Χρήστος Γιανναράς

Έλληνας φιλόσοφος

Ο Χρήστος Γιανναράς (γενν. Αθήνα, 10 Απριλίου 1935) είναι σύγχρονος Έλληνας καθηγητής φιλοσοφίας και συγγραφέας. Σπούδασε θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Βόννης και του Παρισιού (Σορβόνη). Είναι διδάκτωρ φιλοσοφίας της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Σορβόνης και της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Επίσης, είναι επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου, του St. Vladimir's Orthodox Seminary της Νέας Υόρκης, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και της Σχολής του Τιμίου Σταυρού της Βοστώνης. Διετέλεσε διευθυντής του περιοδικού Σύνορο, που εξέδωσε δώδεκα τεύχη από το 1964 ως το 1967.[1]

Χρήστος Γιανναράς
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Χρήστος Γιανναράς (Ελληνικά)
Γέννηση10  Απριλίου 1935
Αθήνα
ΥπηκοότηταΕλλάδα
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο Παντεόν-Σορμπόν, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστήμιο της Βόννης και Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Βραβεύσειςεπίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέαςφιλοσοφία, θεολογία και literary activity
Ιδιότητασυγγραφέας, θεολόγος, φιλόσοφος και διδάσκων πανεπιστημίου
Ακαδημαϊκός τίτλοςδιδάκτωρ της Φιλοσοφίας

Από το 1982 μέχρι το 2002 υπήρξε τακτικός καθηγητής της φιλοσοφίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών της Αθήνας, αρχικά στο τότε ενιαίο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών και μετά στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών. Δίδαξε φιλοσοφική ορολογία, και μέθοδο, πολιτική φιλοσοφία και πολιτιστική διπλωματία. Επίσης έχει διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής στα πανεπιστήμια Παρισιού, Γενεύης, Λωζάννης και Κρήτης.[2]

Έχει επιδείξει πλούσιο συγγραφικό έργο με θεματολογία που σχετίζεται με την έρευνα των διαφορών ανάμεσα στην ελληνική και στην δυτικοευρωπαϊκή φιλοσοφία και ορθόδοξη χριστιανική παράδοση. Το βιβλίο του Η ελευθερία του ήθους θεωρείται ότι όρισε τον πυρήνα αυτού που αργότερα ονομάστηκε «νεορθοδοξία» και έχει χαρακτηριστεί «ο Μάης του '68 στην Ορθόδοξη θεολογία και ηθική».[3] Πολλά από τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 10 τουλάχιστον ευρωπαϊκές γλώσσες.

Ο Χρήστος Γιανναράς υπήρξε υπότροφος του γερμανικού Ιδρύματος Υποτροφιών «Alexander von Humboldt Stiftung». Είναι εκλεγμένο μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Συγγραφέων, καθώς επίσης και της Διεθνούς Ακαδημίας Ανθρωπιστικών Επιστημών (Academie International des Sciences Humaines) (Βρυξέλλες). Παρέμβαινε και συνεχίζει να παρεμβαίνει στην κοινωνική και πολιτική επικαιρότητα μέσω τακτικής αρθρογραφίας στις εφημερίδες, Το Βήμα, παλαιότερα, επί 13 χρόνια, και από το 1993 μέχρι σήμερα στην Καθημερινή, με παράλληλες τηλεοπτικές εμφανίσεις.

Περίληψη φιλοσοφικής πρότασης Επεξεργασία

Η απλούστερη παρουσίαση του έργου του συνίσταται στην κατηγοριοποίηση των κυριότερων μελετημάτων σύμφωνα με τους κλάδους της φιλοσοφίας που κυρίως αφορούν:

και τα λοιπά. Η συνεισφορά του επεκτείνεται στην μελέτη της ιστορίας της σύγχρονης Ελλάδας («Ορθοδοξία και Δύση στην Νεώτερη Ελλάδα»), σε εισαγωγικές μελέτες για την ιστορία της φιλοσοφίας («Σχεδίασμα Εισαγωγής στην Φιλοσοφία») και άλλα. Όμως, ο ίδιος ο Χ. Γιανναράς προσφέρει μια προσφορότερη διέξοδο στην «φιλοσοφική αυτοβιογραφία» του με τίτλο «Έξι Φιλοσοφικές Ζωγραφιές».[4]

