Εσπεράντο
| Esperanto Εσπεράντο | |
|---|---|
| Ομιλείται σε: | Παγκοσμίως, |
| Ομιλητές: | από 100.000 μέχρι 2 εκατομμύρια (εξαρτάται από τον ορισμό του ομιλητή της εσπεράντο) |
| Κατάταξη: | Δεν ανήκει στις 100 πρώτες |
| Ταξινόμηση: | Διεθνής Τεχνητή γλώσσα Εσπεράντο |
| Kατάσταση | |
| Επίσημη γλώσσα: | καμία χώρα |
| Ρυθμιστής: | Ακαντεμίο ντε Εσπεράντο |
| Κώδικες γλώσσας | |
| ISO 639-1 | eo |
| ISO 639-2/Β | esp |
| ISO 639-3 | esp |
| SIL | ESP |
| |
Η Εσπεράντο είναι η πλέον διαδεδομένη Διεθνής τεχνητή γλώσσα που κατασκευάστηκε το 1887 από τον πολωνοεβραίο γιατρό Λουδοβίκο Λάζαρο Ζαμένχοφ, (τον λεγόμενο Δόκτορα Εσπεράντο - εξ ου και το όνομα)[1] από στοιχεία ευρωπαϊκών γλωσσών. Σχεδιάστηκε με τρόπο τέτοιο ώστε να είναι εύκολη στην εκμάθηση από τους Ευρωπαίους για να διευκολύνει την ενδοευρωπαϊκή επικοινωνία. Παρ' ότι δεν έχει αναγνωριστεί από διεθνείς οργανισμούς, χρησιμοποιείται στο εμπόριο, την αλληλογραφία, τις πολιτιστικές ανταλλαγές, σε συνέδρια, τη λογοτεχνία, την τηλεόραση και σε ραδιοφωνικές εκπομπές.
Η Εσπεράντο είχε συνεχόμενη χρήση από μια κοινότητα που υπολογίζεται μεταξύ 100.000 και 2 εκατομμυρίων ομιλητών για παραπάνω από έναν αιώνα και, κατά προσέγγιση, χιλίων ανθρώπων που την έχουν ως μητρική γλώσσα. Αν και καμία χώρα δεν την έχει υιοθετήσει ως επίσημη γλώσσα, τουλάχιστον μία μεγάλη μηχανή αναζήτησης, η Google, προσφέρει αναζήτηση για σχετικές ιστοσελίδες μέσω πύλης στην Εσπεράντο[2]. Η Βικιπαίδεια στην Εσπεράντο περιείχε πάνω από 304.000 λήμματα τον Οκτώβριο του 2021.[3]
Υπάρχει ο ισχυρισμός ότι η εκμάθηση της Εσπεράντο μπορεί να προσφέρει καλή βάση για την εκμάθηση γλωσσών γενικότερα. Η Εσπεράντο είναι επίσης γλώσσα διδασκαλίας σε ένα πανεπιστήμιο, τη Διεθνή Ακαδημία Επιστημών του Αγίου Μαρίνου.
Το όνομά της στην ίδια τη γλώσσα είναι Internacia Lingvo (Ιν'τερνατσία Λίγγβο = Διεθνής Γλώσσα).
ΓλώσσαΕπεξεργασία
Πρόκειται για μια γλώσσα εξ ορισμού απλή, που διαθέτει όλα τα πλεονεκτήματα οποιασδήποτε εθνικής γλώσσας, χωρίς όμως ιδιωματισμούς και γραμματικές ανωμαλίες.
Η Εσπεράντο βασίζεται κυρίως στο συντακτικό υλικό των λατινογενών γλωσσών. Χρησιμοποιεί το λατινικό αλφάβητο και έχει φωνητική προφορά ενώ όλες οι λέξεις τονίζονται στην παραλήγουσα. Είναι εύκολη, με γραμματική που περιλαμβάνει 16 κύριους κανόνες. Η εκμάθησή της είναι δυνατή μετά από σπουδή 12-18 μηνών, σε εβδομαδιαία μαθήματα της μιάμισης ώρας. θεωρείται απλή, προσιτή σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως ηλικίας και μόρφωσης, πλήρης και εκφραστική, όσο όλες οι γλώσσες του κόσμου, με πλούσια πρωτότυπη και μεταφρασμένη λογοτεχνία.
ΙστορίαΕπεξεργασία
Η Εσπεράντο αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1870 και στις αρχές της δεκαετίας του 1880 από τον Λουδοβίκο Ζάμενχοφ[4], έναν Εβραίο οφθαλμίατρο από το Μπιαλίστοκ, που ήταν την εποχή εκείνη τμήμα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με δικά του λόγια, ο Ζάμενχοφ δημιούργησε αυτή τη γλώσσα για να προαγάγει την αρμονία μεταξύ ανθρώπων από όλες τις χώρες. Τα αισθήματά του για την επικρατούσα κατάσταση στο Μπιαλίστοκ μπορούν να σταχυολογηθούν από ένα απόσπασμα από το περίφημο γράμμα του στον Νικολάι Μπορόβκο:[5]
Το μέρος που γεννήθηκα και πέρασα την παιδική μου ηλικία κατεύθυνε όλους τους μελλοντικούς μου αγώνες. Στο Μπιαλίστοκ οι κάτοικοι ήταν χωρισμένοι σε τέσσερις ξεχωριστές εθνότητες: Ρώσοι, Πολωνοί, Γερμανοί και Εβραίοι. Κάθε μία από αυτές μιλούσε τη δική της γλώσσα και έβλεπε όλες τις άλλες ως εχθρούς. Σε μια τέτοια πόλη μια ευαίσθητη φύση αισθάνεται πιο έντονα απ΄ οπουδήποτε τη μιζέρια που προκαλείται από τον γλωσσικό διαχωρισμό και βλέπει σε κάθε βήμα ότι η πολλαπλότητα των γλωσσών είναι η πρώτη, ή τουλάχιστον η πιο καθοριστική βάση για τον διαχωρισμό της ανθρώπινης οικογένειας σε ομάδες εχθρών. Ανατράφηκα ως ένας ιδεαλιστής και διδάχτηκα από μικρός ότι όλοι οι άνθρωποι είναι αδέρφια, ενώ έξω στο δρόμο σε κάθε μου βήμα αισθανόμουνα ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι, μόνο Ρώσοι, Πολωνοί, Γερμανοί, Εβραίοι και ούτω καθεξής. Αυτό υπήρξε πάντα ένα μεγάλο βάσανο στο παιδικό μου μυαλό, αν και πολλοί άνθρωποι μπορεί να χαμογελούν με μια τέτοια «ανησυχία για τον κόσμο» από ένα παιδί. Μέχρι εκείνη τη στιγμή θεωρούσα ότι οι «ενήλικοι» ήταν παντοδύναμοι, έτσι συχνά έλεγα στον εαυτό μου ότι όταν μεγαλώσω με βεβαιότητα θα εξαφανίσω αυτό το κακό. (Λ.Λ. Ζάμενχοφ σε ένα γράμμα προς κάποιον Ν. Μπορόβκο, το 1895)
Μετά από δέκα χρόνια ανάπτυξης, τα οποία ο Ζάμενχοφ πέρασε μεταφράζοντας λογοτεχνία στην Εσπεράντο αλλά και γράφοντας πρωτότυπη πρόζα και ποίηση, δημοσιεύθηκε το το πρώτο βιβλίο για τη γραμματική της Εσπεράντο στη Βαρσοβία το Ιούλιο του 1887. Ο αριθμός των ομιλητών αυξήθηκε ραγδαία τις αμέσως επόμενες δεκαετίες, κατ΄ αρχάς κυρίως στη Ρωσική Αυτοκρατορία και στην Ανατολική Ευρώπη, μετά στη Δυτική Ευρώπη, στην Αμερική, την Κίνα, και την Ιαπωνία. Στα πρώτα χρόνια, οι ομιλητές της Εσπεράντο διατηρούσαν επαφή κυρίως μέσω αλληλογραφίας και διαφόρων περιοδικών, αλλά το 1905 το πρώτο Παγκόσμιο συνέδριο για την Εσπεράντο πραγματοποιήθηκε στη Βουλώνη, στη Γαλλία. Από τότε τα παγκόσμια συνέδρια πραγματοποιούνται σε διαφορετικές χώρες κάθε χρόνο, εκτός της περιόδου που διήρκεσαν οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι. Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, τα συνέδρια αυτά παρακολουθεί ένας αριθμός ανθρώπων κατά μέσον όρο από 2.000 έως 6.000.
Η ομιλία του Ζάμενχοφ στο πρώτο παγκόσμιο Εσπεραντικό συνέδριο στη Βουλώνη της Γαλλίας (1905)
Σχέση με τον ολοκληρωτισμό του 20ού αιώναΕπεξεργασία
Ως ένα εν δυνάμει μέσο για διεθνή κατανόηση, η Εσπεράντο τράβηξε τις υποψίες πολλών ολοκληρωτικών κρατών. Η κατάσταση ήταν ιδιαίτερα σαφής στη Ναζιστική Γερμανία, την Αυτοκρατορική Ιαπωνία και στη Σοβιετική Ένωση υπό τον Ιωσήφ Στάλιν.
Στη Γερμανία υπήρχε ένα επιπρόσθετο κίνητρο για τη δίωξη της Εσπεράντο, επειδή ο Ζάμενχοφ ήταν Εβραίος. Στο έργο του Ο Αγών μου ο Αδόλφος Χίτλερ αναφερόταν στην Εσπεράντο ως παράδειγμα μιας γλώσσας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από κάποια διεθνή Εβραϊκή συνωμοσία, μόλις θα πετύχαιναν την κοσμοκρατορία.[6] Οι Εσπεραντιστές εκτελέστηκαν στο Ολοκαύτωμα, με την οικογένεια του Ζάμενχοφ να έχει ειδικά επιλεγεί για εκτέλεση.[7]
Τα πρώτα χρόνια στη Σοβιετική Ένωση λήφθηκαν σε έναν βαθμό κυβερνητικά μέτρα υποστήριξης της Εσπεράντο και με επίσημη αναγνώριση δημιουργήθηκε η Σοβιετική Εσπεραντική Ένωση.[8] Εντούτοις, το 1937, ο Στάλιν ανέκοψε αυτήν την πολιτική. Αποκήρυξε την Εσπεράντο ως «γλώσσα των κατασκόπων» και οδήγησε στην εξορία και στην εκτέλεση Εσπεραντιστές. Έτσι, η χρήση της Εσπεράντο είχε με αποτελεσματικό τρόπο απαγορευτεί μέχρι το 1956 στη Σοβιετική Ένωση.[8]
Επίσημη χρήσηΕπεξεργασία
Η Εσπεράντο ποτέ δεν υπήρξε επίσημη γλώσσα σε καμία αναγνωρισμένη χώρα, αν και υπήρχαν σχέδια, στις αρχές του 20ου αιώνα, να εγκαθιδρυθεί το Ουδέτερο Μόρεσνετ ως το πρώτο στον κόσμο κράτος της Εσπεράντο. Ο Τσιάν Σουαντόνγκ, ένας Κινέζος γλωσσολόγος, προώθησε την αντικατάσταση της Κινεζικής από την Εσπεράντο.[9] Επιπλέον, το αυτοανακηρυχθέν τεχνητό νησί και μικροέθνος της Δημοκρατίας της Νήσου των Ρόδων χρησιμοποίησε την Εσπεράντο ως την επίσημη γλώσσα του από το 1968.
Ο στρατός των ΗΠΑ δημοσίευσε στρατιωτικά λεξικά εκφράσεων στην Εσπεράντο,[10] για να χρησιμοποιηθούν σε πολεμικά παιχνίδια για παραπλάνηση των δυνάμεων του αντιπάλου. Το καλοκαίρι του 1924, η Αμερικανική Ομάδα Αναμεταδόσεων Ραδιοφώνου (American Radio Relay League) υιοθέτησε την Εσπεράντο ως την επίσημη διεθνή βοηθητική γλώσσα της, με την ελπίδα ότι η γλώσσα θα χρησιμοποιηθεί από ραδιοερασιτέχνες στις διεθνείς επικοινωνίες, αλλά η πραγματική της χρήση για τις ραδιοεπικοινωνίες υπήρξε αμελητέα.
Η Εσπεράντο είναι η γλώσσα εργασίας για κάποιους μη κερδοσκοπικούς διεθνείς οργανισμούς όπως η Sennacieca Asocio Tutmonda και πολλούς άλλους ειδικούς Εσπεραντικούς οργανισμούς. Ο μεγαλύτερος από αυτούς, η Παγκόσμια Ένωση Εσπεράντο, έχει μία επίσημη συμβουλευτική σχέση με τον ΟΗΕ και την UNESCO. Η Εσπεράντο είναι επίσης η πρώτη γλώσσα διδασκαλίας και διοίκησης για ένα πανεπιστήμιο, τη Διεθνή Ακαδημία Επιστημών του Σαν Μαρίνο.
Γλωσσολογικά χαρακτηριστικάΕπεξεργασία
ΚατάταξηΕπεξεργασία
Ως μια τεχνητή γλώσσα, η Εσπεράντο δεν είναι γενεαλογικά σε συσχέτιση με οποιαδήποτε εθνική γλώσσα. Έχει περιγραφθεί ως «μία γλώσσα λεξικολογικά κατά κύριο λόγο ως Ρομανική, μορφολογικά σε μεγάλο βαθμό ως συγκολλητική και σε έναν μεγάλο βαθμό απομονωμένη γλώσσα ως προς τον χαρακτήρα της».[11] Η φωνολογία, η γραμματική, το λεξιλόγιο, και η σημασιολογία της βασίζονται στις δυτικές Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Τα φωνηματικά στοιχεία της είναι κυρίως από τις Σλαβικές γλώσσες, όπως και ένα μεγάλο μέρος των σημασιολογικών της στοιχείων, ενώ το λεξιλόγιό της προέρχεται κυρίως από τις Ρομανικές γλώσσες, με μία μικρότερη συνεισφορά από τις Γερμανικές γλώσσες. Τα πραγματολογικά και άλλα στοιχεία της γλώσσας που δεν καθορίστηκαν από τα πρωτότυπα κείμενα του Ζάμενχοφ αλλά επηρεάστηκαν από τις φυσικές γλώσσες των πρώτων ομιλητών της Εσπεράντο, κυρίως από τη Ρωσική, την Πολωνική, τη Γερμανική, και τη Γαλλική.
Τυπολογικά, η Εσπεράντο έχει προθετικές εκφράσεις και μια ελεύθερη συντακτική δομή (ως προς την αλληλουχία των λέξεων), που ως συνήθως είναι υποκείμενο-ρήμα-αντικείμενο. Τα επίθετα μπορούν ελεύθερα να τοποθετούνται πριν ή μετά από τα ουσιαστικά τα οποία τροποποιούν, αν και η τοποθέτησή τους πριν από το ουσιαστικό είναι περισσότερο συνηθισμένη. Οι νέες λέξεις σχηματίζονται με την εκτεταμένη χρήση προθημάτων και επιθημάτων.
Σύστημα γραφήςΕπεξεργασία
Η Εσπεράντο[12] γράφεται με παραλλαγή του λατινικού αλφαβήτου και περιλαμβάνει έξι γράμματα με διακριτικά: ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ (με περισπωμένη) και ŭ (με βραχεία). Το αλφάβητό της δεν περιλαμβάνει τα γράμματα q, w, x, ή y, εκτός από τις περιπτώσεις που έχουμε μη ενσωματωμένα ξενικά ονόματα.
Το 28-γράμματο αλφάβητο είναι:
ΦωνολογίαΕπεξεργασία
Η Εσπεράντο έχει 22 σύμφωνα, 5 φωνήεντα και 2 ημίφωνα που συνδυάζονται με τα φωνήεντα για να σχηματίσουν 6 διφθόγγους. (Το σύμφωνο [[j]] και το ημιφωνήεν [[i̯]] γράφονται και τα δύο με το γράμμα j). Η τονικότητα δεν χρησιμοποιείται για τη διάκριση της σημασίας των λέξεων. Ο τόνος μπαίνει πάντα στο φωνήεν της παραλήγουσας σε πλήρεις λέξεις της Εσπεράντο εκτός και αν το τελικό φωνήεν o έχει υποστεί έκθλιψη, πρακτική που ακολουθείται κυρίως στην ποίηση. Για παράδειγμα η λέξη familio "οικογένεια" είναι [[fa.mi.ˈli.o]], με τον τόνο στο i, αλλά όταν η λέξη χρησιμοποιείται χωρίς το τελικό o (famili’), ο τόνος παραμένει στο i: [[fa.mi.ˈli]].
ΓραμματικήΕπεξεργασία
- Κύριο λήμμα: Η Γραμματική της Εσπεράντο
ΛεξιλόγιοΕπεξεργασία
Χρήσιμες φράσειςΕπεξεργασία
Παρακάτω ακολουθεί κατάλογος με κάποιες χρήσιμες φράσεις στην Εσπεράντο, μαζί με μεταγραφές σε ΔΦΑ:
Ενδεικτικό κείμενοΕπεξεργασία
Το ακόλουθο σύντομο απόσπασμα δίνει μια ιδέα του χαρακτήρα της Εσπεράντο.[13] (Η προφορά παρατίθεται παραπάνω. Το κύριο που πρέπει να θυμάται κανείς είναι ότι το Εσπεραντικό γράμμα j έχει τον ήχο του Αγγλικού γράμματος y.)
