Tο Leaving Neverland είναι ντοκιμαντέρ του 2019, το οποίου σκηνοθέτης και παραγωγός είναι ο Βρετανός σκηνοθέτης Dan Reed. Το ντοκιμαντέρ εστιάζει σε δύο άνδρες, τον Γουέιντ Ρόμπσον και τον Τζέιμς Σέιφτσακ, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι είχαν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση από τον τραγουδιστή Μάικλ Τζάκσον ως παιδιά. Εξετάζει επίσης τις επιπτώσεις στις οικογένειες των φερόμενων ως θυμάτων.

Leaving Neverland
ΣκηνοθεσίαΝταν Ριντ
ΠαραγωγήΝταν Ριντ
ΠρωταγωνιστέςΜάικλ Τζάκσον

Γουέιντ Ρόμπσον

Τζίμι Σέιφτσακ
ΜουσικήΤσαντ Χόμπσον
ΦωτογραφίαΝταν Ριντ
ΜοντάζΤζουλς Κορνέλ
Εταιρεία παραγωγήςAmos Pictures
ΔιανομήHBO Channel 4
Πρώτη προβολή25 Ιανουαρίου, 2019 (στο Sundance)
Κυκλοφορία3 Μαρτίου, 2019 (Ηνωμένες Πολιτείες) 6 Μαρτίου, 2019 (Ηνωμένο Βασίλειο)
Διάρκεια236 λεπτά
ΠροέλευσηΗνωμένες Πολιτείες Ηνωμένο Βασίλειο
ΓλώσσαΑγγλικά

Η ταινία είναι συμπαραγωγή μεταξύ του βρετανικού ραδιοτηλεοπτικού σταθμού Channel 4 και του αμερικανικού τηλεοπτικού σταθμού Home Box Office (HBO). Έκανε την πρεμιέρα του στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Sundance στις 25 Ιανουαρίου του 2019 και μεταδόθηκε τηλεοπτικά σε δύο μέρη τον Μάρτιο. [1]

Σύνοψη Επεξεργασία

Σε συνεντεύξεις, ο Γουέιντ Ρόμπσον , ο Τζίμι Σέιφτσακ και οι οικογένειές τους περιγράφουν τη σχέση τους με τον Αμερικανό τραγουδιστή Μάικλ Τζάκσον. Ο Σέιφτσακ και ο Ρόμπσον ισχυρίζονται ότι ο Τζάκσον τους κακοποίησε σεξουαλικά στο σπίτι του, το Neverland Ranch , στην Καλιφόρνια, καθώς και στο διαμέρισμα του Τζάκσον στο Century City . [2]

Ιστορικό Επεξεργασία

Το 1993, ο Τζάκσον κατηγορήθηκε για τη σεξουαλική παρενόχληση του 13χρονου Τζόρνταν Τσάντλερ . Αρνήθηκε τους ισχυρισμούς και έλυσε την υπόθεση εκτός δικαστηρίου συμφωνώντας στην πληρωμή 15.331.250 δολαρίων μαζί με τα νομικά έξοδα.[3] Δεν επιβλήθηκαν ποινικές διώξεις. [4] Το 2005, μετά από περαιτέρω ισχυρισμούς, ο Τζάκσον αθωώθηκε για σεξουαλική κακοποίηση παιδιών . [4]

Παραγωγή Επεξεργασία

Ο Ριντ δήλωσε ότι σκόπιμα επέλεξε να μην επικρίνει τον Τζάκσον «άμεσα ή να σχολιάζει τις ενέργειες, τα κίνητρά του ή τους λόγους του» και άφησε το ντοκιμαντέρ «αρκετά ουδέτερο ». [5] Το ντοκιμαντέρ διαρκεί σχεδόν τέσσερις ώρες. Ο Ριντ αισθάνθηκε ότι το μήκος του ήταν απαραίτητο επειδή ήθελε να παρουσιάσει την ιστορία "με τρόπο που το καθιστά πλήρως κατανοητό σε όλη του την πολυπλοκότητα". [5] Ο Ριντ προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον Τσάντλερ για το ντοκιμαντέρ, αλλά απέτυχε. Υποθέτει ότι ο Τσάντλερ θέλησε να παραμείνει κρυμμένος. [6]

Ο Ριντ και η βοηθός παραγωγός Μάργκεριτ Γκόντιν της Amos Pictures πέταξαν στη Χαβάη για να πραγματοποιήσουν μια συνέντευξη με τον Ρόμπσον τον Φεβρουάριο του 2018, μεταφέροντας "επτά βαριά κιβώτια εξοπλισμού μες στην την ομίχλη που περιβάλλει το ηφαίστειο της Χαβάης και συγκεκριμένα μέσα σε μια μικρή καμπίνα καταφυγίων". [7] Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ο Ρόμπσον έδωσε συνέντευξη σχετικά με τις υποτιθέμενες εμπειρίες του με τον Τζάκσον για την τηλεόραση. Το ζευγάρι συναντήθηκε για μεσημεριανό γεύμα μία ημέρα πριν από το γύρισμα και ο Ρόμπσον συμφώνησε να πει την ιστορία του χρονολογικά, "χωρίς να αποκρύπτει τυχόν δυσάρεστες λεπτομέρειες". [7] Μια κάμερα σταμάτησε να λειτουργεί λίγο μετά την έναρξη της λήψης της ταινίας, αλλά αφότου έλυσαν αυτό το πρόβλημα, το γύρισμα συνεχίστηκε μέχρι τη νύχτα και ολόκληρη τη δεύτερη μέρα. Ο Ριντ ταξίδεψε στο Λος Άντζελες αργότερα εκείνη την εβδομάδα για να πάρει συνέντευξη και από τον Σέιφτσακ σε διάστημα δύο ημερών, λίγο πριν ο Σέιφτσακ κλείσει τα σαράντα του χρόνια. [7]

Μετά την ολοκλήρωση του γυρίσματος, ο Ριντ επέστρεψε στο Λονδίνο και άρχισε "τη διαδικασία προσπαθώντας να επιβεβαιώσει και να αφομοιώσει αυτό που μου είπαν αυτοί οι φαινομενικά πολύ αξιόπιστοι νέοι άντρες". [7] Αναρωτήθηκε πώς οι μητέρες των δύο αυτών νεαρών μπόρεσαν να αφήσουν τέτοια υποτιθέμενα γεγονότα να συμβούν και για αυτό θέλησε να πάρει συνέντευξη και από άλλα μέλη των οικογενειών του Ρόμπσον και του Σέιφτσακ. Τον Νοέμβριο του 2018, ο Reed επισκέφθηκε ξανά το Λος Άντζελες για να τους πάρει συνέντευξη. [7]

Ο Ριντ πήρε συνέντευξη και από πρώην αστυνομικούς και εισαγγελείς από τις δίκες του 1993 και του 2005, αλλά αποφάσισε ότι οι ιστορίες των οικογενειών είχαν σχηματίσει μια πλήρη ιστορία που ήταν αρκετά ισχυρή από μόνη της. [5]

Η μουσική της ταινίας συνετέθη από τον Τσαντ Χόμπσον. [5]

Κυκλοφορία Επεξεργασία

Μετά την πρεμιέρα του στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σάντανς στις 25 Ιανουαρίου του 2019, μεταδόθηκε τηλεοπτικά σε δύο μέρη στις ΗΠΑ στις 3 και 4 Μαρτίου 2019. Μια πιο σύντομη εκδοχή, σε δύο μέρη, μεταδόθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο στις 6 και 7 Μαρτίου 2019. Θα προβληθεί επιπλέον στη Γερμανία, την Ισπανία, τη Νορβηγία, [8] τη Σουηδία, το Ισραήλ, τη Νέα Ζηλανδία, και σε πολλές άλλες χώρες. [1]

Στις 4 Μαρτίου, στην εκπομπή του HBO Oprah Winfrey Presents: After Neverland, οι Ρόμπσον, Σέιφτσακ και Ριντ έδωσαν συνέντευξη στην Όπρα Γουίνφρεϊ , όντα και η ίδια θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, ενώπιον ενός κοινού άλλων θυμάτων και των οικογενειών τους . [9] Ο Ριντ είπε κατά τη διάρκεια του προγράμματος ότι ο Ρόμπσον, ο Σέιφτσακ και οι οικογένειές τους δεν έλαβαν αποζημίωση για την ταινία. [10]