Η σημασία του αποφατισμού για τον Γιανναρά βοηθά στην προσέγγιση του έργου του. Ο Γιανναράς διέβλεψε στον αποφατισμό κάτι πολύ ευρύτερο από την via negativa: τη γνωσιοθεωρία του συνόλου ελληνικού πολιτισμού από τον Ηράκλειτο (με το απόσπασμα «καθ’ ότι αν κοινωνήσωμεν, αληθεύομεν, α δε αν ιδιάσωμεν, ψευδόμεθα»[5]) μέχρι τον Γρηγόριο Παλαμά. Διέβλεψε μια επιστημολογική στάση που συνοψίζει ως την άρνηση να ταυτιστεί η κατανόηση των σημαινόντων με την γνώση των σημαινομένων, την άρνηση να εξαντληθεί η γνώση στην διατύπωσή της.[6]

Αυτή η αποφατική γνωσιοθεωρία παραπέμπει το ενδεχόμενο κατ’ αλήθειαν ύπαρξης στο πεδίο των σχέσεων μεταξύ ετεροτήτων, σχέσεων που φανερώνουν το «έτερον» των ετεροτήτων, και όχι στο ατομικό επίπεδο. Σύμφωνα με τον Γιανναρά, ο προσφορώτερος όρος για την θέληση-για-σχέση όχι ως ιδιότητα του υποκειμένου, αλλά ως τρόπο υπάρξεως είναι ο «έρως» σύμφωνα με την ελληνική γλώσσα, σύμφωνα με τις πλατωνικές και αρεοπαγιτικές συγγραφές και τον Μάξιμο τον Ομολογητή.[7]

Η λέξη «έρως» σηματοδοτεί την πρώτη από τις δύο σταθερές έννοιες της προσωποκεντρικής οντολογίας που προτείνει ο Γιανναράς, με την δεύτερη να είναι το «πρόσωπο». Ακολουθείται το περιεχόμενο που δίνουν στην λέξη «έρως» οι αρεοπαγιτικές συγγραφές, αυτό της αυθυπέρβασης, της εξόδου από το εγώ. «Έρωτα» δεν μπορεί να πραγματώσει το υποκείμενο όταν ορίζεται ως άτομο, δηλαδή ως αδιαφοροποίητη μονάδα ομοειδούς συνόλου που απλώς δεν επιδέχεται περαιτέρω τομή-διαίρεση-μερισμό.[8] «Έρωτα» πραγματώνει το υποκείμενο μόνον ως «πρόσωπο», λέξη με απολύτως ιδιαίτερο νοηματικό περιεχόμενο. Η λέξη πρόσωπο συγκροτείται από την πρόθεση προς και το ουσιαστικό ωψ (γενική ωπός, που σημαίνει: όμμα, όψις) προκειμένου η σύνθετη λέξη πρόσωπο να προσδιορίσει αυτό που έχει την όψη στραμμένη προς κάποιον η κάτι, να προσδιορίσει το υπάρχειν-έναντι, την ύπαρξη ως αναφορά και σχέση.[9] Δηλαδή, το να υπάρχει κανείς η κάτι μόνον ως-προς, μόνο αναφέροντας την ύπαρξή του, εξ-ιστάμενος από τη φυσική ομοείδεια, μόνο μετέχοντας σε σχέσεις.[10] Το «πρόσωπο» ταυτίστηκε από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες με την υπόσταση, ήτοι την πραγματική ύπαρξη. Για την χρήση αυτών των όρων ως γενικών οντολογικών και ανθρωπολογικών κατηγοριών, ο Χρήστος Γιανναράς σημειώνει πως το γεγονός ότι η ταύτιση των όρων υπόσταση και πρόσωπο χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τη λογική διασάφηση αναφορών της εκκλησιαστικής εμπειρίας δεν περιορίζει τη χρήση της ίδιας ταύτισης και στο πεδίο της ανθρωπολογίας, αρκεί να πληρούνται ζωτικής σημασίας κριτήρια.[11]

