Συντεταγμένες: 38°01′41″N 22°51′09″E / 38.02806°N 22.85250°E / 38.02806; 22.85250

Οι χρονολογίες εμφανίζονται με την μορφή π.Κ.Χ για "πριν από την Κοινή Χρονολογία" και Κ.Χ. για "Κοινή Χρονολογία". Δείτε περισσότερα στο σχετικό λήμμα.

Ηραίον της Περαχώρας
Ο αρχαιολογικός χώρος του Ηραίου
Χάρτης
ΕίδοςΗραίον, αρχαιολογική θέση και αρχαίο ελληνικό ιερό
Αρχιτεκτονικήαρχαιοελληνική αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες38°1′40″N 22°51′9″E
Διοικητική υπαγωγήΔήμος Λουτρακίου - Περαχώρας - Αγίων Θεοδώρων
ΤοποθεσίαΛίμνη Βουλιαγμένης Κορινθίας
ΧώραΕλλάδα[1]
Προστασίααρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα[2]
Commons page Πολυμέσα
Το Ηραίο Περαχώρας.

Το Ηραίο Περαχώρας βρίσκεται στη χερσόνησο της Περαχώρας, στα βόρεια του Κορινθιακού κόλπου, στο δυτικό άκρο της οροσειράς των Γερανείων. Ο τόπος ονομαζόταν Ηραίο από την αρχαιότητα λόγω του ιερού αφιερωμένου στην Ήρα που βρίσκεται στο ακρωτήριο. Το σύγχρονο όνομα της περιοχής της Περαχώρας προέρχεται από το αρχαίο τοπωνύμιο Πειραίο ή Περαία.[3]Περαία’ είναι η συντόμευση της φράσης περαία γη και σημαίνει ‘απέναντι’ γη,[4] τόπος πέρα από τη θάλασσα.[5] Το όνομα χρησιμοποιήθηκε πιθανόν διότι το ακρωτήριο βρίσκεται απέναντι από τη χώρα της Κορίνθου. Μεταξύ του Ηραίου και της Περαχώρας, βρίσκεται η λίμνη Βουλιαγμένη, η οποία στην αρχαιότητα ονομαζόταν Εσχατιώτης (αναφορά στην απομακρυσμένη γεωγραφική θέση της πάνω στο ακρωτήριο).[6]

Έρευνες Επεξεργασία

Η Βρετανική Σχολή Αθηνών πραγματοποίησε συστηματικές ανασκαφές στο Ηραίο, την περίοδο 1930-1933 υπό την επίβλεψη του Χ. Πέιν,[7] και το 1938-1939 υπό τον T. Dunbabin[8]. Ενώ ο Τ. Τόμλισον ανέλαβε την διεύθυνση των ερευνών κατά τις δεκαετίες ’60 εώς ’80.[9] Ο Κίσσας, σε δημοσίευση του 2013 αναφέρει έργα ανάδειξης μεγάλης κλίμακας για το Ηραίο.[10]

Νομικό πλαίσιο Επεξεργασία

Το ακρωτήριο του Ηραίου έχει αναγνωριστεί και προστατεύεται ως αρχαιολογικός χώρος βάσει των υπουργικών αποφάσεων:

  • ΥΑ 10774/16-8-1962, ΦΕΚ 305/Β/30-8-1962[11]
  • ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/29961/1543/9-7-1991, ΦΕΚ 589/Β/29-7-1991[12]

 
Ο αρχαιολογικός χώρος του Ηραίου Περαχώρας 1. δυτική αυλή 2. ρωμαϊκή αγροικία 3. αρχαϊκός ναός 4. ιερό της Ήρας Άκραιας και Λιμενίας 5. βωμός 6. στοά 7. αψιφωτή δεξαμενή 8. "εστιατόριον" 9. υδραυλικά έργα 10. "ιερή δεξαμενή" 11. κτίριο της Εστίας (παλιά θεωρούταν ως το ιερό της Ήρας Λιμενίας) 12. "μνημειώδες κλιμακοστάσιο" 13. μοντέρνa προβλήτα 14. Ναός του Α.Ιωάννη 15. Σύγχρονες διαμορφώσεις

