Χαϊκάλι
Συντεταγμένες: 38°06′09″N 21°39′48″E / 38.10250°N 21.66333°E
Το Χαϊκάλι είναι οικισμός της Αχαΐας. Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Καλλικράτης από 1/1/2011 ανήκει στο Δήμο Δυτικής Αχαΐας[1]. Την περίοδο 1997-2010 ανήκε στο Δήμο Ωλενίας[1][2], ενώ πριν από το σχέδιο Καποδίστριας αποτελούσε έδρα της πρώην ομώνυμης κοινότητας[1][3], η οποία περιελάμβανε επίσης τους οικισμούς Κατσαϊταίικα και Κουνελαίικα[1][3].
| Χαϊκάλι | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Δυτικής Ελλάδας |
| Δήμος | Δυτικής Αχαΐας |
| Δημοτική Ενότητα | Ωλενίας |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Πελοποννήσου |
| Νομός | Αχαΐας |
| Υψόμετρο | 88 |
Απέχει περίπου 25 χιλιόμετρα ΝΔ της Πάτρας. Συνορεύει στα δυτικά με τη ΒΙ.ΠΕ. Πάτρας. Βόρεια και πολύ κοντά στο χωριό διέρχεται ο ποταμός Τευθέας ή Παραπείρος, ο οποίος σε αυτή την περιοχή ονομάζεται και "Χαϊκαλαίικο"[4] ή "Χαϊκαρέϊκο"[5].
Ιστορία Επεξεργασία
Αναφέρεται ως οικισμός το 1697 επί Βενετοκρατίας με την πληροφορία ότι ήταν υπόχρεο 20 στατήρων φορβής για το ιππικό της Βενετίας[4]. Το 1700, κατά τη βενετική απογραφή "Grimani", είχε 96 κατοίκους[4]. Από το 1713 αποτελεί ενορία[4]. Στα 1831 οι κάτοικοι Ι. Αθανασόπουλος και Λ. Κριγιαζόπουλος υπογράφουν υπέρ του Καποδίστρια[4].
Μέρος των κατοίκων του χωριού ήρθε τον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ού αι. από τις θέσεις "Στριγκλέικο Βουνό"[6][7] και "Σάπια Βρύση"[4][8] του Παναχαϊκού και εγκαταστάθηκε στην περιοχή[4][9]. Ο Χρήστος Κορύλλος αναφέρει το 1903 ότι οι μισοί κάτοικοί του μιλούσαν αλβανικά, δηλ. ήταν αρβανίτες[4][10][11][12].
Στα 1885 αναφέρεται ότι ο οικισμός απείχε τότε τρεις ώρες δρόμο από την Κάτω Αχαΐα, την έδρα του τότε Δήμου Δύμης[13], στον οποίο είχε υπαχθεί από την 20/04/1835[1][4].
Ονομασία Επεξεργασία
Το όνομα του χωριού είναι ανθρωπωνυμικό και προέκυψε από το επίθετο του πρώτου οικιστή του[4]. Η ονομασία του μάλλον προέρχεται από παραφθορά του στου Χαϊκάλη από το ομώνυμο επίθετο[14] Μια εκδοχή αναφέρει ότι αυτός ο πρώτος οικιστής του χωριού με το επίθετο "Χαϊκάλης" προέρχεται από την περιοχή της ορεινής Ναυπακτίας όπου υπήρχε χωριό με το ίδιο όνομα[4][9][15]. Επισημαίνεται ότι σε ένα κατάστιχο για την περιοχή της βορειοδυτικής Πελοποννήσου που υπάρχει στη βιβλιοθήκη «Κύριλλος και Μεθόδιος» στη Σόφια, και αφορά τα έτη 1461-1463, αναφέρεται το επίθετο Hajkali, το οποίο είναι αρβανίτικο[16].
Δημογραφική εξέλιξη Επεξεργασία
Το 19ο αιώνα βρίσκεται να έχει 17 οικογένειες κατά την απογραφή του 1829 από την Expédition de Morée[4].