Με τις συντεταγμένες του προσώπου, του έρωτα και της ετερότητας δομείται μια «οντολογία της σχέσης»: ο Γιανναράς παρατηρεί ότι η ετερότητα και πραγματοποιείται και γνωρίζεται πάντοτε αναφορικά, ως-προς-έτερον: είναι γεγονός και εμπειρία σχέσης. Σε αυτό το πλαίσιο κάνει λόγο για «οντολογία της σχέσης».[12]

Σύμφωνα με τον Γιανναρά, η σχέση δεν είναι ποτέ στατική η δεδομένη, μα ένα δυναμικό γεγονός που συνεχώς κερδίζεται η χάνεται, κάτι που αποδεικνύεται μέσω εμπειρικών διαπιστώσεων. Γι’ αυτό, δεδομένου του αποφατικού χαρακτήρα της γνωσιοθεωρίας πάνω στην οποία βασίζονται οι προτάσεις οντολογικής ερμηνείας του υπαρκτού και πραγματικού υποκείμενες σε κριτική επαλήθευση η διάψευση[13], μια οντολογία της σχέσης δεν μπορεί παρά να είναι μια «κριτική οντολογία». Ο Γιανναράς ορίζει την «κριτική οντολογία» ως μια οντολογική πρόταση διαρκώς υποκείμενη σε εμπειρική επιβεβαίωση ή διάψευση από την κοινή, προσβάσιμη στον καθένα εμπειρία.[14]

Στο έργο του Χρήστου Γιανναρά δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στην ανάδειξη της φιλοσοφικής σημασίας της διάκρισης ουσίας-ενεργειών, δηλαδή των ενεργημάτων/πράξεων και της σχέσης τους με την υποστατική πραγματοποίηση της ουσίας. Την ανάδειξή τους την θεωρεί ο Γιανναράς πραγματικά θεμελιώδη: σημειώνει ότι μια οντολογία που αρνείται να διακρίνει τη φύση και την υπόσταση από της ενέργειες της φύσης τις υποστατικά εκφερόμενες, αυτοκαταδικάζεται σε έλλειμμα ρεαλισμού, διότι αυτοπαγιδεύεται στον χωρισμό και στην αυτονόμηση του νοείν από το είναι.[15] Για τον Γιανναρά, οι ενέργειες φανερώνουν την ετερότητα του προσώπου στα ενεργήματά του, με προεξάρχον πεδίο το πεδίο της Τέχνης.

Επιρροές Επεξεργασία

Στις επιρροές στη φιλοσοφική και θεολογική σκέψη του Γιανναρά μπορούν να περιληφθούν οι βυζαντινοί μυστικοί, ο Μάξιμος ο Ομολογητής, ο Γρηγόριος Παλαμάς και η μοναστική φιλολογία,[16] ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός (κατά Γιανναρά "ο μεγαλύτερος αριστοτελιστής μέσα στην Ιστορία")[17], ο Αθανάσιος Πάριος (θεωρούμενος από τον Γιανναρά ως γνήσια έκφραση της λαϊκής μη αλλοτριωμένης ορθοδοξίας)[18], ο εμπειρισμός (θεωρία που πρεσβεύει ότι οι αισθήσεις και η εμπειρία οδηγούν στην αλήθεια, ενώ η σκέψη και η μεταφυσική αντίληψη την αλλοιώνουν) όπως αποτυπώνεται στην πεποίθηση του Γιανναρά ότι «η αλήθεια δεν είναι δεδομένο τι, αλλά ενεργούμενο πως... ...είναι η κοσμιότητα της ζωής... ...Κατακτάται με τη μετοχή στον κοινό λόγο που είναι και θείο, γιατί είναι ο λόγος της ζωής» (Χ. Γιανναράς, Κριτικές Παρεμβάσεις, 1983, σ. 87)[19], ορισμένες πτυχές του ρωσικού σλαβόφιλου και αντιδυτικού πνευματικού κινήματος (μέσω Φιόντορ Ντοστογιέφσκι και Αλεξάντρ Σολζενίτσιν), αλλά και το έργο και η σκέψη του Μάρτιν Χάιντεγκερ, ιδιαίτερα στο βιβλίο του Γιανναρά Χάιντεγκερ και Αρεοπαγίτης (Δωδώνη, 1967).[20]

Απόψεις Επεξεργασία

Τον Ιανουάριο του 2012 σε άρθρο του στην εφημερίδα Η Καθημερινή άσκησε κριτική στις ένοπλες δυνάμεις της Ελλάδας, τους ηγήτορες της Δικαιοσύνης, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών, κάποιους πρυτάνεις πανεπιστημίων, κάποιους διπλωμάτες και επιστημονες που δεν αντιδρούν για να αντιστρέψουν τις κοινωνικές συνθήκες, που σύμφωνα με τον ίδιο, επέβαλαν στη χώρα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά μένουν «...ολόκληρη η ελλαδική κοινωνία βουβή μπροστά στο έγκλημα, με απολύτως νεκρωμένα τα αισθητήρια αυτοπροστασίας και αυτοάμυνας, δίχως την παραμικρή επίγνωση «πού πατά και πού πηγαίνει»....»[21]. Τον Ιανουάριο του 2019 και λίγες ημέρες πριν το ελληνικό κοινοβούλιο ψηφίσει για την Συμφωνία των Πρεσπών, εξέφρασε ξεκάθαρα τις απόψεις του με το άρθρο «Ολοταχώς προς τη συμφορά» στην ίδια εφημερίδα.[22]

Κυρίως εργογραφία Επεξεργασία

  • Χάιντεγκερ και Αρεοπαγίτης (1967)
  • Η Ελευθερία του ήθους (1970, 1979)
  • Το Οντολογικόν περιεχόμενον της θεολογικής εννοίας του προσώπου (1970)
  • Η Μεταφυσική του σώματος (1971)
  • Η μεταφυσική του σώματος-Σπουδή στον Ιωάννη της Κλίμακος, Δωδώνη, (1971)
  • Ορθοδοξία και Δύση - Η Θεολογία στην Ελλάδα σήμερα (1972)
  • Η απολογητική, Γρηγόρη, (2η) 1975
  • Το πρόσωπο και ο έρωτας (1976)
  • Αλήθεια και ενότητα της Εκκλησίας (1977)
  • Σχεδίασμα Εισαγωγής στη Φιλοσοφία (τομ. Α΄ και Β΄ 1980-1981)
  • Ορθός Λόγος και κοινωνική πρακτική (1984)
  • Ερωτικών Αμφιλογία η περί λιβελλοπράγμονος μοναχού, Δόμος, 1989
  • Το άθλημα του κατ' αλήθειαν βίου: η Θεομήτωρ ως όραμα και ως πράξη, Άθως, 1992
  • Προτάσεις Κριτικής Οντολογίας, Δόμος, (3η) 1995
  • Το πραγματικό και το φαντασιώδες στην Πολιτική Οικονομία, Δόμος, (2η) 1996
  • Τα καθ’ εαυτόν, Ίκαρος, (3η) 1996
  • Πείνα και δίψα, Γρηγόρη, (5η) 1997
  • Αλήθεια και ενότητα της Εκκλησίας, Γρηγόρη, (2η) 1997
  • Η κόκκινη πλατεία και ο θείος Αρθούρος, Δόμος, (5η) 1998
  • Χάιντεγγερ και Αρεοπαγίτης, Δόμος, (4η) 1998
  • Αόριστη Ελλάδα – Κοντσέρτο για δύο αποδημίες, Δόμος, (2η) 1999
  • Το ρητό και τὸ άρρητο – Τα γλωσσικά όρια ρεαλισμού της μεταφυσικής, Ίκαρος, 1999
  • Ορθός λόγος και κοινωνική πρακτική, Δόμος, (3η) 1999
  • Καταφύγιο ιδεών-Μαρτυρία, Ίκαρος, (6η) 2001
  • Το πρόσωπο και ο Έρως, Δόμος, (6η) 2001.
  • Σχεδίασμα Εισαγωγής στη Φιλοσοφία, Δόμος, (5η) 2002
  • Η απανθρωπιά του δικαιώματος, Δόμος, (3η) 2000
  • Η ελευθερία του ήθους, Ίκαρος, (3η) 2002
  • Αλφαβητάρι της πίστης, Δόμος, (13η) 2002
  • Πολιτιστική Διπλωματία – Προθεωρία ελληνικού σχεδιασμού, Ίκαρος, (2η) 2003
  • Σχόλιο στο Άσμα Ασμάτων, Δόμος, (6η) 2003
  • Προφορική Αμεσότητα, IANOS 2003
  • Οντολογία της σχέσης, Ίκαρος, 2004
  • Μετανεωτερική Μεταφυσική, Δόμος, (2η) 2004
  • Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα, Δόμος, (5η) 2005.
  • Ενάντια στη θρησκεία, Ίκαρος, 2006
  • Το αίνιγμα του κακού, Ίκαρος, 2008
  • `Εξι φιλοσοφικές ζωγραφιές, Ίκαρος, 2011
  • Πείνα και Δίψα, IANOS, 2015
  • Αόριστη Ελλάδα – Κοντσέρτο για δύο αποδημίες, IANOS, 2016
  • Ολοκληρωτισμός αμφιπρόσωπος – Ι. Η Κόκκινη Πλατεία και ο θείος Αρθούρος, ΙΙ. Παθήματα χωρίς μαθήματα, IANOS, 2018
  • Αντιπαλεύοντας το πολιτικό τίποτα, IANOS, 2019
  • Πώς να ανατραπεί με κοινοβουλευτισμό η αναιδέστερη από τις ολιγαρχίες;, IANOS, 2020

