Aedilis
Ο αγορανόμος, λατινικά: aedīlis (από το aedes, "οικοδόμημα ναού") ήταν ένα με εκλογή αξίωμα της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας. Με έδρα τη Ρώμη, οι αγορανόμοι ήταν υπεύθυνοι για τη συντήρηση των δημόσιων κτιρίων (aedēs) και τη ρύθμιση των δημοσίων εορτών. Είχαν επίσης εξουσίες να επιβάλλουν τη δημόσια τάξη και καθήκοντα, για να διασφαλίσουν ότι η πόλη της Ρώμης ήταν καλά εφοδιασμένη και η πολιτική υποδομή της καλά διατηρημένη, παρόμοια με τη σύγχρονη τοπική αυτοδιοίκηση.
Υπήρχαν δύο ζεύγη αγορανόμων: το πρώτο ήταν οι «πληβείοι αγορανόμοι» (Λατινικά aediles plebis) και η κατοχή αυτού του αξιώματος περιοριζόταν στους πληβείους. Οι άλλα δύο ήταν oι αγορανόμοι της καθέδρας (aediles curules), αξίωμα ανοικτό τόσο σε πληβείους, όσο και σε πατρικίους, σε εναλλασσόμενα έτη. Ένας αγορανόμος της καθέδρας ταξινομείτο ως αξιωματούχος της καθέδρας (magister curulis).
Το αξίωμα του αγορανόμου κατείχαν γενικά νέοι άνδρες, που σκόπευαν να ακολουθήσουν τη σειρά αξιωμάτων (cursus honorum) σε υψηλό πολιτικό αξίωμα, παραδοσιακά μετά τη θέση του κοσμήτορα (questor), αλλά πριν από αυτό του πραίτωρα. Δεν ήταν υποχρεωτικό μέρος της σειράς, και ως εκ τούτου ένας πρώην κοσμήτωρ θα μπορούσε να εκλεγεί ως πραίτωρ, χωρίς να κατέχει τη θέση του αγορανόμου. Ωστόσο ήταν μια πλεονεκτική θέση, για να κατέχεται, επειδή αποδείκνυε τη δέσμευση του επίδοξου πολιτικού στη δημόσια υπηρεσία, καθώς και του έδιδε την ευκαιρία να διοργανώνει δημόσιες εορτές και αγώνες (ludi), ένας εξαιρετικός τρόπος για να αυξήσει την αναγνώριση και τη δημοτικότητά του.
Ιστορία του αξιώματος Επεξεργασία
Πλήβειοι αγορανόμοι Επεξεργασία
Οι πληβείοι αγορανόμοι δημιουργήθηκαν την ίδια χρονιά με τους τριβούνους των πληβείων (494 π.Χ.). Αρχικά προορίζοντο ως βοηθοί των τριβούνων, φρουρούσαν τα δικαιώματα των πληβείων σε σχέση με την έδρα τους, τον ναό της Ceres (Δήμητρας). Στη συνέχεια, ανέλαβαν την ευθύνη για τη συντήρηση των κτιρίων της πόλης στο σύνολό τους. [1] Τα καθήκοντά τους αρχικά ήταν απλώς υπουργικά. Ήταν οι βοηθοί των τριβούνων σε ό,τι ζητήματα θα μπορούσαν να τους εμπιστευθούν οι τριβούνοι, αν και τα περισσότερα θέματα που τους ανατέθηκαν ήταν ελάχιστης σημασίας.