- Εσπεράντο:
- «En multaj lokoj de Ĉinio estis temploj de drako-reĝo. Dum trosekeco oni preĝis en la temploj, ke la drako-reĝo donu pluvon al la homa mondo. Tiam drako estis simbolo de la supernatura estaĵo. Kaj pli poste, ĝi fariĝis prapatro de la plej altaj regantoj kaj simbolis la absolutan aŭtoritaton de feŭda imperiestro. La imperiestro pretendis, ke li estas filo de la drako. Ĉiuj liaj vivbezonaĵoj portis la nomon drako kaj estis ornamitaj per diversaj drakofiguroj. Nun ĉie en Ĉinio videblas drako-ornamentaĵoj, kaj cirkulas legendoj pri drakoj.»
- Ελληνική μετάφραση:
- Σε πολλά μέρη της Κίνας, υπήρχαν ναοί του δράκου-βασιλιά. Κατά την ξηρασία, οι άνθρωποι προσεύχονταν στους ναούς έτσι ώστε ο δράκος-βασιλιάς να δώσει βροχή στον κόσμο των ανθρώπων. Την εποχή εκείνη ο δράκος ήταν ένα σύμβολο του υπερφυσικού. Αλλά και αργότερα, αυτός έγινε ο προπάτορας των πιο υψηλών αξιωματούχων και συμβόλιζε την απόλυτη αυθεντία του φεουδαρχικού αυτοκράτορα. Ο αυτοκράτορας θεωρούσε τον εαυτό του υιό του δράκου. Όλα τα προσωπικά του αντικείμενα έφεραν το όνομα "δράκος" και ήταν διακοσμημένα με διάφορες φιγούρες δράκων. Σήμερα, οπουδήποτε στην Κίνα μπορείς να δεις παραστάσεις δράκων και κυκλοφορούν μύθοι για τους δράκους.
Βλέπε επίσηςΕπεξεργασία
ΠαραπομπέςΕπεξεργασία
- ↑ Κώστας Κυριάκος (1995). Εσπεράντο η γλώσσα της ελπίδας. Αθήνα: Δωδώνη. σελ. 790.
- ↑ Κώστας Κυριάκος (2012). Εsperanto διεθνής γλώσσα. Αθήνα. σελ. 404. ISBN 978-960-93-4363-3.
- ↑ «Vikipedio:Ĉefpaĝo» (στα eo). Wikipedia, the free encyclopedia. 2019-04-10. https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Vikipedio:%C4%88efpa%C4%9Do&oldid=6054901. Ανακτήθηκε στις 2019-04-10.
- ↑ Κώστας Κυριάκος (2013). Στα βήματα του Δρ. Εσπεράντο. Αθήνα. σελ. 216. ISBN 978-960-93-5794-4.
- ↑ The letter is quoted in Esperanto - The New Latin for the Church and for Ecumenism, by Ulrich Matthias. Translation from Esperanto by Mike Leon and Maire Mullarney
- ↑ Adolf Hitler (1924). «Mein Kampf». Volume 1, Chapter XI. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2007.
- ↑ «About ESW and the Holocaust Museum». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2009.
- ↑ 8,0 8,1 «Donald J. Harlow, The Esperanto Book, chapter 7». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2009.
- ↑ The Languages of China by S. Robert Ramsey
- ↑ The Maneuver Enemy website
- ↑ Blanke, Detlev (1985). «Internationale Plansprachen. Eine Einführung». Sammlung Akademie-Verlag (Akademie-Verlag). ISSN 0138-550X.
- ↑ Σπύρος Σαραφιάν (1987). Η διεθνής γλώσσα Εσπεράντο. Αθήνα. σελ. 674.
- ↑ Maire Mullarney Everyone's Own Language, p147, Nitobe Press, Channel Islands, 1999
Εξωτερικοί σύνδεσμοιΕπεξεργασία
- Kurso Saluton! (οπτικοακουστικό μαθησιακό περιβάλλον)
- Εσπεράντο Αρχειοθετήθηκε 2003-12-08 στο Wayback Machine.
- Η Εσπεράντο στην Ελλάδα
- Ένα top-10
- Diskutgrupo "Ni parolas Esperante" Αρχειοθετήθηκε 2013-12-22 στο Wayback Machine.
- Εσπεράντο στο Curlie