Συγκεντρωτικά, η δημογραφική εξέλιξη του οικισμού σύμφωνα με τις εθνικές απογραφές[17][18] είναι η εξής:
| 1830 | 1835 | 1844 | 1848-1851 | 1861 | 1879 | 1889 | 1896 | 1907 | 1920 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 17 οικογ.[4][9] | 13 οικογ. - 61 κατ.[9] |
243 κατ.[9] | 60 οικογ. - 369 κατ.[4][9] |
233 κατ.[9] | 298[4][9][19] | 313[4][9] | 276[9][20] | 394[9] | 443[9] | 342[9] | 529[9] | 494[9] | 453[9][21][22] | 424[9] | 359[9][23] | 344[9] | 352[9][24] | 317[25] |
Λοιπά στοιχεία Επεξεργασία
Ναός του χωριού είναι ο Άγιος Δημήτριος. Κύρια δραστηριότητα των κατοίκων του είναι η κτηνοτροφία και η γεωργία (κυρίως οι αμπελοκαλλιέργειες).
Στο Χαϊκάλι δραστηριοποιούνται δύο σημαντικά οινοποιεία, το Κτήμα Φραντζή και το Οινοποιείο Γιδιάρη[26] ενώ πρόκειται να λειτουργήσει σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις το Αντωνοπούλειο ίδρυμα[27] για παιδιά με ειδικές ανάγκες[28].
Αθλητισμός Επεξεργασία
Στο γήπεδο του Χαϊκαλίου έχουν την έδρα τους η ποδοσφαιρική ομάδα "Α.Ο. Χαϊκαλίου" καθώς και η ομάδα ράγκμπι γιούνιον του Αίολου Πατρών.
Παραπομπές και υποσημειώσεις Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Χαϊκαλίου Αχαΐας, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 17/03/2017.
- ↑ Παπαδημητρίου 2000, σελ. 38.
- ↑ 3,0 3,1 Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Χαϊκαλίου Αχαΐας, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 17/03/2017.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Χαϊκάλι.
- ↑ Κορύλλου 1903, σελ. 31.
- ↑ Βλ. στο λήμμα Λιμνοχώρι Αχαΐας.
- ↑ Επίσημη ιστοσελίδα Δήμου Μόβρης Αρχειοθετήθηκε 2010-09-26 στο Wayback Machine., movri.gr. Ανακτήθηκε: 28/02/2011.
- ↑ Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Σάπια βρύση.
- ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 9,12 9,13 9,14 9,15 9,16 9,17 9,18 9,19 Λουλούδης 2010, σελ. 320.
- ↑ Κορύλλου 1903, σελ. 72.
- ↑ Η λέξη "κάλι" στα αρβανίτικα σημαίνει "άλογο".
- ↑ Στις 23/10/1979 έγινε στο χωριό καταγραφή δημοτικού τραγουδιού με όνομα "Ερωτικό για τα γιορντάνια" στα αρβανίτικα. Βλ. τη σχετική καταχώριση Αρχειοθετήθηκε 2014-03-25 στο Wayback Machine. στην ιστοσελίδα του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου "Μέλπως Μερλιέ". mla.gr. Ανακτήθηκε: 28/02/2011.
- ↑ Νουχάκης 1885, σελ. 61.
- ↑ Βλ. λ.χ. χάρτη του Νομού Αχαΐας που δείχνει το Χαϊκάλη. Κορύλλου 1903, εμβόλιμα των σελίδων 4 και 5.
- ↑ Πληροφορίες για το χωριό (η) Χαϊκάλη Ναυπακτίας υπάρχουν στο βιβλίο του Γρηγόρη Β. Σκαφίδα "Σίμου Ναυπακτίας. Ιστορία και παράδοση" (Αθήνα, 2018) (βλ. σελ. 52).
- ↑ Βλ. σχετικά Αρχειοθετήθηκε 2011-03-16 στο Wayback Machine.. lithoksou.net. Ανακτήθηκε: 28/02/2011.