Ο Ριντ είναι ανοικτός για την παραγωγή ενός σίκουελ της ταινίας. [6]

Αντιδράσεις Επεξεργασία

Τον Ιανουάριο του 2019, η οικογένεια του Τζάκσον εξέδωσε ένα δελτίο τύπου καταδικάζοντας την ταινία, λέγοντας: «Οι δύο κατηγορούμενοι κατέθεσαν ένορκα ότι αυτά τα γεγονότα δεν συνέβησαν ποτέ. Δεν έχουν παράσχει ανεξάρτητα ενοχοποιητικά στοιχεία και απολύτως καμία απόδειξη για την υποστήριξη των κατηγοριών τους ». [11] Παρά τις διαμαρτυρίες των οπαδών του Τζάκσον, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Sundance δήλωσε ότι δε θα αποσύρει την ταινία. [12] Ο Ριντ είπε: "Πιστεύω ότι όποιος παρακολουθεί αυτή την ταινία θα δει και θα νιώσει το ψυχολογικό κόστος των γεγονότων στους δύο άντρες και στις οικογένειές τους". [13] Μετά την πρεμιέρα της ταινίας στο Sundance, το κοινό σηκώθηκε όρθιο καταχειροκροτώντας τους Ρόμπσον και Σέιφτσακ. Οι τελευταίοι δήλωσαν ότι έλαβαν θανατικές απειλές από τους οπαδούς του Τζάκσον. [14]

Στη Guardian , αρκετοί δημοσιογράφοι πρόβλεψαν ότι η μουσική του Τζάκσον θα επανεκτιμηθεί μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ. [15] Ο Μπράιαν Στέλτερ σημείωσε ότι το ντοκιμαντέρ πυροδότησε μια επανεξέταση της υστεροφημίας του Τζάκσον. [16] Σε απάντηση στο ντοκιμαντέρ, αναφέρθηκε ότι σε πολλές χώρες η μουσική του Τζάκσον αφαιρέθηκε από ραδιοφωνικούς σταθμούς, συμπεριλαμβανομένων των καναδικών σταθμών CKOI και Rythme FM , καθώς και του ολλανδικού ραδιοφωνικού σταθμού NH [17] και της NZME της Νέας Ζηλανδίας. Ο νεοζηλανδικός δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορέας, RNZ, δήλωσε ότι δε θα παίζει τη μουσική του Τζάκσον και ότι θα κρίνεται οποιοδήποτε τραγούδι παίζεται στον αέρα. "Η μόνη εξαίρεση θα ήταν αν παίξει ως μέρος μιας ειδησεογραφικής ιστορίας ή για να δώσει χρώμα γύρω από ένα κομμάτι σχολιασμού". [18] [19] [20]

Στο Μάντσεστερ ένα άγαλμα του Τζάκσον αφαιρέθηκε από την έκθεση στο Εθνικό Μουσείο Ποδοσφαίρου . [21]

Τον Φεβρουάριο του 2019, η οικογένεια του Τζάκσον υπέβαλε αγωγή 100 εκατομμυρίων δολαρίων εναντίον του HBO [22] ζητώντας από ένα δικαστήριο να αναγκάσει το δίκτυο να συνεργαστεί σχετικά με το σχέδιό του για τη μετάδοση της ταινίας. Το HBO δεν μπορεί να εναχθεί για δυσφήμιση , καθώς ο Τζάκσον είναι νεκρός. Αντίθετα, η οικογένειά του ισχυρίζεται ότι το HBO παραβίασε τη συμφωνία του 1992, όταν το HBO συμφώνησε να μην «υποτιμήσει» ποτέ τη δημόσια εικόνα του Τζάκσον. [23] Την ημέρα της πρεμιέρας στο HBO του Leaving Neverland: Μέρος Πρώτο, η οικογένεια του Τζάκσον δημοσίευσε μια συναυλία τού Τζάκσον στο YouTube, το Ζωντανά στο Βουκουρέστι: Η Dangerous Περιοδεία . Την επόμενη μέρα, για να συμπέσει με την προβολή του δεύτερου μέρους , η οικογένεια δημοσίευσε άλλη μια συναυλία τού Τζάκσον, το Ζωντανά στο Wembley στις 16 Ιουλίου 1988 . [24]

