Ιάποδες

Οι Ιάποδες ήταν στην αρχαιότητα ένας λαός που κατοικούσε στα βόρεια και τα δυτικά από την περιοχή που κατοικούσαν οι Λιβυρνοί στις Αδριατικές ακτές και ανατολικά από την χερσόνησο της Ίστριας. Οι Ιάποδες ζούσαν στην συμβολή των ποταμών Κούπα και Ούνα, τα όρη του Βέλεμπιτ τους χώρισαν από τους παραλιασκούς Λιβυρνούς. Η περιοχή τους κάλυπτε το εσωτερικό της σημερινής Κροατίας και την κοιλάδα του Ούνα στην σημερινή Βοσνία και Ερζεγοβίνη. Τα αρχαιολογικά ευρήματα έδειξαν ότι κατοικούσαν στην περιοχή από τον 9ο αιώνα π.Χ. και συνέχιζε να την κατοικούν για μία χιλιετία, είχαν συνεχείς επαφές με την Αρχαία Ελλάδα και την Ρωμαϊκή δημοκρατία. Δεν γνωρίζουμε πολλά στοιχεία για τον πολιτισμό τους επειδή δεν υπάρχουν πηγές, πιθανότατα ήταν Ιλλυριοί ή μείγμα με Κέλτες με έντονα στοιχεία από τους Ενετούς ή Ιλλυριοί με Ενετική επίδραση. Η Μπράνκα Ράουνιγκ ήταν η αρχαιολόγος που ασχολήθηκε έντονα με τους Ιάποδες.

Η περιοχή που ζούσαν οι Ιάποδες τον 5ο αιώνα π.Χ.

Ρίζες

Οι πρώτοι συγγραφείς (6ος αιώνας π.Χ.) ήταν Έλληνες και τους κατέγραψαν ως Ιλλυριούς. Ο Στράβων αναφέρει ότι ήταν ένα μείγμα Κελτών και Ιλλυριών, χρησιμοποιούσαν Κέλτικα όπλα, έκαναν τατουάζ και ζούσαν κλέφτικα με Όλυρα και Κεχρί, δεν επιβεβαιώθηκαν οι απόψεις του αρχαιολογικά. Οι Ιάποδες υπήρχαν τουλάχιστον από τον 9ο αιώνα π.Χ. αλλά η Κέλτικη επίδραση εμφανίζεται τον 4ο αιώνα π.Χ. με την εισβολή των Κελτών στα Βαλκάνια. Οι Ιάποδες και οι Κέλτες Ταυρίσκοι βρίσκονταν στην πεδιάδα κατά μήκος του ποταμού Κούπα, τα Κελτικά ευρήματα ήταν σπάνια και προέρχονταν από εμπορικές συναλλαγές. Οι Ρωμαίοι καταγράφουν τους Ιάποδες σαν μια πολεμική φυλή με κύρια ασχολία τις λεηλασίες και επιβεβαιώνουν την ισχυρή εμπορική τους δραστηριότητα με την μεταλλουργεία.

Ρωμαϊκή κατάκτηση

Κεραμεική των Ιάποδων

Οι Ρωμαίοι απέκτησαν έντονο ενδιαφέρον να κατακτήσουν την περιοχή τους που ήταν ένα φυσικό στρατηγικό σημείο για την επικοινωνία ανάμεσα στην Αδριατική και την Παννονία. Την πρώτη σύγκρουση προκάλεσε ο Ρωμαίος Ύπατος Γάιος Κάσσιος Λογγίνος που επιτέθηκε πρώτος στους Ιάποδες (171 π.Χ.). Ο Γάϊος Σέμπρνιος επιτέθηκε για δεύτερη φορά (129 π.Χ.) αλλά ηττήθηκε και συνελήφτηκε αιχμάλωτος, ο Ύπατος Ντεσίμους Τζούνιους Βρούτους Αλβίνος έφτασε, τον απελευθέρωσε και γιόρτασε έναν θρίαμβο. Ο Λούσιους Αουρέλιους Κόττας και ο Γάιος Καικίλιος Μέτελλος ανέλαβαν νέα εκστρατεία εναντίον των Ιάποδων (119 π.Χ.) που κατέληξε σε θρίαμβο και στην τελική υποταγή τους (117 π.Χ.). Αργότερα δέχτηκαν νέα επίθεση (78 π.Χ.-76 π.Χ.) όταν ο Γάιος Κοσκώνιος προχωρούσε σε εκστρατεία εναντίον των Δαλματών. Οι Ιάποδες επαναστάτησαν (52 π.Χ.-47 π.Χ.) αλλά ο Οκταβιανός Αύγουστος τους υπέταξε οριστικά (34 π.Χ.), διατήρησαν μια σχετική αυτονομία.

Κοινωνία

Χάρη στα πλούσια και εκτεταμένα δάση ασχολήθηκαν πολύ με την ξυλεία, οι καλύβες τους ήταν ξύλινες, μόνο μερικές οχυρώσεις ήταν πέτρινες. Οι οικιστικές τους εγκαταστάσεις βρίσκονταν πάνω σε λόφους με οικισμούς της τάξης 400-3.000 κατοίκων. Η κύρια ασχολία τους ήταν η αμπελουργία και σποραδικά η κτηνοτροφία, η μεταλλουργεία ήταν αναπτυγμένη πριν την εισβολή των Κελτών. Η κοινωνία τους ήταν οργανωμένη σε τάξεις όπως μεταλλουργοί, πολεμιστές, αγρότες και κτηνοτρόφοι, δεν είχαν πολιτική οργάνωση και ανώτερες ηγετικές ομάδες. Ο πολιτισμός τους είχε μεικτές επιδράσεις από τους Έλληνες, τους Ρωμαίους, τους Πάννονες και τους Ιλλυριούς, η μεταλλική τέχνη στα αγγεία περιείχε τριγωνικές και σπειροειδείς μορφές. Η γλώσσα των Ιάποδων δεν είναι γνωστή, οι ελάχιστες επιγραφές που βρέθηκαν μετά την Ρωμαϊκή κατάκτηση έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα για Ιλλυρική επίδραση. Στους Ρωμαϊκούς χρόνους άρχισε να σχηματίζεται στους Ιάποδες πολιτική οργάνωση και μιά άρχουσα τάξη διορισμένη από τους Ρωμαίους.

Πηγές

• Mitja Gustin et al.: Keltoi in Yugoslavia (Die Kelten und ihre Zeitgenossen auf dem Gebiet Jugoslawiens). Narodni muzej, Ljubljana 1984.
• Radoslav Katicic: Zur Frage der keltischen und pannonischen Namengebiete im römischen Dalmatien. Godisnjak (Annuaire) 3, 55 p., Centar za balkanoloske studije, Sarajevo 1965.
• Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Iapydes". Encyclopædia Britannica. Vol. 14 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 215.