Ο αρχαιολογικός χώρος Επεξεργασία

Ο αρχαιολογικός χώρος του Ηραίου περιλαμβάνει τα παρακάτω κτίσματα και χώρους:[8][10][13]

  • H δυτική αυλή (6ος αι. π.Κ.Χ.). Το κτίριο βρίσκεται δυτικά του μικρού κόλπου και πιθανότατα ο χώρος ήταν μερικώς στεγασμένος. Στον ίδιο χώρο κατά τη ρωμαϊκή εποχή θα ανεγερθεί αγροικία (villa romana). Η ρωμαϊκή κατοικία ήταν ένα επιμήκες κτίσμα με 5 διαδοχικά δωμάτια (μεταξύ των οποίων: μαγειρείο, ελαιοτριβείο και αποθηκευτικοί χώροι). Το κτίσμα εξετάστηκε, αποτυπώθηκε και τελικά απομακρύνθηκε ολοκληρωτικά κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών υπό τον Πέιν. Σώζονται ακόμα κάποιες φωτογραφίες του κτιρίου στις δημοσιεύσεις των εργασιών υπό τον Πέιν.
  • Το ιερό της Ήρας (Άκραιας και Λιμένιας, τέλη του 6ου αι.π.Κ.Χ.).[14] Πρόκειται για το κτίριο του οποίου τμήματα είναι ακόμη ορατά στον αρχαιολογικό χώρο. Το κτίσμα παρουσιάζει μετασκευές κατά τον 4ο αι. π.Κ.Χ. Το νότιο τμήμα του έχει καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς. Σε αυτό το σημείο εντοπίστηκε νεότερη ασβεστοκάμινος (πρόκειται για το ημικυκλικό ίχνος καύσης στα νότια του ναού).
  • Ο αρχαϊκός ναός. Πρόκειται για το πρώτο λατρευτικό κτίσμα του χώρου και χρονολογείται στη γεωμετρική περίοδο.Το κτίσμα καταστράφηκε, πιθανόν από σεισμό κατά την αρχαϊκή περίοδο.
  • Ο βωμός. Το κτίσμα ανεγείρεται την ίδια περίοδο με το αρχαϊκό ιερό της Ήρας (6ος αι. π.Κ.Χ. ) και γίνεται η προσθήκη περιμετρικής κιονοστοιχίας κατά τον 4ο αι. π.Κ.Χ. (ταυτόχρονα με την ανέγερση της στοάς).
  • Η στοά. Το κτίριο βρίσκεται ανατολικά του μικρού κόλπου και σχηματίζει ένα Γ. Υψωνόταν σε δύο ορόφους, οι κίονες του ισογείου ήταν δωρικού ρυθμού και του ορόφου ιωνικοί ημικίονες. Η κατασκευή αποδίδεται στον Δημήτριο τον Πολιορκητή (4ος αι. π.Κ.Χ.) και ίσως να συνδέεται με την πιθανή καταστροφή της δυτικής αυλής από τον Αγησίλαο (390 π.Κ.Χ.) [15], ενώ η παρουσία από πολλά ίχνη καύσης οδηγούν τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για καταστροφή από πυρκαγιά κατά τη ρωμαϊκή εισβολή του 146 π.Κ.Χ.
  • Η αψιδωτή δεξαμενή (6ος αι.π.Κ.Χ.). Το κτίσμα σώζεται σε πολύ καλό βαθμό και είναι πιθανότατα σύγχρονο του ναού της Ήρας Ακραίας.
  • Τα υδραυλικά έργα. Κατασκευές που αφορούν κανάλια και άλλες δεξαμενές, που δημιουργούν ένα δίκτυο στην ευρύτερη περιοχή.
  • Το εστιατόριο. Το κτίριο περιλαμβάνει δύο κύριους χώρους και έναν προθάλαμο. Τα δύο δωμάτια είναι ισομεγέθη και ήταν χώροι εστίασης που περιλάμβαναν 11 κλίνες ο καθένας (σημειώνεται ότι τέτοιου είδους κτίσματα προορίζονταν μόνο για τα πιο εξέχοντα μέλη της κοινωνίας).
  • Η "ιερή δεξαμενή". Το συγκεκριμένο σημείο ονομάστηκε έτσι λόγω του μεγάλου όγκου κινητών ευρημάτων λατρευτικού χαρακτήρα (αφιερώματα). Παρ' όλα αυτά το σημείο αφορά μικρή τεχνητή δεξαμενή για τη συγκέντρωση όμβριων υδάτων και γι' αυτό οι ερευνητές αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο της εναπόθεσης από φυσικά αίτια (τα ευρήματα να προέρχονται από το κτίριο της Εστίας –που βρίσκεται κάποια μέτρα πιο ανατολικά– και να έχουν παρασυρθεί από τα νερά της βροχής). Έχει υπάρξει προσπάθεια να συνδεθεί το συγκεκριμένο σημείο εναπόθεσης με μαντικές τελετουργίες οι οποίες αναφέρονται από τον Στράβωνα,[16] παρ' όλα αυτά η συστηματική εναπόθεση λατρευτικού και τελετουργικού χαρακτήρα υλικού στο συγκεκριμένο σημείο δεν έχει ακόμα υποστηριχθεί ικανοποιητικά.
  • Το "μνημειώδες κλιμακοστάσιο". Οδηγούσε στα ανώτερα επίπεδα του χώρου του Ηραίου.
  • Το κτίριο της Εστίας. Αρχικά το κτίριο είχε ερμηνευτεί ως το Ιερό της Ήρας Λιμενίας (σε παλαιότερες δημοσιεύσεις προτεινόταν ότι το κτίριο λειτουργούσε ως ναός μετά την κατάρρευση του γεωμετρικού ναού και πριν την κατασκευή του αρχαϊκού)[17][7][18] και χρονολογείται στον 7ο αι. π.Κ.Χ. ενώ παραμένει σε χρήση μέχρι τον 5ο αι.π.Κ.Χ., οπότε πιθανώς καταστράφηκε από κάποια φυσική καταστροφή.[10]
  • Η κυκλική δεξαμενή. Βρίσκεται 200μ ανατολικά του κτιρίου της Εστίας και πιθανολογείται ότι πρόκειται για το κτίσμα στο οποίο αναφέρεται ο Ξενοφών, ο οποίος παρουσιάζει τον Αγησίλαο καθισμένο πάνω σε μία κυκλική κατασκευή ενώ επιθεωρεί την μετακίνηση λάφυρων και αιχμαλώτων κατά το 390 π.Κ.Χ.
  • Τα οχυρωματικά τείχη.[19][7] Τμήματά τους είναι ορατά κυρίως στα πιο μεγάλα υψόμετρα του ακρωτηρίου και γύρω από τον σύγχρονο φάρο.
  • Το "λιμάνι". Ο χώρος του Ηραίου έπρεπε να είχε κάποιο είδος θαλάσσιας πρόσβασης, δεδομένων των αρχαίων αναφορών και της επίκλησης της Ήρας "Λιμενίας". Ο μικρός κόλπος μπροστά από τον αρχαιολογικό χώρο έχει προταθεί ως πιθανή λιμενική πρόσβαση από τον Μπλάκμαν[20] ενώ ο Πέιν[21] πρότεινε την πιθανότητα να χρησιμοποιούνταν και η ακτή μπροστά από τη λίμνη Βουλιαγμένης.

