Εξέγερση του Φεβρουαρίου

Η Εξέγερση του Φεβρουαρίου (κλασικά αρμενικά: Փետրուարեան ապստամբութիւն‎‎, μεταρρυθμισμένη ορθογραφία: Փետրվարյան ապստամբություն, P'etrvaryan apstambut'yun) ήταν αντιμπολσεβικική επανάσταση από την εθνικιστική Αρμενική Επαναστατική Ομοσπονδία, η οποία ξεκίνησε στις 13 Φεβρουαρίου και τελείωσε στις 2 Απριλίου του 1921, μετά την ανακατάληψη του Γερεβάν από δυνάμεις των Μπολσεβίκων.

Παρασκήνιο

Αφότου η Δημοκρατία της Αρμενίας σοβιετοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 1920, περίπου 1.000 αρμένιοι αξιωματικοί συνελήφθησαν από τις νέες Μπολσεβικικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων των στρατηγών Τοβμάς Ναζαρμπεκιάν και Μοβσές Σιλικιάν. Αναγκάστηκαν να περπατήσουν από το Γερεβάν έως το Αλαβερντί με τα πόδια (περίπου 160 χιλιόμετρα) και κάποιοι από αυτούς σκοτώθηκαν στο δρόμο. Στη συνέχεια αυτοί οι αξιωματικοί εστάλησαν σε φυλακές στο Μπακού και τη Ρωσία. Τον Φεβρουάριο του 1921, πολλοί ήρωες της Μάχης του Σαρνταραμπάντ πυροβολήθηκαν, συμπεριλαμβανομένου του Ντάνιελ Μπεκ-Πιρουμιά, ενώ ο αδελφός του Πογκός Μπεκ-Πιρουμιάν αυτοκτόνησε αφού βασανίστηκε. Οι διανοούμενοι της Αρμενικής Επαναστατικής Ομοσπονδίας (ΑΕΟ) επίσης παρενοχλήθηκαν. Το σιτάρι πάρθηκε μακριά από τους χωρικούς, χωρίς καμία αποζημίωση.

Χρονολόγιο

Οι καταστολές από την Μπολσεβίκικη κυβέρνηση της Αρμενίας δημιούργησαν γενικευμένη δυσαρέσκεια και η Αρμενική Επαναστατική Ομοσπονδία άρχισε μια εξέγερση στις 13 Φεβρουαρίου. Έως τις 17 Φεβρουαρίο το Ασταράκ, το Εϊμιάτσιν, το Γκάρνι και το Ραζντάν είχαν καταληφθεί από δυνάμεις της ΑΕΟ. Στις 18 Φεβρουαρίου μπήκαν στο Γερεβάν. Οι Μπολσεβίκοι και ο Κόκκινος Στρατός υποχώρησαν στο Αρτασάτ. Ο Χοβχάνες Κατσαζνούνι, ο Λεβόν Σαντ, ο Νικόλ Αγκμπαλιάν και 100 άλλοι πολιτικοί ακτιβιστές και διανοούμενοι απελευθερώθηκαν από τις φυλακές.

Μετά την άλωση του Γερεβάν, ιδρύθηκε η Επιτροπή Σωτηρίας της Πατρίδας υπό την ηγεσία του πρώην Πρωθυπουργού Σιμόν Βρατσιάν, το οποίο θα κυβερνούσε τη χώρα μέχρι το σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Η επιτροπή απηύθυνε έκκληση στον πληθυσμό στις 18 Φεβρουαρίου ζητώντας τους να "προστατεύσουν τον νόμο και την τάξη, και να εκπληρώσουν αυστηρά όλα τα διατάγματα της επιτροπής". Στην 42ήμερη εξέγερση, έγιναν αιματηρές μάχες μεταξύ των δυνάμεων της ΑΕΟ και των Μπολσεβίκων. Στις 27 Φεβρουαρίου οι Μπολσεβίκοι προσπάθησαν να επιτεθούν στο Γερεβάν, αλλά την 1η Μαρτίου αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Μετά από παύση δύο εβδομάδων, οι δυνάμεις των Μπολσεβίκων επιτέθηκαν ξανά και κατέλαβαν το Αρτασάτ στις 16 Μαρτίου, αλλά την επόμενη μέρα οι δυνάμεις της ΑΕΟ ξεκίνησαν μια επίθεση και ανακατέλαβαν την πόλη.

Οι δυνάμεις των Μπολσεβίκων, ξεπερνώντας κατά πολύ τις δυνάμεις της ΑΕΟ, ξεκίνησαν μια μεγάλη επίθεση στις 24 Μαρτίου. Κατέλαβαν το Απαράν και το Κοτάικ και μπήκαν στο Γερεβάν στις 2 Απριλίου. Οι δυνάμεις της ΑΕΟ υποχώρησαν, χωρίς καμία σοβαρή μάχη για να αποφευχθεί η καταστροφή της πρωτεύουσας.

Επακόλουθα

Φωτογραφία από φυλακή στο Ερεβάν μετά την σφαγή των Μπολσεβίκων. Το βράδυ της 17ης Φεβρουαρίου 1921, 50 άνθρωποι σφαγιάστηκαν βάναυσα στην φυλακή του Ερεβάν.

Η "Επιτροπή Σωτηρίας της Πατρίδας", οι δυνάμεις της ΑΕΟ και πολλοί πολίτες υποχώρησαν στο Ζανγκεζούρ, όπου προσχώρησαν στον Γκαρεγκίν Νζντεχ, όπου ιδρύθηκε η Δημοκρατία της Ορεινής Αρμενίας. Τελικώς καταλήφθηκε από τους Μπολσεβίκους του Ιουλίου του 1921. Οι αρμένιοι ηγέτες δραπέτευσαν στην Περσία για να αποφύγουν τη σύλληψη και τη πιθανή εκτέλεση από τους Μπολσεβίκους.

Οι λόγοι της εξέγερσης αργότερα συζητήθηκαν από την Μπολσεβίκικη κυβέρνηση και αποφάσισε την αντιμετώπιση του πληθυσμού με μεγαλύτερη ανοχή. Μετά την καταστολή της εξέγερσης του Φεβρουαρίου, ο Αλεξάντερ Μιασνικιάν διορίστηκε Πρόεδρος του Συμβουλίου των Λαικών Επιτρόπων της Αρμενίας, η νεοσύστατη κυβέρνηση της Αρμενικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας.

Διεθνείς αντιδράσεις

Στις 18 Φεβρουαρίου η Επιτροπή έστειλε μήνυμα στην αρμενική αντιπροσωπεία στο Παρίσι και τους ηγέτες των παγκόσμιων δυνάμεων (Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία), στην Κοινωνία των Εθνών και αλλού, αλλά δεν έλαβε κάποια απάντηση. Εστάλη επίσης μήνυμα προς την αρμενική αντιπροσωπεία στην Τιφλίδα της Γεωργίας, όπου μετά την Σοβιετοποίηση της Αρμενίας, οι ντόπιοι Αρμένιοι υπέστησαν βία. Η Γεωργία απάντησε στο μήνυμα στις 21 Φεβρουαρίου, όταν η αρμενική πρεσβεία άνοιξε εκ νέου στην Τιφλίδα. Η Γεωργία έπεσε στους Σοβιετικούς στις 25 Φεβρουαρίου και στη συνέχεια οι αρμένιοι επαναστάτες είχαν μείνει μόνοι εναντίον των Μπολσεβικικών δυνάμεων στον Καύκασο.

Δείτε επίσης

• Εξέγερση του Αυγούστου, μια παρόμοια αντισοβιετική εξέγερση στη Γεωργία το 1924

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

• Chorbajian, Levon· Mutafian, Claude (1994). The Caucasian Knot: The History and Geopolitics of Nagorno-Karabagh. Zed Books. ISBN 1-85649-287-7. 
• Payaslian, Simon (2007). The History of Armenia. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-7467-9. 

Περαιτέρω ανάγνωση

• Hovsepian, Yurik (1987). «1921 թ. փետրվարյան խռովության առաջացման պատճառների նենգափոխումը հայ բուրժուական պատմագիտության մեջ [The falsification of the beginning of February, 1921 mutiny in Armenian bourgeois historiography»] (στα hy). Lraber Hasarakakan Gitutyunneri (4): 49–55. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-03-14. https://web.archive.org/web/20200314160429/http://lraber.asj-oa.am/4449/. Ανακτήθηκε στις 2018-05-10.  [Άρθρο προπαγάνδας επί σοβιετικής εποχής σχετικά με τα αίτια της εξέγερσης]