Φόρτσα Ιτάλια (2013)

πολιτικό κόμμα της Ιταλίας

Το Φόρτσα Ιτάλια (ιταλικά: Forza Italia, μετάφραση: Εμπρός Ιταλία[7] σύντμ.: FI)[8] είναι λαϊκιστικό και χριστιανοδημοκρατικό πολιτικό κόμμα στην Ιταλία. Ιδρύθηκε το 2013 και έχει την έδρα του στη Ρώμη. Από το 2013 έως και τον θάνατό του το 2023, πρόεδρος του κόμματος ήταν ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας.

Φόρτσα Ιτάλια
Forza Italia
ΠρόεδροςΑντόνιο Ταγιάνι
Ίδρυση16 Νοεμβρίου 2013 (2013-11-16)
ΠροκάτοχοςΛαός της Ελευθερίας
ΈδραPiazza San Lorenzo in Lucina 4, Ρώμη
ΕφημερίδαIl Mattinale
Πτέρυγα νεολαίαςΦόρτσα Ιτάλια Τζοβάνι
ΙδεολογίαΔεξιός λαϊκισμός[1]
Χριστιανοδημοκρατία[2]
Φιλελεύθερος συντηρητισμός[3]
Νεοφιλελευθερισμός[4]
Πολιτικό φάσμαΔεξιά[5]
Κεντροδεξιά[6]
Εθνική προσχώρησηΚεντροδεξιός συνασπισμός
Ευρωπαϊκή προσχώρησηΕυρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα
Ομάδα Ευρωπαϊκού ΚοινοβουλίουΕυρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα
Χρώματα     Αζούρ
Βουλή των Αντιπροσώπων
42 / 400
Γερουσία της Δημοκρατίας
18 / 200
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
11 / 76
Ιστότοπος
www.forzaitalia.it
Πολιτικό σύστημα στην Ιταλία
Πολιτικά κόμματα
Εκλογές

Το κόμμα σχηματίστηκε με διάσπαση από το κόμμα Λαός της Ελευθερίας (PdL) που διαλύθηκε το 2013. Είναι μια αναβίωση του πρώτου Φόρτσα Ιτάλια (FI) του Μπερλουσκόνι, που δραστηριοποιήθηκε τα έτη 1994 - 2009, μέχρις ότου συγχωνεύθηκε με το κόμμα Εθνική Συμμαχία (AN) και άλλα μικρά κόμματα για να σχηματιστεί ο Λαός της Ελευθερίας. Την 11η Σεπτεμβρίου 2014 το ΦΙ διαδέχθηκε το Λαός της Ελευθερίας ως μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ).[9]

Το κόμμα ΦΙ είναι πολύ μικρότερο από το πρώτο ΦΙ και το ΛτΕ στις αρχές του, επειδή στην πορεία αποσπάστηκαν οι πολιτικές ομάδες που σχημάτισαν τα κόμματα: Μέλλον και Ελευθερία (2010), Αδέλφια της Ιταλίας (2012), Νέα Κεντροδεξιά (2013), Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές (2015) και Φιλελεύθερη Λαϊκή Συμμαχία (2015).[10] Στις γενικές εκλογές του 2018, η ΦΙ ξεπεράστηκε από τη Λέγκα του Βορρά ως το μεγαλύτερο κόμμα του κεντροδεξιού συνασπισμού.

Ιστορία Επεξεργασία

Το νέο Φόρτσα Ιτάλια ανακοινώθηκε τον Ιούνιο του 2013[11][12], συστάθηκε την 18η Σεπτεμβρίου[13][14][15][16] και ιδρύθηκε επίσημα την 16η Νοεμβρίου.[17] Την 15η Νοεμβρίου, ορισμένα από τα μέλη του Λαού της Ελευθερίας αποσπάστηκαν και ίδρυσαν τη χριστιανοδημοκρατική Νέα Κεντροδεξιά με πρόεδρο τον Αντζελίνο Αλφάνο,[18] Λίγο νωρίτερα, άλλη μία πολιτική ομάδα του ΛτΕ αποσπάστηκε και ίδρυσε το κόμμα "Ιταλία Πρώτα" με αρχηγό τον πρώην δήμαρχο της Ρώμης Τζιάνι Αλεμάνο. Σύντομα το Ιταλία Πρώτα συγχωνεύτηκε με τα Αδέλφια της Ιταλίας.[19][20] Τον Αύγουστο του 2013 ο Μπερλουσκόνι καταδικάστηκε για φοροδιαφυγή, και ως αποτέλεσμα του νέου νόμου κατά της διαφθοράς η Γερουσία της Δημοκρατίας του απαγόρευσε την θητεία σε βουλευτικό γραφείο για 6 χρόνια, μέχρι το 2019.[21][22] Τότε, το Φόρτσα Ιτάλια ήταν αντιπολιτευόμενο στην Μεγάλη κυβέρνηση συνεργασίας του Ενρίκο Λέτα.[23][24][25] Στα τέλη Δεκεμβρίου του 2013, ο Μπερλουσκόνι είχε διορίσει δύο αντιπροέδρους για το κόμμα: τον Αντόνιο Ταγιάνι (τότε Επίτροπος της Ε.Ε. και αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος) και τον Τζιοβάννι Τότι (πρώην δημοσιογράφος των Studio Aperto και TG4[26] του Mediaset του Μπερλουσκόνι).[27][28][29]

Στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2014 το Φόρτσα Ιτάλια συγκέντρωσε το 16,8% των ψήφων και πήρε τις 13 από τις 73 έδρες.[30] Κατά την περίοδο πριν τις Ιταλικές περιφερειακές εκλογές του 2015, το Φόρτσα Ιτάλια ήταν χωρισμένο σε τρεις μεγάλες παρατάξεις: στους πιστούς του Μπερλουσκόνι, στους «Ανακατασκευαστές» του Φίτο και στους νοσταλγικούς της «συμφωνίας του Ναζωραίου».[31][32][33][34] Ορισμένα μέλη εγκατέλειψαν το κόμμα[35][36] ενώ άλλα επέδειξαν φιλοκυβερνητική διάθεση.[37][38][39][40][41] Δύο εβδομάδες πριν από τις περιφερειακές εκλογές, ο Φίτο εγκατέλειψε την ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και εντάχθηκε στους Ευρωπαίους Συντηρητικούς και Μεταρρυθμιστές. Επίσης, εγκατέλειψε το Φόρτσα Ιτάλια και ίδρυσε δικό του κόμμα, που ονομάστηκε Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές.[42] Μέχρι τα μέσα Ιουλίου, εννέα βουλευτές, δέκα γερουσιαστές και άλλος ένας ευρωβουλευτής εγκατέλειψαν το Φόρτσα Ιτάλια και ακολούθησαν τον Φίτο.[43][44][45][46]  Στις εκλογές το Δημοκρατικό Κόμμα κέρδισε τις 5 από τις 7 θέσεις Προέδρων, ενώ το Φόρτσα Ιτάλια κέρδισε μόνο μία: ο Τότι εξελέγη Πρόεδρος της Λιγυρίας.[47] Στα τέλη του Ιουλίου, άλλη μία πολιτική ομάδα εγκατέλειψε το Φόρτσα Ιτάλια και ίδρυσε τη Φιλελεύθερη Λαϊκή Συμμαχία με πρόεδρο τον Ντένις Βερντίνι.[48][49][50]

Στις δημοτικές εκλογές του Μιλάνου το 2016, υποψήφιος του Φόρτσα Ιτάλια ήταν ο Στέφανο Παρίσι, ο πρώην γενικός διευθυντής της Γενικής Συνομοσπονδίας της Ιταλικής Βιομηχανίας (Confindustria) και διευθύνων σύμβουλος της τηλεπικοινωνιακής εταιρείας Fastweb. Στον δεύτερο γύρο των εκλογών, έχασε με μικρή διαφορά από τον Τζιουζέπε Σάλα του Δημοκρατικού Κόμματος. Μετά τις εκλογές, το Φόρτσα Ιτάλια χωρίστηκε σε δύο παρατάξεις: του Παρίσι που πρότεινε μία πιο παραδοσιακή κεντροδεξιά "φιλελεύθερη-λαϊκή" κατεύθυνση, και του Τότι που πρότεινε ενίσχυση της κεντροδεξιάς συμμαχίας.[51][52][53] Κατά τον Νοέμβριο[54][55] ο Μπερλουσκόνι αποκήρυξε τον Παρίσι, ο οποίος αποκρίθηκε ιδρύοντας ένα δικό του κόμμα, το Ενέργειες για την Ιταλία (EpI).[56][57][58] Από τότε, το Φόρτσα Ιτάλια ενίσχυσε τη θέση του στο κοινοβούλιο χάρη στην εισροή βουλευτών από άλλα κόμματα. Τον Αύγουστο του 2016 ήρθαν δύο γερουσιαστές, και τον Νοέμβριο ο Μάριο Μάουρο του Λαϊκοί για την Ιταλία (PpI). [59] Μέχρι τον Ιούνιο του 2017, στο κόμμα εντάχθηκαν 3 βουλευτές και ένας γερουσιαστής από τη Λαϊκή Εναλλακτική (AP), ένας βουλευτής και έναν γερουσιαστής από την Μικτή Ομάδα, κ.α.[60][61][62][63]

Τον Ιανουάριο του 2017 ο Αντόνιο Ταγιάνι εξελέγη πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, και ήταν ο πρώτος Ιταλός μετά τον Εμίλιο Κολόμπο (1977-1979). Στις γενικές εκλογές του 2018, το Φόρτσα Ιτάλια συμμετείχε ως μέρος της Κεντροδεξιάς Συμμαχίας, η οποία κέρδισε τις 265 από τις 630 έδρες της Βουλής και τις 137 από τις 315 έδρες της Γερουσίας. Από τα κόμματα της Κεντροδεξιάς Συμμαχίας η Λήγκα συγκέντρωσε τις περισσότερες ψήφους (~17%) και το Φόρτσα Ιτάλια ήρθε δεύτερο συγκεντρώνοντας γύρω στο 14% των ψήφων.[64] Μετά τις εκλογές, κανένα πολιτικό κόμμα ή ομάδα δεν είχε καθαρή πλειοψηφία για σχηματισμό κυβέρνησης. Η Λήγκα του Σαλβίνι ήταν η πολιτική δύναμη που κέρδισε τις περισσότερες έδρες, το Κίνημα Πέντε Αστέρων συγκέντρωσε τις περισσότερες ψήφους και η Κεντροαριστερή Συμμαχιά του Ματέο Ρέντσι ήρθε τρίτη. Ακολούθησε μία περίοδος διαπραγματεύσεων. Εν τω μεταξύ, η επί πολλών χρόνων γερουσιαστής Ελισαμπέτα Κασελάτι του Φόρτσα Ιτάλια διορίστηκε πρόεδρος της Γερουσίας. Την 31η Μαΐου, μετά από 88 ημέρες διαπραγματεύσεων, ο Τζουζέπε Κόντε διορίστηκε Πρωθυπουργός και σχημάτισε κυβέρνηση συνεργασίας με τη Λήγκα, το Κίνημα Πέντε Αστέρων και ανεξάρτητους πολιτικούς.[65][66] Στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2019 ο Μπερλουσκόνι ήταν ο πρώτος υποψήφιος της Φόρτσα Ιτάλια στις 4 από τις 5 εκλογικές περιφέρειες, και αφού εξελέγη Ευρωβουλευτής ήταν το γηραιότερο μέλος του Κοινοβουλίου.[67][68] Το κόμμα συγκέντρωσε το 8,8% των ψήφων, ενώ η Λήγκα ήρθε πρώτη συγκεντρώνοντας το 34,26% των ψήφων.[69] Τον Αύγουστο του 2019 ο Τότι εγκατέλειψε το Φόρτσα Ιτάλια[70] και ίδρυσε το κόμμα Αλλάζουμε!.[71]

Ιδεολογία και παρατάξεις Επεξεργασία

 
O[νεκρός σύνδεσμος] Μπερλουσκόνι, και οι αρχηγοί του κόμματος στο Κοινοβούλιο: η Μαριαστέλα Τζελμίνι και η γερουσιαστής Άννα Μαρία Μπερνίνι

Η πολιτική ιδεολογία της Φόρτσα Ιτάλια είναι παρόμοια με του προγενέστερου κόμματος, του Λαός της Ελευθερίας (PdL), το οποίο ήταν ένα πολυσυλλεκτικό κεντροδεξιό κόμμα που περιλάμβανε χριστιανοδημοκράτες, φιλελεύθερους, συντηρητικούς και σοσιαλδημοκράτες. Πράγματι, το Φόρτσα Ιτάλια έχει δηλώσει τη στάση του ως μία «φιλελεύθερη», «Καθολική», «ρεφορμιστική» και «μέτρια» εναλλακτική λύση στην αριστερά, που συνασπίζεται με την δεξιά [72] [73] [74], αλλά δεν είναι η δεξιά.[75]

Στο Φόρτσα Ιτάλια συνυπάρχουν διάφορες παρατάξεις και ιδεολογικές τάσεις. Η ηγετική παράταξη του κόμματος δεν ήταν οργανωμένη από καιρό: χαρακτηρίστηκε ως «μαγικός κύκλος» από τους δημοσιογράφους, και αποτελούταν από τους κοντινότερους συμμάχους του Μπερλουσκόνι, όπως οι Τζοβάνι Τότι, Μαριαροζάρια Ρόσι, Ντέμπορα Μπεργκαμίνι και Φρανσέσκα Πασκάλε.[76][77] Από το 2015 που εξελέγη Πρόεδρος της Λιγυρίας, ο Τότι εξελίχθηκε σε πιο αυτόνομο πολιτικό και μεγαλύτερο υποστηρικτή της Λήγκα.[78][79] Το 2018 ο Τότι έχασε τον τίτλο του «πολιτικού συμβούλου» του κόμματος, και μετά ο Μπερλουσκόνι διόρισε τον Αντόνιο Ταγιάνι στη θέση του αντιπροέδρου. Το 2019 ο Τότι εγκατέλειψε το κόμμα και ίδρυσε το κόμμα "Καμπιάμο!" που σημαίνει "Αλλαγή!". [80] [81]