Ο ηθοποιός Κόρι Φέλντμαν , που ήταν φίλος με τον Τζάκσον όταν αυτός ήταν παιδί, δήλωσε ότι ο Τζάκσον δεν είχε ενεργήσει ακατάλληλα προς αυτόν και αποκάλεσε το ντοκιμαντέρ «μονόπλευρο». [25] Ένα ακόμα από τα παιδιά που έκαναν παρέα με τον Τζάκσον, ο Μπρετ Μπαρνς, ο οποίος αναφέρεται στην ταινία, απείλησε να μηνύσει το HBO. [26] Ο Μαρκ Λέστερ , ένας στενός φίλος του Τζάκσον, είπε για το ντοκιμαντέρ: «Με έκανε να νιώθω αρκετά άρρωστος. Αυτός δεν είναι ο Michael Jackson που ήξερα για πάνω από 30 χρόνια. Αυτός δεν είναι ο άνθρωπος που ήξεραν τα παιδιά μου. " [27]

Κριτικές Επεξεργασία

Στο Rotten Tomatoes , το Leaving Neverland έχει βαθμολογία έγκρισης 97% με βάση 65 κριτικές, και μέσο σκορ 7,76 / 10. Οι απόψεις συγκλίνουν στο εξής: "Κρίσιμο και προσεκτικό, το Leaving Neverland αναδεικνύει το βάθος της σύνθετης μετά το θάνατο σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών όπως βιώνουν οι ενήλικες επιζώντες στο ντοκιμαντέρ". [28] Στο Metacritic έχει μέσο όρο 85 στα 100, γεγονός που υποδηλώνει "παγκόσμια αναγνώριση", με βάση 20 κριτικές. [29]

Στο Vanity Fair , ο Όουεν Γκλίμπερμαν περιγράφει τις ιστορίες των δύο ανδρών ως "συντριπτικά ισχυρές και πειστικές". [30]

Στο Entertainment Weekly , η Κρίστεν Μπάλντγουιν έβαλε στην ταινία Β. Την επέκρινε ως "θλιβερά μονόπλευρη" και κατέληξε στο συμπέρασμα: "Ως ντοκιμαντέρ, το Leaving Neverland είναι αποτυχία. Σαν θέαμα, όμως, είναι αξέχαστο. " [31] Στο Hollywood Reporter , ο Ντάνιελ Φιένμπεργκ έγραψε ότι το Leaving Neverland "είναι σχεδόν τόσο για τα 20+ χρόνια κατά τα οποία ο Ρόμπσον και ο Σέιφτσακ κρατούσαν μυστικά ή μάλιστα έλεγαν ψέματα και κάλυπταν την αλήθεια όσο και για τα ίδια τα εικαζόμενα εγκλήματα. " Ολοκλήρωσε λέγοντας ότι "είναι αμφίβολο ότι θα νιώθετε ακριβώς ό,τι νιώθατε και πριν το παρακολουθήσετε" [32] Η Daily Telegraph της έβαλε πέντε στα πέντε αστέρια, χαρακτηρίζοντάς την ως μια "τρομακτική εικόνα της παιδικής κακοποίησης ". [33]

Ο Ντέιβιντ Φίαρ έγραψε στο Rolling Stone : "Προσφέροντας στους άντρες αυτούς ένα φόρουμ, αυτό το ντοκιμαντέρ επέλεξε σαφώς μια πλευρά. Ωστόσο, η λεπτομέρεια με την οποία περιγράφει αυτή την ιστορία των καταγγελιών και ο τρόπος που τα εξατομικεύει σε εκπληκτικό βαθμό, είναι δύσκολο να αποδυναμωθεί ". [34] Ο Ντέιβιντ Άιρλιχ του Indiewire έγραψε ότι η ταινία ήταν “στεγνός” και “δύσκολα σπουδαίος κινηματογράφος”, αλλά ότι ήταν “ένα σημαντικό έγγραφο για έναν πολιτισμό που ακόμα δεν μπορεί να δει καθαρά στη σκιά του Μάικλ Τζάκσον”. [35]

