Χι
Το γράμμα χι (κεφαλαίο Χ, πεζό χ) είναι το εικοστό δεύτερο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου. Στα αρχαία ελληνικά συμβόλιζε το δασύ υπερωικό κλειστό φώνημα /kh/ ενώ στα νέα ελληνικά αντιστοιχεί με το άηχο υπερωικό τριβόμενο σύμφωνο /x/ που πραγματώνεται είτε με τον αντίστοιχο φθόγγο [x] (χάνω) είτε ως ουρανικός [ç] έναντι εμπρόσθιων φωνηέντων (π.χ. έχει).[1] Όπως το Φ και το Ψ, το Χ προστέθηκε στο αλφάβητο από τους Έλληνες και δεν έχει κάποιο αντίστοιχο στο φοινικικό αλφάβητο. Προήλθε είτε από το <Τ> (αναπαριστάμενο ως <+>), είτε από το <Θ>.[2]
Στα δυτικά ελληνικά αλφάβητα χρησιμοποιείτο για την αναπαράσταση της ακολουθίας /ks/, κάτι που συνεχίστηκε στο αντίστοιχο λατινικό γράμμα X, x. Από την άλλη, για τη μεταγραφή στο λατινικό αλφάβητο ελληνικών λέξεων που το περιέχουν χρησιμοποιείται από τυποποιημένες μεθόδους το διπλό γράμμα <ch> ή εναλλακτικώς το <kh>, αν και στην καθημερινότητα συνηθίζεται περισσότερο η απόδοσή του με <x>.[3] Στα κυριλικά αλφάβητα αντιστοιχεί στα σύμφωνα /k/ ή /h/ ενώ στο Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο μια παραλλαγή του, γνωστή ως λατινικό χι αντιπροσωπεύει το άηχο σταφυλικό τριβόμενο σύμφωνο /χ/.[4]
Στο ελληνικό σύστημα αρίθμησης έχει αριθμητική αξία χ´=600. Σε παλαιότερο ελληνικό αριθμητικό σύστημα, το ακροφωνικό σύστημα αρίθμησης, συμβόλιζε τον αριθμό χίλια.
Στα μαθηματικά δηλώνει έναν άγνωστο παράγοντα ή μεταβλητή.