Συμφωνία της Πλάκας - Μυρόφυλλου

Η συμφωνία της Πλάκας - Μυρόφυλλου ή συμφωνία Μυρόφυλλου - Πλάκας ήταν η ειρηνευτική συμφωνία που υπογράφηκε, στις 29 Φεβρουαρίου του 1944, μεταξύ των κυριότερων και ταυτόχρονα αντιμαχόμενων ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων, ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ. Υιοθετήθηκε με την παρουσία του Βρετανού Συνταγματάρχη Κρις Γουντχάους ως αντιπροσώπου της Ελληνικής Στρατιωτικής Διοίκησης Αιγύπτου, την περίοδο που η Ελλάδα βρισκόταν ακόμη υπό γερμανο-βουλγαρική κατοχή, κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αδιαμφισβήτητη επιτυχία της διάσκεψης αυτής ήταν η αποκήρυξη της δοσιλογικής κυβέρνησης του Ι. Ράλλη και των Ταγμάτων Ασφαλείας.

Σκοπός - σύσκεψη

Σκοπός της συμφωνίας αυτής ήταν κυρίως να δοθεί ένα τέλος στον εμφύλιο σπαραγμό που είχε προηγηθεί κατά το τελευταίο τετράμηνο. Οι διαπραγματεύσεις, που οδήγησαν στην υπογραφή της, ξεκίνησαν επίσημα στις 19 Φεβρουαρίου στο χωριό Μυρόφυλλο Τρικάλων, εξ ου και η ονομασία της συμφωνίας. Συμμετείχαν αντιπρόσωποι των ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ καθώς και μέλη της συμμαχικής στρατιωτικής αποστολής στην Ελλάδα. Οι τελευταίοι εκπροσωπούσαν το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής καθώς και την ελληνική Στρατιωτική Διοίκηση του Καΐρου.

Μέλη της σύσκεψης

Συγκεκριμένα, στις διαπραγματεύσεις αυτές, εκ μέρους του ΕΛΑΣ, συμμετείχε τριμελής επιτροπή που συγκροτούσαν οι Στέφανος Σαράφης, το στέλεχος του ΚΚΕ, Πέτρος Ρούσσος, ως πολιτικός εκπρόσωπος, και ο Μπάμπης Κλάρας, αδελφός του Άρη Βελουχιώτη, ως γραμματέας της αντιπροσωπείας. Την τριμελή αντιπροσωπεία του ΕΔΕΣ αποτελούσαν ο Κομνηνός Πυρομάγλου, ο αντισυνταγματάρχης ιππικού Πέτρος Νικολόπουλος και ο υπολοχαγός Νίκος Βεργέτης ως γραμματέας της αντιπροσωπείας. Εκ μέρους της ΕΚΚΑ, συμμετείχαν ο Δημήτριος Ψαρρός και ο Γεώργιος Καρτάλης. Και τέλος, ο Αμερικανός ταγματάρχης Ουάινς, ως εκπρόσωπος του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ) και ο Άγγλος συνταγματάρχης Κρίστοφερ Γουντχάους ως εκπρόσωπος τόσο του ΣΜΑ όσο και της Ελληνικής Στρατιωτικής Διοίκησης, και κατ΄ ουσία της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης. Οι δύο τελευταίοι συμμετείχαν μόνο στις συζητήσεις επί στρατιωτικών θεμάτων.
Καθήκοντα συντονιστή της σύσκεψης εκτελούσε ο Γεώργιος Καρτάλης. Όταν, λίγο πριν την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων, έγινε η μεταφορά της έδρας της σύσκεψης από το Μυρόφυλλο στην Πλάκα του Αράχθου στη σύσκεψη παρευρέθη και ο Ναπολέων Ζέρβας.

