Φαρμακευτικά φυτά

Με τον γενικό όρο φαρμακευτικά φυτά χαρακτηρίζονται όλα εκείνα τα φυτά που περιέχουν δραστικές ουσίες που κατά τη λήψη τους από ζώντες οργανισμούς παρουσιάζουν την ιδιότητα του φαρμάκου.

Το λιβάδι (Filipendula ulmaria), ανήκει στην οικογένεια των τριαντάφυλλων και, ως πολυετές, φτάνει σε ύψος έως και 200 ​​εκατοστά. Είναι ένα φαρμακευτικό φυτό, τα άνθη του οποίου λέγεται ότι περιέχουν αναλγητικά.

Γενικά

Τα φαρμακευτικά φυτά είναι τα αρχαιότερα θεραπευτικά μέσα που ανακάλυψε ο άνθρωπος για την θεραπεία του και την ανακούφισή του από τους πόνους. Ο πρωτόγονος άνθρωπος στην αγωνία επιβίωσής του άρχισε ν΄ αναζητά ιδιαίτερα φυτά που θα του πρόσφεραν κάποια θεραπεία, ίσως σ΄ αυτό να τον βοήθησε παρόμοια δραστηριότητα των ζώων στην ανακάλυψη ιδιαίτερης τροφής. Έτσι η ανακάλυψη - αναγνώριση και θεραπευτική ταξινόμηση των θεραπευτικών φυτών από τον άνθρωπο θεωρείται η αρχαιότερη συστηματική δραστηριότητά του στον παγκόσμιο πολιτισμό. Ο δε πρωτοεμφανιζόμενος "μάγος - θεραπευτής" και στην ουσία ικανός βοτανολόγος, όπως απέδειξε ο εθνοβοτανικός Σουλτς, ήταν πιθανότερα το αρχαιότερο επάγγελμα. Ο αριθμός των φαρμακευτικών φυτών στη λαϊκή ιατρική, ακόμα και σήμερα, είναι μεγαλύτερος από εκείνον που χρησιμοποιούνται ως τροφή.

Σύντομη ιστορία

Στους απώτερους χρόνους η βοτανική και η ιατρική αποτελούσαν στη πρακτική τους εφαρμογή συνώνυμους όρους. Από την ελληνική αρχαιότητα υπήρξε καταγραφή φαρμακευτικών φυτών κατά θεραπευτική τους ιδιότητα που ανευρίσκονται σε κείμενα του Ιπποκράτη. Πρώτος αρχαίος Έλληνας που ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα φαρμακευτικά φυτά ήταν ο Θεόφραστος ο Ερέσιος (372-287 π.Χ), ο σημαντικότερος μαθητής του Αριστοτέλη, που συνέγραψε τις "Περί φυτών ιστορίαι", (9 βιβλία), και "Περί φυτών αιτίαι", (6 βιβλία), και που θεωρείται δικαιολογημένα μαζί με τον δάσκαλό του πατέρας της Βοτανικής.

Η σημαντικότερη καταγραφή - ταξινόμηση αυτών κατά θεραπευτική χρήση, με 500 περίπου είδη, έγινε από τον αρχαίο Έλληνα Διοσκορίδη τον Πεδάνιο που έζησε στη Ρώμη επί Αυτοκράτορα Νέρωνα και Βεσπασιανό τον 1ο αιώνα (μ.Χ.), ο οποίος και θεωρείται πατέρας της Φαρμακολογίας. Τα συγγράμματα αυτών αποτέλεσαν μια κληροδοτούμενη γνώση από γενιά σε γενιά η επιλεγόμενη στη λατινική γλώσσα "De Materia Medica" που διατηρήθηκε μέχρι τον 16ο αιώνα, που δημοσιεύτηκε το 1515 το "Dispensorium" του Κόρντους και του οποίου μισό αιώνα αργότερα το 1564, κυκλοφόρησε στο Άουγκσμπουργκ, ο πρώτος αναγνωρισμένος επίσημα φαρμακευτικός κώδικας, ή όπως λέγεται σήμερα φαρμακοποιία. Στην αρχαιότητα οι βοτανικοί κήποι ήταν κήποι που καλλιεργούνταν φαρμακευτικά φυτά.

Κατά τον 19ο αιώνα η αλματώδης ανάπτυξη της οργανικής χημείας δια της οποίας μελετήθηκε ιδιαίτερα η χημική δομή των φυτών επιτάχυνε και την γνώση των ουσιών εκείνων που φέρουν τα φαρμακευτικά φυτά και άνοιξε το δρόμο για παρασκευή και σύνθεση νέων φαρμάκων. Σήμερα, παρά τα εντυπωσιακά επιτεύγματα της χημειοθεραπείας, η σύγχρονη θεραπευτική δεν παύει ν΄ ανατρέχει και ν΄ αναζητά πολλά φαρμακευτικά φυτά των οποίων οι ιδιότητες θεωρούνται αναντικατάστατες. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας η πρωτοβάθμια θεραπεία σε παγκόσμια κλίμακα βασίζεται σε φάρμακα φυτικής προέλευσης σε ποσοστό 80%.

Ταξινόμηση

Η ταξινόμηση των φαρμακευτικών φυτών γίνεται με βάση τις χημικές ουσίες που περιέχουν, με την ακόλουθη διάκριση

1. Φαρμακευτικά φυτά που περιέχουν αλκαλοειδή
2. Φαρμακευτικά φυτά που περιέχουν γλυκοζίτες
3. Φαρμακευτικά φυτά που περιέχουν αιθέρια έλαια, και
4. Φαρμακευτικά φυτά που περιέχουν άλλες ουσίες (π.χ. ρητίνες, ελαιορητίνες, κ.λπ.).