Επιφυλλιδογραφική εργογραφία/χρονογραφία Επεξεργασία

  • Το προνόμιο της απελπισίας, Γρηγόρη, (2η) 1983
  • Κεφάλαια Πολιτικής Θεολογίας, Γρηγόρη, (3η) 1983
  • Finis Graeciae: θρηνητική εικασία, Δόμος, 1987
  • Η Νεοελληνική Ταυτότητα, Γρηγόρη, (4η) 2001
  • Κριτικές παρεμβάσεις, Δόμος, (4η) 1993
  • Το κενό στην τρέχουσα πολιτική, Καστανιώτη, (2η) 1992
  • Ελλαδικά προτελεύτια, Καστανιώτη, 1992
  • Χώρα υποχείρια παιγνίου, Καστανιώτη, 1994
  • Απερισκέπτως αυτόχειρες, Καστανιώτη, 1994
  • Κύκλος φαύλος στροβιλώδης, Καστανιώτη, 1994
  • Ελληνότροπος πολιτική, Ίκαρος, 1996
  • Αντιστάσεις στην αλλοτρίωση, Ίκαρος, 1997
  • Ιχνηλασία νοήματος, Λιβάνη, 1998
  • Η παρακμή ως πρόκληση, Λιβάνη, 1999
  • Εορτολογικά παλινωδούμενα, Ακρίτας, 1999
  • Ελληνικὴ ετοιμότητα για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, Λιβάνη, 2000
  • Η Αριστερά ως Δεξιά – Η Δεξιά ως παντομίμα, Πατάκη, (2η) 2001
  • Εις μικρόν γενναίοι – Οδηγίες χρήσεως, Πατάκη, 2003
  • Κομματοκρατία, Πατάκη, (3η) 2004
  • Η λογική αρχίζει μὲ τον έρωτα, Ικαρος, 2004
  • Κοινωνιοκεντρικὴ Πολιτική: Κριτήρια, Εστία, 2005
  • Πολιτισμός, Το κεντρικό πρόβλημα της πολιτικής, Κάκτος, (2η) 2005
  • Αφελληνισμού παρεπόμενα, Κάκτος, (2η) 2005
  • Η κρίση της προφητείας, Δόμος, (3η) 2006
  • Μαχόμενη ανελπιστία, Βιβλιοπωλείον της Εστίας 2007
  • Έπαινος ψήφου τιμωρητικής, IANOS 2007
  • Η κατάρρευση του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα σήμερα, IANOS 2008
  • Το πολιτικό ζητούμενο στην Ελλάδα σήμερα, IANOS, 2009
  • Κατά κεφαλήν Καλλιέργεια, IANOS, 2010
  • Η πολιτική γονιμότητα της οργής, IANOS 2011
  • Η καταστροφή ως ευκαιρία, IANOS 2012
  • Το πρόβλημά μας είναι πολιτικό όχι οικονομικό, IANOS, 2013
  • Η Ελληνικότητα ως ποιότητα και ως ντροπή, IANOS, 2014
  • Finis Graeciae, IANOS 2014
  • Τόπος του ανοίκειου τρόπου, IANOS, 2015
  • Την αλήθεια κατάματα, IANOS, 2016
  • Να επαναστατήσει η αξιοπρέπεια, IANOS, 2017
  • Ελληνοκεντρικός εκσυγχρονισμός, IANOS, 2018

Μεταφρασμένη εργογραφία Επεξεργασία

Στα Αγγλικά Επεξεργασία

Στα Γαλλικά Επεξεργασία

  • Variations sur le Cantique des Cantiques, Paris (Desclée de Brouwer), 1992 (ISBN 2-220-03273-6)
  • Philosophie sans rupture, Genève (Labor et Fides), 1986 (ISBN 2-8309-0046-4)
  • De l’absence et de l’inconnaissance de Dieu, Paris (Cerf), 1971
  • La foi vivante de l’Église, Paris (Cerf), 1989 (ISBN 2-204-03160-7)
  • La morale de la liberté, Genève (Labor et Fides), 1984 (ISBN BA-45978923)
  • Vérité et unité de l’Église, Grez-Doiceau (Editions Axios), 1989

Στα Γερμανικά Επεξεργασία

  • Person und Eros, Göttingen, (Vandenhoeck und Ruprecht), 1982

Στα Ιταλικά Επεξεργασία

  • Ignoranza e conoscenza di Dio, Milan, (Jaca Book), 1973,
  • Heidegger e Dionigi Areopagita, Rome (Città Nuova editrice), 1993
  • Variazioni sul Cantico dei Cantici, Milan (Nuova Stampa), 1992 (ISBN 88-8166-044-X)
  • La fede dell’ esperienza ecclesiale, Brescia (Queriniana), 1993
  • La libertà dell’Ethos, Bolognα (Dehoniane), 1984
  • Verità e Unità della Chiesa, Milan (Nuova Stampa) (ISBN 88-8166-019-9)

Στα Ρουμανικά Επεξεργασία

  • Heidegger şi Areopagitul', Bucharest (Editura Anastasia)
  • Persona şi Eros, Bucharest (Editura Anastasia)
  • Abecedar al credintei, Bucharest (Editura Bizantina)
  • Libertatea Moralei, Bucharest, (Editura Anastasia)
  • Foanea şi Setea, Bucharest (Editura Anastasia)

Στα Ρωσικά Επεξεργασία

  • Истина и Eдинство Церкви, Moscow (CBЯTO-ΦИЛAΡETOBCKИЙ) 2006
  • Хайдеггер и Ареопагит, Moscow (POCCПЭН) 2005
  • Личноcть и Эрос, Moscow (POCCПЭН) 2005
  • Bариации на Песнь Песней, Moscow (POCCПЭН) 2005
  • Bepa Цepкви, Moscow 1992

Στα Σερβικά Επεξεργασία

  • ΦИЛΟCΟΦИЈΑ ИЗ ΗΟΒΟΓ УΓЛΑ, Belgrade, (MИΡΟΤΟЧИΒΟΓ)
  • ΧΑJДΕΓΕΡ И ДИΟΗИCИЈE ΑΡΕΟΠΑΓИΤ, Belgrade, (MИΡΟΤΟЧИΒΟΓ)
  • AЗБУЧHИK BEPE, Novi Sad (Beseda)
  • МЕТАФИЗИКА ТЕЛА, Novi Sad (Beseda)
  • ИСТИНА И ЈЕДИНСТВО ЦРКВЕ, Novi Sad (Beseda)
  • ЛИЧНОСТ И ЕРОС, Нови Сад (Беседа)

Στα Σλοβενικά Επεξεργασία

  • Heidegger in Areopagit ali o Bozji odsotnosti in respoznatnosti, (Nova revija), 1991

Στα Ουκρανικά Επεξεργασία

  • Свобода етосу, Kiev (Дух і Літера) 2003
  • Нерозривна філософія, Kiev, (Oснови)
  • Варіації на тему Пісні Пісень, Kiev (Дух і Літера)

Στα Βουλγαρικά Επεξεργασία

  • ΚPИЗATA KATO ПРЕДИЗВИKATEЛCTBO, Sofia (ЛИΚ), 2002

Στα Φινλανδικά Επεξεργασία

  • Nälkä ja Jano, (Joensuu) 1991

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Ζουμπουλάκης, Σταύρος (2010). Χριστιανοί στον δημόσιο χώρο: Πίστη ή πολιτιστική ταυτότητα;. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας». σελ. 46-7. ISBN 978-960-05-1464-3. 
  2. «ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ | Εταιρεία Συγγραφέων». authors.gr. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2016. 
  3. Ζουμπουλάκης, Σταύρος (2010). Χριστιανοί στον δημόσιο χώρο: Πίστη ή πολιτιστική ταυτότητα;. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας». σελ. 64. ISBN 978-960-05-1464-3. 
  4. Mitralexis, Sotiris. «Η ενότητα βασίζεται στο "Person, Eros, Critical Ontology: An Attempt to Recapitulate Christos Yannaras' Philosophy", Sobornost 34:1 (2012), pp. 33-40» (PDF). Sobornost. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2016. 
  5. Diels, Hermann· Kranz, Walter (1903). Die Fragmente der Vorsokratiker. 1. χ.τ.: Weidmannsche buchhandlung. σελ. 28-30, 148. 
  6. Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 32. ISBN 978-960-9527-34-7. 
  7. Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 45. ISBN 978-960-9527-34-7. 
  8. Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 61. ISBN 978-960-9527-34-7. 
  9. Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 63. ISBN 978-960-9527-34-7. 
  10. Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 103. ISBN 978-960-9527-34-7. 
  11. Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 104. ISBN 978-960-9527-34-7. 
  12. Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 58. ISBN 978-960-9527-34-7. 
  13. Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 54. ISBN 978-960-9527-34-7. 
  14. Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 51. ISBN 978-960-9527-34-7. 
  15. Γιανναράς, Χρήστος (2011). Έξι φιλοσοφικὲς ζωγραφιές. Αθήνα: Ίκαρος. σελ. 101. ISBN 978-960-9527-34-7. 
  16. «Η ΝΕΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΣΗΜΕΡΑ | ΑΘΡΗΣΚΟΣ». web.archive.org. 20 Δεκεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2024. 
  17. https://www.youtube.com/watch?v=RYv863E-lM8
  18. https://web.archive.org/web/20130606121300/http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=614
  19. «Η ΝΕΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΣΗΜΕΡΑ | ΑΘΡΗΣΚΟΣ». web.archive.org. 20 Δεκεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2024. 
  20. https://web.archive.org/web/20130606121300/http://www.politikokafeneio.com/neo/modules.php?name=News&file=article&sid=614
  21. Γιανναράς, Χρήστος (22 Ιανουαρίου 2012). «Ορος επιβίωσης η συλλογική αξιοπρέπεια». Καθημερινή. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2016. 
  22. Γιανναράς, Χρήστος (20 Ιανουαρίου 2019). «Ολοταχώς προς τη συμφορά». Καθημερινή. 

Επιπλέον βιβλιογραφία Επεξεργασία

Δικτυακοί τόποι Επεξεργασία