Στο Slate , ο Σαμ Άνταμς έγραψε ότι «Το μεγαλύτερο εμπόδιο που το Leaving Neverland πρέπει να ξεκαθαρίσει είναι το γιατί ο Ρόμπσον και ο Σέιφτσακ μιλάνε για όλα αυτά τώρα και ισχυρίζονται πως συνέβησαν πράξεις που έχουν αρνηθεί στο παρελθόν, μεταξύ άλλων κατά τις μαρτυρίες τους για την υπεράσπιση του Τζάκσον εναντίον άλλων κατηγορουμένων». [36]

Η Αλίσα Γουίλκινσον περιέγραψε το ντοκιμαντέρ ως «μία συγκλονιστική υπόθεση εναντίον του Μάικλ Τζάκσον» που «μπορεί να αλλάξει για πάντα την υστεροφημία του ποπ ειδώλου ». [37]

Γράφοντας στη Chicago Sun Times , ο Ρίτσαρντ Ρόπερ δήλωσε: "Έχοντας δει τη συγκλονιστική και αναμφισβήτητα πειστική ταινία, δεν μπορώ να πω με 100 τοις εκατό βεβαιότητα ότι ο Τζάκσον κακοποίησε τα υποτιθέμενα θύματα - αλλά τουλάχιστον, μας θυμίζουν πόσο παράξενο ήταν για αυτόν τον άνθρωπο να έχει καλλιεργήσει τέτοιες στενές σχέσεις με αρκετά αγόρια, ακόμα κι όταν οι λεγεώνες των οπαδών και των υποστηρικτών του το δικαιολογούσαν λέγοντας ότι ο Τζάκσον ήταν ακριβώς όπως ο Πίτερ Πάν και είχε ψυχή παιδιού και ήταν αθώος επειδή απλά δεν ήθελε να μεγαλώσει. " [38]

Τηλεθέαση Επεξεργασία

Η προβολή της 3ης Μαρτίου παρακολουθήθηκε από 1,29 εκατομμύρια τηλεθεατές. [39] [40]

Η προβολή της 4ης Μαρτίου παρακολουθήθηκε από 0,927 εκατομμύρια θεατές.[41] [42] Η συνέντευξη After Neverland της Όπρα, η οποία προβλήθηκε μετά τη μετάδοση του δεύτερου μέρους, παρακολουθήθηκε από 0,78 εκατομμύρια τηλεθεατές. [41]

Βιβλιογραφικές αναφορές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 White, Peter (March 4, 2019). «'Leaving Neverland' Goes Global After Kew Media Sells Controversial Michael Jackson Doc Into 130 Territories». Yahoo News. https://www.yahoo.com/entertainment/leaving-neverland-goes-global-kew-115424936.html. 
  2. Mitchell, Robert (17 Ιανουαρίου 2019). «Kew Media Boards Michael Jackson Documentary 'Leaving Neverland' for International». Variety. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2019. 
  3. Hitt, Tarpley (March 5, 2019). «Beyond 'Leaving Neverland': Michael Jackson's $20 Million Settlement With a 13-Year-Old Boy». Daily Beast. https://www.thedailybeast.com/beyond-leaving-neverland-michael-jacksons-dollar20-million-settlement-with-a-13-year-old-boy?via=newsletter&source=DDMorning. 
  4. 4,0 4,1 McDonell-Parry, Amelia· McDonell-Parry, Amelia (29 Ιανουαρίου 2019). «Michael Jackson Child Sexual Abuse Allegations: A Timeline». Rolling Stone (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2019. 
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 «Q&A with Dan Reed director of Leaving Neverland: Michael Jackson and Me». Channel 4. 25 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2019. 
  6. 6,0 6,1 «After helming documentary about sexual abuse allegations against Michael Jackson; Dan Reed open to a sequel». Times Now News. 21 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2019. 
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Reed, Dan (6 Μαρτίου 2019). «Leaving Neverland director Dan Reed: 'Michael Jackson groomed young boys — and their mothers'». Radio Times. 
  8. NRK TV – Leaving Neverland, https://tv.nrk.no/serie/leaving-neverland/sesong/1/episode/1, ανακτήθηκε στις March 5, 2019 
  9. Blake, Meredith (March 1, 2019). «Oprah Winfrey’s intense interview with Michael Jackson accusers from 'Leaving Neverland'». Los Angeles Times. https://www.latimes.com/entertainment/tv/la-et-st-michael-jackson-documentary-oprah-20190301-story.html. 
  10. Harris, Aisha (March 4, 2019). «In 'After Neverland,' Oprah Winfrey Processes Michael Jackson Allegations». New York Times. https://www.nytimes.com/2019/03/04/arts/television/oprah-michael-jackson-documentary.html. 
  11. Donnelly, Matt; Halperin, Shirley (January 25, 2019). «Michael Jackson Estate Addresses Controversial 'Leaving Neverland' Doc». Variety. https://variety.com/2019/music/news/michael-jackson-estate-leaving-neverland-documentary-statement-1203119202/. 
  12. Sharf, Zack (15 Ιανουαρίου 2019). «Sundance Will Not Pull Michael Jackson Child Abuse Doc 'Leaving Neverland' Amid Fan Protests». IndieWire. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2019. 
  13. Kreps, Daniel (9 Ιανουαρίου 2019). «Documentary Accusing Michael Jackson of Sexually Abusing Boys to Premiere at Sundance». Rolling Stone. 
  14. Lee, Benjamin (January 25, 2019). «'Secrets will eat you up' – inside the shocking Michael Jackson documentary». The Guardian. https://www.theguardian.com/film/2019/jan/25/michael-jackson-documentary-leaving-neverland. 
  15. Tate, Greg; Petridis, Alexis; Winship, Lyndsey; Elan, Priya; Klosterman, Chuck; Snapes, Laura; Hans, Simran (March 1, 2019). «'Too big to cancel': can we still listen to Michael Jackson?» (στα αγγλικά). The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/music/2019/mar/01/leaving-neverland-is-it-still-ok-to-listen-to-michael-jackson. Ανακτήθηκε στις March 4, 2019. 
  16. Business, Brian Stelter, CNN. «'Leaving Neverland' sparks a re-examination of Michael Jackson's legacy». CNN. 
  17. «First Dutch radio station boycotts Michael Jackson music». NL Times. 6 Μαρτίου 2019. 
  18. «Michael Jackson's music dropped from major NZ radio stations». Radio New Zealand. 6 Μαρτίου 2019. 
  19. Roy, Eleanor Ainge (March 6, 2019). «Michael Jackson songs pulled from radio stations in New Zealand and Canada» (στα αγγλικά). The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/music/2019/mar/05/michael-jackson-abuse-allegations-canada-radio-stations-ban-music. Ανακτήθηκε στις March 6, 2019. 
  20. Desta, Yohana. «Michael Jackson Is Slowly Being Removed from Radio After Leaving Neverland». HWD. 
  21. «Michael Jackson statue removed». 6 Μαρτίου 2019 – μέσω www.bbc.com. 
  22. Pollard, Alexandra (25 Φεβρουαρίου 2019). «Leaving Neverland director Dan Reed: 'We needed to establish, in the most graphic terms, what Michael Jackson was doing with little children'». Independent. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2019. 