Γύρω στο 446 π.Χ. τους δόθηκε η εξουσία να φροντίζουν για τα διατάγματα της Συγκλήτου. Όταν εγκρινόταν ένα senatus consultum, θα μεταγραφόταν σε ένα έγγραφο και θα κατατίθετο στο δημόσιο ταμείο, το Θησαυροφυλάκιο (Aerarium). Τους δόθηκε αυτή η εξουσία, επειδή οι ύπατοι, που είχαν αυτή την εξουσία στο παρελθόν, ανέστειλαν αυθαίρετα και άλλαζαν τα έγγραφα. [2] Διατηρούσαν επίσης τις πράξεις του Συμβουλίου των πληβείων (Λαϊκή Συνέλευση), τα «λαϊκά ψηφίσματα». Τα λαϊκά ψηφίσματα, αφού περνούσαν, μεταγράφοντο επίσης σε φυσικά έγγραφα για αποθήκευση. Ενώ οι δυνάμεις τους αυξάνονταν με την πάροδο του χρόνου, δεν είναι πάντα εύκολο να διακρίνει κάποιος τη διαφορά μεταξύ των δυνάμεών τους και εκείνων των τιμητών (censores). Περιστασιακά, εάν ένας τιμητής δεν ήταν σε θέση να εκτελέσει μία από τις εργασίες του, ένας αγορανόμος θα εκτελούσε την εργασία αντ' αυτού.
Αγορανόμοι της καθέδρας (aediles curulis) Επεξεργασία
Σύμφωνα με τον Λίβιο (κεφ. 42), μετά την ψήφιση των Λικινιανών αρμοδιοτήτων το 367 π.Χ., προστέθηκε μια επιπλέον ημέρα στους ρωμαϊκούς αγώνες. Οι πληβείοι αρνήθηκαν να αναλάβουν την πρόσθετη δαπάνη, οπότε οι πατρίκιοι προσφέρθηκαν να την αναλάβουν, υπό τον όρο ότι θα γίνοντο δεκτοί ως αγορανόμοι. Οι πληβείοι αποδέχθηκαν την προσφορά και, ως εκ τούτου, διορίστηκαν δύο αγορανόμοι της καθέδρας —στην αρχή μόνο από τους πατρικίους, μετά από δύο πατρικίους και μετά δύο πληβείους εναλλάξ, τέλος, από έναν πατρίκιο και έναν πληβείο— στη Συνέλευση των Φυλών υπό την προεδρία του υπάτου. Οι αγορανόμοι της καθέδρας, ως επίσημοι αξιωματούχοι, είχαν ορισμένες τιμές που δεν είχαν οι πληβείοι (που δεν ήταν τεχνικά αξιωματούχοι).
Εκτός από το δικαίωμα να κάθονται σε πτυσσόμενο κάθισμα (sella curulis) και να φορούν toga praetexta, οι αγορανόμοι της καθέδρας είχαν επίσης το δικαίωμα να εκδίδουν διατάγματα (jus edicendi). Αυτά τα διατάγματα αφορούσαν συχνά θέματα όπως η ρύθμιση των λαϊκών αγορών ή αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «οικονομική ρύθμιση». [3] Ο Λίβιος προτείνει, ίσως λανθασμένα, ότι τόσο οι της καθέδρας όσο και οι πληβείοι αγορανόμοι ήταν ιεροί. [2] Αν και οι αγορανόμοι της καθέδρας κατατάσσοντο πάντα υψηλότερα από τους πληβείους, οι λειτουργίες τους σταδιακά προσεγγίστηκαν και έγιναν πρακτικά πανομοιότυπες. Εντός πέντε ημερών από την έναρξη της θητείας τους, οι τέσσερις αγορανόμοι (δύο πληβείοι, δύο καθέδρας) έπρεπε να καθορίσουν, με κλήρωση ή κατόπιν συμφωνίας μεταξύ τους, ποια μέρη της πόλης θα έπρεπε να έχει ο καθένας στη δικαιοδοσία του. [4]
Διαφορές μεταξύ των δύο Επεξεργασία
