Εμανουέλε ντ' Αστόργκα

Ο Εμανουέλε Τζοακίνο Τσέζαρε Ρινκόν ντ’ Αστόργκα (Emanuele Gioacchino Cesare Rincòn d’ Astorga ή D’ Astorga, Αουγκούστα (Σικελία) 20 Μαρτίου 1680 – Μαδρίτη 1757;) ήταν Ιταλός συνθέτης, τραγουδιστής και τσεμπαλίστας, δημοφιλέστατος στην εποχή του (β’ μισό του 17ου και α’ μισό του 18ου αιώνα).

Εμανουέλε ντ' Αστόργκα
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Emanuele d'Astorga (Ιταλικά)
Γέννηση	20  Μαρτίου 1680 Αουγκούστα
Θάνατος	1757 (πιθανώς) Μαδρίτη
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ιταλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συνθέτης

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στην Αουγκούστα της Σικελίας το 1680, αν και διχάζονται οι απόψεις για τις ακριβείς ημερομηνίες γέννησης και θανάτου του. Δεν σώζονται αυθεντικά αρχεία για τη ζωή του παρά, μόνον, ασαφή, συγκεχυμένα και αντικρουόμενα στοιχεία, αν και αρκετοί νεότεροι ιστορικοί πέτυχαν να καταγραφούν πολλές, αρκετά επιβεβαιωμένες εικασίες γι’ αυτόν. Πάντως, η πλέον αξιόπιστη πηγή για την πολυτάραχη ζωή του, αποτελεί ο Γερμανός μουσικολόγος Χ. Φόλκμαν (Hans Volkmannn, 1775-1946). Ο πατέρας του, γόνος οικογένειας ισπανικής καταγωγής και βαρόνος της Σικελίας, συμμετείχε ενεργά στην προσπάθεια αποτίναξης του ισπανικού ζυγού, αλλά προδόθηκε από τους δικούς του στρατιώτες και εκτελέστηκε δημόσια, το 1701. Η σύζυγος και ο γιος του εξαναγκάστηκαν να παρακολουθήσουν την εκτέλεση, με αποτέλεσμα η μητέρα του να πεθάνει επιτόπου και ο Εμανουέλε να πέσει σε μια κατάσταση ζοφερής απογοήτευσης, που απείλησε να τού στερήσει τα λογικά. Με τη βοήθεια της Μαντάμ ντε Ουρσέν, ο άτυχος νεαρός τοποθετήθηκε σε ένα μοναστήρι στην Αστόργκα της Β. Ισπανίας, όπου ολοκλήρωσε μια μουσική εκπαίδευση που, λέγεται ότι, ξεκίνησε στο Παλέρμο υπό τον Φραντσέσκο Σκαρλάτι, αδελφό του περίφημου Αλεσάντρο. Εκεί, ανέκτησε την υγεία του ενώ, παράλληλα, το αξιοθαύμαστο μουσικό του ταλέντο καλλιεργήθηκε από τους καλύτερους δασκάλους.

Ωστόσο, σύμφωνα με άλλη πηγή, ο πατέρας του επιχείρησε να δολοφονήσει τη μητέρα του και εξορίστηκε, αλλά επανήλθε το 1702. Το 1703 μπήκε στην υπηρεσία του δούκα της Πάρμας χωρίς αυτό, ωστόσο, να είναι επιβεβαιωμένο με ακρίβεια. Αμφίβολη, επίσης, είναι η ιστορία ότι ο δούκας, υποψιαζόμενος κάποια σχέση μεταξύ της ανιψιάς του Ελισάβετ και του Εμανουέλε, απέλυσε τον μουσικό. Το 1708, φιλονίκησε με τον πατέρα του και εγκατέλειψε τη Σικελία. Στη Ρώμη, κατέφυγε στην κατοικία του πρέσβη της Ισπανίας στην Αγία Έδρα, Juan Francisco Pacheco. Γνώρισε τον ποιητή Σεμπαστιάνο Μπιανκάρντι και περιόδευσε μαζί του στην Ιταλία. Κατόπιν, επισκέφθηκε τη Βαρκελώνη και τη Βιέννη, για να επιστρέψει στο Παλέρμο, όπου νυμφεύθηκε την 15χρονη Εμανουέλε Γκουτσάρντι και απέκτησε μαζί της τρεις θυγατέρες. Το 1721, εγκατέλειψε το Παλέρμο, πιθανόν οριστικά. Τα μουσικά έργα σχετικά με τον Αστόργκα είναι, πράγματι, λίγα, όπως η όπερα Δάφνη (σώζεται η α΄πραξη), που γράφηκε και διευθύνθηκε από τον συνθέτη, το 1709. Η μεγάλη επιτυχία της όπερας οδήγησε την επανάληψή της και σε άλλα ευρωπαϊκά θέατρα όπως στη Βαρκελώνη.

Στην πρεμιέρα της όπεράς του Η Σύζυγος Εχθρά, ο Αστόργκα μαζί με τον αδελφό του υποδύθηκαν τους κύριους γυναικείους ρόλους. Επίσης, επισκέφθηκε το Λονδίνο, όπου έγραψε το γνωστότερο έργο του, Stabat Mater, ενδεχομένως για τη Λέσχη του Antient Musick, που παρουσιάστηκε στην Οξφόρδη, το 1713. Ακόμη, το 1712 ήταν στη Βιέννη και το 1723 στη Λισαβόνα όπου, το 1726, εξέδωσε το Cantate da camera, το μοναδικό δημοσιευμένο κομμάτι του, και αποσύρθηκε -άγνωστο πότε- στη Βοημία. Σύμφωνα με ένα χειρόγραφο στη συλλογή Santini στο Μύνστερ, πέθανε το 1757 στη Μαδρίτη, ενώ άλλες πηγές αναφέρουν ως τόπο θανάτου του τη Λισαβόνα.

Μουσικολογικά στοιχεία

Ο Αστόργκα πέρα από το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του, δεν υπήρξε επαγγελματίας μουσικός, αλλά ερασιτέχνης, ο οποίος συνέθετε για δική του ευχαρίστηση. Κατά συνέπεια, οι συνθέσεις του είναι μουσική δωματίου, κυρίως καντάτες για μία ή περισσότερες φωνές με συνοδεία μπάσου, ένα είδος μουσικής που ήταν πολύ δημοφιλές εκείνη την εποχή στους αριστοκρατικούς κύκλους. Οι καντάτες έχουν, ως επί το πλείστον, τη μορφή ρετσιτατίβο-άρια-ρετσιτατίβο-άρια ή άρια-ρετσιτατίβο-άρια και ανήκουν, στυλιστικά, στην παράδοση του Αλεσάντρο Σκαρλάτι. Ήταν, ίσως, ο τελευταίος συνθέτης που συνέχισε την παράδοση αυτής της μορφής μουσικής δωματίου, όπως αυτή τελειοποιήθηκε από τον Αλεσάντρο Σκαρλάτι. Ο Αστόργκα είναι, επίσης, γνωστός για το εξαιρετικό, δραματικό Stabat Mater.

Έργα

• Η Σύζυγος Εχθρά (La Moglie Nemita), όπερα (Παλέρμο 1698)
• Stabat Mater, σε Ντο ελάσσονα, για 4 σολίστ, μικτή χορωδία (SΑΤΒ), έγχορδα και μπάσο κοντίνουο (1707;)
• Δάφνη (Daphni), μονόπρακτο ποιμενικό δράμα (Τζένοβα, 1709)
• Τυραννική Αγάπη (Amor tirannico) (Βενετία, 1710)
• Cantate da camera, 162 καντάτες δωματίου για 1 φωνή σόλο και μπάσο κοντίνουο, αρκετές σε κέιμενα του ποιητή Μπιανκάρντι

Βιβλιογραφία

• «Λεξικό Μουσικής και Μουσικών» (Dictionary of Music and Musicians) του George Grove, D.C.L (Oxford, 1880)
• Baker’s biographical dictionary of musicians, on line
• Kennedy, Michael Λεξικό Μουσικής της Οξφόρδης (Oxford University Press Αθήνα: Γιαλλέλης, 1989) ISBN 960-85226-1-7
• Γιώργος Λεωτσάκος, επιμέλεια λήμματος στην εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα», έκδοση 1991, τόμος 12, σ. 50
• Enciclopedia Bompiani-Musica, Milano (εκδ. ΑΛΚΥΩΝ, 1985)
• Eric Blom The New Everyman Dictionary of Music (Grove Weidenfeld, N. York, 1988)
• Hans Volkmann, Emanuele d'Astorga, Leipzig 1911, p. 44