  23. Martinelli, Marissa (21 Φεβρουαρίου 2019). «Michael Jackson's Estate Is Suing HBO Over Leaving Neverland». Slate Magazine (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2019. 
  24. Beaumont-Thomas, Ben (March 4, 2019). «Michael Jackson concert films aired to distract from documentary» (στα αγγλικά). The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/music/2019/mar/04/michael-jackson-concert-films-youtube-leaving-neverland. Ανακτήθηκε στις March 6, 2019. 
  25. «Actor Corey Feldman Defends Michael Jackson Following 'Leaving Neverland' Premiere». Vibe. March 4, 2019. https://www.vibe.com/2019/03/corey-feldman-michael-jackson-leaving-neverland. Ανακτήθηκε στις March 4, 2019. 
  26. «HBO theatened over molestation insinuation». TMZ. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2019. 
  27. «Mark Lester left 'sick' by allegations in Leaving Neverland». Evening Standard (στα Αγγλικά). 6 Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2019. 
  28. «Leaving Neverland (2019)». Rotten Tomatoes. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2019. 
  29. «Leaving Neverland Reviews». Metacritic. CBS Interactive. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2019. 
  30. Gleiberman, Owen· Gleiberman, Owen (26 Ιανουαρίου 2019). «Film Review: 'Leaving Neverland'». 
  31. Baldwin, Kristen (21 Φεβρουαρίου 2019). «Leaving Neverland is brutal, powerful, and flawed». Entertainment Weekly. New York City: Meredith Corporation. Ανακτήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2019. 
  32. Feinberg, Daniel. «'Leaving Neverland': TV Review | Sundance 2019». The Hollywood Reporter (Los Angeles, California: Eldridge Industries). https://www.hollywoodreporter.com/review/leaving-neverland-review-1179355. Ανακτήθηκε στις January 28, 2019. 
  33. Mulkerrins, Jane (January 26, 2019). «Leaving Neverland, review: Michael Jackson 'victims' paint horrifying picture of child abuse». The Telegraph. ISSN 0307-1235. https://www.telegraph.co.uk/films/2019/01/26/leaving-neverland-review-michael-jackson-victims-paint-horrifying/. Ανακτήθηκε στις January 28, 2019. 
  34. Fear, David· Fear, David (26 Ιανουαρίου 2019). «'Leaving Neverland': Sundance's Michael Jackson Doc Leaves Audience Shellshocked». Rolling Stone. Ανακτήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2019. 
  35. Ehrlich, David· Ehrlich, David (25 Ιανουαρίου 2019). «'Leaving Neverland' Review: Devastating Four-Hour Doc Proves Michael Jackson Sexually Abused Children». IndieWire. Ανακτήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2019. 
  36. Adams, Sam (January 28, 2018). «The New Doc About the Michael Jackson Sexual Abuse Allegations Is Devastating». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2019-03-08. https://web.archive.org/web/20190308051220/https://slate.com/culture/2019/01/leaving-neverland-review-michael-jackson-documentary-sundance-abuse.html. Ανακτήθηκε στις March 6, 2018. 
  37. Wilkinson, Alissa (February 27, 2019). «Leaving Neverland makes a devastating case against Michael Jackson». https://www.vox.com/culture/2019/2/27/18241432/leaving-neverland-review-michael-jackson-hbo-safechuck-robson. Ανακτήθηκε στις March 4, 2019. 
  38. Roeper, Richard (February 27, 2019). «In HBO documentary, Michael Jackson is possibly a molester, definitely a weirdo». https://chicago.suntimes.com/entertainment/in-hbo-documentary-michael-jackson-is-possibly-a-molester-definitely-a-weirdo/. Ανακτήθηκε στις February 21, 2019. 
  39. Mitch Metcalf (5 Μαρτίου 2019). «UPDATED:SHOWBUZZDAILY'S Top 150 Sunday Cable Originals & Network Finals:3.3.2019». Showbuzz Daily. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2019. 
  40. Alex Welch (5 Μαρτίου 2019). «Sunday cable ratings: 'The Walking Dead' stays steady, 'Shameless' rebounds». TV by the numbers. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2019. 
  41. 41,0 41,1 Mitch Salem (5 Μαρτίου 2019). «UPDATED:SHOWBUZZDAILY'S Top 150 Monday Cable Originals & Network Finals:3.4.2019». Showbuzz Daily. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2019. 
  42. Joseph Rejent (5 Μαρτίου 2019). «Monday cable ratings: 'Love & Hip Hop' holds, 'Teen Mom' inches up». TV by the numbers. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2019. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία