Ιερά Αρχιεπισκοπή Κρήτης

Ιερά Αρχιεπισκοπή Κρήτης
Γενικές πληροφορίες
Xώρα	Ελλάδα
Έδρα	Ηράκλειο
Υπαγωγή	Εκκλησία Κρήτης
Αρχιερατικές Περιφέρειες	8
Ενορίες	127
Ναοί	1.077
Μονές	15
Μητροπολιτικός Ναός	Καθεδρικός Ναός Αγίου Μηνά
Ιεραρχία
Αρχιεπίσκοπος	Ευγένιος Β΄
Βοηθός Επίσκοπος	Κνωσού Μεθόδιος
Πρωτοσύγκελλος	Αρχιμανδρίτης Βαρθολομαίος Βογιατζόγλου
Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος	Αρχιμανδρίτης Νικηφόρος Κουνάλης
Ιεροκήρυκες	Αρχιμανδρίτης Νικηφόρος Κουνάλης και Αρχιμανδρίτης Δημήτριος Πολιτάκης
Εφημέριοι	212
Διάκονοι	8
Ιστοσελίδα
	iak.gr/

Η Ιερά Αρχιεπισκοπή Κρήτης είναι η έδρα της Εκκλησίας Κρήτης, η οποία είναι ημιαυτόνομη Ορθόδοξη Εκκλησία υπαγόμενη στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.^[1].

Η περιφέρειά της περιλαμβάνει την πόλη του Ηρακλείου, καθώς και μέρος της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου.

Μέχρι το 1967 ονομαζόταν «Ιερά Μητρόπολις Κρήτης». Από τότε, με απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ανυψώθηκε σε Αρχιεπισκοπή^[2] και ο Μητροπολίτης της έκτοτε φέρει τον τίτλο του Αρχιεπισκόπου.

Αρχιεπίσκοπος από τις 11 Ιανουαρίου 2022 είναι ο Ευγένιος Β΄ (Αντωνόπουλος)^[3].

Ιεροί Ναοί Ηρακλείου

Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Μηνά
Ιερός Καθεδρικός Ναός Αγίου Τίτου
Ιερός Ναός Αγίας Τριάδος
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Πόρου
Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου (Λιμένος)
Ιερός Ναός Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης
Ιερός Ναός Αναλήψεως του Σωτήρος
Ιερός Ναός Ζωοδόχου Πηγής Χρυσοπηγής
Ιερός Ναός Μιχαήλ Αρχαγγέλου Νέου Σταδίου
Ιερός Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Σταυροφόρων
Ιερός Ναός Αγίας Άννης
Ιερός Ναός της του Θεού Σοφίας Νέων Κλαζομενών
Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Νέας Αλικαρνασσού
Ιερός Ναός Ἁγίου Ιωάννου
Ιερός Ναός Εἰσοδίων της Θεοτόκου Νέων Αλατσάτων
Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου Νέων Βρυούλλων
Ιερός Ναός Γενεσίου της Θεοτόκου Μπεντεβή
Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Πατελλών
Ιερός Ναός Αγίου Ευμενίου Φορτέτσας
Ιερός Ναός Αγίας Αικατερίνης
Ιερός Ναός Αγίου Ευγενίου του Καππαδόκου
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Άνω Νέας Αλικαρνασσού
Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Παναγίας Καμαριανής
Ιερός Ναός Αγίου Κυρίλλου Γορτύνης
Ιερός Ναός Προφήτου Ηλιού Καλλιθέας
Ιερός Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Καρτερού
Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγίτσα Μικρασιατών) Μασταμπά
Ιερός Ναός Αγίας Βαρβάρας
Ιερός Ναός Αγίου Ελευθερίου
Προσκυνηματικός Ναός Παναγίας Βουρλιώτισσας

Εικόνες

Παναγίας Καμαριανής από την Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας, η οποία τιμάται στον ομώνυμο ναό την Τετάρτη της Μεσοπεντηκοστής (ημέρα της ευρέσεώς της στην Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας).
Αγίου Νικολάου από την Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας, στον ομώνυμο ναό της Νέας Αλικαρνασσού.^[4]
Παναγίας Μυρτιδιώτισσας, που εορτάζεται στις 24 Σεπτεμβρίου στη Μονή Παλιανής.
Παναγίας της Ορφανής, στη Μονή Αγκαράθου.
Παναγίας Βουρλιώτισσας, στον ομώνυμο ναό.^[5]^[6]

