Κάτω Βαλσαμόνερο Ρεθύμνου
Συντεταγμένες: 35°19′35″N 24°23′22″E / 35.32639°N 24.38944°E
Το Κάτω Βαλσαμόνερο ή Βαρσαμόνερο (επίσημο: το Κάτω Βαλσαμόνερον) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης Κοινότητος του Δήμου Ρεθύμνης στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Απέχει 14 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και είναι κτισμένο σε υψόμετρο 250 μ. Το όνομά του προέρχεται από το αρωματικό φυτό βάλσαμο ή βάρσαμο, όπως ονομάζεται στην Κρήτη.[1]
| Κάτω Βαλσαμόνερο | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Κρήτης |
| Περιφερειακή Ενότητα | Ρεθύμνης |
| Δήμος | Ρεθύμνης |
| Δημοτική Ενότητα | Νικηφόρου Φωκά |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Κρήτη |
| Νομός | Ρεθύμνης |
| Υψόμετρο | 250 μέτρα |
Ιστορικά στοιχεία Επεξεργασία
Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Varsamonero Cato στην επαρχία Ρεθύμνου. Στην ενετική απογραφή του 1583 από τον Καστροφύλακα αναφέρεται ως Cato Varsamonero με 209 κατοίκους και ο Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα το 1630 κάνει μνεία στο χωριό ως Cato Varsamonero.[1] Μετά την οθωμανική κατάκτηση του νησιού, έκδιώχθηκαν οι κάτοικοι του χωριού και εγκαταστάθηκαν Τούρκοι. Μόνο ο μυλωνάς επιτράπηκε να μείνει.[2] Το 1834, σύμφωνα με την αιγυπτιακή απογραφή εκείνης της χρονιάς, στο Κάτω Βαρσαμόνερο κατοικούσαν 30 οικογένειες, όλες μουσουλμανικές.[1]
Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται στον δήμο Ατσιπόπουλου και είχε 260 κατοίκους, όλοι μουσουλμάνοι. Στην απογραφή του 1900, το Κάτω Βαρσαμόνερο είχε 35 κατοίκους και υπαγόταν στον ίδιο δήμο.[1] Οι Τουρκοι εγκατέλειψαν το χωριό φοβούμενοι για επιθέσεις και πούλησαν τις περιουσίες του και στο χωριό εγκαταστάθηκαν οικογένειες από 25 χωριά.[2] Στην απογραφή του 1920 υπάγεται στην κοινότητα Φρατζεσκιανών Μετοχίων.[1] Το 1925, το Κάτω Βαλσαμόνερο προσαρτήθηκε στην κοινότητα Γωνίας, το 1928 στην κοινότητα Φρατζεσκιανών Μετοχίων και το 1932 ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας, η οποία παρέμεινε μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση, οπότε και το χωριό προσαρτήθηκε στον Δήμο Νικηφόρου Φωκά.[3]
Απογραφές πληθυσμού Επεξεργασία
Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
| Απογραφή | 1900 | 1920 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πληθυσμός[1] | 35 | 126 | 181 | 232 | 183 | 180 | 170 | 167 | 223 | 193 |
Εκπαίδευση Επεξεργασία
Από το 1866 μέχρι το 1912, οι μαθητές από το χωριό παρακολουθούσαν το δημοτικό στα Φρατζεσκιανά Μετόχια. Σχολείο στο χωριό ιδρύθηκε το 1911, αλλά άρχισε να λειτουργεί το 1917. Το σχολείο λειτουργούσε τα πρώτα χρόνια στο τζαμί του χωριού, το οποίο είχε διαρρυθμιστεί κατάλληλα. Το 1968 ολοκληρώθηκε το κτίριο του δημοτικού σχολείου, το οποίο συνέχισε να λειτουργεί μέχρι που συγχωνεύθηκε με το δημοτικό σχολείο Γωνιάς.[2]
Σημεία ενδιαφέροντος Επεξεργασία
Ο καθεδρικός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα. Ο νεκροταφικός ναός είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Άλλοι ναοί εντός του χωριού περιλαμβάνουν τους Aγία Παρασκευή, Άγιος Iωάννης ο Χρυστόστομος και Παναγία.[4] Ο ναός του Αγίου Ιωάννη είναι μονόχωρος καμαρόσκεπος και στο εσωτερικό του τοιχογραφημένος. Σώζονται δύο στρώματα τοιχογραφιών. Το παλαιότερο έχει χρονολογηθεί στα τέλη του 12ου (σύμφωνα με τον Ιωάννη Σπαθαράκη) ή αρχές 14ου αιώνα (σύμφωνα με τους Γκαλάς-Κλάους-Μπορμπουδάκη) και το δεύτερο περί το 1400.[5] Ανάμεσα στις τοιχογραφίες διακρίνονται η Μεταμόρφωση, η Γέννηση, οι Μυροφόρες, η Σφαγή των Αθώων, τιμωρίες κολασμένων και άλλα.[1] Επίσης στο χωριό σώζονται ερείπια βενετικής εκκλησίας. Σώζονται ο βόρειος και ανατολικός τοίχος και τμήμα της καμάρας. Στο βόρειο τοίχο βρίσκεται επίσης το διακοσμημένο με οδοντωτή ταινία θύρωμα, αλλά χωρίς το υπέρθυρο, και τοξωτό παράθυρο.[6]
Περίπου 1,2 χιλιόμετρα δυτικά του χωριού βρίσκεται το βάραθρο Περδίκη. Ο Βασιλικάτα αναφέρει ότι στο σκοτάδι φαίνεται φως να προέρχεται από το εσωτερικό του.[1] Άλλα σπήλαια στην περιοχή είναι η Τρυπητή και το σπήλαιο Βασιλέ, νοτιοδυτικά του χωριού, όπου το 1944 έλαβε χώρα Παγκρήτιο Συνέδριο Αντιστασιακών.[2]
Συγκοινωνία Επεξεργασία
Το Βαλσαμόνερο συνδέεται με λεωφορειακή αστική συγκοινωνία καθημερινά με Ρέθυμνο και Κυριάννα.[7]
Προσωπικότητες Επεξεργασία
- Λευτέρης Καλλιτσουνάκης: Πολεμιστής στο Ελ-Αλαμέιν και εστιάτορας Μεγάλης Πόρτας Ρεθύμνης[8]
- Γιώργης Ι. Λιονής (1916 - 1969) - Στρατιωτικός και αντιστασιακός στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο[2][9][10]
- Γιάννης Μαρινάκης (1965 - ) - Ποδοσφαιριστής με 60 συμμετοχές και 9 γκολ στην Α΄ Εθνική και δύο συμμετοχές με την Εθνική Νέων.[2]. Με τον ΟΦΗ Κυπελλούχος Ελλάδας το 1987
Διοικητικά στοιχεία Επεξεργασία
Δείτε: Κοινότητα Κάτω Βαλσαμονέρου
Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925 με το ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Πρινέ. Το 1932 με το ΦΕΚ 169Α - 21/05/1932 αποσπάται από την κοινότητα Πρινέ και ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας.[11] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τον Πετρέ, αποτελούν τη τοπική κοινότητα Γερανίου που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Νικηφόρου Φωκά του Δήμου Ρεθύμνης και σύμφωνα την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 821 κατοίκους[12].
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Σπανάκης, Στέργιος (1993). Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, τόμος Α΄. Ηράκλειο: Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης. σελ. 245.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 «Κάτω Βαλσαμόνερο Ρεθύμνου». RethNea.gr. 9 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2019.
- ↑ «Κάτω Βαλσαμόνερον (Ρεθύμνης)». Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών - Αναλυτικά. ΕΕΤΑΑ-Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Α.Ε. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2019.
- ↑ «Επαρχία Ρεθύμνου». www.imra.gr. Ιερά Μητρόπολις Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου. 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2019.
- ↑ «ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ». digitalcrete.ims.forth.gr. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2019.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ «Κάτω Βαλσαμόνερο - Ερειπωμένη εκκλησία». digitalcrete.ims.forth.gr. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2019.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Ιστοσελίδα Κτελ Ρεθύμνης-Χανίων
- ↑ Giwrgos Starakis Θυμάστε το εστιατόριο του Λευτέρη Καλλιτσουνακη από το Κάτω Βαλσαμόνερο στην αρχή της Εθνικής Αντιστάσεως?? Ο Λευτέρης ήταν στη Force 133 και είχε εκπαιδευτεί στη Μέση Ανατολή Μεγάλη δράση Ήταν παρών στο θάνατο του Τσαγκαράκη στο Λημέρι στην Κορακοπετρα Πολλά ενδιαφέροντα στο νέο μου βιβλίο για την ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
- ↑ Γεώργιος Ι. Λιονής: Ο στρατιώτης φαινόμενο στην εποποιία του 40
- ↑ Κρητική Επιθεώρησις 10/4/1941 σελ.1-2 Ένας Ήρως Γεώργιος Λιωνής
- ↑ «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των Οικισμών». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2022.
- ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού Αρχειοθετήθηκε 2021-10-04 στο Wayback Machine.», σελ. 10889 (σελ. 415 του pdf)