Με τον όρο ελεύθερος λιμένας (free port) χαρακτηρίζεται ο λιμένας εκείνος στον οποίο τόσο η εισαγωγή όσο και η εξαγωγή διαφόρων ειδών εμπορευμάτων ή φορτίων, από ή πρός συγκεκριμένους τόπους, πραγματοποιείται χωρίς τελωνειακές διατυπώσεις.

Το εξωτερικό εμπόριο μεταξύ λιμένων Χωρών Ευρωπαϊκής Ένωσης καθιστά αυτούς ελεύθερους λιμένες. Συνεπώς όλοι οι λιμένες των χωρών μελών της Ε.Ε. όπως και οι λιμένες Χωρών άλλων εμπορικών Συνασπισμών, αποτελούν μεταξύ τους ελεύθεροι λιμένες.

Αν για ορισμένα μόνο είδη φορτίων επιτρέπεται κατά τα παραπάνω η εισαγωγή ή η εξαγωγή τότε ο λιμένας ονομάζεται ελεύθερος για τα συγκεκριμένα φορτία. Για παράδειγμα το Γύθειο για εσπεριδοειδή, κυρίως πορτοκάλια, το Κατάκωλο για τοματοπολτό κ.λπ.

Πρώτοι ελεύθεροι λιμένες στην Ευρώπη ήταν οι λιμένες της Χανσεατικής Ένωσης (Λύμπεκ, Αμβούργο, Βρέμη κ.ά.).

  • Πολλές φορές ο όρος αυτός συγχέεται με την "ελεύθερη ζώνη", που διαθέτουν ορισμένοι μόνο λιμένες και που αφορά ειδικούς φυλασσόμενους χώρους, προς εξυπηρέτηση της διαμετακόμισης φορτίων, με τελικό προορισμό εκτός χώρας, όπου και δεν ακολουθείται καμία τελωνειακή πράξη.