Κάμπο ντε Φιόρι

Κάμπο ντε Φιόρι (ιταλ. Campo de' Fiori, δηλαδή «αγρός των λουλουδιών») ονομάζεται μια πλατεία στη Ρώμη, κοντά στον ποταμό Τίβερη. Το σχήμα της είναι ορθογώνιο και βρίσκεται στα νότια της Πιάτσα Ναβόνα, στο όριο μεταξύ των διαμερισμάτων (ριόνι) Παριόνε και Ρέγκολα, νοτιοανατολικά από το Ανάκτορο της Καγκελλαρίας και ένα τετράγωνο βορειοανατολικά του Παλάτσο Φαρνέζε. Η ονομασία της πλατείας χρονολογείται από τον Μεσαίωνα, όταν η έκτασή της ήταν ένας αγρός.

Ο ανδριάντας του φιλοσόφου Τζορντάνο Μπρούνο στο κέντρο της πλατείας

Η ημερήσια αγορά στην πλατεία Κάμπο ντε Φιόρι

Ιστορία

Στην αρχαία Ρώμη η περιοχή της πλατείας αποτελούσε κενό χώρο μεταξύ του Θεάτρου του Πομπηίου και του Τίβερη, καθώς πλημμύριζε τακτικά από τα νερά του ποταμού. Αν και από τον 13ο αιώνα η Οικογένεια Ορσίνι κατείχε το νότιο μέρος της θέσεως της πλατείας, αυτή παρέμεινε αδιαμόρφωτη μέχρι τον 15ο αιώνα. Περί το 1400 ανεγέρθηκε ο πρώτος ναός δίπλα στην πλατεία, αυτός της Αγίας Μπριγκίτας «a Campo de' Fiori». Με την οικοδόμηση της περιοχής ο ναός βρίσκεται τώρα απέναντι από το Παλάτσο Φαρνέζε, συνορεύοντας με την πλατεία του. Το 1456, επί Πάπα Καλλίστου Γ΄, ο καρδινάλιος Λουδοβίκος Τρεβιζάνι πλακόστρωσε την πλατεία στα πλαίσια ενός μεγάλου προγράμματος αναβαθμίσεως του διαμερίσματος Παριόνε. Αυτή η ανάπλαση ήταν αποτέλεσμα όσο και αιτία για την ανέγερση αρκετών σημαντικών κτισμάτων στην περιοχή. Συγκεκριμένα, ανακατασκευάσθηκε το αρχοντικό των Ορσίνι στον Κάμπο ντε Φιόρι και ανεγέρθηκε το Ανάκτορο της Καγκελλαρίας.

Η πλατεία Κάμπο ντε Φιόρι δεν διαμορφώθηκε ποτέ αρχιτεκτονικώς. Παρέμεινε μέχρι σήμερα ένας τόπος εμπορικός και λαϊκός: οι γύρω οδοί φέρουν ονομασίες τεχνών και επαγγελμάτων, όπωςVia dei Balestrari (οδός των τοξοποιών), Via dei Baullari (οδός των φερετροποιών), Via dei Cappellari (των καπελοποιών), Via dei Chiavari (των κλειδαράδων) και Via dei Giubbonari (των ραφτών). Αλλά με δύο νέες οδούς που παρήγγειλε ο Πάπας Σίξτος Δ΄, τη Via Florea και τη Via Pellegrino, η πλατεία έγινε μέρος της «Παπικής οδού» (Via papale), που ένωνε τη βασιλική του Αγίου Ιωάννη του Λατερανού με το Βατικανό (από αυτή πήγαινε ο κάθε Πάπας μετά την εκλογή του στον Άγιο Ιωάννη για να εγκατασταθεί ως επίσκοπος Ρώμης). Αυτή η αστική ανάπτυξη έφερε πλούτο στην περιοχή: Μια ακμάζουσα αγορά αλόγων γινόταν κάθε Δευτέρα και Σάββατο, ενώ πολλά πανδοχεία, ξενοδοχεία και καταστήματα εγκαταστάθηκαν στο Κάμπο ντε Φιόρι. Το διασημότερο από τα πρώτα, το «Πανδοχείο της Αγελάδας» (Taverna della Vacca) διατηρείται ακόμα στη νοτιοδυτική γωνία της πλατείας, στην αρχή της Via de' Cappellari. Ανήκε στη Βαννότσα ντέι Καττανέι, την πλέον διάσημη ερωμένη του Πάπα Αλεξάνδρου ΣΤ΄ Βοργία, της οποίας το οικόσημο υπάρχει ακόμα στην πρόσοψη του οικοδομήματος.

