Φραγκίσκος ντε Βιτόρια

Ο Φραγκίσκος ντε Βιτόρια ή Φρανθίσκο ντε Βιτόρια (Francisco de Vitoria), (1488-12 Αυγούστου 1546) ήταν Ισπανός θεολόγος νομομαθής μοναχός, από τους σημαντικότερους της Ισπανίας. Έμεινε περισσότερο γνωστός με αφορμή το πολιτικό γεγονός της εποχής του που ήταν ο πόλεμος της Ισπανίας για την κατάκτηση της Αμερικής. Τότε άσκησε δριμεία κριτική αλλά και πολεμική ενάντια στις αγριότητες που επιχειρούσαν οι Ισπανοί στην προσπάθειά τους να καθυποτάξουν τους ιθαγενείς του Νέου Κόσμου.

Φραγκίσκος ντε Βιτόρια
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1480 Μπούργος
Θάνατος	12  Αυγούστου 1546 Σαλαμάνκα
Χώρα πολιτογράφησης	Βασίλειο της Καστίλλης
Θρησκεία	Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
Θρησκευτικό τάγμα	Τάγμα των Δομινικανών
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ισπανικά λατινική γλώσσα
Σπουδές	Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συγγραφέας φιλόσοφος διδάσκων πανεπιστημίου οικονομολόγος νομικός
Εργοδότης	Πανεπιστήμιο του Βαγιαδολίδ (1523–1526) Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα (από 1526)
Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφία

Ο Φραγκίσκος ντε Βιτόρια γεννήθηκε το 1488 στη Βιτόρια της Ισπανίας εξ ου και το προσωνύμιό του. Έγινε δομινικανός και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού όπου και ανέλαβε αργότερα καθηγητής. Το 1523, μετά από 16 χρόνια παραμονής του εκεί, επέστρεψε στην Ισπανία και ανέλαβε να διδάξει στο Βαγιαδολίδ, όπου έδρευε η Διοίκηση των Αποικιών. Εκεί πρωτοασχολήθηκε με το θέμα της αποικιοκρατικής ηθικής. Τρία χρόνια αργότερα εκλέχθηκε από τους ενθουσιασμένους μαθητές του για την πανεπιστημιακή έδρα της θεολογίας στη Σαλαμάνκα. Από τη νέα θέση αυτή ο Βιτόρια άρχισε ν' ασκεί κριτική και να καυτηριάζει τον πόλεμο που είχε μόλις ξεσπάσει μεταξύ Ισπανίας και Γαλλίας, υποστηρίζοντας πως κατάληξή της σύρραξης αυτής θα είναι η κατάρρευση του Χριστιανισμού, ελέγχοντας ταυτόχρονα και τον κλήρο για πλημμελή κοινωνική δράση.

Την εποχή εκείνη ο ιστοριογράφος Σεπουλβέντα (Sepulventa), υποστήριζε πως είναι δίκαιος ο πόλεμος των Ισπανών εναντίον των ιθαγενών ινδιάνων της Αμερικής επειδή αρνούνταν να ασπαστούν τη χριστιανική θρησκεία και ότι πρόκειται για λαό κατώτερης φύσης. Ο Βιτόρια αμφισβήτησε έντονα το δίκαιο αυτό, που ως μοναχός δεν μπορούσε να αποδώσει δίκαιο σ' αυτόν όποια και αν ήταν η πρόφαση έστω και κατά ειδωλολατρών. Στην αρχή αμφισβήτησε το δικαίωμα του Πάπα να προσφέρει σε ηγεμόνες κυριαρχία σε ιθαγενείς πρωτόγονους που δεν πίστευαν σ΄ αυτόν, αποδεχόμενος όμως μόνο την καθαρά ιεραποστολική δράση προς αυτούς.

Επ΄ αυτών ο Βιτόρια έκανε πολλές ομιλίες και συνέγραψε μελέτες τις οποίες αργότερα μετά τον θάνατό του εξέδωσαν οι μαθητές του, το 1557, με τον τίτλο "Relectiones Theologiae" (Θεολογικές Ανακεφαλαιώσεις).

Οι απόψεις του

Ο Βιτόρια με τις παραπάνω παραδόσεις του αναθέρμανε στη πραγματικότητα τις μελέτες του Θωμά Ακινάτη που ανέπτυξε με ιδιαίτερο ζήλο και πάθος κερδίζοντας τον ενθουσιασμό των μαθητών του με τους οποίους και διατηρούσε άριστες σχέσεις. Γενικά ήταν ενάντιος του επιθετικού πολέμου, όχι όμως κατά του αμυντικού, για την αποκατάσταση αδικίας. Χαρακτηριστικό πάντως ήταν ότι οι κριτικές του απευθύνονταν προς τους ηγεμόνες της εποχής του, συνιστώντας τους μετριοπάθεια, αναγνώριση δικαιωμάτων των πολιτών και προκαλώντας τους να συνειδητοποιούν τις ευθύνες τους. Η δε φήμη του σε τέτοια θέματα ήταν πολύ μεγάλη αν ληφθεί υπόψη ότι τακτικά οι Βασιλείς της Ισπανίας τον συμβουλεύονταν σε διάφορα ζητήματα. Μάλιστα λέγεται πως για μια σειρά μαθημάτων που έδωσε για τον γάμο, αφορμή ήταν η αναζήτηση της γνώμης του από την Αυτοκράτειρα, το 1530, για το διαζύγιο του Βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκου Η΄. Επίσης και ο Πρίγκιπας Φίλιππος (ο μετέπειτα Βασιλιάς Φίλιππος Β' της Ισπανίας) τον είχε καλέσει επίσημα στη Σύνοδο του Τριδέντου, την οποία δεν αποδέχθηκε προαισθανόμενος τον θάνατό του, που επήλθε στις 12 Αυγούστου του 1546.

Σε χιλιάδες προσδιορίζεται ο αριθμός των φοιτητών και πανεπιστημιακών ακροατών του, εκ των οποίων 24 έγιναν διάδοχοί του πανεπιστημιακοί καθηγητές, τόσο στο Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα όσο και σε άλλα Πανεπιστήμια. Ο Φραγκίσκος Βιτόρια θεωρείται ένας εκ των δύο "Προδρόμων" και θεμελιωτών του Διεθνούς Δικαίου, και περισσότερο κατά το "Δίκαιο των Εθνών" (Jus Gentium).

Διδασκαλία του Βιτόρια

Με τις διδασκαλίες του ο Βιτόρια, όπως αναφέρεται στο έργο «Θεολογικές Ανακεφαλαιώσεις», επέφερε τις ακόλουθες χαρακτηριστικές επί Δικαίου καινοτομίες, όπως συνοψίζονται παρακάτω, για τις οποίες και δικαιολογημένα θεωρήθηκε πρόδρομος του Διεθνούς Δικαίου:

1. Το κράτος θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως κοινότητα αυτάρκης, με δικό του έδαφος, λαό και οργάνωση. Οι Ινδιάνοι διατηρούσαν αυτά τα στοιχεία. Συνεπώς η χώρα τους δεν ήταν αδέσποτο έδαφος που να δικαιολογεί την ισπανική κυριαρχία με την κατάκτηση.
2. Η αναγνώριση ανεξαρτησίας ενός λαού δεν μπορεί να επαφίεται στον Πάπα ή Αυτοκράτορα ως μόνοι κυρίαρχοι της οικουμένης.
3. Η εκάστοτε εξουσία υπόκειται σε κάποιους περιορισμούς που προέρχονται από τη διεθνή κοινωνία, την Ηθική και το Δίκαιο.
4. Δικαίωμα επικοινωνίας. Ο κατακτητικός ισπανικός πόλεμος θεμελιώθηκε στο δικαίωμα της επικοινωνίας (ius communicationis). Οι Ινδιάνοι αντιστέκονταν στην ελεύθερη επικοινωνία, συνεπώς η χρησιμοποίηση βίας εκ μέρους των Ισπανών φέρονταν να είναι δικαιολογημένη. Αντ΄ αυτού ο Βιτόρια αντιπαρέταξε ότι το δικαίωμα επικοινωνίας υφίσταται με κύριο σκοπό την ανταλλαγή προϊόντων και ιδεών, που η παραβίαση της υπό αυτή την έννοια πρέπει να καταδικάζεται.

Ο Έλληνας διεθνολόγος Νικόλαος Πολίτης σημειώνει ότι στη πράξη η διδασκαλία του Βιτόρια είναι περισσότερο προοδευτική ακόμα και στη σύγχρονη εποχή, όταν παρουσιάζονται προβλήματα επικοινωνίας μεταξύ Χωρών ή λαών, καθώς και στην ελεύθερη μετακίνηση των ανθρώπων (διαβατήρια), υπονοώντας τις άλλοτε χώρες του παραπετάσματος, το τείχος του Βερολίνου και άλλες παρόμοιες καταστάσεις που συνέβαιναν ή συμβαίνουν αλλού.

Πηγές

• "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα" τ.14ος σ.395.
• "Διεθνές Δίκαιο" Ανδ. Ζιμπουλάκη - Αθήνα 1979, σ.18-19.