Όσον αφορά τα κοινωνικά ζητήματα, οι περισσότεροι πολιτικοί του Φόρτσα Ιτάλια είναι συντηρητικοί και οι θεωρούμενοι ως φιλελεύθεροι είναι η μειοψηφία. Σύμφωνα με ένα άρθρο από την Corriere della Sera, σχετικά με τα λεγόμενα "θέματα ηθικής" (άμβλωση, δικαιώματα ΛΟΑΤ κλπ.), το κόμμα είχε ως στόχο να επιστρέψει στις αρχικές του αξίες (με συμπεριλαμβανόμενα «τον φιλελευθερισμό, τις σοσιαλιστικές ρίζες, ακόμα και το ριζοσπαστικό στοιχείο»), σεβάστηκε την «ελευθερία συνείδησης» των βουλευτών του και ήταν ανοιχτό στα "σύμφωνα συμβίωσης",[82] ενώ οι θέσεις του Νέου Κεντροδεξιού Κόμματος ήταν «πιο κοντά σε εκείνες της ευρωπαϊκής δεξιάς παλαιών αρχών». [83] Τον Οκτώβριο του 2014, ο Μπερλουσκόνι ενέκρινε προσωπικά τις προτάσεις του Ρέντσι σχετικά με τα σύμφωνα συμβίωσης για τους ομοφυλόφιλους και την χορήγηση της Ιταλικής ιθαγένειας στα γεννημένα στην Ιταλία παιδιά των μεταναστών.[84] Όμως, στις πρόσφατες εξελίξεις το Φόρτσα Ιτάλια φάνηκε πιο κοινωνικά συντηρητικό. Διευκρίνισε ότι θεωρεί το γάμο αποκλειστικά ως την ένωση μεταξύ ενός άνδρα και μίας γυναίκας.[85] Η πλειοψηφία των μελών του ψήφισε κατά των συμφώνων συμβίωσης, ενώ το Νέο Κεντροδεξιό Κ. ψήφισε υπέρ. [86] [87] Στο χώρο της εκπαίδευσης, άσκησε κριτική για το πεδίο Σπουδές Φύλου και την διδασκαλία του στα σχολεία. [88] Τα μέλη του κόμματος έχουν ταχθεί κατά της άμβλωσης [89] και επιδιώκουν να περιορίσουν και τις ευθανασίες.[90] Το κόμμα έχει επικρίνει την παράνομη μετανάστευση και τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκαν το θέμα οι κυβερνήσεις του κεντροαριστερού συνασπισμού.[91] Επίσης, έχει ταχθεί κατά της εισαγωγής του Δικαίου του εδάφους στην Ιταλία.[92] Έχει ταχθεί κατά της νομιμοποίησης των ναρκωτικών, τα οποία θεωρεί ως επιβλαβή για την υγεία και ανώφελα για την επίλυση ποινικών θεμάτων.[93][94] Εν τέλει, το Φόρτσα Ιτάλια θεωρεί την Ιταλία ως χώρα με Χριστιανικό πολιτισμό και ευνοεί την προβολή χριστιανικών συμβόλων σε δημόσιους χώρους.[95]

Για τα οικονομικά θέματα, το Φόρτσα Ιτάλια υποστηρίζει περισσότερο τον ιδιωτικό παρά τον δημόσιο τομέα. Μεριμνά για τα συμφέροντα των ιδιοκτητών επιχειρήσεων. Προς επίτευξη αυτού υποστήριξε τη μείωση της φορολογίας, της γραφειοκρατίας και των δημοσίων δαπανών. Επίσης, πρότεινε την εισαγωγή ενός ενιαίου φόρου. Υποστήριξε περισσότερο τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου παρά τον προστατευτισμό.[96]

Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, το Φόρτσα Ιτάλια υποστηρίζει την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), παρά τις κριτικές, το ΝΑΤΟ. και την καλή συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Επιδιώκει επίσης καλές σχέσεις με τη Ρωσία, ιδίως προς όφελος των Ιταλικών επιχειρήσεων που εξάγουν αγαθά στη Ρωσική αγορά.[97] Το Φόρτσα Ιτάλια είναι μέλος του Ευρωπαϊστικού κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ). Τα περισσότερα από τα μέλη του ΦΙ υποστηρίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), όπως ο Ταγιάνι (ο οποίος είναι Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από το 2017), ενώ μερικοί από τους πολιτικούς του είναι ευρωσκεπτικιστές και έχουν επικρίνει τον ρόλο του ευρώ και της Γερμανίας στην ΕΕ.[98][99][100] Το κόμμα δεν θέλει να χαρακτηριστεί ως "Ευρωσκεπτικιστικό", ενώ υποστηρίζει μια μεταρρύθμιση στην ΕΕ. [101] Το 2017 ο Μπερλουσκόνι συμφιλιώθηκε με την Άνγκελα Μέρκελ, την καγκελάριο της Γερμανίας και ηγετική φυσιογνωμία του ΕΛΚ, μετά από χρόνια αντιπαραθέσεων, επαναβεβαιώνοντας την υποστήριξή του στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την απέχθειά του για τον λαϊκισμό.[102][103][104]

Εκλογικά αποτελέσματα Επεξεργασία

Ιταλικό Κοινοβούλιο Επεξεργασία

Βουλή των Αντιπροσώπων
Εκλογές Ψήφοι % Έδρες +/- Ηγέτης
2018 4.596.956 (4η) 14,0
106 / 630
  Σίλβιο Μπερλουσκόνι
2022 2.278.217 (5η) 8,1
45 / 400
  61 Σίλβιο Μπερλουσκόνι
Γερουσία της Δημοκρατίας
Εκλογές Ψήφοι % Έδρες +/- Ηγέτης
2018 4.358.004 (4η) 14,4
58 / 315
  Σίλβιο Μπερλουσκόνι
2022 2.279.802 (5η) 8,3
18 / 200
  40 Σίλβιο Μπερλουσκόνι

Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο Επεξεργασία

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Εκλογές Ψήφοι % Έδρες +/- Ηγέτης
2014 4.614.364 (3ο) 16,8
13 / 73
  Σίλβιο Μπερλουσκόνι
2019 2.351.673 (4ο) 8,8
7 / 76
  6 Σίλβιο Μπερλουσκόνι

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα Parties-and-Elections.
  2. Zulianello, Mattia (2020-04). «Varieties of Populist Parties and Party Systems in Europe: From State-of-the-Art to the Application of a Novel Classification Scheme to 66 Parties in 33 Countries» (στα αγγλικά). Government and Opposition 55 (2): 327–347. doi:10.1017/gov.2019.21. ISSN 0017-257X. https://www.cambridge.org/core/journals/government-and-opposition/article/varieties-of-populist-parties-and-party-systems-in-europe-from-stateoftheart-to-the-application-of-a-novel-classification-scheme-to-66-parties-in-33-countries/7CB95AE2CA7274D5F4716EC11708ACD8. 
  3. Mammone, Andrea· Parini, Ercole Giap (15 Μαΐου 2015). The Routledge Handbook of Contemporary Italy: History, politics, society. Routledge. ISBN 978-1-317-48755-5. 
  4. Nicolò Conti (2015). «No Longer Pro-European? Politicisation and contestation of Europe and Italy». Στο: Andrea Mammone· Ercole Giap Parini· Giuseppe Veltri. The Routledge Handbook of Contemporary Italy: History, Politics, Society. Routledge. σελ. 139. ISBN 978-1-317-48755-5. 
  5. «Forza Italia membro d'ufficio Ppe come erede del Pdl» (στα ιταλικά). Ansa.it. 2014-09-19. http://www.ansa.it/europa/notizie/rubriche/altrenews/2014/09/11/forza-italia-membro-dufficio-ppe-come-erede-del-pdl_0e42e102-cf32-4261-a450-e0ddad7aaa4d.html. 
  6. «Italian politics: Not so forza any more». The Economist. 2015-08-13. https://www.economist.com/news/europe/21661042-silvio-berlusconis-once-dominant-forza-italia-party-disintegrating-not-so-forza-any-more. Ανακτήθηκε στις 2017-03-16. 
  7. «Berlusconi al Tg1: torna Forza Italia e sarò io a guidarla» (στα Ιταλικά). Il Sole 24 Ore. 28 Ιουνίου 2013. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2013. 
  8. «Berlusconi annuncia ritorno di Forza Italia. "Temo che sarò ancora il numero uno"» (στα Ιταλικά). la Repubblica. 28 Ιουνίου 2013. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2013. 
  9. «Berlusconi Revives Forza Italia in Plea for Help Against Trials». Bloomberg News. 18 Σεπτεμβρίου 2013. 
  10. «Silvio Berlusconi Relaunches Forza Italia on Senate Ousting Vote». International Business Times. 18 Σεπτεμβρίου 2013. 
  11. «Berlusconi Vows to Stay in Politics if Ousted From Senate». The Wall Street Journal. 18 Σεπτεμβρίου 2013. [νεκρός σύνδεσμος]
  12. «Berlusconi Stakes a Claim for Relevance, but Avoids Threats». The New York Times. 18 Σεπτεμβρίου 2013. 
  13. «Berlusconi breaks away from Italian government after party splits». Reuters. 16 Νοεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2013. 
  14. «È rottura tra Berlusconi e Alfano Il vicepremier annuncia i nuovi gruppi» (στα Ιταλικά). Corriere della Sera. 16 Νοεμβρίου 2013. 
  15. «Alemanno lancia "Prima l'Italia": "La priorità è portare il Paese fuori dalla crisi"» (στα Ιταλικά). Il Messaggero. 13 Οκτωβρίου 2013. 
  16. «L'addio al Pdl (in frantumi), rinasce Forza Italia» (στα Ιταλικά). Corriere della Sera. 16 Νοεμβρίου 2013. 
  17. «Alle 17.42 l'annuncio dopo il voto palese L'ira di Forza Italia sui Cinquestelle» (στα Ιταλικά). Corriere della Sera. 28 Νοεμβρίου 2013. 
  18. «Confermata la condanna Berlusconi sconterà 1 anno». Archiviostorico.corriere.it. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2014. 
  19. «Forza Italia esce dalla maggioranza Alfano: "Un errore sabotare Letta"» (στα Ιταλικά). Corriere della Sera. 26 Νοεμβρίου 2013. 
  20. «Berlusconi, Alfano: no alla decadenza. Grasso: nessun rinvio sul voto». Ilmessaggero.it. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2017. 
  21. «Decadenza Berlusconi, Alfano: una brutta giornata per la democrazia». Avvenire.it. 27 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2017. 
  22. «Mediaset, cambio ai vertici Al posto di Giovanni Toti arrivano Giordano e Broggiato» (στα Ιταλικά). il Giornale. 24 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2014. 
  23. «"Forza Italia via dai palazzi romani" Si riparte da Milano (e dalla Brianza)» (στα Ιταλικά). Corriere della Sera. 29 Νοεμβρίου 2013. 
  24. «Forza Italia - Responsabili Uffici e Dipartimenti nazionali». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  25. «Berlusconi taps newsman as party advisor». Agenzia Nazionale Stampa Associata. 24 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2014. 
  26. «Ministero dell'Interno Archivio Storico delle Elezioni - Europee del 25 Maggio 2014». 25 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  27. «Lotte intestine e mosse del governo Berlusconi ora si sente sotto assedio». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  28. «Forza Italia, la mappa del partito: nomi e cognomi, ecco tutte le correnti e i loro obiettivi». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  29. «Italicum, oggi voto finale. Letta: Mattarella non firmi - Pagina Nazionale - il Tirreno». Iltirreno.gelocal.it. 4 Μαΐου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2017. 
  30. «il manifesto». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  31. «Bondi e Repetti, ora l?addio è definitivo Nel partito è guerra generazionale». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  32. «Berlusconi a tutto campo. Lite con Bondi E in Puglia il candidato va con Fitto». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  33. «Chiuso l?accordo Lega-Forza Italia con Zaia in Veneto e Toti in Liguria». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  34. «Berlusconi-Alfano, intesa in Campania È rottura con Fitto». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  35. «In Puglia Berlusconi lancia Poli Bortone: è caos». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  36. «"Poli Bortone dice sì". Toti: ora Fitto si allinei». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  37. «Berlusconi fa le liste. E c?è il caso Toscana». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  38. «Fitto, nasce associazione Conservatori e Riformisti». ANSA.it. 19 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  39. «In Parlamento». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2015. 
  40. «FI, gruppo Camera fa i conti: ipotesi scissione Fitto 'vale' 1 milione di euro». Adnkronos. 
  41. «Raffaele Fitto, con lui dodici senatori: ecco i nomi». Affaritaliani.it. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2020. 
  42. «News // ECR Group». ECR Group. 
  43. «Dipartimento per gli Affari Interni e Territoriali». elezionistorico.interno.gov.it. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2020. 
  44. «Denis Verdini lascia Forza Italia: "Con Berlusconi posizioni distanti, vado via"». 23 Ιουλίου 2015. 
  45. «Alfano, Bondi, Fitto, Verdini: Due anni di addii a Berlusconi». 29 Ιουλίου 2015. 
  46. «Il lento declino del Berlusconi politico e il centrodestra non sa più dove andare». 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  47. «Una poltrona per due: Salvini e Parisi in guerra per la leadership». Il Sole 24 ORE. 14 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2017. 
  48. Pubblicato: 12 November 2016 20:43 CET (12 Νοεμβρίου 2016). «Donald Trump esalta e divide il centrodestra. Salvini contro Parisi, trumpisti contro moderati. Berlusconi fa la sua scelta». Huffingtonpost.it. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2017. 
  49. Altri articoli dalla categoria » (12 Νοεμβρίου 2016). «Salvini a Firenze: "Pronto a fare il leader del centrodestra" - Repubblica.it». Firenze.repubblica.it. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2017. 
  50. Redazione ANSA (15 Νοεμβρίου 2016). «Centrodestra: Berlusconi scarica Parisi, non può avere un ruolo se in contrasto con Salvini - Politica». ANSA.it. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2017. 
  51. Valentina Santarpia (15 Νοεμβρίου 2016). «Berlusconi scarica Parisi: "No a ruoli per lui se resta contrasto con Salvini" La replica di Parisi: "Io vado avanti». Corriere.it. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2017. 
  52. Redazione ANSA (18 Νοεμβρίου 2016). «Parisi launches new center-right party - English». ANSA.it. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2017. 
  53. Raffaella Cagnazzo (18 Νοεμβρίου 2016). «Centrodestra, Parisi lancia il nuovo movimento 'Energie per l'Italia': «Rinnovamento radicale dal basso». Corriere.it. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2017. 
  54. «Parisi lancia ŤEnergie per l'Italiať: alternativi a Renzi e Grillo». Il Sole 24 ORE. 18 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2017. 
  55. «senato.it - Senato della Repubblica senato.it - Variazioni nei Gruppi parlamentari». www.senato.it. 
  56. «Camera.it - XVII Legislatura - Deputati e Organi Parlamentari - Composizione gruppi Parlamentari». www.camera.it. 
  57. «Governo, si è dimesso ministro Enrico Costa: "Niente ambiguità"». 19 Ιουλίου 2017. 
  58. Scafuri, Roberto. «Costa lascia il governo Via al partito centrista che nasce contro Alfano». ilGiornale.it. 
  59. Stefanoni, Franco (12 Μαρτίου 2017). «Fratelli d'Italia: via An e Msi dal simbolo. Entra Santanchè: "Tornata a casa mia"». Corriere della Sera. 
  60. «Dipartimento per gli Affari Interni e Territoriali». elezionistorico.interno.gov.it. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2020. 
  61. CNN, Livia Borghese and Judith Vonberg. «New prime minister sworn in to lead populist Italian government». CNN. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2020. 
  62. «Italy: Conte to lead 'government of change' - Europe». ANSAMed (στα Αγγλικά). 1 Ιουνίου 2018. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2020. 
  63. «Berlusconi: "Non sarò capolista ovunque, Tajani al centro"». Adnkronos. 
  64. «Verso le Europee, ecco i principali candidati dei partiti italiani». 12 Απριλίου 2019. 
  65. Oltermann, Philip· Walker, Shaun· Giuffrida, Angela (27 Μαΐου 2019). «An NBA star, a TV chef and a comedian: meet some of the new MEPs». 
  66. «Toti: alleati con Lega e FdI, qui vogliamo restare - Politica». Agenzia ANSA. 1 Αυγούστου 2019. 
  67. «Fi, Toti dopo l'addio lancia il tour del suo movimento politico e si rivolge a Salvini. Carfagna resta nel partito». Repubblica.it. 2 Αυγούστου 2019. 
  68. Silvio Berlusconi (2016-04-25). «Silvio Berlusconi: "Ecco dove va Forza Italia"». il Giornale. http://www.ilgiornale.it/news/cronache/ecco-dove-va-forza-italia-1250615.html. 
  69. unknown (2017-09-09). «Berlusconi candida Fi alla guida del centrodestra: "Dobbiamo tornare a governare"». la Repubblica. http://www.repubblica.it/politica/2017/09/09/news/berlusconi_fi_centrodestra-175000886/. 
  70. Askanews (2017-05-02). «Berlusconi:ora progetto governo liberal-riformatore centrodestra». Tiscali. http://notizie.tiscali.it/politica/articoli/berlusconi-ora-progetto-governo-liberal-riformatore-centrodestra-00001/. 
  71. Editorial Staff (2016-04-25). «Berlusconi chiarisce: "Noi non siamo di destra. Ecco dove va Forza Italia"». Secolo d'Italia. http://www.secoloditalia.it/2016/04/berlusconi-chiarisce-non-destra-dove-forza-italia/. 
  72. Serenus Zeitblom (2015-04-11). «Berlusconi e il cerchio magico... scelto da lui». http://www.panorama.it/news/politica/diabolus-in-politica/berlusconi-cerchio-magico-scelto-da-lui/. 
  73. «Silvio Berlusconi, le badanti del cerchio magico e le profezie di Veronica Lario». l'Espresso. 28 Ιουνίου 2016. 
  74. «Un doloroso retroscena. Berlusconi contro Toti, così è finita malissimo». www.liberoquotidiano.it. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Νοεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2020. 
  75. «Sconcerto da Tajani e Cav, Toti sceglie Salvini. Occhio, perché lui corre da solo. Sotto sotto...». www.liberoquotidiano.it. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2020. 
  76. «Toti: alleati con Lega e FdI, qui vogliamo restare - Politica». Agenzia ANSA. 1 Αυγούστου 2019. 
  77. «Fi, Toti dopo l'addio lancia il tour del suo movimento politico e si rivolge a Salvini. Carfagna resta nel partito». Repubblica.it. 2 Αυγούστου 2019. 
  78. «Civil union». 
  79. «Pd-azzurri: asse sui diritti (senza Ncd)» (στα Ιταλικά). Corriere della Sera. 4 Ιανουαρίου 2014. 
  80. «"Dico sì a unioni gay e ius soli" Un altro asse Berlusconi-premier». Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2015. 
  81. Feo, Fabrizio de. «Unioni civili, confronto in Forza Italia». ilGiornale.it. 
  82. «Unioni civili e adozioni, Pd diviso Berlusconi: "No al ddl Cirinnà"». Corriere della Sera. 13 Ιανουαρίου 2016. 
  83. «Unioni civili sono legge: M5s si astiene. Lega e Fdi contro. Renzi: "E' un giorno di festa". Le destre: "Referendum" - Il Fatto Quotidiano». 11 Μαΐου 2016. 
  84. «Forza Italia rilancia». Archivio - la Repubblica.it. 
  85. «Aborto e nozze gay, ecco come hanno votato gli italiani a Strasburgo». www.lanuovabq.it. 
  86. «La Camera approva la legge sul biotestamento. I deputati cattolici: "E' eutanasia"». LaStampa.it. 
  87. Neve, Giovanni. «Migranti, Berlusconi: "Un accordo con la Libia è l'unica soluzione"». ilGiornale.it. 
  88. Romano, Luca. «Ius soli, Berlusconi: "La cittadinanza va meritata"». ilGiornale.it. 
  89. Italia, Movimento Forza. «Forza Italia - Gasparri: Il professor Veronesi sbaglia, liberalizzare la droga non indebolisce la mafia». www.forzaitalia.it. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Νοεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2020. 
  90. http://www.cesdop.it/public/Scheda%20droga%20e%20legge.PDF
  91. «Esporre il crocifisso nelle aule consiliari, la mozione di Forza Italia - gonews.it». 3 Ιουλίου 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2020. 
  92. «Berlusconi: "No a patrimoniali e aumenti Iva, flat tax al 23%"». Il Sole 24 ORE. 
  93. «Fi, Berlusconi sul palco di Fiuggi. Coro dalla platea: "Un presidente, c'è solo un presidente"». 17 Σεπτεμβρίου 2017. 
  94. «Quegli economisti euroscettici (proprio come Berlusconi)» (στα Ιταλικά). Il Foglio. 31 Οκτωβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2014. 
  95. «Can Berlusconi make a eurosceptic comeback?». la Repubblica/The Guardian. Presseurop. 26 Ιουνίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2014. 
  96. «Berlusconi turns Eurosceptic in bid to return to power». City A.M. 18 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2014. 
  97. Paola Tavola (28 Ιουνίου 2017). «Tajani: "Centrodestra vince se guida Forza Italia. Europa da cambiare, ma non in discussione"». Euronews. 
  98. Goffredo De Marchis (2017-08-18). «"Silvio, pensaci tu". Merkel e Berlusconi, l'asse anti-populisti». la Repubblica. http://www.repubblica.it/politica/2017/08/18/news/_silvio_pensaci_tu_merkel_e_berlusconi_l_asse_anti-populisti-173281243/. 
  99. Flavia Perina (2017-08-05). «Berlusconi abbraccia la Merkel e l'europeismo, ed era ora». Linkiesta. http://www.linkiesta.it/it/article/2017/08/05/berlusconi-abbraccia-la-merkel-e-leuropeismo-ed-era-ora/35136/. 
  100. Marco Damilano (2017-08-31). «Coalizione alla tedesca: la Merkel "riabilita" Berlusconi per un governo Pd-Forza Italia». l'Espresso. http://espresso.repubblica.it/plus/articoli/2017/08/31/news/una-coalizione-piccola-piccola-1.308729. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία