Ψυχολογική χειραγώγηση

Η ψυχολογική χειραγώγηση είναι ένα είδος κοινωνικής επιρροής που αποσκοπεί στην αλλαγή της συμπεριφοράς ή της αντίληψης των άλλων μέσω υβριστικών, παραπλανητικών ή ύπουλων τακτικών. Με την προώθηση των συμφερόντων του χειριστή, συχνά εις βάρος άλλων, τέτοιες τακτικές μπορεί να θεωρηθούν καταχρηστικές, υβριστικές, δόλιες και παραπλανητικές. Η κοινωνική επιρροή δεν είναι απαραίτητα αρνητική. Για παράδειγμα, οι γιατροί μπορεί να προσπαθήσουν να πείσουν τους ασθενείς τους να αλλάξουν τις ανθυγιεινές συνήθειές τους. Η διαδικασία της χειραγώγησης περιλαμβάνει να πέσει το θύμα, εν αγνοία του, κάτω από την κυριαρχία του χειριστή, συχνά εξαπατώντας το και χρησιμοποιώντας το για να εξυπηρετήσει τους δικούς του σκοπούς.

Απαιτήσεις για την επιτυχημένη χειραγώγηση

Σύμφωνα με τον συγγραφέα ψυχολογίας Τζώρτζ Κ. Σίμον, η επιτυχημένη ψυχολογική χειραγώγηση κυρίως αφορά τον χειριστή:

1. με την απόκρυψη επιθετικών προθέσεων και συμπεριφορών.
2. με τη γνώση των ψυχολογικών τρωτών σημείων του θύματος ώστε να καθορίσει ποια τακτική είναι πιο πιθανόν να είναι η πιο αποτελεσματική.
3. με το να τον χαρακτηρίζει ένας επαρκής βαθμός σκληρότητας, ώστε να μην έχει κανέναν ενδοιασμό να προκαλέσει βλάβη στο θύμα αν αυτό είναι απαραίτητο.

Συνεπώς, η χειραγώγηση είναι πιθανό να επιτευχθεί μέσω συγκαλυμμένων επιθετικών μέσων σχεσιακής ή παθητικής επιθετικότητας.

Πως οι χειριστές ελέγχουν τα θύματά τους

Σύμφωνα με τον Μπράικερ

Ο Μπράικερ προσδιόρισε τους εξής τρόπους που οι χειριστές ελέγχουν τα θύματά τους:

• με θετική ενίσχυση που περιλαμβάνει τον έπαινο, την επιφανειακή γοητεία, την επιφανειακή συμπάθεια (κροκοδείλια δάκρυα), την υπερβολική συγγνώμη, τα χρήματα, την έγκριση, τα δώρα, την προσοχή, τις εκφράσεις του προσώπου όπως ένα βεβιασμένο γέλιο ή χαμόγελο και δημόσια αναγνώριση.
• με αρνητική ενίσχυση που περιλαμβάνει την αφαίρεση ενός πράγματος από μια αρνητική κατάσταση ως ανταμοιβή, π.χ. "Δεν θα πρέπει να κάνεις την εργασία σου, αν μου αφήσεις να σου κάνω αυτό."
• με διαλείπουσα ή μερική ενίσχυση η οποία μπορεί να δημιουργήσει ένα αποτελεσματικό κλίμα φόβου και αμφιβολίας. Μερική ή διαλείπουσα θετική ενίσχυση μπορεί να ενθαρρύνει το θύμα να παραμείνει—για παράδειγμα, στις περισσότερες μορφές τζόγου, όπου ο παίκτης είναι πιθανό να κερδίσει μερικές φορές αλλά συνολικά εξακολουθεί να χάνει χρήματα.
• με τιμωρία που περιλαμβάνει την γκρίνια, τις φωνές, τη σιωπηλή μεταχείριση, τον εκφοβισμό, τις απειλές, τις βρισιές, τον συναισθηματικό εκβιασμό, την υπενθύμιση σφαλμάτων, με μούτρα, με κλάματα και παριστάνοντας το θύμα.
• με τραυματική δοκιμασία με τη χρήση λεκτικής βίας, με έκρηξη οργής ή άλλη εκφοβιστική συμπεριφορά για να καθιερωθεί ή να δείξει υπεροχή. Έστω και ένα περιστατικό τέτοιας συμπεριφοράς μπορεί να καθορίσει ή να εκπαιδεύσει τα θύματα να αποφεύγουν να θυμώνουν ή να αντιμετωπίζουν τον χειριστή.