Ιερές Μονές και Ησυχαστήρια

Ιερές Μονές

Ιερά Μονή	Είδος	Αριθμός Μοναχών
Κοιμήσεως της Θεοτόκου Αγκαράθου	Ανδρική	29
Αγίου Γεωργίου Επανωσήφη	Ανδρική	40
Αγίας Ειρήνης Κρουσώνος	Γυναικεία	9
Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Ανωπόλεως	Ανδρική	4
Αγίου Παντελεήμονος Φόδελε Ηρακλείου	Ανδρική	2
Γεννήσεως της Θεοτόκου Σαββαθιανών	Γυναικεία	15
Αγίου Γεωργίου Γοργολαΐνι	Ανδρική	2
Κοιμήσεως της Θεοτόκου Παληανής	Γυναικεία	18
Οσίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου Ηρακλείου	Ανδρική	4

Ιερά Ησυχαστήρια

Ιερά Ησυχαστήρια	Είδος	Αριθμός Μοναχών
Αγίων Θεοδώρων Ηρακλείου	Γυναικείο	15
Αγίων Πάντων Λουτρακίου	Γυναικείο	1
Αγίας Φωτεινής Ελληνοπεραμάτων	Γυναικείο	3
Γεννήσεως της Θεοτόκου Παντανάσσης	Γυναικείο	9
Γεννήσεως της Θεοτόκου Σγουροκεφαλίου	Γυναικείο	2
Εισοδίων της Θεοτόκου Ρογδιάς	Γυναικείο	10

Επισκοπικός κατάλογος

Όνομα	Έτη	Σημειώσεις
Επίσκοποι Γορτύνης
Τίτος	μετά το 62	Ιδρυτής, άγιος
Αρτεμάς ή Τυχικός		προσωρινά και ενδιάμεσα
Φίλιππος	~ 160/170 – 180/192
Διόσκορος
Άγιος Μύρων ο θαυματουργός	249	επίσκοπος Κνωσού
Κρήσκης	256
Κύριλλος ο ιερομάρτυς	~ 299 ~ 304	επίσκοπος Γορτύνης
Πέτρος ο ιερομάρτυς
Παύλος Α΄		κατά τους χρόνους του Μεγάλου Κωνσταντίνου
Μύρων	~ 350
Ικόνιος ή Εικόνιος	~ 431
Μαρτύριος	451
Θεόδωρος	553
Ιωάννης Α΄	597
Παύλος Β΄	667
Άγιος Ευμένιος ο θαυματουργός	668 – 680;
Βασίλειος Α΄	680, 692
Άγιος Ανδρέας ο Ιεροσολυμίτης	711 – 740;
Ηλίας Α΄	~ 787^[7]
Ιωάννης Β΄		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Στέφανος Α΄		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Νικήτας Α΄		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Νικήτας Β΄		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Βασίλειος Β΄	823/828	αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Βασίλειος Γ΄	879	εξόριστος στην Κωνσταντινούπολη
Ηλίας Β΄ ο συγγραφεύς	μετά το 920 και πριν το 961	εξόριστος στην Κωνσταντινούπολη
Μητροπολίτες Ηρακλείου
Ανδρέας Β΄	τέλος 10ου αιώνα	κατά τον Laurent
Νικήτας Γ΄		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Στέφανος Β΄	πριν τον Νοέμβριο 1027 – μετά τον Απρίλιο 1032^[8]
Ιωάννης Γ΄	πριν τον Μάρτιο 1166^[9] – 1172;
Λέων		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Μιχαήλ		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Κωνσταντίνος Α΄		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Ηλίας Γ΄		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Βασίλειος Δ΄		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Κωνσταντίνος Β΄		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Νικόλαος Α΄		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Ιωάννης Δ΄		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Μανουήλ Α΄		αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Μανουήλ Β΄		έπειτα μοναχός, με το όνομα Μάξιμος. Αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ
Νικόλαος Β΄	τέλη 12ου αιώνα	Το 1216 διατελεί στη Νίκαια και έπειτα καθίσταται Σμύρνης προεδρικώς (αναφέρεται στο Συνοδικό του Σουαρέτ)
Πρόεδροι Κρήτης εν εξορία
Νικηφόρος Α΄ Μοσχόπουλος	~ 1285 – 1322
Μακάριος	~ 1357
Άνθιμος	~ 1371	Μητροπολίτης Αθηνών και Ευρίπου και Πρόεδρος Κρήτης
Ιγνάτιος	~ 1381 – 1410	Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών και Πρόεδρος Κρήτης
Πρόχορος		Μητροπολίτης Σταυρουπόλεως και Πρόεδρος Κρήτης
Παΐσιος ο Γορτύνης	~ 1439	μάλλον τιτουλάριος επίσκοπος
Βελισσάριος	~ 1499	Επίσκοπος Κορώνης και Πρόεδρος Κρήτης
Μητροπολίτες Κρήτης
Νεόφυτος Πατελλάρος	1646 – 1679
Νικηφόρος Β΄ ο Σκωτάκης	1679 – 1683
Καλλίνικος Α΄	1683; – μετά τον Οκτώβριο 1686^[10]
Αρσένιος Α΄	1687; – 1688
Αθανάσιος ο Καλλιπολίτης	1688 – 1697
Καλλίνικος Β΄	1697 – 1699;	αδερφός της Μονής Γωνιάς
Αρσένιος Β΄	1699 – 1701
Ιωάσαφ ο Κίμινης	1702 – 1710;	καθαιρέθηκε
Κωνστάντιος ο Χαλκιόπουλος, Κρης	1711; – 1716
Γεράσιμος Α΄ ο από Κισάμου	1716 – 1719	κατέλαβε αυθαίρετα τον Μητροπολιτικό Θρόνο
Κωνστάντιος ο Χαλκιόπουλος, Κρης	1719 – 1722	β΄θητεία
Δανιήλ από Ρεθύμνης	1722 – 1725	Κατέλαβε αυθαίρετα τον θρόνο και επεχείρησε να καταστήσει αυτοκέφαλη την Εκκλησία της Κρήτης. Καθαιρέθηκε
Γεράσιμος Β΄ ο Λετίτζης ή Γέροντας	1725 – 1755	Κρης, από τη Μονεμβασιά
Άνθιμος	1756	Κατά τον Τωμαδάκη αναγνώστηκε λανθασμένα
Γεράσιμος Γ΄ ο Χίος	προ του Απριλίου 1756^[11] – 1769
Ζαχαρίας (Μαριδάκης)	Ιούλιος 1769 – Μάιος 1786	από Λητής και Ρεντίνης, παραιτήθηκε
Μάξιμος (Προγιαννακόπουλος)	19 Μαΐου 1786 – 4 Μαΐου 1800 †
Γεράσιμος Δ΄ (Παρδάλης)	25 Μαΐου 1800^[12] – 23 Ιουνίου 1821	Εθνομάρτυρας
Μεθόδιος (Σαπουντζάκης)	1822	Του προτάθηκε η Μητρόπολη Κρήτης αλλά δεν αποδέχθηκε τη θέση. Έπειτα Βεροίας, Ρόδου και Καρπάθου
Καλλίνικος Γ΄	Μάρτιος 1824 – 24 Αυγούστου 1830 †	εξ Αγχιάλου
Μελέτιος Α΄ (Νικολετάκης)	1831 – 1839	από Σητείας
Πορφύριος (Φωτιάδης)	Αύγουστος 1839 – 9 Σεπτεμβρίου 1839	από Μυτιλήνης, παραιτήθηκε πριν κατέλθει στην Κρήτη
Καλλίνικος Δ΄ (Γαργαλάδος)	Σεπτέμβριος 1839 – 12 Φεβρουαρίου 1842	παραιτήθηκε
Καλλίνικος Ε΄ (Χούγιας ή Καλούτζος)	1 Μαρτίου 1842 – Δεκέμβριος 1843	από πρώην Ρόδου, παραιτήθηκε
Χρύσανθος ο Λέσβιος	Δεκέμβριος 1843 – 24 Αυγούστου 1850	κατόπιν Φιλιππουπόλεως
Σωφρόνιος Α΄ (Ιωάννου)	24 (ή 25) Αυγούστου 1850 – 17 Δεκεμβρίου 1850	από Αίνου, δεν αποδέχτηκε την εκλογή και παραιτήθηκε πριν κατέλθει στην Κρήτη
Διονύσιος Α΄ ο Βυζάντιος	Δεκέμβριος 1850 – 28 Αυγούστου 1856	από Πρεσλάβας, έπειτα προεδρικώς Βόσνης
Ιωαννίκιος (Ζαγορίσιος, Ζάγκος ή Ξεφλούδης)	28 Αυγούστου 1856 – 16 Ιουλίου 1858 †	από πρώην Ιωαννίνων
Διονύσιος Β΄ (Χαριτωνίδης)	27 Ιουλίου 1858^[13] – 16 Νοεμβρίου 1868	κατόπιν Διδυμοτείχου, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης
Μελέτιος Β΄ (Καβάσιλας)	16 Νοεμβρίου 1868 – 23 Νοεμβρίου 1874	ο Καλύμνιος, από Διδυμοτείχου, κατόπιν πάλι Διδυμοτείχου
Σωφρόνιος Β΄ (Χρηστίδης)	23 Νοεμβρίου 1874 – 6 Ιουνίου 1877	από Διδυμοτείχου, επαύθη
Μελέτιος Β΄ (Καβάσιλας)	6 Ιουνίου 1877 – 13 Αυγούστου 1882 †	από Διδυμοτείχου, β΄ θητεία
Τιμόθεος Α΄ (Καστρινογιαννάκης ή Σγουρός)	20 Σεπτεμβρίου 1882 – 18 Φεβρουαρίου 1897 †	από Χερρονήσου
Ευμένιος Β΄ (Ξηρουδάκης)	12 Μαΐου 1898 – 1 Απριλίου 1920 †	από Λάμπης και Σφακίων. Το 1916 εκτοπίστηκε από την Εθνική Άμυνα στη Χίο
Τίτος Β΄ (Ζωγραφίδης)	22 Φεβρουαρίου 1922 – 25 Απριλίου 1933 †	από Πέτρας
Τιμόθεος Β΄ (Βενέρης)	22 Ιουλίου 1933 – Ιανουάριος 1941	από Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, επαύθη
Βασίλειος Ε΄ (Μαρκάκης)	8 Απριλίου 1941 – 10 Ιανουαρίου 1950 †	εξορίστηκε το 1942 από τους Γερμανούς στην Αθήνα
Ευγένιος Α΄ (Ψαλιδάκης)	23 Μαΐου 1950 – 28 Φεβρουαρίου 1967	από Αρκαδίας
Αρχιεπίσκοποι Κρήτης
Ευγένιος Α΄ (Ψαλιδάκης)	28 Φεβρουαρίου 1967 – 7 Φεβρουαρίου 1978 †	προήχθη σε Αρχιεπίσκοπο
Τιμόθεος Γ΄ (Παπουτσάκης)	10 Μαρτίου 1978 – 26 Ιουλίου 2006 †	από Γορτύνης και Αρκαδίας
Ειρηναίος Α΄ (Αθανασιάδης)	30 Αυγούστου 2006 – 2 Δεκεμβρίου 2021	από Κυδωνίας και Αποκορώνου, απηλλάγη των καθηκόντων του λόγω υγείας
Ευγένιος Β΄ (Αντωνόπουλος)	11 Ιανουαρίου 2022 – σήμερα	από Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου

Παραπομπές

↑ «Άρθρο: Οι Σχέσεις εκκλησίας Κρήτης και Οικουμενικού Πατριαρχείου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Σεπτεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2015.
↑ «Ιστορία Εκκλησίας Κρήτης». Ιερά Αρχιεπισκοπή Κρήτης. Ανακτήθηκε στις 28 Απριλίου 2021.
↑ «Νέος Αρχιεπίσκοπος Κρήτης εξελέγη υπό της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικ. Πατριαρχείου ο Σεβ. Μητροπολίτης Ρεθύμνης κ.κ. Ευγένιος». Ιερά Αρχιεπισκοπή Κρήτης. Ανακτήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2022.
↑ O Άγιος Νικόλαος της Αλικαρνασσού, 5/12/2017, iscreta.gr
↑ Οι Παναγίες των Μικρασιατών στο Ηράκλειο, 15/8/2017, neakriti
↑ Παναγίτσα του Μασταμπά – Η εκκλησία που έχτισαν οι Μικρασιάτες στο Ηράκλειο, 12/08/2015, mikrasiatis
↑ Πατριάρχου Γερμανού, Ευρισκόμενα πάντα, σελ. 196
↑ Laurent 1963, σελ. 466.
↑ Χωνιάτης, Νικήτας (1865). Τα ευρισκόμενα πάντα. σελ. 256.
↑ «Απόφαση επί Πατριάρχου Διονυσίου Δ΄ (Οκτώβριος 1686)». Εκκλησιαστική Αλήθεια. Κ (5): 38. 4. https://books.google.de/books?id=sIwXAAAAYAAJ&hl=el&pg=PA38#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 4 Μαΐου 2022.
↑ «Όρος Συνοδικός (28 Απριλίου 1756)». Εκκλησιαστική Αλήθεια. Κ (38): 423. 9 1900. https://books.google.de/books?id=sIwXAAAAYAAJ&hl=el&pg=PA423#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2022.
↑ Χαμουδόπουλος, Μηνάς (1882). «Πατριαρχικαί πινακίδες». Εκκλησιαστική Αλήθεια Β (ΙΗ): 278. https://books.google.de/books?id=7EkWAAAAYAAJ&hl=el&pg=PA278#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2022.
↑ Καλλίφρων, Βασίλειος Δ. (1867). Εκκλησιαστικά ή Εκκλησιαστικόν Δελτίον. Κωνσταντινούπολη. σελ. 153.

Πηγές

Laurent, V. (1963). Le Corpus des sceaux de l' empire Byzantin. V.1 (L'eglise) (στα Γαλλικά). Paris: Centre National de la Recherche Scientifique.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επίσημη ιστοσελίδα Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης

[ecpatr-1] «Άρθρο: Οι Σχέσεις εκκλησίας Κρήτης και Οικουμενικού Πατριαρχείου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Σεπτεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2015.

[2] «Ιστορία Εκκλησίας Κρήτης». Ιερά Αρχιεπισκοπή Κρήτης. Ανακτήθηκε στις 28 Απριλίου 2021.

[3] «Νέος Αρχιεπίσκοπος Κρήτης εξελέγη υπό της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικ. Πατριαρχείου ο Σεβ. Μητροπολίτης Ρεθύμνης κ.κ. Ευγένιος». Ιερά Αρχιεπισκοπή Κρήτης. Ανακτήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2022.

[4] O Άγιος Νικόλαος της Αλικαρνασσού, 5/12/2017, iscreta.gr

[5] Οι Παναγίες των Μικρασιατών στο Ηράκλειο, 15/8/2017, neakriti

[6] Παναγίτσα του Μασταμπά – Η εκκλησία που έχτισαν οι Μικρασιάτες στο Ηράκλειο, 12/08/2015, mikrasiatis

[7] Πατριάρχου Γερμανού, Ευρισκόμενα πάντα, σελ. 196

[FOOTNOTELaurent1963466-8] Laurent 1963, σελ. 466.

[9] Χωνιάτης, Νικήτας (1865). Τα ευρισκόμενα πάντα. σελ. 256.

[10] «Απόφαση επί Πατριάρχου Διονυσίου Δ΄ (Οκτώβριος 1686)». Εκκλησιαστική Αλήθεια. Κ (5): 38. 4. https://books.google.de/books?id=sIwXAAAAYAAJ&hl=el&pg=PA38#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 4 Μαΐου 2022.

[11] «Όρος Συνοδικός (28 Απριλίου 1756)». Εκκλησιαστική Αλήθεια. Κ (38): 423. 9 1900. https://books.google.de/books?id=sIwXAAAAYAAJ&hl=el&pg=PA423#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2022.

[12] Χαμουδόπουλος, Μηνάς (1882). «Πατριαρχικαί πινακίδες». Εκκλησιαστική Αλήθεια Β (ΙΗ): 278. https://books.google.de/books?id=7EkWAAAAYAAJ&hl=el&pg=PA278#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2022.

[13] Καλλίφρων, Βασίλειος Δ. (1867). Εκκλησιαστικά ή Εκκλησιαστικόν Δελτίον. Κωνσταντινούπολη. σελ. 153.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]