Διαπραγματεύσεις

Πρώτο θέμα που συζητήθηκε ήταν η απαίτηση του ΕΛΑΣ να αποκηρύξει ο ΕΔΕΣ κατηγορηματικά την οργάνωσή του της Αθήνας, η οποία είχε κατηγορηθεί για συνεργασία με τους κατακτητές. Στη συνέχεια των διαπραγματεύσεων, μετά την ομόφωνη απόφαση της αποκήρυξης τόσο της κατοχικής κυβέρνησης της Αθήνας του Ι. Ράλλη όσο και των Ταγμάτων Ασφαλείας, οι συμμετέχοντες αντιπρόσωποι ασχολήθηκαν κυρίως με τρία βασικά θέματα που αφορούσαν:
α) την αρχιστρατηγία όλων των αντιστασιακών οργανώσεων,
β) τη δημιουργία μικτών ομάδων δράσης απ΄ όλες τις οργανώσεις και
γ) τη δημιουργία μιας πολιτικής επιτροπής, κάτι σαν κυβερνητικό κλιμάκιο των βουνών, που υπήρξε και το πλέον περίπλοκο ζήτημα.

Επί του πρώτου, μετά από πολλές και μακρές συζητήσεις, συμφωνήθηκε η αρχιστρατηγία να δοθεί στον παλαίμαχο στρατιωτικό Αλέξ. Οθωναίο. Αυτός τελικά δεν ανέλαβε λόγω προβλημάτων υγείας που τον υποχρέωναν να παραμένει στην Αθήνα.
Επί του δεύτερου θέματος, λόγω των επαναλαμβανόμενων διαφωνιών εκ μέρους του ΕΔΕΣ, σχέδιο που είχε προταθεί τελικά απορρίφθηκε.
Επί του τρίτου θέματος, αρχικά ο ΕΛΑΣ πρότεινε τη δημιουργία μιας επιτροπής που θα έφερε το όνομα "Στρατιωτική Επιτροπή παρά τω Αρχιστρατήγω" που ουσιαστικά θα αποτελούσε και τον πυρήνα του αντιστασιακού πολιτικού κλιμακίου των βουνών. Επ΄ αυτού μάλιστα, ο Πέτρος Ρούσσος προσπάθησε να εξηγήσει ότι η υπ΄ όψη επιτροπή θα ήταν προσωρινή και αποστολή της θα ήταν να διαπραγματεύεται απ΄ ευθείας με τον πρωθυπουργό της εξόριστης κυβέρνησης, Ε. Τσουδερό. Στις προτάσεις αυτές οι άλλοι αντιπρόσωποι αντέδρασαν μη καταλήγοντας σχετικά.
Στο μεταξύ, κανονίζεται η μεταφορά της έδρας της σύσκεψης κοντά στη γέφυρα της Πλάκας του Αράχθου. Στις εκεί διαπραγματεύσεις συμμετέχει και ο Ν. Ζέρβας. Τελικά, το θέμα περιπλέχτηκε περισσότερο όσον αφορά τον αριθμό των μελών της αντιπροσώπευσης των αντιστασιακών οργανώσεων στη σχεδιαζόμενη επιτροπή. Ο ΕΛΑΣ υποστήριζε το να εκπροσωπείται με τρία μέλη ο ίδιος, ο ΕΔΕΣ με ένα και η ΕΚΚΑ με ένα. Ο Ζέρβας υποστήριζε την άποψη του ΕΛΑΣ, αλλά με δύο μέλη δικά του και δύο εκ μέρους της ΕΚΚΑ. Τελικά, υιοθετήθηκε η συμβιβαστική πρόταση του Γ. Καρτάλη που ήταν τρία μέλη του ΕΛΑΣ, δύο του ΕΔΕΣ και ένα της ΕΚΚΑ. Την επομένη της αποδοχής αυτής, στις 29 Φεβρουαρίου, ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις και υπεγράφη η σχετική συμφωνία λήγοντας έτσι και η σύσκεψη.

Μυστική συμφωνία της Πλάκας

Σημειώνεται ότι, εκτός της συμφωνίας αυτής, οι ξένοι και οι Έλληνες αντιπρόσωποι που συμμετείχαν στη σύσκεψη στην Πλάκα, στο τέλος υπέγραψαν και μία μυστική συμφωνία. Κατ' αυτήν, οι αντιστασιακές οργανώσεις ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ αναλάμβαναν να συνεργαστούν στενά με το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής και ειδικότερα δεσμεύονταν να παράσχουν κάθε δυνατή διευκόλυνση που αφορούσε την επιχείρηση Κιβωτός του Νώε η οποία αναφερόταν σε επικείμενη απόβαση συμμαχικού στρατού στην Ελλάδα.

Σημειώσεις

• ^ «Πλάκα» ονομάζεται η περιοχή δίπλα στην ομώνυμη γέφυρα στον Άραχθο ποταμό που είχε επιλεγεί αρχικά ως τόπος σύσκεψης, στην οποία λίγο πριν την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων μεταφέρθηκε η έδρα της. Εκεί υπεγράφη η συμφωνία, εξ ου και η ονομασία της.

Πηγές

• Ευστ. Γεωργόπουλος, "Εμφύλιος Πόλεμος - το πρώτο αίμα 1942-1944", περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία, Εκδ. Περισκόπιο Αθήνα 2010, σελ. 46-47.
• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.Β΄ (συμπλήρωμα)
• Κ. Ιωάννου, Πως πλαστογραφείται η ιστορία της Αντίστασης, Εκδ. Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, Αθήνα 2008 (4η εκδοση).

Βιβλιογραφία

• Woodhouse, Christopher M. Το μήλο της έριδος. Αθήνα: Εξάντας, 1976.
• Πυρομάγλου, Κομνηνός. Ο δούρειος ίππος: η εθνική και πολιτική κρίσις κατά την Κατοχή. Αθήνα: Εκδόσεις Δωδώνη, 1978.
• Myers, Edmund. Η ελληνική περιπλοκή. Αθήνα: Περισκόπιο, 2005.
• Γερολυμάτος, Ανδρέας. Κόκκινη Ακρόπολη, μαύρος τρόμος: από την Αντίσταση στον Εμφύλιο, 1943-1949. Αθήνα: Κοχλίας, 2005.
• Χανδρινός, Ιάσονας Γ. Εθνική Αντίσταση: η αληθινή ιστορία του ελληνικού αντάρτικου. (Οι μονογραφίες του περιοδικού Στρατιωτική Ιστορία 27). Αθήνα: Περισκόπιο, 2007.
• Παπαφλωράτος, Ιωάννης Σ. ΕΔΕΣ: άγνωστες πτυχές από την ιστορία της οργάνωσης. (Οι μονογραφίες του περιοδικού Στρατιωτική Ιστορία 34). Αθήνα: Περισκόπιο, 2007.
• Μπουγάς, Ιωάννης Κ. Ματωμένες μνήμες 11940-45: κόκκινη τρομοκρατία, κατοχικός εμφύλιος, κόκκινη απελευθέρωση, «λευκή» τρομοκρατία στη Νοτιοδυτική Πελοπόννησο (Γαργαλιάνοι - Καλαμάτα - Μελιγαλάς - Πύλος - Πύργος). Αθήνα: Πελασγός, 2009.
• Ντασκαγιάννης, Μιχαήλ. «Το Σύμφωνο των Εθνικών Ομάδων (1943): η προσπάθεια για μια ενιαία εθνική αντίσταση». Πόλεμος και ιστορία [περιοδικό], τχ. 128 (Ιούνιος 2009).
• Νικολούδης, Γ. «Κατάσκοποι και σαμποτέρ στην κατεχόμενη Ελλάδα». Ιστορικά θέματα [περιοδικό]. Αθήνα: Περισκόπιο, 2004.