Σύμφωνα με τον Σίμον

Ο Σίμον εντοπίζει τις ακόλουθες τεχνικές χειραγώγησης:

• Ψεύδος Είναι δύσκολο να αναγνωρίσει κανείς αν κάποιος λέει ψέματα τη στιγμή που το κάνει, αν και συχνά η αλήθεια μπορεί να είναι εμφανής αργότερα όταν θα είναι πολύ αργά. Ένας τρόπος για να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες να πει ψέματα κάποιος είναι να γίνει κατανοητό ότι ορισμένοι τύποι προσωπικότητας (ιδιαίτερα οι ψυχοπαθείς) είναι ειδικοί στην τέχνη του ψεύδους και της εξαπάτησης, το κάνουν συχνά και εντέχνως.
• Ψεύδος με παράλειψη μέρους της αλήθειας Αυτή είναι μια πολύ λεπτή τεχνική ψεύδους αποκρύπτοντας ένα σημαντικό μέρος της αλήθειας. Αυτή η τεχνική χρησιμοποιείται επίσης στην προπαγάνδα.
• Άρνηση Ο χειριστής αρνείται να παραδεχθεί ότι αυτός ή αυτή έχει κάνει κάτι λάθος.
• Εξορθολογισμός Είναι η δικαιολογία που δίνει ο χειριστής για την ανάρμοστη συμπεριφορά του. Ο εξορθολογισμός είναι στενά συνδεδεμένος με την παραποίηση των λεγομένων.
• Ελαχιστοποίησης Αυτό είναι ένα είδος άρνησης σε συνδυασμό με τον εξορθολογισμό. Ο χειριστής ισχυρίζεται ότι η συμπεριφορά του δεν είναι τόσο επιβλαβής ή ανεύθυνη, όταν υποδεικνύεται από κάποιον άλλον, αλλά υποστηρίζει ότι ο χλευασμός ή η προσβολή του ήταν μόνο ένα αστείο.
• Επιλεκτική απροσεξία ή επιλεκτική προσοχή Ο χειριστής αρνείται να δώσει προσοχή σε κάτι που μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του από το πρόγραμμά του, λέγοντας φράσεις όπως "Δεν θέλω να το ακούσω».
• Εκτροπή Ο χειριστής δεν δίνει μια ευθεία απάντηση σε μια ευθεία ερώτηση και αντ 'αυτού για αντιπερισπασμό πηγαίνει τη συζήτηση σε άλλο θέμα.
• Υπεκφυγή Παρόμοια με την εκτροπή, αλλά δίνοντας άσχετες και ασαφείς απαντήσεις.
• Μυστικός εκφοβισμός Ο χειριστής βάζει το θύμα σε αμυντική στάση, χρησιμοποιώντας καλυμμένες (έμμεσες ή υπονοούμενες) απειλές.
• Ενοχή Ένα ιδιαίτερο είδος τακτικής εκφοβισμού(bullying) . Ο χειριστής λέει στο ευσυνείδητο θύμα του πως αυτός ή αυτή δεν ενδιαφέρεται αρκετά, δρα εγωιστικά ή τα έχει όλα εύκολα. Αυτό συνήθως έχει ως αποτέλεσμα το θύμα να αισθάνεται άσχημα, κάνοντάς το να αμφιβάλει για τον εαυτό του, να αγχώνεται και να είναι σε υποχωρητική θέση.
• Διαπόμπευση Ο χειριστής χρησιμοποιεί σαρκασμό και απαξιωτικές εκφράσεις για να αυξήσει το φόβο και την αμφιβολία του θύματος για τον εαυτό του. Οι χειριστές χρησιμοποιούν αυτή την τακτική για να κάνει τους άλλους να αισθάνονται ανάξιοι και επομένως να τους σέβονται. Οι τακτικές διαπόμπευσης μπορεί να είναι πολύ μικρές, όπως ένα άγριο βλέμμα ή ματιά, έναν δυσάρεστο τόνο της φωνής, ρητορικά σχόλια, σαρκασμός. Οι χειριστές μπορεί να κάνουν κάποιον να αισθανθεί ντροπή γιατί τόλμησε να τους αμφισβητήσει. Είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να ενισχύσει την αίσθηση της ανεπάρκειας στο θύμα.
• Παίζοντας το ρόλο του θύματος Ο χειριστής παρουσιάζει σ' αυτόν/την τον εαυτό του, ως θύμα των περιστάσεων ή (θύμα) της συμπεριφοράς κάποιου άλλου, προκειμένου να κερδίσει τον οίκτο, τη συμπάθεια ή να προκαλέσουν τον οίκτο και έτσι να πάρει κάτι από τον άλλο. Οι ευσυνείδητοι άνθρωποι δεν μπορούν να βλέπουν κάποιον που υποφέρει και ο χειριστής είναι εύκολο να επικαλεστεί τη συμπάθειά τους για να πάρει αυτό που θέλει.
• Δυσφημώντας το θύμα Περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη, αυτή η τακτική είναι ένα ισχυρό μέσο για να βάλει το θύμα σε αμυντική θέση, ενώ ταυτόχρονα κρύβει την επιθετική πρόθεση του χειριστή, ενώ ο ίδιος κατηγορεί ψευδώς το θύμα ως υβριστή τι στιγμή που το θύμα προσπαθεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του ή τη θέση του.
• Παίζοντας το ρόλο του υπηρέτη Καλύπτοντας ένα πρόγραμμα που θα τον ευνοεί με πρόσχημα μια υπηρεσία για έναν πιο ευγενή σκοπό, για παράδειγμα, λέγοντας ότι ενεργεί με έναν ορισμένο τρόπο για να είναι "υπάκουος" ή στην "υπηρεσία" μιας φιγούρας εξουσίας ή "απλά κάνει τη δουλειά του ».

Δείτε επίσης

• Εκβιασμός
• Bullying
• Κουλτούρα του φόβου
• Προπαγάνδα
• Ψυχολογική κακοποίηση
• Εκφοβισμός στο χώρο εργασίας
• Μακιαβελισμός
• Οριακή (μεταιχμιακή) διαταραχή προσωπικότητας
• Gaslighting (ψυχολογία)

Βιβλιογραφία

• Admin, AB 30 Covert Emotional Manipulation Tactics: How Manipulators Take Control In Personal Relationships (2014)
• Alessandra, Tony. Non-Manipulative Selling (1992)
• Barber, Brian K. Intrusive Parenting: How Psychological Control Affects Children and Adolescents (2001)
• Bowman, Robert P.; Cooper, Kathy; Miles, Ron; & Carr, Tom. Innovative Strategies for Unlocking Difficult Children: Attention Seekers, Manipulative Students, Apathetic Students, Hostile Students (1998)
• Bursten, Ben. Manipulator: A Psychoanalytic View (1973)
• Crawford, Craig. The Politics of Life: 25 Rules for Survival in a Brutal and Manipulative World (2007)
• Forward, Susan. Emotional Blackmail (1997)
• Klatte, Bill & Thompson, Kate. It's So Hard to Love You: Staying Sane When Your Loved One Is Manipulative, Needy, Dishonest, or Addicted (2007)
• McCoy, Dorothy. The Manipulative Man: Identify His Behavior, Counter the Abuse, Regain Control (2006)
• McMillan, Dina L. But He Says He Loves Me: How to Avoid Being Trapped in a Manipulative Relationship (2008)
• Sasson, Janet Edgette. Stop Negotiating With Your Teen: Strategies for Parenting Your Angry, Manipulative, Moody, or Depressed Adolescent (2002)
• Stern, Robin. The Gaslight Effect: How to Spot and Survive the Hidden Manipulation Others Use to Control Your Life (2008)
• Swihart, Ernest W. Jr. & Cotter, Patrick. The Manipulative Child: How to Regain Control and Raise Resilient, Resourceful, and Independent Kids (1998)

Επιστημονικά περιοδικά

• Aglietta M, Reberioux A, Babiak P. "Psychopathic manipulation in organizations: pawns, patrons and patsies", in Cooke A, Forth A, Newman J, Hare R (Eds), International Perspectives and Psychopathy, British Psychological Society, Leicester, pp. 12–17. (1996)
• Aglietta, M.; Reberioux, A.; Babiak, P. "Psychopathic manipulation at work", in Gacono, C.B. (Ed), The Clinical and Forensic Assessment of Psychopathy: A Practitioner's Guide, Erlbaum, Mahwah, NJ, pp. 287–311. (2000)
• Bursten, Ben. "The Manipulative Personality", Archives of General Psychiatry, Vol 26 No 4, 318-321 (1972)
• Buss DM, Gomes M, Higgins DS, Lauterback K. "Tactics of Manipulation", Journal of Personality and Social Psychology, Vol 52 No 6 1219-1279 (1987)
• Hofer, Paul. "The Role of Manipulation in the Antisocial Personality", International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, Vol. 33 No 2, 91-101 (1989)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Sarah Strudwick (16 Νοέμβριου 2010) Σκοτεινές ψυχές-Παιχνίδια του μυαλού, Χειραγώγηση και χειραγώγηση του μυαλού