του να αντικαθιστά την καμπάνα. Η ξύλινη μορφή του αναφέρεται σε ένα μακρόστενο τεμάχιο καλά πλανισμένου ξύλου ( συνήθως από σφένδαμο ή οξιά ) το οποίο κρούεται με ένα κόπανο (κατασκευασμένο πάντα από το ίδιο υλικό), με αυξομειούμενη δύναμη ώστε να παραχθεί κάποιο είδος ρυθμού. Στην σιδερένια του μορφή αναφερόμαστε σε ένα μικρό μεταλλικό τεμάχιο συνήθως από σίδερο και σπανιότερα από ορείχαλκο το οποίο κρούεται ρυθμικά με την σφύρα κατασκευασμένη και αυτή απαραίτητα από το ίδιο υλικό. Την διάδοσή του στους μεταγενέστερους χρόνους, κυρίως, την χρωστά στην απαγόρευση που επιβλήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην κρούση των καμπανών στα τότε κατεχόμενα χριστιανικά εδάφη.

Το φορητό σήμαντρο

Υπάρχει ακόμη και το φορητό ξύλινο σήμαντρο ( συνήθως πρόκειται για το μεγασήμαντρον ) το οποίο το κρατούν οι περιφερόμενοι μοναχοί με το αριστερό χέρι και το κρούουν ρυθμικά κρατώντας τον κόπανο ή την σφύρα με το δεξί χέρι σε διάφορες περιστάσεις.

Η συμβολική του χρήση

Με βάση το "τυπικόν" του Αγίου Σάββα (1, 57) θεωρούμε ότι έχουμε τρία είδη σημάντρων , των οποίων η κρούση είναι και συμβολική.

• Το μεγάλο ξύλινο σήμαντρο ( μεγασήμαντρον) που πρόκειται για μεγάλη, τριών περίπου μέτρων σανίδα και πλάτους περίπου 10 εκατοστών η κρούση του οποίου υπονοεί το κήρυγμα του Ιερού Ευαγγελίου.
• Το μικρότερο όπου πρόκειται απλά για ένα αναλογικά μικρότερο ξύλινο σήμαντρο το οποίο κρούεται πριν τον όρθρο και μας θυμίζει τα διδασκόμενα της Παλαιάς Διαθήκης.
• Το σιδερένιο το οποίο είναι και το μικρότερο σήμαντρο καλούμενο αλλιώς και «αγιοσίδερο», του οποίου η κρούση μας θυμίζει την σάλπιγγα των Αγγέλων κατά την Δευτέρα Παρουσία.