Ιστορία Επεξεργασία

Δεν γνωρίζουμε πολλά για το προϊστορικό Ηραίο -και κυρίως για την περίοδο πριν τον 8ο αι. π.Κ.Χ.- λόγω έλλειψης γραπτών αναφορών. Στην ευρύτερη περιοχή της Περαχώρας και της λίμνης Βουλιαγμένης, τα αρχαιότερα ευρήματα που έχουν ανακαλυφθεί χρονολογούνται στην ελλαδική και μυκηναϊκή περίοδο.[22][23] Από τις ελάχιστες αρχαίες αναφορές στο Ηραίο Περαχώρας, η πιο εκτενής είναι αυτή του Ξενοφώντα στο εδάφιο σχετικά με τον Κορινθιακό Πόλεμο (391-390 π.Κ.Χ). Ο Ξενοφών επίσης κάνει αναφορά στην κτηνοτροφία της περιοχής της Περαχώρας.[24] Ο Πλούταρχος (ο οποίος έζησε τον 1ο αι. π.Κ.Χ.) αναφέρει έμμεσα το Ηραίο, στο εδάφιο σχετικά με τον χαρακτηρισμό δορυξένος, όπου γράφει ότι "παλιά" οι Μεγαρείς κατοικούσαν σε πέντε (5) διαφορετικά μέρη και ονομάζονταν αντίστοιχα Ἡραεῖς καὶ Πιραεῖς καὶ Μεγαρεῖς καὶ Κυνοσουρεῖς καὶ Τριποδίσκιοι.

Η ίδρυση του λατρευτικού χώρου υπολογίζεται κατά τη γεωμετρική περίοδο (τέλη του 9ου αι. π.Κ.Χ.[25][26][27] ή και νωρίτερα[28]). Οι ερευνητές προτείνουν ότι η περιοχή της Περαχώρας άνηκε στα Μέγαρα μέχρι τις αρχές του 8ου αι. π.Κ.Χ.,[29] και άρα η ίδρυση του πρώτου ιερού της Ήρας βρισκόταν υπό την μέριμνα των Μεγαρέων, οι οποίοι πιθανόν να επηρεάστηκαν από τους Αργείους.[18][14] Να σημειωθεί ότι οι Μεγαρείς, όπως και οι Αργείοι, δεν ήταν φιλικά προσκείμενοι προς την Κόρινθο.[30] Η περιοχή της Περαχώρας θα περάσει στον έλεγχο της Κορίνθου κατά τον 8ο αι. π.Κ.Χ.[31][32][33][34]

Κατά την αρχαϊκή περίοδο (γύρω στον 6ο αι. π.Κ.Χ.), εκτός από τα λατρευτικά κτίρια θα κατασκευαστούν και άλλοι χώροι, όπως η "δυτική αυλή", η "στοά" και το "εστιατόριο".[35][36][37][38]

Κατά την κλασική και ελληνιστική περίοδο, το ακρωτήριο του Ηραίου έχει λατρευτικό χαρακτήρα, ενώ η εικόνα θα αλλάξει ριζικά κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Ο χώρος εγκαταλείπεται πιθανότατα μετά την καταστροφή της Κορίνθου το 146 π.Κ.Χ. και στον χώρο της "δυτικής αυλής" κατασκευάζεται ρωμαϊκή αγροικία.[39][9][10][7] Μεταγενέστερα, στον χώρο θα κτιστεί ο χριστιανικός ναός του Αγίου Ιωάννη, ο οποίος θα μετακινηθεί στην τωρινή του θέση ανατολικά του μικρού κόλπου, κατά την περίοδο των ανασκαφικών εργασιών του Πέιν.[7]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. (Αγγλικά) GeoNames. 2005. Ανακτήθηκε στις 6  Απριλίου 2015.
  2. www.arxaiologikoktimatologio.gov.gr/el/monuments_info?id=33672&type=Zone.
  3. Το τοπωνύμιο εμφανίζεται στην επιγραφή I.G. IV.329.
  4. Vollgraff 1913, σελ. 307.
  5. Κίσσας 2013, σελ. 1.
  6. Payne 1940, σελ. 9.
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Payne et al 1940, σελ. 15.
  8. 8,0 8,1 Dunbabin 1962.
  9. 9,0 9,1 Tomlinson 2013 ; 1992 ; 1977 ; 1966.
  10. 10,0 10,1 10,2 10,3 Κίσσας 2013.
  11. «Διαρκής κατάλογος μνημείων : Περί κηρύξεως περιοχής Ηραίου Περαχώρας ως τόπου ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους». [νεκρός σύνδεσμος]
  12. «Διαρκής κατάλογος μνημείων : ΦΕΚ 589/Β/29-7-1991». [νεκρός σύνδεσμος]
  13. Payne 1940.
  14. 14,0 14,1 Menadier, B. 1995
  15. Ξενοφών, Αγησίλαος, II.18
  16. Dunbabin 1951.
  17. Hammond, N G. 1954
  18. 18,0 18,1 Salmon, J. 1972
  19. Fowler, H N; Robinson, C,A 1932
  20. Blackman 1966, σελ. 194.
  21. Payne 1940, σελ. 10.
  22. Payne 1940, σελ. 20.
  23. Fossey 1969, σελ. 55.
  24. «Ελληνικά (Ξενοφών)/Δ'/V - Βικιθήκη». el.wikisource.org. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2018. 
  25. Κίσσας 2013, σελ. 2.
  26. Novaro-Lefévre 2000, 43.
  27. Salmon 1972, σελ. 62-63.
  28. Payne 1940, σελ. 30.
  29. Théophilopoulou 1983, σελ. 38.
  30. Κισσας 2013, σελ. 6.
  31. Théophilopoulou 1983, σελ. 38.
  32. Hammond 1954, σελ. 98.
  33. Payne et al. 1940, σελ. 21.
  34. Menadier 1995, σελ. 156.
  35. Payne et al. 1940, σελ. 112.
  36. Salmon 1972, σελ. 174-175.
  37. Tomlinson 1977, σελ. 200.
  38. Menadier 1995, σελ. 110-112.
  39. Théophilopoulou, M. 1983

Βιβλιογραφικές πηγές Επεξεργασία

  • Blackman D. 1966. "The harbour at Perachora". ABSA 61, 192-194.
  • Dunbabin, T.J. 1962. Perachora II. The Sanctuaries of Hera Akraia and Limenia: The pottery, ivories, scarabs, and other objects from the votive deposit of Hera Limenia. Oxford: Clarendon Press.
  • Dunbabin, T.J. 1951. "The Oracle of Hera Akraia at Perachora". ABSA, v.46, 61-71.
  • Fossey J.M. 1969. "The pre-historique settlement by Lake Vouliagmeni". ABSA 64, 53-59.
  • Fowler H.N. and Robinson C.A. 1932. "Corinth and the Corinthie, Perachora". in Corinth. Results of excavations. Volume I. introduction, topography, architecture, H N Fowler, 18-114. Cambridge, Massachusses: Harvard University Press.
  • Hammond N.G. 1954. "The Heraeum at Perachora and Corinthian Encroachment". ABSA, v.49, 93-102.
  • Menadier B. 1995. The sixth century BC temple and the sanctuary and cult of Hera Akraia, Perachora. Etats-Unis: Ann Arbor : University Microfilms international.
  • Novaro-Lefévre D. 2000. "Le culte d'Héra à Pérachore (VIII-VIe s.) : essai de bilan". Revue des Etudes Grecques, Janvier-Juin t.113, 42-69.
  • Payne H. et al. 1940. Perachora. The Sanctuaries of Hera Akraia and Limenia, excavations of the British School of Arhcaeology at Athens 1930-1933, Architecture Bronze terracottas. Oxford: Clarendon Press.
  • Salmon J. 1972. "The Heraeum at Perachora and Early Corinth and Megara". ABSA, v.67,157-204.
  • Théophilopoulou M. 1983. Le développement urbain de Corinthe de l'époque Géométrique à 146 av. JC (Mémoire de Maîtrise). Paris: Université de Paris X - Nanterre.
  • Tomlinson R.A. 1966. "Perachora". AD 21, 145-147.
  • Tomlinson R.A. 1977. "The Upper Terraces at Perachora". ABSA, 197-202.
  • Tomlinson R.A. 1992. "Perachora." in Le santuaire grec : huit eposés suivis de discussions, Reverdin O. and Grange B. Vandoeuvres,Genève: Fondation Hardt, 321-352.
  • Tomlinson R.A. 2013. "The circular building at Perachora", in The Corinthia and the Northeast Peloponnese : topography and history from prehistoric times until the end of antiquity : proceedings of the international conference, organized by the Directorate of Prehistoric and Classical Antiquities, the LZ' Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities and the German Archaeological Institute, Athens, held at Loutraki, March 26-29, 2009. München : Hirmer, 175-177.
  • Vollgraff W. 1913. "Inscription d'Argos (Traité entre Knossos et Tylissos)". BCH 37, 279-308.
  • Κίσσας Κ. 2013. Αρχαία Κορινθία : από τους προϊστορικούς χρόνους έως το τέλος της αρχαιότητας, Αθήνα : Εκδόσεις του Φοίνικα, 1-9.

Αρχαίες αναφορές Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία