Επί των Οικονομικών Γραμματεία της Επικράτειας

Το πρώτο Υπουργείο Οικονομικών του νεοελληνικού κράτους (19ος αι.)

Η Επί των Οικονομικών Γραμματεία της Επικράτειας (Απρίλιος 1833 - Ιούνιος 1846) ήταν το πρώτο Υπουργείο Οικονομικών του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους.
Η «Γραμματεία επί των Οικονομικών» ιδρύθηκε επί Αντιβασιλείας στις 3 / 15 Απριλίου 1833 με το διάταγμα «Περί του σχηματισμού και της αρμοδιότητος της Επί των Οικονομικών Γραμματεία της Επικράτειας»[1] από την κυβερνήσεως Σπυρίδωνα Τρικούπη.
Η αποστολή της Γραμματείας ήταν ο έλεγχος της οικονομικής διοίκησης, της δημόσιας περιουσίας, της φορολογίας, του δημοσίου χρέους και των δημοσίων λογιστικών.
Πρώτος «Γραμματέας της Επικράτειας επί των Οικονομικών» διορίστηκε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος.
Τον Ιούνιο του 1846 η Γραμματεία μετονομάστηκε σε «Υπουργείον επί των Οικονομικών».[2]

Κατά την περίοδο της Αντιβασιλείας η δραχμή κάνει την πρώτη εμφάνιση της στην νεότερη ελληνική ιστορία. Τα περισσότερα νομίσματα κόπηκαν στην Αθήνα, ωστόσο συχνά γίνονταν παραγγελίες και στα νομισματοκοπεία του Μονάχου (όπου κόπηκαν τα πρώτα νομίσματα), Βιέννης και του Παρισιού.

Αρμοδιότητες

Επεξεργασία
 
Το Βασιλικό Νομισματοκοπείο και Σφραγιστήριο στην Αθήνα στην ονομαζόμενη τότε «Πλατεία Νομισματοκοπείου», (σημερινή Πλατεία Κλαυθμώνος)[3]
 
Το τελωνείο (dogana) του Πειραιά το 1837
  • Η κατάστρωσις ακριβούς ελέγχου της εις ακίνητα κτήματα, εις πραγματικά δικαιώματα και εις ενεργητικάς απαιτήσεις ολικής περιουσίας του Κράτους, η διατήρησις αυτής, η εξιχνίασις και ανάκτησις του μέρους αυτής, όσον μετέβη τυχόν εις την κυριότητα ατόμων μη εχόντων εις τούτο δικαίωμα, και η είσπραξις όλων των κατά τούτο συμφερόντων της Επικρατείας, καθόσον δεν είναι λόγος περί διαφορών προς ξένας Δυνάμεις
  • Η διοίκησις της ολικής χρησίμου περιουσίας του Κράτους εις ακίνητα κτήματα, εις πραγματικά δικαιώματα, εις ενεργητικάς απαιτήσεις, η πρότασις περί εκποιήσεως οποιουδήποτε μέρους της περιουσίας, αν η εκποίησις αύτη ήναι επωφελής δια τα αληθή συμφέροντα του Κράτους και δια την γενικήν ευδαιμονίαν, και αν εκ τούτου δεν προκύπτη μείωσις των δημοσίων πόρων
  • Η πρότασις παραχωρήσεως ακινήτων κτημάτων της Επικρατείας δι’ ενοικιάσεως ή δι’ εμφυτευτικών συνθηκών, καθόσον αι τελευταίαι αύται συγχωρούνται από τους νόμους, η δοίκησις αυτών δια λογαριασμόν της Κυβερνήσεως, αν εκ τούτου προκύπτει μεγαλήτερον όφελος, ή αν η πρόοδος της καλλιεργείας του τόπου ήθελε το απαιτήσει
  • Η εκ των εθνικών δασών ωφέλεια κατά τας περί υλονομίας αρχάς, η υπεράσπισις αυτών εναντίον των ενεχομένων παρανομιών, και η απελευθέρωσίς των από επιβλαβείς δουλείας (servitudes)
  • Η εκ των εθνικών κυνηγεσιών ωφέλεια δι’ ενοικιάσεως, ή δι’ ιδίας επιστασίας
  • Η χρήσις και η ανακαίνησις των αμπελώνων, των σταφιδαμπελώνων και των ελαιώνων της Επικρατείας, ο εξευγενισμός, η βελτίωσις της τιμής των προϊόντων αυτών
  • Η καλλιέργεια των αλικών της Επικρατείας, η βελτίωσις του προϊόντος, και η αύξησις του εισοδήματος αυτών
  • Τα μεταλλεία της Επικρατείας, η αύξησις και επωφελής καλλιέργεια αυτών, η διατήρησις των εξορυττομένων και η μεταποίησις αυτών εις ύλην χρήσιμον
  • Τα εκ των υδάτων δικαιώματα, τα ενοίκια δια την χρήσιν δημοσίων υδάτων, η χρήσις των εθνικών μύλων, τα ιχθυοτροφεία, τα λιμεναρχικά και άλλα δικαιωμάτα, τα οποία πληρώνουν οι ωφελούμενοι από τα προσορμητήρια, από τα σκαλώματα επιβιβάσεως ή απιβιβάσεως και από τα εγκυροβόλια
  • Τα εργοστάσια της Επικρατείας
  • Το Νομισματοκοπείον της Επικρατείας και τα ενωθησόμενα με αυτό καταστήματα προς δοκιμασίαν της εσωτερική αξίας των του χρυσού ή αργύρου σκαυών
  • Οι άμεσοι φόροι, σύνταξις φορονομικού συστήματος, δια του οποίου να πραγματοποιηθή η όσον ένεστιν ίση αυτών διανομή, η διάταξις και ανακαίνισις κτηματικής και φορολογικής χωρογραφίας (cadastre), και η πραγματοποίησις της επί τούτω αναγκαίας χωρομετρήσεως
  • Οι έμμεσοι φόροι, η ακριβής εξέτασις των περί αυτών υπαρχόντων νόμων, και η πρότασις περί βελτιώσεως αυτών, και περί εισαγωγής δικαίου και αβλαβούς δια την εθνικήν οικονομίαν συστήματος της εμμέσου φορολογίας
  • Η επεξεργασία του ετήσιου οικονομικού νόμου, η σύναξις όλης της επί τούτω αναγκαίας ύλης, η επιστασία εις την εκτέλεσιν και ακριβή διατήρησιν αυτού
  • Η ανωτάτη διεύθυνσις της εισπράξεως όλων των εισοδημάτων του Κράτους εκ της περιουσίας αυτού, εκ των δικαιωμάτων και ενεργητικών απαιτήσεών του, και εκ των εμμέσων και αμέσων φόρων
  • Η επιτήρησις εις την ολικήν της Επικρατείας δαπάνην: Η χορήγησις της αναγκαίας πιστώσεως εις τας λοιπάς Γραμματείας κατά τους προσδιορισμούς του οικονομικού νόμου, και η διεύθυνσις της διαχειρήσεως όλων των ποσοτήτων, οίτινες εχορηγήθησαν εις την επί των Οικονομικών Γραμματείαν επί του ιδίου αυτής προϋπολογισμού
  • Το περί αποσβέσεως των χρεών της Επικρατείας κατάστημα, και η φροντίς της εν συνειδήσει διατηρήσεως του περί αποσβέσεως των χρεών αποδεχθέντος σχεδίου, η εξέτασις όλων των παθητικών απαιτήσεων της περιουσίας της Επικρατείας, και η αγωγή των προκυπτουσών περί δικαιωμάτων διενέξεων
  • Τα του λογιστικού της Επικρατείας και η κατάστρωσις του οικονομικού λογαριασμού, καθόσον δεν υπάγεται εις την αρμοδιότητα του λογιστικού Συμβουλίου
  • Η σύμπραξις εις την διανομήν των κατά Νομούς και επαρχίας φόρων, και εις τας διαπραγματεύσεις των νομαρχιακών συμβουλίων και επαρχιακών, καθόσον αι διαπραγματεύσεις αύται αφορώσιν αντικείμενα της οικονομικής υπηρεσίας». [4]

Ιστορική αναδρομή

Επεξεργασία

Το πρώτο αυτό Υπουργείο αποτελούνταν εκτός φυσικά από τον Γραμματέα της Επικράτειας (Υπουργό) από τέσσερεις συμβούλους, οχτώ υπουργικούς γραμματείς, τέσσερεις γραφείς α΄ και β΄ τάξεως και έναν κλητήρα.

Το 1836 επί κυβερνήσεως Άρμανσμπεργκ συστάθηκε η θέση του «Γενικού Οικονομικού Διευθυντή» (δεύτερου στην ιεραρχία μετά τον Γραμματέα) ο οποίος επιφορτίστηκε με το καθήκον της διεύθυνσης της Γραμματείας της Επικράτειας. Ο Γενικός Διευθυντής έπρεπε επίσης, να περιοδεύει κάθε χρόνο σε όλη την Επικράτεια με σκοπό τον έλεγχο των οικονομικών αρχών (οικονομικών εφόρων) των επαρχιών και των νομών του κράτους, την ανάλυση και διευκρίνηση των οικονομικών διατάξεων, έτσι ώστε οι κατά τόπους οικονομικές Αρχές να γνωρίζουν επακριβώς τη νομοθεσία, και την επίλυση διαφορών μεταξύ οικονομικών αρχών και φορολογούμενων. (ΦΕΚ Α 13 / 1836).[5]
Πρώτος «Γενικός οικονομικός διευθυντής» διορίστηκε ο Γεώργιος Λασσάνης.

Επί των Οικονομικών Γραμματείς της Επικράτειας

Επεξεργασία
Όνομα Έναρξη - Λήθη θητείας Κυβέρνηση
Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος   25 Ιανουαρίου - 12 Οκτωβρίου 1833 Κυβέρνηση Σπυρίδωνα Τρικούπη Ιανουαρίου 1833 και
Κυβέρνηση Σπυρίδωνος Τρικούπη Απριλίου 1833
Νικόλαος Θεοχάρης   12 Οκτωβρίου 1833 - 14 Φεβρουαρίου 1836 Κυβέρνηση Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου 1833 και
Κυβέρνηση Ιωάννη Κωλέττη 1834 και
Κυβέρνηση Άρμανσπεργκ 1835
Γεώργιος Λασσάνης   14 Φεβρουαρίου 1836 - 21 Μαρτίου 1837 Κυβέρνηση Άρμανσπεργκ 1835 και
Κυβέρνηση Ιγνάτιου φον Ρούντχαρτ 1837
Νικόλαος Αναγνώστη Μπότασης   21 Μαρτίου - 23 Δεκεμβρίου 1837 Κυβέρνηση Ιγνάτιου φον Ρούντχαρτ 1837 και
Κυβέρνηση Όθωνος 1837
Γεώργιος Σπανιολάκης   23 Δεκεμβρίου 1837 - 4 Οκτωβρίου 1839 Κυβέρνηση Όθωνος 1837
Ανδρόνικος Πάικος   4 Οκτωβρίου 1839 - 24 Ιουνίου 1841 Κυβέρνηση Όθωνος 1837
Γεώργιος Τισσαμενός   24 Ιουνίου 1841 - 9 Νοεμβρίου 1842 Κυβέρνηση Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου 1841 και
Κυβέρνηση Όθωνος 1841
Νικόλαος Σιλήβεργος   9 Νοεμβρίου - 4 Δεκεμβρίου 1842 Κυβέρνηση Όθωνος 1841
Γεώργιος Α. Ράλλης   4 Δεκεμβρίου 1842 - 3 Σεπτεμβρίου 1843 Κυβέρνηση Όθωνος 1841
Δρόσος Μανσόλας   3 Σεπτεμβρίου 1843 - 30 Μαρτίου 1844 Κυβέρνηση Ανδρέα Μεταξά 1843 και
Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Κανάρη 1844
Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος   30 Μαρτίου - 4 Αυγούστου 1844 Κυβέρνηση Μαυροκορδάτου 1844
Ανδρέας Π. Μεταξάς   6 Αυγούστου 1844 - (;) Ιουλίου 1845 Κυβέρνηση Ιωάννη Κωλέττη 1844
Ζηνόβιος Βάλβης   (;) Ιουλίου 1845 - 14 Ιανουαρίου 1846 Κυβέρνηση Ιωάννη Κωλέττη 1844
Νικόλαος Πονηρόπουλος   14 Ιανουαρίου 1846 - 6 Απριλίου 1847 Κυβέρνηση Ιωάννη Κωλέττη 1844

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ΦΕΚ Α14/ 1833 http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wG-pNmgvR9663dtvSoClrL8XHaH_MviECXtIl9LGdkF53UIxsx942CdyqxSQYNuqAGCF0IfB9HI6qSYtMQEkEHLwnFqmgJSA5WIsluV-nRwO1oKqSe4BlOTSpEWYhszF8P8UqWb_zFijLNsTo2HprneYZ5Sm5UVcceWpLeAxdZQZeFn39y1tvhk
  2. ΦΕΚ Α14 / 1846
  3. http://www.eie.gr/archaeologia/gr/chapter_more_9.aspx
  4. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2020. 
  5. http://greekarchivist.weebly.com/gammarhoalphamumualphatauepsilon943alpha-epsilonpi943-tauomeganu-omicroniotakappaomicronnuomicronmuiotakappa974nu-1833-1844.html