Υπήρχε μια διάκριση μεταξύ των δύο ζευγών αγορανόμων, όταν επρόκειτο για δημόσιες εορτές. Κάποιες εορτές είχαν πληβείο χαρακτήρα, και επομένως ήταν υπό την επίβλεψη πληβείων αγορανόμων. [5] Άλλες εορτές επιτηρούντο αποκλειστικά από τους αγορανόμους καθέδρας [6] και συχνά με αυτές τις εορτές δαπανούσαν αφειδώς ποσά. Αυτό γινόταν συχνά, για να εξασφαλιστεί η υποστήριξη των ψηφοφόρων σε μελλοντικές εκλογές. Επειδή οι αγορανόμοι δεν αποζημιώνοντο για κάποια από τις δημόσιες δαπάνες τους, τα περισσότερα άτομα που ζητούσαν το αξίωμα ήταν ανεξάρτητα εύποροι. Δεδομένου ότι αυτό το αξίωμα ήταν ένα σκαλοπάτι για ένα ανώτερο αξίωμα και τελικά την είσοδο στη Σύγκλητο, βοηθούσε να διασφαλιστεί, ότι μόνο πλούσια άτομα (κυρίως ιδιοκτήτες γης) θα κέρδιζαν τις εκλογές για υψηλά αξιώματα. Αυτές οι εξωφρενικές δαπάνες ξεκίνησαν λίγο μετά το τέλος του Β΄ Καρχηδονιακού Πολέμου και αυξήθηκαν, καθώς τα λάφυρα επέστρεφαν από τις νέες ανατολικές κατακτήσεις της Ρώμης. Ακόμη και η παρακμή των Αυτοκρατόρων σπάνια ξεπερνούσε αυτή των αγορανόμων υπό τη Δημοκρατία, όπως θα μπορούσε να φανεί κατά τη διάρκεια της θητείας του Ιουλίου Καίσαρα. [7]
Εκλογή στο αξίωμα Επεξεργασία
Οι πληβείοι εκλέγοντο από το Συμβούλιο των πληβείων, συνήθως υπό την προεδρία ενός τριβούνου των πληβείων. Οι αγορανόμοι της καθέδρας εκλέγοντο από τη Φυλετική Συνέλευση, συνήθως υπό την προεδρία ενός υπάτου. Δεδομένου ότι οι πληβείοι εκλέγοντο από τους πληβείους και όχι από το σύνολο του λαού της Ρώμης (πληβείους καθώς και πατρικίους), δεν ήταν τεχνικά αξιωματούχοι. Πριν από το πέρασμα του Lex Villia Annalis, τα άτομα μπορούσαν να ζητήσουν τη θέση του αξορανόμου όταν έκλειναν τα 27. Μετά την ψήφιση αυτού του νόμου το 180 π.Χ., ορίστηκε υψηλότερη ηλικία, πιθανώς 35. [8] Τον 1ο αι. π.Χ. οι αγορανόμοι εξελέγοντο τον Ιούλιο και ανελάμβαναν καθήκοντα την πρώτη ημέρα του Ιανουαρίου.
Οι δικαιοδοσίες του αγορανόμου Επεξεργασία
Ο Κικέρων (Legg. iii. 3, 7) διαιρεί αυτές τις λειτουργίες σε τρία μέρη:
(1) Φροντίδα της πόλης: επισκευή και συντήρηση ναών, υπονόμων και υδραγωγείων. Καθαρισμός δρόμων και πλακόστρωση. κανονισμοί σχετικά με την κυκλοφορία, τα επικίνδυνα ζώα και τα ερειπωμένα κτίρια· προφυλάξεις κατά της πυρκαγιάς. εποπτεία λουτρών και ταβερνών. επιβολή των συνοπτικών νόμων· τιμωρία παικτών και τοκογλύφων· τη φροντίδα των δημόσιων ηθών γενικά, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης των ξένων δεισιδαιμονιών και της καταγραφής ιερόδουλων (eretrices). Τιμωρούσαν επίσης, όσους είχαν πολύ μεγάλο μερίδιο της δημόσιας γης (ager publicus) ή κρατούσαν πάρα πολλά βοοειδή στα κρατικά βοσκοτόπια.
(2) Φροντίδα των διατάξεων: διερεύνηση της ποιότητας των παρεχόμενων αγαθών και της ορθότητας των βαρών και μέτρων. την αγορά σιτηρών για διάθεση σε χαμηλή τιμή σε περίπτωση ανάγκης.
(3) Φροντίδα των αγώνων: επίβλεψη και διοργάνωση των δημοσίων αγώνων, καθώς και αυτών που δίνουν οι ίδιοι και ιδιώτες (π.χ. σε κηδείες) με δικά τους έξοδα. Τα φιλόδοξα άτομα συχνά ξόδευαν τεράστια ποσά με αυτόν τον τρόπο, για να κερδίσουν τη λαϊκή εύνοια με σκοπό την επίσημη ανέλιξη.
