Βικιπαίδεια

Φιλώτι Νάξου

οικισμός της Ελλάδας

Συντεταγμένες: 37°03′07″N 25°29′54″E / 37.05194°N 25.49833°E / 37.05194; 25.49833

Το Φιλώτι ( ή Φιλότι ή επίσημα Φιλότιον)[Σημ 1] είναι ημιορεινό χωριό της κεντρικής Νάξου που βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Ζας σε υψόμετρο 400 περίπου μέτρων και σε απόσταση 18,2 χλμ. περίπου από τη Χώρα.[2] Είναι το μεγαλύτερο χωριό της Νάξου και από τα μεγαλύτερα στις Κυκλάδες με 1.477 κατοίκους (απογρ.2011).[3] Βρίσκεται στις πλαγιές δύο λόφων και αποτελείται από τρεις οικισμούς, το Ραχίδι, τον Κλέφαρο και το Λιοΐρι. Ξεχωρίζει ο ναός της Παναγιάς της Φιλωτίτισσας, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, βασιλική κτισμένη το 1718 στη θέση παλαιού βυζαντινού ναού.[4] Η οικονομία του χωριού βασίζεται κυρίως στα κτηνοτροφικά προϊόντα, δευτερευόντως στα αγροτικά και στον τουρισμό που συνεχώς αναπτύσσεται. Διαθέτει Δημοτικό Σχολείο (από το 1838), Επαγγελματικό Λύκειο (ΕΠΑ.Λ.), Πολυδύναμο Περιφερειακό Ιατρείο, Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών, γραφείο ΕΛΤΑ, οδοντιατρείο και φαρμακείο. Αποτελεί μαζί με τον Καλαντό (10 κ.) τη Δημοτική Κοινότητα του Φιλωτίου (1487 κ.), η οποία υπάγεται στη δημοτική ενότητα Δρυμαλίας, του δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, της περιφερειακής ενότητας Νάξου (του πρώην νομού Κυκλάδων), στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.

Φιλώτι
Το Φιλώτι στους πρόποδες του Ζα
Φιλώτι is located in Greece
Φιλώτι
Φιλώτι
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα[1]
ΠεριφέρειαΝοτίου Αιγαίου
Περιφερειακή ΕνότηταΝάξου
ΔήμοςΝάξου & Μικρών Κυκλάδων
Δημοτική ΕνότηταΔρυμαλίας
Δημοτική ΚοινότηταΦιλοτίου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΝησιά Αιγαίου Πελάγους
ΝομόςΚυκλάδων
Υψόμετρο400 μ.
Πληροφορίες
ΠολιούχοςΠαναγιά Φιλωτίτισσα
Ονομασία κατοίκωνΦιλωτίτης - Φιλωτίτισσα
Ταχ. κώδικας84300
Τηλ. κωδικός22850
https://e-filoti.blogspot.gr
δεδομένα

Πρώτη εικόνα Επεξεργασία

Η πρώτη εικόνα για τον επισκέπτη που πλησιάζει στο χωριό, από τον κεντρικό αυτοκινητόδρομο, είναι εντυπωσιακή, γιατί είναι κτισμένο αμφιθεατρικά σε δύο λόφους. Αριστερά ο οικισμός του Κλεφάρου και δεξιά του Ραχιδιού. Ο νεότερος οικισμός του Λιοΐριου δεν φαίνεται γιατί έχει αναπτυχθεί στον επίπεδο τόπο απέναντι από τους άλλους οικισμούς και ονομάζεται έτσι επειδή κάποτε ήταν ελαιώνας. Το επόμενο που συναντά κάποιος είναι η πλατεία του χωριού, στην οποία κυριαρχεί ένας εκατοντάχρονος πλάτανος (από το 1912)[5]. Από εδώ ξεκινούν τα πλακόστρωτα σοκάκια, προκαλώντας για μια περιήγηση στην κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική. Η πλατεία λέγεται Γέφυρα, γιατί πριν πολλά χρόνια εκεί υπήρχε γέφυρα και ρεματιά με νερά που τρέχανε από τις πηγές του Καλάμου και της Αγίας Ειρήνης. Τότε, εκεί υπήρχε και νερόμυλος που τροφοδοτούνταν από στέρνα, απομεινάρια της οποίας σώζονται μέχρι σήμερα.[6] Παλαιότερα δεν χρησιμοποιούνταν αυτός ο χώρος σαν πλατεία του χωριού, υπήρχαν άλλοι χώροι στους δύο οικισμούς, με πιο γνωστές την ιστορική πλατεία του Λαχαναριού, που βρίσκεται στον οικισμό του Κλέφαρου και τις πλατείες Αγίου Κωνσταντίνου και Φασολά, που βρίσκονται στον οικισμό του Ραχιδιού. Το εσωτερικό των δυο παλιών οικισμών στους δύο λόφους είναι ότι πιο παραδοσιακό θα περίμενε κάποιος από ένα παλιό κυκλαδίτικο χωριό, όπως η μεγάλη ιστορική εκκλησία της Παναγίας στην πλατεία του Λαχαναριού, τα πλακόστρωτα δαιδαλώδη δρομάκια, τις καμάρες και τα στεαστά. Έχει χαρακτηριστεί από το 1988 παραδοσιακός οικισμός.[7][8]

Ονομασία Επεξεργασία

 
Παναγιά η Φιλωτίτισσα

Σχετικά με το τοπωνύμιο Φιλότι, μεταξύ άλλων,[9] επικρατέστερη είναι η άποψη του Ναξιώτη φιλολόγου Δ.Β.Οικονομίδη ότι είναι κυριωνυμία, δηλαδή προέρχεται από όνομα υπαρκτού προσώπου. Εκτιμάται ότι κατά την αρχαιότητα ή την πρωτοβυζαντινή περίοδο ο οικισμός πήρε το όνομα κάποιου Φιλότι, που ήταν γνωστός στην περιοχή, πιθανότατα γιατί είχε κτήματα.[10][11] Όπως από τον Παγκράτη έγινε το Παγκράτι και από τον Κουκάκη το Κουκάκι.[12] Ο φιλόλογος-ιστορικός Στέφανος Εμμ. Ψαρράς ενισχύει αυτή την άποψη με την παράθεση στοιχείων ότι το όνομα αυτό ή παρόμοια τα συναντάμε και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος που είχαν εγκατασταθεί Ίωνες.[12] Επίσης υπάρχει ονομασία τοπαρχίας[Σημ 2] «Φιλότης» σε φράγκικο κατάλογο κατά την έναρξη της φραγκοκρατίας (αρχές 13ου αιώνα).[Σημ 3][12][13] Επιπλέον υπάρχει γραπτή αναφορά σε αφιέρωση του 1309, όπου αναφέρεται η λέξη «Φιλωτίτισσα» για κάποιο πρόσωπο.[14] Σε επιστολές των φράγκων του 15ου αιώνα αναφέρεται το όνομα Φιλώτι και μάλιστα το θεωρούσαν ένα από τα καλύτερα φέουδα της Νάξου.[15] Ο λαογράφος Νικόλαος Πολίτης το 1909 είχε προτείνει το «Φιλότιον», αλλά χωρίς αιτιολόγηση και μάλλον είναι λάθος.[9]

Απογραφές Επεξεργασία

Πληθυσμιακή εξέλιξη Επεξεργασία

Έτος 1835 1879 1889 1896 1907 1920 1928 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011
Πληθυσμός 1130 1541 1570 1753 1796 2122 2098 2073 1947 1669 1475 1474 1576 1503 1477
Πηγές [16] [17] [18] [19] [20] [21] [22][23] [4][24] [4][25] [4][26] [4][27] [4][28] [4][29] [30] [3]

Για τα έτη από 1835 έως και 1991 η απογραφή αναφέρεται σε πραγματικό πληθυσμό και για τα 2001 και 2011 σε μόνιμο.