- ↑ Ψηφιακή βιβλιοθήκη της Ε.Σ.Υ.Ε./ΕΛ.ΣΤΑΤ.. dlib.statistics.gr. Ανακτήθηκε: 24/10/2017.
- ↑ Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές στην Τ.Α. - Δημοσιεύματα απογραφών. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 24/10/2017.
- ↑ Απογράφεται από κοινού με τα Χαρμπαλέϊκα. Βλ. Λουλούδης 2010, σελ. 320 [υποσημείωση 4].
- ↑ Ο ιστορικός Κώστας Τριανταφύλλου αναφέρει εσφαλμένα ως απογραφή αυτήν του 1889. Βλ. Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Χαϊκάλι.
- ↑ Ο ιστορικός Κώστας Τριανταφύλλου αναφέρει εσφαλμένα ως πληθυσμό του οικισμού τον συνολικό πληθυσμό της κοινότητας, δηλ. 557 κάτοικοι. Βλ. Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Χαϊκάλι.
- ↑ Επειδή η απογραφή εκτυπώνεται τόσο στα ελληνικά όσο και στα γαλλικά, όλοι οι οικισμοί έχουν δίπλα τους και το όνομά τους στο λατινικό αλφάβητο. Το Χαϊκάλι εδώ αναφέρεται ως Khaicali.
- ↑ Αναφέρεται ξανά ως Khaicali.
- ↑ Μόνιμος πληθυσμός: 353 κάτοικοι. Βλ. Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001
- ↑ ΕΛ.ΣΤΑΤ. - Μόνιμος πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2011
- ↑ "Οινοτουρισμός στην Αχαΐα", winesurveyor.weebly.com. Ανακτήθηκε: 28/02/2011.
- ↑ Βλ. σχετική αναφορά. parents.gr. Ανακτήθηκε: 28/02/2011.
- ↑ antonopouleio.gr Αρχειοθετήθηκε 2012-02-09 στο Wayback Machine.. Ανακτήθηκε: 28/02/2011.
Πηγές Επεξεργασία
- Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012).
- Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9.
- Χρήστου Π. Κορύλλου, Χωρογραφία της Ελλάδος. Α'. Νομός Αχαΐας, Εκ του Τυπογραφείου των Καταστημάτων "Ανέστη Κωνσταντινίδου", Εν Αθήναις 1903.
- Νέος χωρογραφικός πίναξ. Συνταχθείς και εκδοθείς εγκρίσει του Υπουργείου των Στρατιωτικών υπό Ιωάννου Εμ. Νουχάκη ανθυπασπιστού του Πεζικού, Εκ του Τυπογραφείου του Υπουργείου των Στρατιωτικών, Εν Αθήναις 1885.
- Ιωάννης Δ. Παπαδημητρίου, Το Μαζαράκι των Πειρών και της Παναχαΐας και το Μαζαράκι των Πατρών και της Ωλενίας. Από 1600 π.Χ. μέχρι σήμερον, Πάτρα 2000, Δεύτερη Έκδοση.
Βιβλιογραφία Επεξεργασία
- Θεόδωρος Η. Λουλούδης, Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση, Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας, Πάτρα 2010.
- Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμος Β΄, Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση, λήμμα Χαϊκάλι, λήμμα Σάπια βρύση.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Χαϊκαλίου Αχαΐας, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 17/03/2017.
- Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Χαϊκαλίου Αχαΐας, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 17/03/2017.
- Ιστοχώρος για το ελληνικό κρασί στο διαδίκτυο, greekwineland.gr. Ανακτήθηκε: 28/02/2011.
- Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο "Μέλπως Μερλιέ" - Τραγούδια από το Χαϊκάλι, καλλιτέχνης: Κουνέλης Γεώργιος, mla.gr. Ανακτήθηκε: 28/02/2011.
- "ΧΑΪΚΑΛΙ. Ένα χωριό με τη δική του ιστορία". Δημόσια ομάδα για το χωριό στην ιστοσελίδα Facebook.Com.
- Χαϊκάλι, moriasnow.gr
- Χαϊκάλι, wikimapia.org