Τσαργκράντ ή Τσαριγκράντ (από τα παλαιοεκκλησιαστικά σλαβονικά: Цѣсарьградъ) είναι σλαβική ονομασία της Κωνσταντινούπολης, της πρωτεύουσας της Ανατολικής Ρωμαϊκής (Βυζαντινής) Αυτοκρατορίας, και της σημερινής Πόλης στην Τουρκία.  Η ονομασία αποδίδεται με διάφορους τρόπους, ανάλογα με τη γλώσσα (ρωσικά: Царьград‎‎, Carigrad ή Цариград στις νοτιοσλαβικές γλώσσες, σλοβακικά: Carihrad‎‎ τσεχικά: Cařihrad‎‎, πολωνικά: Carogród‎‎, ουκρανικά: Царгород‎‎). Στα αγγλικά η ονομασία αποδίδεται συνήθως ως Tsargrad, παλαιότερα Czargrad.

«Τσαργκράντ» είναι η μετάφραση του ελληνικού «Βασιλὶς Πόλις» στα παλαιά εκκλησιαστικά σλαβονικά[εκκρεμεί παραπομπή]. Προκύπτει από συνδυασμό των λέξεων τσάρος (για το «Καίσαρας / Αυτοκράτορας») και «γκραντ» για την «πόλη», δηλαδή «η Πόλη του Καίσαρα». Σύμφωνα με τον Per Thomsen, η παλαιορωσική μορφή επηρέασε την Παλαιά Σκανδιναβική ονομασία της Κωνσταντινούπολης, Miklagard (Mikligarðr, «η μεγάλη πόλη»).

Οι Βούλγαροι επίσης χρησιμοποίησαν την ίδια λέξη για το Βελίκο Τίρνοβο (Tsarevgrad Tarnov, «Αυτοκρατορική Πόλη της Tarnov»), μια από τις πρωτεύουσες των Βουλγάρων τσάρων. Μετά από την κατάκτηση των Βαλκανίων από τους Οθωμανούς, η βουλγαρική λέξη χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά ως άλλο ένα όνομα της Κωνσταντινούπολης[1][2][3].

Η ρουμανική λέξη Ţarigrad, αν και προφέρεται ομοίως, κυριολεκτικά μεταφράζεται σε «γη της Grad», και αναφέρεται στο Βελιγράδι και τη γύρω ζώνη επιρροής. Η λέξη țară που σημαίνει «γη» προέρχεται από το λατινικό terra και ως εκ τούτου είναι ετυμολογικά και σημασιολογικά άσχετο με το Tsargrad των Σλαβικών γλωσσών. Παρόμοιες λέξεις υπάρχουν στην μολδαβική και τη βλαχική [εκκρεμεί παραπομπή]

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, η αναπτυσσόμενη Ρωσική Αυτοκρατορία άρχισε να βλέπει τον εαυτό της ως διάδοχο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, και ως επίδοξη Τρίτη Ρώμη. Αυτή η πεποίθηση υποστηρίχτηκε από την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και πήρε τουλάχιστον έναν αέρα νομιμότητας από το γάμο του Ιβάν Γ΄ με την Σοφία Παλαιολογίνα, συγγενή του τελευταίου Βυζαντινού Αυτοκράτορα. Υποτίθεται ότι ήταν στόχος των Τσάρων να ανακαταλάβουν την πόλη, αλλά παρά τις πολλές επεκτάσεις προς τα νότια αυτό δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, λόγω των Δυτικών παρεμβάσεων στον Πόλεμο της Κριμαίας.

Με την αλλαγή των ιστορικών συνθηκών που διαμόρφωσαν το όνομα, ο όρος «Τσαργκράντ» είναι τώρα ένας αρχαϊκός όρος στα ρωσικά. Ωστόσο, εξακολουθεί να χρησιμοποιείται περιστασιακά στα βουλγαρικά, ιδιαίτερα σε ιστορικό πλαίσιο. Μια σημαντική αρτηρία κυκλοφορίας στην πρωτεύουσα της Βουλγαρίας, Σόφια φέρει το όνομα Λεωφόρος Τσαριγκράντ (Tsarigradsko shose). Το όνομα «Τσαριγκράντ»  επίσης, διατηρείται σε όρους και εκφράσεις, όπως tsarigradsko grozde («σταφύλια τσαριγκράντ», δηλ. είδος μούρων), το πιάτο tsarigradski kyuftentsa, και το «ρωτώντας πας στο Τσαργκράντ». Στην σλοβενικά εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό  και συχνά προτιμάται σε σχέση με το επίσημο όνομα[4]. Μερικές φορές χρησιμοποιείται το όνομα Carigrad στη Βοσνία, την Κροατία, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Софроний Врачански. Житие и страдания на грешния Софроний. София 1987. Стр. 55 (An explanatory endnote to Sophronius of Vratsa's autobiography)
  2. Найден Геров. 1895-1904. Речник на блъгарский язик. (the entry on царь in Naiden Gerov's Dictionary of the Bulgarian Language)
  3. Симеонова, Маргарита. Речник на езика на Васил Левски. София, ИК "БАН", 2004 (the entry on царь in Margarita Simeonova's Dictionary of the Language of Vasil Levski)
  4. Seznam tujih imen v slovenskem jeziku.