Υπασπιστής
Ο υπασπιστής ήταν είδος αρχαίου πολεμιστή. Στον Όμηρο, ο Δηίφοβος προχωράει «ὑπασπίδια» ή υπό την κάλυψη της ασπίδας του. [1] Από τον 4ο αιώνα π.Χ, η λέξη είχε ερμηνευθεί ως στρατιώτης υψηλού κύρους, όπως ισχυρίζεται ο Ηρόδοτος σε μία από τις πρώτες γνωστές χρήσεις:
«ἤλαυνε δὲ ἵππον ὁ Ἀρτύβιος δεδιδαγμένον πρὸς ὁπλίτην ἵστασθαι ὀρθόν. πυθόμενος ὦν ταῦτα ὁ Ὀνήσιλος, ἦν γάρ οἱ ὑπασπιστὴς γένος μὲν Κάρ, τὰ δὲ πολέμια κάρτα δόκιμος καὶ ἄλλως λήματος πλέος, εἶπε πρὸς τοῦτον» [2]
Αυτή η μονάδα, γνωστή ως υπασπιστές, ήταν πιθανώς οπλισμένη ως οπλίτες[3] και όχι ως φαλαγγίτες στον στρατό του Φιλίππου Β'. Στη μάχη, ήταν οπλισμένοι με ασπίδα, σπολά ή λινοθώρακα ως πανοπλία, περικεφαλαία, δόρυ και με ξίφος ή κοπίδα. Σε προκαθορισμένες μάχες, οι Μακεδονικοί υπασπιστές τοποθετούνταν στις πτέρυγες της φάλαγγας, ενώ οι δικές τους πλευρές προστατεύονταν από το ελαφρύ πεζικό και το ιππικό . Η δουλειά τους ήταν να φρουρούν τις πλευρές αυτού του μεγάλου και δύσκαμπτου σχηματισμού. Οι φαλαγγίτες δεν ήταν ιδιαίτερα ευκίνητοι ή ικανοί να γυρίσουν γρήγορα, έτσι οι υπασπιστές θα εμπόδιζαν τις επιθέσεις στις ευάλωτες πλευρές. Ο ρόλος τους ήταν ζωτικός για την επιτυχία της τακτικής του Φίλιππου, διότι η Μακεδονική Φάλαγγα, αν και αήττητη από το μέτωπο, ήταν ευάλωτη σε γρήγορους ελιγμούς και περικυκλώσεις. Την προστασία από αυτόν τον σοβαρό κίνδυνο την παρείχαν οι υπασπιστές, οι οποίοι μπορούσαν να διεξάγουν ταχείς ελιγμούς και να χρησιμοποιούν τακτικές, οι οποίες θα ήταν αδύνατες (ή τουλάχιστον πολύ λιγότερο αποτελεσματικές) εάν εκτελούνταν από τους φαλαγγίτες.
Αξίζει να επισημανθεί ότι οι αναφορές σε μονάδες ονόματι «υπασπιστές» εμφανίζονται πολύ αργότερα από την εποχή του Φιλίππου Β', και γι' αυτό οι σύγχρονοι μελετητές υποθέτουν ότι οι μετέπειτα αναφορές όπως αυτές από τον Διόδωρο Σικελιώτη (1ος αιώνας π.Χ) και τον Φλάβιο Αρριανό είχαν παλαιότερες πηγές.
Στην Ελληνιστική περίοδο, οι υπασπιστές συνέχισαν να υπάρχουν, αν και με διαφορετικές ιδιότητες και ονόματα. Το όνομα επέζησε στα βασίλεια των Σελευκιδών, των Πτολεμαίων και των Αντιγονιδών, αλλά θεωρούνταν πλέον βασιλικοί σωματοφύλακες και στρατιωτικοί διαχειριστές. Ο Πολύβιος αναφέρει έναν υπασπιστή που έστειλε ο Φίλιππος Ε' της Μακεδονίας, μετά την ήττα του στη Μάχη των Κυνός Κεφαλών το 197 π.Χ., στη Λάρισα για να κάψει κρατικά έγγραφα. [4]
Η πολεμική μονάδα των υπασπιστών φαίνεται να έχει επιζήσει στη Μακεδονία ως οι πελταστές, της οποίας το κύρος, ο εξοπλισμός και ο ρόλος φαίνεται να ήταν σχεδόν ακριβώς ίδιοι με εκείνον του υπασπιστών κατά τη βασιλεία του Φιλίππου. [5] Αρχικά αποτελούμενη από 3.000 άνδρες, από τον Τρίτο Μακεδονικό Πόλεμο υπήρχαν 5.000, πιθανόν για την υιοθεσία άλλου σχηματισμού. [6]