Θέατρο στο Αζερμπαϊτζάν

Το Αζερικό θέατρο (ή Αζερμπαϊτζανικό θέατρο) είναι μια θεατρική τέχνη του λαού των Αζέρων.

Σκηνή από το Αρσίν Μαλ Αλάν, κωμωδία στο Κρατικό Ακαδημαϊκό Θέατρο Όπερας και Μπαλέτου του Αζερμπαϊτζάν.

Ιστορία

Πηγές θεατρικής τέχνης του Αζερμπαϊτζάν βρίσκονται σε αρχαίες γιορτές και χορούς.

Στοιχεία της θεατρικής δράσης είναι σε πολλούς τύπους της δημιουργικότητας των ανθρώπων του Αζερμπαϊτζάν - σε παιχνίδια ("γκιζλανπάτς" - κρυφτό, "κοσαλντιγκάτς" - υδατοσφαίριση), παιχνίδια τραγουδιών ("κεπενέκ" - πεταλούδα, "μπανόφσα" - βιολέτα), γαμήλιες παραδόσεις ("νισάν" - δέσμευση, "ντουβαχγκαλμά" - βγάζοντας το πέπλο της νύφης, "toy" - γάμος) και γιορτές / διακοπές ("νοβρούζ" - ερχομός της άνοιξης, "κεβ-σετζ" - προετοιμασία για το χειμώνα).

Ο συλλογικός ανδρικός χορός "γιάλι", η παράσταση των σκομορόχ, καντιρμπάζ (σχοινο-περιπατητών), μουχραντούζ και μουχραμπάζ, θεάματα των δερβίσηδων και γοητευτών φιδιών είναι οι αρχικές μορφές θεατρικών θεαμάτων. Ευρέως φημισμένες εθνικές σκηνές όπως "Κοσά-κοσά", "Γκαραβελί", "Σαχ Σελίμ", "Κετσάλ παχλαβάν", "Τζεϊράν χανίμ", "Μαράλ ογιουνού", "Καφταρκός", "Χαν-χαν", "Ταπντίγκ τσομπάν" και "Τενμπέλ γκαρντάς" ήταν μεγάλης σημασίας στο σχηματισμό του εθνικού θεάτρου του Αζερμπαϊτζάν. Το κουκλοθέατρο "Κιλίμ Αράσι", σε θεάματα του οποίου σατιριστήκαν άσχημες καταστάσεις της καθημερινής ζωής, κοινωνική ανισότητα και αδικία, είναι ένας αρχαίος τύπος θεατρικής τέχνης του Αζερμπαϊτζάν. Τα θρησκευτικά-μυστικιστικά θεάματα διαδόθηκαν ευρέως στο μεσαίωνα. Η δραματοποιημένη παράδοση «Σαμπίχ», η οποία γενικά πραγματοποιήθηκε τον θλιβερό μήνα του Μουχαράμ, είναι ένα από αυτά τα θεάματα.

Προέλευση του εθνικού θεάτρου του Αζερμπαϊτζάν - τέλη του 19ου αιώνα, αρχές του 20ου αιώνα

Εθνική παράσταση «Κος-Κόσα», πίνακας του Αζίμ Αζιμζέντ, 1930

Το εθνικό θέατρο του Αζερμπαϊτζάν δημιουργήθηκε το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, με βάση μια κωμωδία του Μίρσα Φατάλι Ακούντοφ, του πρώτου θεατρικού συγγραφέα, εξέχοντα στοχαστή και φιλόσοφου του Αζερμπαϊτζάν.

Το πρώτο επαγγελματικό θέαμα στην Αζερική γλώσσα παρουσιάστηκε στις 23 Μαρτίου 1873. Ο Χασάν μπέι Ζαρντάμπι, παιδαγωγός του πραγματικού σχολείου και ο Νατζάφ μπέι Βαζίροφ, μαθητής του σχολείου ήταν πρωτοπόροι του θεάματος. Οι μαθητές του σχολείου έπαιξαν το έργο «Βεζίρης του Χανάτου του Λανκαράν» του Μ. Φ. Ακούντοφ, στη σκηνή της Δημόσιας Συνέλευσης του Μπακού. Το δεύτερο θέαμα, «Χατζί Γκαρά» (Οι Περιπέτειες του Μιζέρ), μια άλλη κωμωδία του Ακούντοφ εμφανίστηκε στην αίθουσα της Δημόσιας Συνέλευσης του Μπακού, στις 17 Απριλίου 1873. Η οργάνωση του επαγγελματικού θεάτρου και η διοργάνωση θεαμάτων στο Μπακού σταμάτησαν μετά τα πρώτα θεάματα. Ο Ζαρντάμπι ήταν απασχολημένος με τη δημιουργία της εφημερίδας "Ακιντσί" και ο Νατζάφ μπέι Βαζίροφ πήγε στη Ρωσία για εκπαίδευση. Το άνοιγμα του πραγματικού σχολείου στη Σουσά το 1881 και του δημοτικού σχολείου το 1894, το άνοιγμα μιας μουσικής σχολής από τον μουσικό κριτικό Καράτ Γκουλού και η συμμετοχή νέων τραγουδιστών, προκάλεσαν το ενδιαφέρον των τοπικών διανοούμενων στο θέατρο. Έτσι, ερασιτεχνικά θεάματα οργανώθηκαν από νεαρούς παιδαγωγούς στη Σουσά, κατά τη διάρκεια των θερινών διακοπών. Τα πρώτα χρόνια, το ρεπερτόριο αποτελούνταν από έργα του Μ. Φ. Ακούντοφ.

Η εφημερίδα «Νέα Εκπαίδευση» έγραψε στις 17 Αυγούστου 1884:

Αυτές τις μέρες, οι ερασιτέχνες θεατρικοί θεατές της Σουσά παρουσίασαν ένα θέαμα στη μητρική τους γλώσσα για τρίτη φορά για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Αρχικά, το «Μασταλί Σαχ», μία κωμωδία, μετά «Χατζί Γκαρά», και χθες το «Βεζίρης του χανάτου του Λανκαράν». Σύντομα θα συναντηθούν για να παρουσιάσουν την κωμωδία «Μονσιέ Ζορντάν». Όλα αυτά είναι γραμμένα από τον Μίρζα Φατάλι Ακούντοφ, εξέχοντα άνρωπο μεταξύ των Καυκάσιων Μουσουλμάνων.

Χασίμ μπέι Βεζίροφ

Ο αριθμός των θεατρόφιλων είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση νεαρών συγγραφέων. Ο Βαζίροφ, δάσκαλος μητρικής γλώσσας σε σχολή της Σουσά, συμμετείχε ενεργά σε ερασιτεχνικό κύκλο νέων παιδαγωγών, το 1890. Το 1892, οι ερασιτέχνες έπαιξαν το έργο «Παντρευόμαστε - χωρίς να χάνουμε τη δίψα» του Βαζίροφ. Αυτό το θέαμα καταστράφηκε από φανατικά υποκινούμενους πιστούς και ηθοποιοί έτρεξαν για να ξεφύγουν από την πίσω πόρτα. Η μουσουλμανική ιεροσύνη, που θεωρούσε τη λογοτεχνία και το θέατρο άσεμνα έργα, άρχισε να εμποδίζει την προβολή θεαμάτων. Οι κυβερνώντες διανοούμενοι της Σουσά, που ξεκίνησαν μια μάχη με τέτοια αντίδραση, οργάνωσαν νέα θεάματα. Το καλοκαίρι του 1984, τα θεάματα όπως τα «Χατζί Γκαρά», «Μονσιέ Ζορντάν» και «Αρκούδα» οργανώθηκαν το ένα μετά το άλλο από νεαρούς παιδαγωγούς για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Το 1895, αυτοί οι ηθοποιοί τελείωσαν τελικά το έργο «Παντρευόμαστε - χωρίς να χάνουμε τη δίψα» του Βαζίροφ. Η επιτυχία του θεάματος αναφέρθηκε στην εφημερίδα «Τερζουμάν».

Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, θεάματα στη γλώσσα του Αζερμπαϊτζάν διοργανώθηκαν σε επαρχιακές πόλεις όπως στις Σακί, Γκαντζά, Σαμακί, Νακτσιβάν και άλλες. Οι οπαδοί της δραματικής σχολής του Ακούντοφ, οι Νατζάφ μπέι Βαζίροφ, Χασίμ μπέι Βαζίροφ, Ναριμάν Ναριμάνοφ, Αμπντουραχίμ μπέι Χαγκβέρντιγειβ, Τζαλίλ Μαμαντγκουλουζάντ και Σουλεϊμάν Σανί Ακούντοφ, ήταν διοργανωτές θεατρικών θεαμάτων.

Λεϊλί, από τον Αχμέντ Αγκντάμσκι

Το 1888, δημιουργήθηκε ένα θεατρικό συγκρότημα στο Μπακού με ενεργό συμμετοχή των Σ. Μ. Γκανιζάντ και Ν. Ναριμάνοφ. Το 1897, ιδρύθηκε η πρώτη επαγγελματική συλλογική - «Μουσουλμανική δραματική ομάδα» -. Το ρεπερτόριο του προ-επαναστατικού θεάτρου αποτελούνταν από έργα θεατρικών συγγραφέων του Αζερμπαϊτζάν και επίσης Ρωσικά και κλασικά της Δυτικής Ευρώπης. Το θέατρο του Αζερμπαϊτζάν έγινε το κέντρο της εξάπλωσης των ιδεών του Διαφωτισμού και της δημοκρατίας από τα πρώτα του χρόνια. Τα ηθικά της φεουδαρχικής κοινωνίας, η καταπίεση και ο δεσποτισμός του γαιοκτημονικού-καπιταλιστικού συστήματος, ο σκοταδισμός και ο θρησκευτικός φανατισμός αποκαλύφθηκαν στα θεατρικά έργα «Η Τραγωδία του Φαχραντίν», «Από τη βροχή στο ντους», του Ν. Βαζέροφ, «Σπασμένη φωλιά», «Άθλιο νεαρό αγόρι», «Μοχάμεντ Χαν Κατζάρ» και «Μάγισσα Πεντρί» του Α. Χαγκβέρντιγιεβ, «Άγνοια» και «Ναντίρ Σαχ» του Ναριμάνοφ.

Το 1908, ένα ενωμένο δραματικό συγκρότημα, που ένωνε επαγγελματίες ηθοποιούς όπως οι Αραμπλίνσκι, Ρούχουλα και Βελί, δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του φιλανθρωπικού σωματείου «Νιιτζάτ». Ο θίασος είχε δική του γκαρνταρόμπα και φροντιστηριακά αντικείμενα. Εκτός αυτού, ο θίασος παρουσίασε θεάματα στο Θέατρο Ταγκίγιεβ και σε άλλες περιοχές. Τέτοια θεάματα όπως "Αγά Μουχαμάντ Σαχ Κατζάρ" του Χαγκβερντίγιεβ (1907), "Δώρο του Σιδηρουργού" του Σαμί (1908), "Διαρρήκτες" (1907) και «Νεκροί άνδρες» του Μαμαντγκουλουζάντ (1916), «Οθέλλος» (1910), στα οποίο ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Αραμπλίνσκι είχε μεγάλη επιτυχία και οι τέχνες που διεισδύθηκαν από την επαναστατική και ρομαντική έμπνευση, ήταν σημαντικά γεγονότα στην ιστορία του θεάτρου του Αζερμπαϊτζάν.

Το 1919, δημιουργήθηκε το Κρατικό Ακαδημαϊκό Εθνικό Δραματικό Θέατρο του Αζερμπαϊτζάν.

Μουσικό Θέατρο του Αζερμπαϊτζάν

Η δημοτικότητα του θεάτρου μεταξύ των εθνών και η ανάπτυξη των εθνικών οργάνων του Αζερμπαϊτζάν ευνόησαν το σχηματισμό μιας νέας μορφής θεατρικής τέχνης, του μουσικού θεάτρου. Μοναδικές γραφικές εικόνες σε ποιήματα όπως «Λεϊλί και Ματζνούν» του Φουζουλί και «Φαρχάντ και Σιρίν» του Ναβάι εμφανίστηκαν το 1897-1898, στη Σουσά και το 1901-1902, στο Μπακού. Στις 12 Ιανουαρίου 1908 η πρώτη εθνική όπερα «Λεϊλί και Ματζνούν» του Ουζεγίρ Χατζιμπέγιοφ πραγματοποιήθηκε στο Μπακού. Η ιστορία του επαγγελματικού μουσικού θεάτρου του Αζερμπαϊτζάν δημιουργήθηκε από τότε. Αρχικά, το ρεπερτόριο του Μουσικού Θεάτρου του Αζερμπαϊτζάν αποτελούταν από έργα του Χατζιμπέγιοφ, ο οποίος δημιούργησε τις όπερες «Λεϊλί και Ματζνούν», «Σάιχ Σανάν», «Ροστάμ και Σοχράμπ», και επίσης μουσικές κωμωδίες όπως «Άντρας και Γυναίκα», «Αν όχι αυτός, τότε εκείνος» και «Αρσίν μαλ αλάν», μουσικές κωμωδίες του 1908-1913. Σύντομα, το ρεπερτόριο του μουσικού θεάτρου εμπλουτίστηκε με νέα έργα από τον Χατζιμπέγιοφ, την όπερα «Shah Ismayil» του Μαγκομάγιεβ, τις μουσικές κωμωδίες «Μολά τζαμπί» και «Βουρχαβούρ» του Καζίμσκι, την όπερα «Σεϊφαλμούλκ» του Αμίροφ και άλλων.