Άλλα στοιχεία Επεξεργασία

Η δημοτική κοινότητα Φιλωτίου (οικισμοί Φιλώτι και Καλαντός) είναι η μεγαλύτερη σε έκταση στη Νάξο. Σε πληθυσμό έρχεται δεύτερη μετά τη δημοτική κοινότητα της Νάξου όπου και ανήκει η πόλη της Νάξου (Χώρα). Το ίδιο το χωριό είναι το πολυπληθέστερο του νησιού.[32]

Διοικητικές μεταβολές Επεξεργασία

  • Το 1835, με 1.130 κατοίκους (291 οικογένειες), προσαρτάται στον νεοϊδρυθέντα Δήμο Απερανθίας της επαρχίας Νάξου, με έδρα τον οικισμό της Απειράνθου.[16][33][34]
  • Το 1840, οι δέκα δήμοι της επαρχίας Νάξου γίνονται επτά και το Φιλώτι αποσπάται από το δήμο Απειράνθου και προσαρτάται στο δήμο Τραγαίας με έδρα το Χαλκείον.[35]
  • Το 1912, αποφασίζεται οι οικισμοί που έχουν πάνω από 300 κατοίκους και σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης, να αποτελέσουν αυτοτελείς κοινότητες. Οπότε ο οικισμός του Φιλοτίου αποσπάται από το δήμο Τραγαίας, ο οποίος καταργείται και ορίζεται η κοινότητα Φιλοτίου με έδρα το τον οικισμό Φιλότι.[36][37]
  • Το 1991, στην απογραφή αναγνωρίζεται ο οικισμός του Καλαντού και προσαρτάται στην κοινότητα του Φιλοτίου.[29][38]
  • Το 1997, με την εφαρμογή του προγράμματος Καποδίστριας (νόμος 2539/97), ο οικισμός Φιλότι προσαρτάται στο νεοσύστατο δήμο Δρυμαλίας με έδρα τον οικισμό Χαλκείο.[39]
  • Το 2010, με την εφαρμογή του προγραμματος Καλλικράτης (νόμος 3852/2010), ο οικισμός Φιλότι προσαρτάται στο νεοσύστατο δήμο Νάξου & Μικρών Κυκλάδων.[40]

Σήμερα αποτελεί μαζί με τον Καλαντό (10 κ.) τη Δημοτική Κοινότητα του Φιλωτίου (1487 κ.), η οποία υπάγεται στη δημοτική ενότητα Δρυμαλίας, του δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, της περιφερειακής ενότητας Νάξου (του πρώην νομού Κυκλάδων), στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.

Ιστορία Επεξεργασία

Κοντά στο χωριό υπάρχει η σπηλιά του Ζα, όπου από ευρήματα ανασκαφών στα έτη 1985-6 και 1994 φέρεται το σπήλαιο να έχει συνεχή ανθρώπινη παρουσία από τη νεότερη νεολιθική περίοδο (4300 - 3200 π.Χ.).[41][42][Σημ 4] Στην ακριβή θέση των σημερινών οικισμών του χωριού (Κλεφάρου και του Ραχιδιού) δεν έχουν αποκαλυφθεί αξιοποιήσιμα αρχαιολογικά ευρήματα, παρά μόνο διάσπαρτα θραύσματα από μελανόμορφα αγγεία της κλασικής και ελληνιστικής περιόδου. Πιθανολογείται ύπαρξη προϊστορικού νεκροταφείου δυτικά του οικισμού του Ραχιδιού, στη θέση Ματούλη και νεκροταφείου των ιστορικών χρόνων στις αρχές του Ραχιδιού κοντά στην κεντρική πλατεία και ανατολικά του αυτοκινητόδρομου.[43] Οι μόνες ενδείξεις για ύπαρξη αρχαίου οικισμού στον σημερινό χώρο είναι η θέση του, για τους εξής λόγους:[44][45]

  • Φυσική οχύρωση, γιατί περιβάλλεται από ορεινούς όγκους που διευκολύνουν την επόπτευση της περιοχής, δίνοντας εγκαίρως τον χρόνο στους κατοίκους να καταφύγουν αυτοί και τα κοπάδια τους στα γύρο βουνά.
  • Εύφορη περιοχή με άφθονα τρεχούμενα νερά εκείνη την εποχή.
  • Ανέκαθεν ήταν η πιο εύκολη και ασφαλής διέλευση για τη μετακίνηση από τη μια άκρη της Νάξου στην άλλη. Για τους περαστικούς θα ήταν μια ασφαλής στάση ξεκούρασης.

Πέρα από τις υποθέσεις είναι γνωστό ότι στη νεολιθική και αρχαϊκή περίοδο, η μεγαλύτερη δραστηριότητα παρατηρείται κυρίως στους παραθαλάσσιους οικισμούς (όπως στη Γκρόττα της Χώρας, Απόλλωνα, Καστράκι, Σπεδό, Πάνερμο και Καλαντό) και λιγότερο στους ορεινούς.[46]

Βυζαντινή περίοδος Επεξεργασία

Το Φιλώτι ενισχύεται πληθυσμιακά κατά 7ο έως 10ο αιώνα, γιατί εγκαταλείπονται παραθαλάσσιοι οικισμοί, από τον φόβο των πειρατικών επιδρομών, κυρίως των Σαρακηνών (Άραβες πειρατές), που με ορμητήριά τους την Κρήτη, έσπερναν τον τρόμο στα παράλια της Νάξου και των άλλων νησιών του Αιγαίου. Πιθανολογείται ότι εκείνη την εποχή δημιουργείται και ο γειτονικός οικισμός των Αργιών.[47]

Στα τέλη της πρώιμης βυζαντινής περιόδου (500 - 650μ.Χ.) κτίζονται στη Νάξο πολλές εκκλησίες σε αρχιτεκτονική παλαιοχριστιανικής βασιλικής.[48] Εκτιμάται ότι αυτή την περίοδο κτίστηκε η αρχική εκκλησία της Παναγίας της Φιλωτίτισσας.[49] Στα επόμενα χρόνια η βυζαντινή αυτοκρατορία σιγά-σιγά αποδυναμώνεται και σε ολόκληρο το νησί επικρατεί αναταραχή και αβεβαιότητα.

Φραγκοκρατία Επεξεργασία

 
Πύργος των Μπαρότζι

Το 1207 ο Βενετός Μάρκος Σανούδος καταλαμβάνει τη Νάξο και αρχίζει η καταπιεστική ενετική φεουδαρχία. Ο Σανούδος χωρίζει το νησί σε 56 τοπαρχίες[Σημ 2] και στις πιο εύφορες περιοχές εγκατέστησε δικούς του ανθρώπους, αναγκάζοντας τους ντόπιους κατοίκους να καλλιεργούν τα κτήματα των κατακτητών σαν δουλοπάροικοι ή να εκμεταλλεύονται άγονα και ορεινά εδάφη.[50][51] Μέσα σε αυτές τις 56 τοπαρχίες έχουμε ξεκάθαρη αναφορά για την τοπαρχία με το όνομα «Φιλότης».[13] Από αρκετές έγγραφες αναφορές κατά τη διάρκεια της φραγκοκρατίας προκύπτει ότι το Φιλώτι, με την περιφέρειά του ήταν από τα σημαντικότερα φέουδα.[52] Γύρω στο 1344 καταστρέφονται από Τούρκους πειρατές τα γειτονικά Αριά, διασώζεται όμως το Φιλώτι, όπου και μετοίκησαν οι Αργιώτες που επέζησαν. Πριν την καταστροφή των Αργιών το Φιλώτι αριθμούσε 200 κατοίκους και τα Αργιά 300.[53][54][55]

Τουρκοκρατία Επεξεργασία

Το 1537 καταλαμβάνουν τη Νάξο οι Τούρκοι. Οι Βενετοί αν και φόρου υποτελείς στους Τούρκους συνεχίζουν, υπό Οθωμανική διοίκηση, να είναι οι γεωκτήμονες του τόπου. Αυτό καταρχήν φαίνεται να βολεύει και τους Τούρκους και τους Βενετούς. Οι Τούρκοι ασκούν τη διοίκηση και συγκεντρώνουν τους φόρους μέσω των Βενετών, οι οποίοι εδώ και πολλά χρόνια γνωρίζουν τον τόπο. Οι Βενετοί συμβιβάζονται στο να υπακούν τους Τούρκους αντί στους δικούς τους ηγεμόνες και να έχουν υποτελείς τους ντόπιους νησιώτες όπως πριν. Οι Φιλωτίτες, όπως και όλοι στο νησί, ουσιαστικά βρίσκονται υπό διπλή κατοχή και αρχίζουν να αντιδρούν. Η πρώτη γνωστή εξέγερση των αγροτών της Νάξου εναντίον των φεουδαρχών, λόγω υπερβολικής φορολόγησης, αναφέρεται το 1641.[4] Είναι μια μεταβατική περίοδος, όπου οι Τούρκοι προκειμένου να κατευνάσουν τις αντιδράσεις του ορθόδοξου πληθυσμού αρχίζουν να περιορίζουν τα προνόμια των φράγκων και να δίνουν περισσότερα δικαιώματα στους Ναξιώτες. Πριν την τουρκική κυριαρχία στη Νάξο (1537) οι φεουδαρχικές περιουσίες ήταν κληρονομικές ή για να μεταβιβαστούν χρειαζόταν η συγκατάθεση του Δούκα. Μετά το 1537 τα φέουδα και οι περιουσίες τους μεταβιβάζονταν σαν κοινά κτήματα.[50] Το 1621 καθιερώνεται από το Οθωμανικό καθεστώς ο θεσμός των Κοινών (κοινοτήτων)[Σημ 5] και το Φιλώτι ανήκει στο «Κοινό των Χωριών».[56] Με το θεσμό των κοινοτήτων επιτρέπεται στους Έλληνες να έχουν κοινοτική διοίκηση με δημογέροντες, να λαμβάνουν συλλογικές αποφάσεις και να τις υποβάλλουν στην Τουρκική διοίκηση.[57]

Αυτή τη μεταβατική εποχή αναλαμβάνει το φέουδο του Φιλωτιού η οικογένεια Μπαρότζι (Barozzi). Το 1620 ο Τζωρτζέτο Μπαρότζι (Zorzeto Barozzi) αγόρασε στο κέντρο του χωριού ένα αρχοντικό που έμοιαζε με πύργο, από κάποιον Τζουάνε Τάγαρη, γνωστό από τότε ως ο «πύργος του Μπαρότζι».[58][59]

Δείτε επίσης: Πύργος Μπαρότζι (Φιλώτι Νάξος)

Ο Τζωρτζέτο Μπαρότζι, ήταν γαμπρός και κληρονόμος του τελευταίου βενετού δούκα της Νάξου, Ιάκωβου Δ' Κρίσπο. Τον διαδέχεται ο γιος του Ιάκωβος Μπαρότζι, που ήταν ένας από τους καταπιεστικότερους φεουδάρχες του Φιλωτιού και κατήχε το φέουδο από το 1648 έως 1676. Επειδή είχαν αρχίσει να χάνονται τα φεουδαρχικά προνόμια ο Ιάκωβος Μπαρότζι, προσπαθώντας να διεκδικήσει και να εξασφαλίσει τη φεουδαρχική του περιουσία, συγκέντρωσε έγγραφα από το 1372 έως το 1667 και ονόμασε τη συλλογή η «Η ηγεμονία μου στο Φιλώτι».[60] Έφτασε να κατέχει το 71% των κτημάτων. Παρουσίαζε σαν ιδιοκτησία του ακόμα και την εκκλησία της Παναγίας μαζί με τα εφαπτόμενα εκκλησάκια της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Ιωάννη, με την απαίτηση ενοικίου για τη χρήση της, όπως και το δικαίωμα να ορίζει τους κληρικούς της.[60][61][62] Αν και υπό Οθωμανική διοίκηση, ο φεουδάρχης επέμενε σε τακτικές της εποχής των Βενετών και παρουσίαζε το Φιλώτι σαν ιδιοκτησία του.[63]

Το 1669 το Φιλώτι δέχεται πρόσφυγες από την Κρήτη, όταν αυτή καταλήφθηκε από τους Τούρκους.[4]

Το τέλος της φεουδαρχίας Επεξεργασία

Κάτω από αυτές τις συνθήκες άρχισαν μακροχρόνιες διαμάχες μεταξύ φεουδάρχη και κατοίκων, που κορυφώνονται τη δεκαετία 1680-90. Οι Φιλωτίτες απαιτούν στη θέση της παλιάς βυζαντινής εκκλησίας της Παναγίας να κτίσουν καινούργια μεγαλύτερη και ζητούν μέρος από το περιβόλι του «Λαχαναριού» - τη σημερινή ομώνυμη πλατεία στον Κλέφαρο - που ανήκε στον φεουδάρχη. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαμάχης, από το 1676 έως το 1714, αναλαμβάνει το φέουδο ο γιος του Ιάκωβου, ο Χρύσανθος Μπαρότζι, που συνεχίζει να είναι το ίδιο αδιάλλακτος. Η κατάσταση αλλάζει όταν τον Χρύσανθο διαδέχτηκε ο Ιερώνυμος (1717 - 1721), ο οποίος και συμφιλιώνεται με τους Φιλωτίτες.[64] Το 1717 παραχωρεί όχι μόνο μέρος του «Λαχαναριού» για να κτιστεί η καινούργια εκκλησία, αλλά ολόκληρο για να υπάρχει πλατεία δίπλα στην εκκλησία.[65][Σημ 6]

Η λύση της συμφιλίωσης φαίνεται να ήταν μονόδρομος για τον φεουδάρχη Ιερώνυμος Μπαρότζι, γιατί η φραγκοκρατία έχει φτάσει στο τέλος της. Το 1721 καταργούνται τα προνόμια των φεουδαρχών και θεωρούνται πια ισότιμοι με του Ναξιώτες.[66] Επιπλέον από το 1566, που είχε εδραιωθεί το οθωμανικό καθεστώς, οι Φιλωτίτες δεν ήταν πια δουλοπάροικοι[Σημ 7] και λόγω τουρκικής κατοχής μπορούσαν να μεταναστεύουν για εργασία στην Τουρκία (όπως στη Σμύρνη, τα Βουρλά και την Κωνσταντινούπολη).[67] Αυτό δημιούργησε έλλειψη εργατών και ανάγκασε τους φεουδάρχες σε μεγαλύτερες παροχές για να καλλιεργήσουν τα κτήματά τους, φτάνοντας στο σημείο να πωλούν ή να παραχωρούν μέρος αυτών. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 1567 και το 1621 με απαίτηση των γεωκτημόνων είχε απαγορευτεί η ομαδική μετανάστευση.[66] Επιπλέον, γύρο στο 1690, οι ντόπιοι άρχισαν να φέρνουν χρήματα από την ξενιτιά και να αποκτούν τις δικές τους ιδιοκτησίες, που έφταναν μέχρι τον Καλαντό, τον Μαραθό, τον Αρχατό και τον Κάμπο.[68]

Παναγιά η Φιλωτίτισσα Επεξεργασία

Το 1718 γίνεται θεμελίωση της νέας εκκλησίας,[65] η οποία ολοκληρώνεται το 1806 και τα εγκαίνιά της πραγματοποιήθηκαν στις 15 Αυγούστου του ίδιου έτους. Υπάρχει η άποψη ότι τα εγκαίνια έγιναν το 1779, αλλά τα επίσημα εκκλησιαστικά στοιχεία αναφέρουν 1806.[69][70] Η Παναγία η Φιλωτίτισσα, που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και αποτελεί το σύμβολο των μακροχρόνιων αγώνων των Φιλωτιτών ενάντια στο φεουδαρχικό καθεστώς. Ο εορτασμός της, που γίνεται στις 15 Αυγούστου, είναι η σημαντικότερη μέρα του έτους για το χωριό.

Νέο Ελληνικό Κράτος Επεξεργασία

Μετά την απελευθέρωση από την τουρκοκρατία, το 1833 ο Φραγκίσκος Μπαρότζι δωρίζει χώρο, απέναντι από την εκκλησία, για να κτιστεί το πρώτο Δημοτικό σχολείο του χωριού.[64] Ο τελευταίος κληρονόμος της φεουδαρχικής περιουσίας, ο Μιχαήλ Μαρκόπουλη, το 1917 πουλάει τα κτήματα που είχαν απομείνει και παραδίδει στους Φιλωτίτες την εκκλησία του Αγ.Νικολάου, μια παλιά ορθόδοξη εκκλησία στον οικισμό του Κλεφάρου που είχε μετατραπεί σε καθολική από την έναρξη της φραγκοκρατίας το 1207.[64]

Μετά τη δημιουργία του νέου Ελληνικού Κράτους, η Επαρχία της Νάξου, όσον αφορά το νησί της Νάξου, απαρτιζόταν από τους Δήμους Νάξου, Απειράνθου, Βίβλου, Κορωνίδας και Τραγαίας. Όπως αναφέρει ο Ι.Νουχάκης, το 1840 το Φιλότι υπάγονταν στον δήμο Τραγαίας.[71] Μετά την επέκταση της Ελλάδος, το 1912 και μέχρι το 1997, οι επαρχίες χωρίζονται σε κοινότητες και το Φιλότι αποτελούσε από μόνο του την Κοινότητα του Φιλοτίου.

Τοπικά προϊόντα Επεξεργασία

Ο ορυκτός πλούτος, για τον οποίο ήταν γνωστή η Νάξος από την αρχαιότητα, όπως το μάρμαρο και η σμύριδα Νάξου δεν υπάρχουν στην περιοχή του Φιλωτιού. Παραδοσιακά τα προϊόντα του τόπου είναι αγροτοκτηνοτροφικά.[72] Υπάρχει σημαντική επάρκεια σε σύκα, σταφύλια, κρασί και κυρίως ελιές με πολύ καλής ποιότητας ελαιόλαδο. Η σημαντικότερη όμως παραγωγή, λόγω του ορεινού χαρακτήρα της περιοχής, είναι τα ελευθέρας βοσκής αιγοπρόβατα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως κεφαλοτύρι, ανθότυρο, ξινότυρο, τουλουμοτύρι, αρσενικό, μυζήθρα και άλλα. Από αυτά ξεχωρίζει το αρσενικό κεφαλοτύρι που παρασκευάζεται αποκλειστικά από αιγοπρόβειο γάλα και συλλέγεται συνήθως στις στάνες ή στους μητάτους.

Εορτασμοί - Έθιμα Επεξεργασία

  • Η σημαντικότερη γιορτή του χωριού είναι το δεκαπενταύγουστο λόγω της ιστορικής εκκλησίας της Παναγίας της Φιλωτίτισσας. Είναι τριήμερος πανηγυρικός εορτασμός με πολλές θρησκευτικές και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις.
  • Το πανάρχαιο έθιμο των Χοιροσφαγίων την Τσικνοπέμπτη που συνοδεύεται με διάφορες αποκριάτικες εκδηλώσεις. Παλιά συνηθιζόταν κάθε οικογένεια να εκτρέφει ένα χοίρο όλο τον χρόνο για να τον σφάξει με σχεδόν τελετουργικό τρόπο αυτή τη μέρα. Μετά επεξεργάζονταν το κρέας του με διάφορους τρόπους, ώστε να υπάρχει διαθέσιμο για πολλούς μήνες.[73] Το έθιμο τηρείται κυρίως στα ορεινά χωριά της Νάξου στη διάρκεια των αποκριών. Σε άλλα νησιά του Αιγαίου (όπως Άνδρο, Τήνο) εορτάζεται άλλες εποχές του χρόνου.

Υποδομές Επεξεργασία

Εκπαίδευση Επεξεργασία

  • Ολοήμερο 2θέσιο Νηπιαγωγείο
  • Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο.[74] Για ιστορικούς λόγους να αναφέρουμε ότι το πρώτο δημοτικό σχολείο ήταν το «Σχολείο Αρρένων Φιλωτίου» που ιδρύθηκε 1838.[75]
  • Επαγγελματικό Λύκειο (ΕΠΑ.Λ). Το κτιριακό συγκρότημα στεγάζει σύγχρονες αίθουσες διδασκαλίας & εργαστήρια. Ενδεικτικά οι τομείς που λειτούργησαν για το σχολικό έτος 2016-2017 ήταν:[76][77]
  1. Πληροφορικής
  2. Μηχανολογίας
  3. Ηλεκτρολογίας, Ηλεκτρονικής και Αυτοματισμού
  4. Δομικών έργων, Δομημένου Περιβάλλοντος και Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού
  5. Διοίκησης και Οικονομίας
  6. Γεωπονίας, Τροφίμων και Περιβάλλοντος
  7. Υγείας Πρόνοιας και Ευεξίας
  • Ειδικό Επαγγελματικό Γυμνάσιο Λύκειο Νάξου. Λειτούργησε για πρώτη φορά τη σχολική χρονιά 2007-2008 με την ονομασία Τ.Ε.Ε. Ειδικής Αγωγής Α’ βαθμίδας Νάξου. Καλύπτει τους ακόλουθους τομείς και ειδικότητες:[78]
  1. Γεωπονίας, Τεχνολογίας τροφίμων και Διατροφής με ειδικότητα: Τεχνικός Ανθοκομίας και Αρχιτεκτονικής Τοπίου.
  2. Ηλεκτρολογίας, Ηλεκτρονικής και Αυτοματισμού με ειδικότητα: Τεχνικός Ηλεκτρολογικών Συστημάτων, Εγκαταστάσεων και Δικτύων.
  3. Μηχανολογίας με ειδικότητα: Τεχνικός Μηχανικός Θερμικών Εγκαταστάσεων και Μηχανικός Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου.

Υγεία Επεξεργασία

  • Πολυδύναμο Περιφερειακό Ιατρείο (ΠΠΙ), το οποίο υπάγεται στο Γενικό Νοσοκομείο – Κέντρο Υγείας Νάξου και διαθέτει δύο αγροτικούς ιατρούς. Στην περιοχή ευθύνης του υπάγεται και το χωριό Δανακός.[79]
  • Οδοντιατρείο.
  • Φαρμακείο.

Άλλα Επεξεργασία

  • Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών για την εξυπηρέτηση των δημοτών του Δήμου Δρυμαλίας.[80]
  • Γραφείο ΕΛΤΑ με Ταχυδρομικές και Courier Υπηρεσίες.

Πολιτισμός - Αθλητισμός Επεξεργασία

Στο χωριό υπάρχει έντονη πολιτιστική και αθλητική δραστηριότητα. Διαθέτει :

  • Το «Πολιτιστικό Κέντρο του Συλλόγου Φιλωτιτών», όπου συχνά φιλοξενούνται ποικίλες εκδηλώσεις (ομιλίες, διάφορες εκθέσεις, κ.ά.)(37°03′9.2″N 25°29′51.2″E / 37.052556°N 25.497556°E / 37.052556; 25.497556). Ο «Συλλόγος Φιλωτιτών» εκτός των άλλων έχει έντονη δραστηριότητα στη διατήρηση των παραδόσεων και εθίμων.[81][82]
  • Δανειστική βιβλιοθήκη, που ιδρύθηκε το 2005, με δωρεά 4.500 τόμων-βιβλίων, από τον υπουργό κ. Γεώργιο Ανωμερίτη, προσωπική προσφορά στον τόπο καταγωγής του πατέρα του, η οποία συνεχώς εμπλουτίζεται.[83] Υπό την αιγίδα της βιβλιοθήκης και του Πολιτιστικού Κέντρου, λειτουργεί «Κινηματογραφική Λέσχη» καθώς και «Λέσχη Ανάγνωσης Βιβλίου», στα πλαίσια των οποίων καλούνται συγγραφείς και ποιητές για να συζητήσουν για τα βιβλία τους και προβάλλονται επιλεγμένες κινηματογραφικές ταινίες για μικρούς και μεγάλους.[84]
  • Διαθέτει το αθλοθέατρο «Μανώλης Ιακ. Ψαρράς» κατάλληλο για αθλητικές και κυρίως καλλιτεχνικές εκδηλώσεις (37°03′21″N 25°29′35″E / 37.05583°N 25.49306°E / 37.05583; 25.49306).[85]
  • Σύλλογο Γυναικών Φιλωτίου «Παναγία η Φιλωτίτισσα», ο οποίος στεγάζεται στο παλιό ελαιοτριβείο της εκκλησίας (37°03′9.3″N 25°29′55.2″E / 37.052583°N 25.498667°E / 37.052583; 25.498667) και εκτός των άλλων δραστηριοποιείται στην παραγωγή τοπικών παραδοσιακών προϊόντων, όπως γλυκά του κουταλιού.[86][87]
  • Μουσείο Ελληνικών Νομισμάτων «Νικόλα Μουστάκη», που φιλοξενείται σε κτίριο που αναπαλαιώθηκε για αυτό τον σκοπό (37°02′58.5″N 25°29′47.9″E / 37.049583°N 25.496639°E / 37.049583; 25.496639). Εκτίθενται κέρματα και χαρτονομίσματα που κυκλοφόρησαν στους νεότερους χρόνους στην Ελλάδα και την Κύπρο, καθώς και αντίγραφα αρχαίων νομισμάτων.[88]
  • Στα σοκάκια[Σημ 8] της πλατείας του «Φασολά», που παλιά ήταν γειτονιά με επαγγελματίες, έχουν διαμορφωθεί κατάλληλα δύο χώροι όπου φιλοξενούνται ένα «παραδοσιακό κουρείο»[89] και ένα «παραδοσιακό σιδηρουργείο»[90], όπως αυτά ήταν πριν πολλές δεκαετίες.[91]
  • Από το 1952 έχει ιδρυθεί ο Αθλητικός Μορφωτικός Σύλλογος Φιλωτίου Νάξου «Ο Ζεύς» (Α.Μ.Σ. Φιλωτίου), που συντηρεί μεταξύ άλλων ποδοσφαιρική ομάδα με δικό της γήπεδο και έδρα στην είσοδο του χωριού (37°03′20.6″N 25°29′46.9″E / 37.055722°N 25.496361°E / 37.055722; 25.496361), καθώς και τμήματα στίβου και βόλεϊ.[92][93]

Περιφέρεια Φιλωτίου Επεξεργασία

Η περιφέρεια του χωριού καταλαμβάνει μέρος της κεντρικής και κυρίως της νότιας Νάξου, με πλούσια κτηνοτροφική, αγροτική και τα τελευταία χρόνια, τουριστική ανάπτυξη. Οι γνωστότερες τοποθεσίες (με αλφαβητική σειρά) είναι : Αγκαθούρα, Αϊ-Θεός, Αϊ-Σώζος,[94] Αϊ-(Σ)Τρύφωνας,[95] Ανάκια, Απλίκια, Αργιά, Αργιοβέσσα, Αρχατός,[96] Ατζέου, Ατσιμαούρου,[97] Βαθιά Πηγάδια, Βάνα, Γιαλλούς,[98] Δίστομο, Θεού Κάμπος, Θάλη, Καλαντός, Κάμινος, Κρινιά, Λεβγάσα, Μαραθός, Καυκάρα του Μαστοράκη, Μαυροπέτρι, Μεσκουλιά, Μικράργια,[99] Μνιού,του Παπά το πηγάδι, Πελαή, Πεταλιά, Πέτινος, Πετρώνιας, Ρίνα,[100] Σπεδό, Σταυρός, Τσοίος, Φηώντας, Φυρρό Χωράφι, Χωράφες, Χείμαρρος.[101] Από τις οποίες αξίζει να να ξεχωρίσουμε :

  • Τα Αργιά ή Αριά, πολύ κοντά στο Φιλώτι ξεχωρίζουν, λόγω της ιστορίας τους, του φυσικού κάλους της περιοχής και της «σπηλιάς του Ζα» που φέρεται να έχει ανθρώπινη δραστηριότητα από τη νεολιθική εποχή.
Δείτε επίσης: Αργιά (Φιλώτι Νάξου)
  • Τον Χείμαρρο, με τον ομώνυμο «πύργο του Χειμάρρου», κτίσμα των ελληνιστικών χρόνων (4ος-3ος αι.π.Χ). Στην περιοχή έχει βρεθεί προϊστορικό νεκροταφείο.[48]
    Δείτε επίσης: Πύργος Χειμάρρου
  • Τον Καλαντό με τον ομώνυμο όρμο, ιστορικό επίνειο του Φιλωτιού και της γύρο περιοχής.
Δείτε επίσης: Καλαντός
  • Τα Απλίκια, που τα παλαιότερα χρόνια είχαν πολύ πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Μέχρι και τον 17ο αιώνα ζούσαν στα Απλίκια, όπως και σε άλλες περιοχές της Νάξου, ελάφια και συνηθιζόταν το κυνήγι τους από τους ντόπιους ευγενείς ή από τους περαστικούς αξιωματούχους. Εκείνη την εποχή ο Γάλλος περιηγητής Ζαν ντε Τεβενό αναφέρει ότι στην περιοχή των Απλικιών υπήρχαν πολλά έλη και ψαρεύονταν τεράστιες ποσότητες χελιών.[102][103][104]
  • Η Αργιοβέσσα. Εικάζεται η ονομασία να προέρχεται από τη λέξη «αρία», που ήταν ένα είδος βελανιδιάς, και τη «βήσσα» (σε ιωνική προφορά γίνεται «βέσσα»), που σημαίνει φαράγγι. Στην περιοχή υπήρχε αγροτοποιμενικός οικισμός από τα προϊστορικά χρόνια.[48]
  • Σπεδός, παραλιακή περιοχή της νότιας Νάξου, στην οποία έχουν βρεθεί ειδώλια της πρώιμης κυκλαδικής περιόδου (3200 -2000 π.Χ.).[105] Μάλιστα από τα χαρακτηριστικά αυτών των ειδωλίων έχει ονομαστεί κατηγορία που λέγεται «παραλλαγή Σπεδού».[106][107][108]

Κοινότητα Φιλοτίου Επεξεργασία

Η κοινότητα συστάθηκε στις 31 Αυγούστου 1912 με την απόσπαση του οικισμού Φιλότιον από το δήμο Τραγαίας και τον ορισμό του ως έδρα της κοινότητας. Λειτούργησε ως την κατάργησή της, το 1997[109]

Όνομα (γεννήθηκε-πέθανε) Από Έως Σημειώσεις
? (πρόεδροι της Κοινότητας) 1912 1975
Ιωάννης Μιχ. Ψαρράς (19??-1978) 1975 Ιούλιος 1978 Αιρετός. Πέθανε εν ενεργεία στην Αθήνα και κηδεύτηκε στο Φιλότι στις 26 Ιουλίου 1978.[110]
Δεμενέος Προμπονάς 1978 1982 Νικητής των εκλογών του 1978 με ποσοστό 52,2%.[111]
Γρηγόριος Θεωνάς 1983 1986 Κέρδισε τις εκλογές του 1982 με ποσοστό 38,6%.[111]
Νικόλαος Βασιλάκης 1987 1998 Υπηρέτησε τρεις θητείες ως την κατάργηση της κοινότητας. Εξελέγη για τελευταία φορά με ποσοστό 67% το 1994.[111]

Πρόσωπα Επεξεργασία

Συλλογή φωτογραφιών Επεξεργασία

  •  
    Πανόραμα
  •  
    Το Φιλώτι από τους πρόποδες του βουνού Ζα
  •  
    Γενική ΝΑ. άποψη του Φιλωτιού Νάξου, στο βάθος δεξιά διακρίνεται η Μονή, ενώ στο βάθος αριστερά, μέρος από το Χαλκί.
  •  
    Παναγιά η Φιλωτίτισσα
  •  
  •  
  •  
  •  
    Από αριστερά Άγ.Ειρήνη, Άγ.Γεώργιος και πάνω δεξιά στην κορυφή του λόφου ο Άι Γιάννης

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Σημειώσεις Επεξεργασία

  1. ↑ Στα επίσημα έγραφα συναντούμε κυρίως τη γραφή «Φιλότιον, το», όπως στην τελευταία απογραφή του 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα :0.
  3. ↑ Λίγα χρόνια μετά το 1207 που κατέλαβε τη Νάξο ο Δούκας Μάρκος Σανούδος τη χώρισε σε 56 τοπαρχίες και τη μοίρασε στους δικούς του ανθρώπους.
  4. ↑ Ευρήματα της νεότερης νεολιθικής εποχής (4300 - 3200 π.Χ.), από τη σπηλιά του Ζα, εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάξου.
  5. ↑ Η Νάξος οργανώθηκε σε τρεις κοινότητες: α) το Κάστρο (όπου ζούσαν οι Βενετοί), β) ο Μπούργκος (όπου ζούσε η μπουρζουαζία) και γ) η Κοινότητα των Χωριών (όπου ανήκαν οι κάτοικοι του υπόλοιπου νησιού).
  6. ↑ Η πλατεία του Λαχαναριού υπήρξε η κεντρική πλατεία του χωριού μέχρι και τα μέσα του 20ου αι. οπότε άρχισε να αναπτύσσεται η "Γέφυρα", η πλατεία στον αυτοκινητόδρομο.
  7. ↑ δουλοπάροικος = καλλιεργητής κατά το Μεσαίωνα που ήταν εξαρτημένος από τη γη που καλλιεργούσε και δεν μπορούσε να απομακρυνθεί από αυτήν· διέφερε από τον δούλο κατά το ότι δεν αποτελούσε ο ίδιος προσωπικά ιδιοκτησία ενός άλλου ανθρώπου, αλλά αν πουλιόταν η γη που καλλιεργούσε, μεταβιβαζόταν μαζί της και αυτός στον νέο κύριο (ή εδώ)
  8. ↑ σοκάκι = στενό δρομάκι ανάμεσα σε κτίσματα (ή εδώ)

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ (Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
  2. ↑ «Epar.Od. Naxou-Apiranthou to Sokratous Papavasiliou». Epar.Od. Naxou-Apiranthou to Sokratous Papavasiliou (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2018. 
  3. ↑ 3,0 3,1 «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10848 (σελ. 374 του pdf), και σε μορφή Excel «Πίνακας αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ Πληθυσμού-Απογραφής 2011» στην ιστοσελίδα της ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 24/11/2017. Ανακτήθηκε 09/01/2018.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Μιχάλης Σταματέλος, βλ.βιβλ.πηγές τομος 3, σελ 378
  5. ↑ Αντώνης Γ. Τζιώτης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.18 γράφει "Εκεί δίπλα στο νερόμυλο ο Νικόλαος Στεφ. Ψαρράς, ο Νικόλας του Στεφανάκη φύτεψε ένα πλατανάκι το 1912 με τη βοήθεια των παιδιών του Δημοτικού Σχολείου. Ο Νικόλας ήταν μαραγκός."
  6. ↑ Αντώνης Γ. Τζιώτης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.18, 21
  7. ↑ «ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΝΑΞΟY» από old.domiki.gr. Αρχειοθετήθηκε 01/09/2018. Ανακτήθηκε 31/08/2018.
  8. ↑ «ΦΕΚ-504Δ-14/06/1988» από αναζήτηση ΦΕΚ Αρχειοθετήθηκε 2018-08-29 στο Wayback Machine.. Ανακτήθηκε 31/08/2018.
  9. ↑ 9,0 9,1 Ησαΐας Ιωάννης, βλ. βιβλ.πηγές σελ.38
  10. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ. βιβλ.πηγές σελ.38-39
  11. ↑ Οικονομίδης Δ, "Φιλότι, Φιλώτει ή Φιλώτι;", Εφημ. Φως Παροναξίας αρ.φ.32 Αθήνα 1/1/1935 σελ.2
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Ησαΐας Ιωάννης, βλ. βιβλ.πηγές σελ.39
  13. ↑ 13,0 13,1 "Μετά ταύτα ο Δουξ διήρεσε την Νάξον εις 56 τοπαρχίας", αναφέρει ο Grimaldi, "και τας έδωσε εις τους ευγενείς να τας διοικούν. Υποσημειούμεν τα ονόματα των τοπαρχιών ων αι περισσότεραι διεφύλαξαν τα αρχαία των ονόματα" συνεχίζει, και παραθέτει κατά σειρά τις 56 τοπαρχίες ως εξής. (Διατηρώ την ορθογραφία του κειμένου του): Στιλίδα,Πολύχνι,Αβολιαντίς, Όσκελος, Σιδηρόπετρα, Αγιασσώ, Τάλι, Μεγάλη Βίγλα, Σιάγριον, Τρίπος, Κεχριές, Εβριακές, Αρχατός, Μαραθός, Αργία, Μικρά Αργία, Ετέρα Αργία, Δαμαριώνας, Απλύκι, Έτερο Απλύκι, Πάνορμος, Χείμαρος, Ανάκια, Χαλάδρι,Καλοστοιχιά, Φωτοδότης, Μυρσίνη, Λάκος, Δρύς, Αγία Κυριακή, Αμόμαξη, Βόθροι, Μέση, Κωμιακή, Αγία, Κανά, Σκιπώνοι, Χαράδρα, Άγιον Πνεύμα, Γραβούτις, Κινήδαρος, Κεραμωτή, Συμέρονες, Φανάρη, Φανίλια, Φιλότης, Αμελαθειού, Ράχη, Φλεριό, Απάνω Κάστρο, Μέλαναις, Μεγάλαις Πέτραις, Άγιος Δημήτριος, Άγιος Μάμμας, Κοράκια, Ξηρόκαμπος. Το κείμενο αυτό του Grimaldi παρατίθεται σε παραρτήματα (σελ. 122-125) με το γενικό τίτλο "Extracts from Authorities" του βιβλίου του John Fotherigham "Marco Sanudo Conqueror of the Archipelago", Oxford Press 1915. Η "Ιστορία της Νάξου" του Grimaldi υπάρχει μόνο χειρόγαφη και γράφτηκε το αργότερο το 1870 (με πιθανότερο το 1840). Ανακτήθηκε 17/09/2018.
  14. ↑ «Από μία γραπτή αφιέρωση του 1309 στο ναό του Θεολόγου "στ' Αφικλή" Απειράνθου μαθαίνουμε το εθνικό "Φιλωτίτισσα" και συμπεραίνουμε την ύπαρξη του οικισμού Φιλώτι από τις αρχές του 14ου αιώνα». www.naxostravelservices.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2017. 
  15. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ. βιβλ.πηγές σελ.40
  16. ↑ 16,0 16,1 «ΦΕΚ Α4/1835» σελ. 31 και 38 (σελ. 3 και 10 του pdf ) από ΕΕΤΑΑ. Δημοσιεύθηκε 26 Φεβρ.1835. Αρχειοθετήθηκε 08/03/2018. Ανακτήθηκε 27/02/2018.
  17. ↑ «Πληθυσμός 1879», Μέρος τρίτον σελ. 97 (σελ. 182 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 25/04/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
  18. ↑ «Πληθυσμός: απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889», σελ. 110 (σελ. 133 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 07/11/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
  19. ↑ «Στατιστικά αποτελέσματα της απογραφής του πληθυσμού κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896», σελ. 125 (σελ. 232 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 07/11/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
  20. ↑ «Στατιστικά αποτελέσματα της γενικής απογραφής του πληθυσμού κατά την 27 Οκτωβρίου 1907», σελ. 409 (σελ. 412 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 07/11/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
  21. ↑ «Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος κατά την απογραφή της 19 Δεκεμβρίου 1920», σελ. 183 (σελ. 204 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 07/06/2015. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
  22. ↑ "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια", Δρανδάκης 2η έκδοση τόμος 24.
  23. ↑ «Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 15-16 Μαϊου 1928», σελ. 217 (σελ. 237 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 4/3/2016. Ανακτήθηκε 8/1/2018.
  24. ↑ «Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940», σελ. 244 (σελ. 268 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 25/4/2017. Ανακτήθηκε 8/1/2018.
  25. ↑ «Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογαφήν της 7ης Απριλίου 1951», σελ. 121 (σελ. 121 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 4/3/2017. Ανακτήθηκε 8/1/2018.
  26. ↑ «Αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού - κατοικιών της 19ης Μαρτίου 1961», Πίνακας 1, σελ. 276 (σελ. 346 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 6/3/2017. Ανακτήθηκε 8/1/2018.
  27. ↑ «Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971», σελ. 115 (σελ. 115 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 24/10/2014. Ανακτήθηκε 8/1/2018.
  28. ↑ «Αποτελέσματα απογραφής πληθυσμού - κατοικιών της 5ης Απριλίου 1981», σελ. 449 (σελ. 449 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 8/1/2018. Ανακτήθηκε 8/1/2018.
  29. ↑ 29,0 29,1 «Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 17ης Μαρτίου 1991 κατά νομούς, επαρχίες, δήμους, κοινότητες και οικισμούς», σελ. 149 (σελ. 151 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 20/08/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
  30. ↑ 30,0 30,1 «Απογραφή πληθυσμού - κατοικιών της 18ης Μαρτίου 2001», σελ. 269 και 417 (σελ. 271 και 419 του pdf), από ΕΛΣΤΑΤ. Αρχειοθετήθηκε 29/07/2017. Ανακτήθηκε 08/01/2018.
  31. ↑ «Πίνακας αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ Πληθυσμού κατά αστικότητα, ορεινότητα, έκταση», αρχείο Excel από ΕΣΤΑΤ.
  32. ↑ (Αγγλικά) "This village is the largest in population (and in area, too-Y.N.) on the island.". Nakamura, Yoshikazu. (July 1979) σελ. 18 (σελ. 2 του pdf)
  33. ↑ «1835 σχηματισμός Δήμων Νάξου» από orinosaxotis.blogspot.gr. Δημοσιεύθηκε 02/01/2015. Αρχειοθετήθηκε 09/03/2018. Ανακτήθηκε 09/03/2018.
  34. ↑ «Η τοπική αυτοδιοίκηση κι η ιστορία της»από sagri.gr. Αρχιοθετήθηκε 11/10/2013. Ανακτήθηκε 28/09/2007.
  35. ↑ «ΦΕΚ 22Α 18/12/1840» σελ. 104 και 115 (σελ. 2 και 13 του pdf), από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 27/2/2018. Ανακτήθηκε 27/2/2018.
  36. ↑ «ΦΕΚ 261Α 31/8/1912» σελ. 1514 (σελ. 2 του pdf), από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 16/06/2012. Ανακτήθηκε 27/02/2018.
  37. ↑ «1912 σχηματισμός των κοινοτήτων της Νάξου» από orinosaxotis.blogspot.gr. Δημοσιεύθηκε 25/10/2015. Αρχειοθετήθηκε 19/03/2018. Ανακτήθηκε 19/03/2018.
  38. ↑ «ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010», από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 27/2/2018. Ανακτήθηκε 27/2/2018
  39. ↑ «ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997»σελ. 8815 (σελ. 27 του pdf ), από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 30/03/2017. Ανακτήθηκε 27/02/2018.
  40. ↑ «ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010»σελ. 1791 (σελ. 7 του pdf ), από ΕΕΤΑΑ. Αρχειοθετήθηκε 27/02/2018. Ανακτήθηκε 27/02/2018.
  41. ↑ «Τα δεδομένα της φάσης Καστριού στο Σπήλαιο του Ζα στη Νάξο». Ανασκαφή. 03 Οκτωβρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Οκτωβρίου 2017. https://web.archive.org/web/20171026053449/http://anaskafi.blogspot.com/2014/11/blog-post_3.html. Ανακτήθηκε στις 2017-12-15. 
  42. ↑ «Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Σπήλαιο Ζα». odysseus.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Δεκεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2017. 
  43. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ. βιβλ.πηγές σελ.36
  44. ↑ Ψαρράς Εμμ. Στέφανος, βλ.βιβλ.πηγές σελ.22
  45. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.35-36
  46. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ. πηγές σελ.20
  47. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ. πηγές σελ.23
  48. ↑ 48,0 48,1 48,2 Ησαΐας Ιωάννης, βλ. βιβλ.πηγές σελ.37
  49. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.75-75
  50. ↑ 50,0 50,1 Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.46
  51. ↑ (Αγγλικά) «A tour through time» από naxosisland.eu. Αρχειοθετήθηκε 13/02/2018. Ανακτήθηκε 16/12/2018.
  52. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.38-40
  53. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, σελ. 78-79
  54. ↑ Αντώνης Γ. Τζιώτης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.82
  55. ↑ «η παράδοση για την καταστροφή των Αργιών στο Φιλώτι της Νάξου». orinosaxotis.blogspot.gr. 12 Φεβρουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2017. 
  56. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ. πηγές σελ.24
  57. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.47
  58. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.41
  59. ↑ «Ο πύργος των Barozzi στο Φιλώτι Νάξου» από orinosaxotis.blogspot.com. Δημοσιεύθηκε 31/07/2015. Αρχειοθετήθηκε 15/12/2018. Ανακτήθηκε 15/12/2018.
  60. ↑ 60,0 60,1 Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.42
  61. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.48-49
  62. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, σελ. 79
  63. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.42,46,48
  64. ↑ 64,0 64,1 64,2 Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ.πληγές σελ.43
  65. ↑ 65,0 65,1 Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.82
  66. ↑ 66,0 66,1 Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.51
  67. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, σελ.51-53
  68. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, σελ.80
  69. ↑ Ησαΐας Ιωάννης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.84-85
  70. ↑ «Η Παναγία η Φιλοτίτισσα μέχρι το 1718» από orinosaxotis.blogspot.com. Δημοσιεύθηκε 15/08/2017. Αρχειοθετήθηκε 15/12/2018. Ανακτήθηκε 15/12/2018.
  71. ↑ Ιωάννης Νουχάκης, 1901, βλ. βιβλ.πηγές σελ. 823.
  72. ↑ (Αγγλικά) "The inhabitants' main professions are agriculture and stockbreeding". Nakamura, Yoshikazu. (July 1979), βλ. βιβλ. πηγές σελ. 17 (σελ. 2 του pdf).
  73. ↑ «Χοιροσφάγια στο Φιλώτι (Τσικνοπέμπτη 16/02)». Naxos Press | Η ολοκληρωμένη ηλεκτρονική εφημερίδα Νάξου, Μικρών Κυκλάδων, Κυκλάδων. 2017-02-15. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-12-17. https://web.archive.org/web/20181217172004/https://www.naxospress.gr/arthro/exodos/hoirosfagia-sto-filoti-tsiknopempti-1602. Ανακτήθηκε στις 2017-12-21. 
  74. ↑ «Δημοτικό Σχολείο Φιλωτίου». blogs.sch.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2017. 
  75. ↑ «Το Δημοτικό Σχολείο Αρρένων στο Φιλώτι Νάξου από το 1838 έως το 1846». tofiloti.blogspot.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2017. 
  76. ↑ «Home». 1epal-naxou.kyk.sch.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2017. 
  77. ↑ «Συνεχίζονται οι εγγραφές στο ΕΠΑΛ Νάξου». Naxos Press | Η ολοκληρωμένη ηλεκτρονική εφημερίδα Νάξου, Μικρών Κυκλάδων, Κυκλάδων. 2016-09-04. https://www.naxospress.gr/arthro/paideia/synehizontai-oi-eggrafes-sto-epal-naxoy. Ανακτήθηκε στις 2017-12-16. 
  78. ↑ «Ειδικό Επαγγελματικό Γυμνάσιο - Λύκειο Νάξου». Ειδικό Επαγγελματικό Γυμνάσιο - Λύκειο Νάξου. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2017. 
  79. ↑ «Γενικό Νοσοκομείο - Κέντρο Υγείας Νάξου». www.naxoshospital.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2017. 
  80. ↑ "ΚΕΠ ΔΗΜΟΥ ΝΑΞΟΥ & ΜΙΚΡΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ". Αρχειθετήθηκε 2018-09-07. Ανακτήθηκε 2018-12-17.
  81. ↑ «....το Πολιτιστικό Κέντρο του Συλλόγου Φιλωτιτών, όπου στεγάζεται η Βιβλιοθήκη Ανωμερίτη, η Κινηματογραφική Λέσχη καθώς και η Λέσχη Ανάγνωσης Βιβλίου.». Φιλώτι από naxos.gr. Αρχειοθετήθηκε 20/12/2018. Ανακτήθηκε 20/12/2018.
  82. ↑ Επίσημος ιστοχώρος του συλλόγου. «ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΤΙΤΩΝ ΝΑΞΟΥ». e-filoti.blogspot.com. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2018. 
  83. ↑ Αντώνης Γ. Τζιώτης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.18
  84. ↑ «Βιβλιοθήκη Ανωμερίτη - Φιλώτι - Νάξος». www.biblioanom.gr. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2017. 
  85. ↑ Αντώνης Γ. Τζιώτης, βλ. βιβλ.πηγές σελ.15
  86. ↑ «Νάξος Σύλλογοι». www.naxosislandinfo.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2017. 
  87. ↑ Νάξος και Μικρές Κυκλάδες - Φιλώτι[νεκρός σύνδεσμος].
  88. ↑ «Συλλογή Ελληνικών Νομισμάτων» από mynaxos.gr. Δημοσιεύθηκε Μάιο 2018. Αρχειοθετήθηκε 20/12/2018. Ανακτήθηκε 20/12/2018.
  89. ↑ Το παραδοσιακό κουρείο στο Φιλώτι
  90. ↑ Το παραδοσιακό σιδηρουργείο του 19ου αιώνα στο Φιλώτι
  91. ↑ Ελεύθερη είσοδος στα μουσεία του Φιλωτίου[νεκρός σύνδεσμος]
  92. ↑ «Λεπτομέρειες Οργανισμού ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΟΤΙΟΥ ΝΑΞΟΥ ΖΕΥΣ». mef.diavgeia.gov.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2017. 
  93. ↑ «Αρχική - filotiaof.gr». www.filotiaof.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2017. 
  94. ↑ Δορυφορική εικόνα της παραθαλάσσιας περιοχής του ναού του Αγίου Σώζου από "χάρτες google".
  95. ↑ Δορυφορική εικόνα της περιοχής και του ναού του Αγ.Τρύφωνα από "χάρτες google".
  96. ↑ Δορυφορική εικόνα της περιοχής Αρχατού και του παλιού ναού της Παναγίας από "χάρτες google".
  97. ↑ Δορυφορική εικόνα της περιοχής και του ναού της Αγ.Μαρίνας από "χάρτες google".
  98. ↑ Δορυφορική εικόνα της περιοχής Γιαλλούς με το εκκλησάκι της Παναγίας από "χάρτες google".
  99. ↑ Δορυφορική εικόνα των Μικραργιών και του βυζαντινού ναού του Αγ.Ευσταθίου από "χάρτες google".
  100. ↑ Δορυφορική εικόνα της παραθαλάσσιας περιοχής Ρίνας από "χάρτες google".
  101. ↑ Αντώνης Γ. Τζιώτης, βλ. βιβλ.πηγές τελευταία σελίδα
  102. ↑ Αντώνης Γ. Τζιώτης, βλ.βιβλ.πηγή σελ.123-124
  103. ↑ «Τα ελάφια της Νάξου | iHunt». www.ihunt.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2017. 
  104. ↑ «τα ελάφια της Νάξου του Ολλανδού ιστορικού Ben Slot». orinosaxotis.blogspot.gr. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2017. 
  105. ↑ Δορυφορική εικόνα της παραθαλάσσιας περιοχής του Σπεδού από "χάρτες google".
  106. ↑ «Κυκλαδικά ειδώλια (Α' μέρος)». www.gistor.gr. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2017. 
  107. ↑ Πρωτοκυκλαδικά ειδώλια[νεκρός σύνδεσμος]
  108. ↑ «Κεφαλή ειδωλίου παραλλαγής Σπεδού | Museum of Cycladic Art». www.cycladic.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2017. 
  109. ↑ «ΕΕΤΑΑ-Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Α.Ε.». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2020. 
  110. ↑ Τα Νέα, φύλλο 28ης Ιουλίου 1978, σελ. 11.
  111. ↑ 111,0 111,1 111,2 «Διοικητικές Μεταβολές Δήμων και Κοινοτήτωνwebsite=ΕΕΤΑΑ». Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2020. 
  112. ↑ «Γεώργιος B. Δεμενόπουλος ο εκ Φιλωτίου Νάξου βαλκανιομάχος έφεδρος ανθυπολοχαγός». tofiloti.blogspot.gr. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2017. 
  113. ↑ Αντώνης Γ. Τζιώτης, βλ.βιβλ.πηγές σελ.17

Βιβλιογραφικές πηγές Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Φιλώτι_Νάξου&oldid=10420795"