Η κατεδάφιση ενός οικιστικού τετραγώνου το 1858 μεγάλωσε την πλατεία και, από το 1869 μία ημερήσια λαϊκή αγορά οπωρικών και ψαριών που προηγουμένως γινόταν στην Πιάτσα Ναβόνα γίνεται εδώ. Η αρχαία κρήνη των βοοειδών la Terrina (= η γαβάθα της σούπας) μετεγκαταστάθηκε το 1889 και αντικαταστάθηκε από αντίγραφο που σήμερα χρησιμεύει στο να διατηρεί τα κομμένα άνθη. Η επιγραφή της: FA DEL BEN E LASSA DIRE (= «Κάνε το καλό και άσε τους να λένε») ταιριάζει στην κουτσομπολίστικη φύση μιας λαϊκής αγοράς. Τα απογεύματα απλώνονται τα τραπεζοκαθίσματα των καφέ, ενώ τις νύκτες η πλατεία Κάμπο ντε Φιόρι γίνεται τόπος συναντήσεως για τουρίστες και νεολαία, που έρχονται σε αυτή από όλη την πόλη. Τα έτη μετά το 2000 έγινε ένα από τα πλέον επικίνδυνα νυκτερινά μέρη στη Ρώμη, εξαιτίας επιθέσεων και συμπλοκών μεθυσμένων τουριστών και οπαδών ποδοσφαιρικών ομάδων.

Ο Τζορντάνο Μπρούνο και ο ανδριάντας του

Ο ανδριάντας του Τζορντάνο Μπρούνο από κοντά

Συνηθιζόταν να γίνονται δημόσιες εκτελέσεις στην πλατεία Κάμπο ντε Φιόρι και μεταξύ άλλων στις 17 Φεβρουαρίου 1600 ο φιλόσοφος και αιρετικός Τζορντάνο Μπρούνο εκτελέστηκε στην πυρά. Στις 9 Ιουνίου 1889 έγιναν τα αποκαλυπτήρια μνημείου και ανδριάντα του φιλοσόφου, έργου του γλύπτη Έττορε Φερράρι, στο σημείο του θανάτου του: Παριστάνεται αγέρωχος, με το πρόσωπο να ατενίζει αψήφιστα προς την πλευρά του Βατικανού. Κατά την πρώτη εποχή μετά την ένωση της Ιταλίας ο Μπρούνο θεωρήθηκε μάρτυρας της ελευθερίας της σκέψεως. Η επιγραφή στη βάση του μνημείου αναφέρει: A BRUNO - IL SECOLO DA LUI DIVINATO - QUI DOVE IL ROGO ARSE (= «Στον Μπρούνο - ο αιώνας που ο ίδιος προέβλεψε - εκεί όπου έκαψε η φωτιά»). Το σώμα του θεολόγου και φυσικού επιστήμονα Μάρκο Αντόνιο ντε Ντόμινις κάηκε επίσης στην πλατεία Κάμπο ντε Φιόρι, το 1624.

Ως αντίδραση, ο Πάπας Λέων ΙΓ΄ εξέδωσε το 1890 την εγκύκλιο Ab Apostolici, όπου, στο ακόλουθο απόσπασμα, αναφέρει ευθέως ότι το μνημείο του Μπρούνο χρηματοδοτήθηκε από τους Μασόνους:

«τούτο το κατεξοχήν αιρετικόν έργον, η ανέγερσις του μνημείου προς τιμήν του διαβοήτου αποστάτου της Νώλας, προαχθείσα, αποφασισθείσα και εκτελεσθείσα, τη βοηθεία και συγκατανεύσει της κυβερνήσεως, δια των μέσων του Ελευθεροτεκτονισμού, ούτινος ο πλέον έγκυρος εκπρόσωπος δεν ενετράπη να αναγνωρίση τον σκοπόν και να ανακηρύξη το νόημα του έργου. Σκοπός είναι η προσβολή της Παποσύνης. Το νόημα είναι ότι εις την θέσιν της Καθολικής πίστεως πρέπει σήμερον να τεθεί προς αντικατάστασιν αυτής η πλέον απόλυτος ελευθερία της ερεύνης, της κριτικής, της σκέψεως και της συνειδήσεως: και το τι εννοεί μία τοιαύτη ορολογία εις τα στόματα των αιρετικών είναι τοις πάσι γνωστόν».

Πράγματι, ο γλύπτης Έττορε Φερράρι ήταν επικεφαλής της Μεγάλης Ανατολής της Ιταλίας, ενώ κατά τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα έβγαλε λόγο ο ριζοσπάστης πολιτικός και φιλόσοφος Τζοβάννι Μπόβιο περιβαλλόμενος από μασονικά λάβαρα.

Σύμφωνα με άρθρο του 2008 στο περιοδικό The New Yorker από την Τζόαν Ακοσέλα, «κάθε χρόνο στην επέτειο της εκτελέσεώς του, διάφορες ομάδες ελευθεροφρόνων (μασόνοι, άθεοι, πανθεϊστές) μαζεύονται στο μνημείο και ένας εκπρόσωπος του Δήμου της Ρώμης καταθέτει στεφάνι στη βάση του.»