Κάτω από την Αυτοκρατορία Επεξεργασία
Το 44 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας πρόσθεσε δύο πληβείους αγορανόμους, που ονομάζοντo επί ων δημητριακών (cereales), των οποίων το ειδικό καθήκον ήταν η φροντίδα της προμήθειας των σιτηρών. Υπό τον Αύγουστο το αξίωμα έχασε μεγάλο μέρος της σημασίας του, οι δικαστικές του λειτουργίες και η φροντίδα των αγώνων μεταβιβάστηκαν στον πραίτορα, ενώ οι αρμοδιότητες της πόλης του περιορίστηκαν με τον διορισμό ενός επάρχου. Ο Αύγουστος πήρε για τον εαυτό του τις εξουσίες του αγορανόμου για διάφορα θρησκευτικά καθήκοντα. Αφαιρώντας του τις εξουσίες του επάνω στους ναούς, κατέστρεψε ουσιαστικά το αξίωμα, αφαιρώντας από αυτό την αρχική του λειτουργία. Μετά από αυτό το σημείο, λίγοι άνθρωποι ήταν πρόθυμοι να κατέχουν ένα τόσο ανίσχυρο αξίωμα, και ο Αύγουστος ήταν γνωστό ότι εξανάγκαζε άτομα να κατέχουν το αξίωμα. Το επέτυχε επιλέγοντας τυχαία πρώην τριβούνους και κοσμήτορες (quaestores) για τη θέση. [9] Οι μελλοντικοί Αυτοκράτορες θα συνέχιζαν να μειώνουν την εξουσία του αγορανόμου, μεταφέροντας τις εξουσίες του σε νεοσύστατα αξιώματα. Ωστόσο, το αξίωμαίο διατήρησε ορισμένες εξουσίες σχετικά με την ασέβεια και την αταξία, ιδίως όσον αφορά τα λουτρά και τους οίκους ανοχής, καθώς και την καταγραφή των ιερόδουλων. [10] Τον 3ο αι. εξαφανίστηκε τελείως.
Κάτω από την Αυτοκρατορία, οι ρωμαϊκές αποικίες και οι πόλεις είχαν συχνά αξιωματούχους με εξουσίες παρόμοιες με αυτές των δημοκρατικών αγορανόμων, αν και οι εξουσίες τους διέφεραν ευρέως. Φαίνεται ότι επιλέγοντο συνήθως ετησίως. [11]
Σύγχρονη εποχή Επεξεργασία
Σήμερα στην Πορτογαλία ο δήμαρχος της κομητείας μπορεί ακόμα να αναφέρεται ως edil (π.χ «ο edil de Coimbra», που σημαίνει «ο αγορανόμος της Κοΐμπρα», ένας τρόπος αναφοράς που χρησιμοποιείται επίσης στη Ρουμανία για κάθε δήμαρχο (π.χ. «Edil al Bucureștiului», που σημαίνει «δήμαρχος του Βουκουρεστίου»). Στην Ισπανία (και τη Λατινική Αμερική) τα μέλη των δημοτικών συμβουλίων ονομάζονται concejales ή ediles.
Σαίξπηρ Επεξεργασία
Στο έργο του Κοριολανός, ο Σαίξπηρ αναφέρεται στους αγορανόμους. Ωστόσο, είναι δευτερεύοντες χαρακτήρες και ο κύριος ρόλος τους είναι να υπηρετούν ως αστυνομικοί. [12]
Bιβλιογραφικές αναφορές Επεξεργασία
Βιβλία Επεξεργασία
- Berry, Joanne (2007). The Complete Pompeii. Thames and Hudson. ISBN 978-0-500-05150-4.
- Boatwright, Mary T., Daniel J. Gargola, Richard J.A. Talbert (2006). A Brief History of the Romans. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-518714-4.
- Brennan, Brain (2012). Herculaneum: A Sourcebook. Ancient History Seminars. ISBN 978-0-9756963-3-0.