Καρκίνος του δέρματος
Ο καρκίνος του δέρματος είναι τύπος καρκίνου που αναπτύσσεται στο δέρμα. Οφείλεται στην ανάπτυξη των ανώμαλων κυττάρων, τα οποία έχουν την ικανότητα να εισβάλουν ή να εξαπλώνονται σε άλλα μέρη του σώματος.[1] Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι: Καρκίνος βασικο-κυττάρων (BCC), καρκίνος πλακωδών κυττάρων (SCC) και το μελάνωμα .[2] Τα πρώτα δύο, μαζί με έναν αριθμό από λιγότερο κοινούς καρκίνους του δέρματος είναι γνωστά ως καρκίνος του δέρματος χωρίς μελάνωμα (NMSC).[3][4] Ο καρκίνος των βασικο-κυττάρων αναπτύσσεται αργά και μπορεί να βλάψει τον ιστό γύρω από αυτόν, αλλά είναι απίθανο να εξαπλωθεί σε απομακρυσμένες περιοχές ή να οδηγήσει σε θάνατο.[3] Συχνά εμφανίζεται ως ανώδυνη ανυψωμένη περιοχή του δέρματος, που μπορεί να είναι λαμπερή με ένα μικρό αγγείο να τρέχει πάνω της ή μπορεί να παρουσιαστεί ως υπερυψωμένος χώρος με έλκος.[2] Ο καρκίνος των πλακωδών κυττάρων είναι πιο πιθανό να εξαπλωθεί.[3] Συνήθως παρουσιάζεται ως ένα σκληρό εξόγκωμα με μία φολιδωτή κορυφή, αλλά μπορεί επίσης να σχηματίσει ένα έλκος.[5] Τα μελανώματα είναι οι πιο επιθετικοί καρκίνοι. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν μια ελιά που έχει αλλάξει στο μέγεθος, στο σχήμα, στο χρώμα, έχει ακανόνιστα άκρα, έχει περισσότερα από ένα χρώματα, είναι ερεθισμένη ή αιμορραγεί.[6]
Περισσότερο από 90% των περιπτώσεων προκαλούνται από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του Ηλίου.[7] Αυτή η έκθεση αυξάνει τον κίνδυνο των τριών κύριων τύπων καρκίνου του δέρματος.[7] Η έκθεση έχει αυξηθεί, εν μέρει λόγω του λεπτότερου στρώματος του όζοντος.[3][8] Τα κρεβάτια μαυρίσματος γίνονται μια άλλη κοινή πηγή υπεριώδους ακτινοβολίας.[7] Για τα μελανώματα και τους καρκίνους των βασικο-κυττάρων η έκθεση κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας είναι ιδιαίτερα επιβλαβής.[9] Για τους καρκίνους των πλακωδών κυττάρων, η συνολική έκθεση -ανεξάρτητα από το πότε θα συμβεί αυτό- είναι πιο σημαντική.[7] Μεταξύ του 20% και 30% των μελανωμάτων αναπτύσσονται από κρεατοελιές.[9] Οι άνθρωποι με ανοιχτόχρωμο δέρμα είναι σε υψηλότερο κίνδυνο[2], όπως είναι εκείνοι με κακή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, για παράδειγμα από φάρμακα ή HIV / AIDS.[10] Η διάγνωση γίνεται από βιοψία.[6]
Η μείωση της έκθεσης σε υπεριώδη ακτινοβολία και η χρήση των αντηλιακών φαίνεται να είναι αποτελεσματικές μέθοδοι για την πρόληψη του μελανώματος και του καρκίνου των πλακωδών κυττάρων.[9][11] Δεν είναι σαφές εάν το αντηλιακό επηρεάζει τον κίνδυνο καρκίνου βασικο-κυττάρων.[11] Ο καρκίνος του δέρματος χωρίς την ανάπτυξη μελανώματος είναι συνήθως ιάσιμος.[3] Η θεραπεία είναι γενικά με χειρουργική αφαίρεση, αλλά μπορεί σπανιότερα να περιλαμβάνει ακτινοθεραπεία ή τοπικά φάρμακα όπως η φθοριοουρακίλη.[2] Η θεραπεία του μελανώματος μπορεί να περιλαμβάνει κάποιο συνδυασμό από χειρουργική επέμβαση, χημειοθεραπεία, θεραπεία με ακτινοβολία, και στοχευμένη θεραπεία.[6] Σε εκείνους τους ανθρώπους των οποίων η νόσος έχει εξαπλωθεί σε άλλες περιοχές του σώματός τους, παρηγορητική φροντίδα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής.[6] Το μελάνωμα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης μεταξύ των καρκίνων, με πάνω από το 86% των ατόμων στο Ηνωμένο Βασίλειο και περισσότερο από 90% στις Ηνωμένες Πολιτείες να επιβιώνουν περισσότερο από 5 έτη.[12][13]
Ο καρκίνος του δέρματος είναι η πιο κοινή μορφή καρκίνου, αντιπροσωπεύοντας παγκοσμίως τουλάχιστον το 40% των περιπτώσεων.[3][14] Είναι ιδιαίτερα συχνός σε άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα.[15] Ο πιο κοινός τύπος είναι ο καρκίνος του δέρματος χωρίς μελάνωμα, ο οποίος εμφανίζεται σε τουλάχιστον 2-3 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως.[9][16] Αυτή είναι μια πρόχειρη εκτίμηση, ωστόσο, τόσο καλά στατιστικά στοιχεία δεν τηρούνται.[2] Από τους καρκίνους του δέρματος χωρίς μελάνωμα, περίπου το 80% είναι καρκίνοι βασικών κυττάρων και 20% καρκίνοι πλακωδών κυττάρων.[4] Οι καρκίνοι βασικών κυττάρων και πλακωδών κυττάρων σπανίως να οδηγούν σε θάνατο.[9] Στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η αιτία του λιγότερο από το 0,1% του συνόλου των θανάτων από καρκίνο.[2] Παγκοσμίως το 2012 μελάνωμα συνέβη σε 232.000 ανθρώπους, και οδήγησε σε 55.000 θανάτους.[9] Η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία έχουν τα υψηλότερα ποσοστά μελανώματος στον κόσμο.[9] Οι τρεις κύριοι τύποι καρκίνου του δέρματος έχουν γίνει πιο συχνοί τα τελευταία 20 με 40 χρόνια, ιδιαίτερα σε εκείνες τις περιοχές που είναι κυρίως Καυκάσιοι πληθυσμοί.[3][9]
Κατάταξη
ΕπεξεργασίαΥπάρχουν τρεις κύριοι τύποι καρκίνου του δέρματος: καρκίνωμα των βασικο- κυττάρων (BCC), καρκίνωμα πλακωδών κυττάρων (SCC) και το κακόηθες μελάνωμα.
Καρκίνος | Περιγραφή | Αναπαράσταση |
---|---|---|
Καρκίνος βασικών κυττάρων | Παρατηρείστε τη διαύγεια που εμφανίζεται στο χρώμα του δέρματος, τα μικρά τριχοειδή αγγεία στην επιφάνεια, ενώ ορισμένες φορές ελκώδεις σχηματισμοί μπορούν να αποτελέσουν χαρακτηριστικά αυτού. Ο κυριότερος όρος-κλειδί είναι η διαύγεια. | |
Καρκίνος πλακωδών κυττάρων | Συνήθως παρουσιάζεται ως ένα ερυθρό,φολιδωτό οίδημα ή κηλίδα με σκληρή επιφάνεια. Συχνά είναι ένας ιδιαίτερα γρήγορα αναπτυσσόμενος τύπος καρκίνου. | |
Κακοήθες μελάνωμα | Συχνά εμφανίζεται ως μια ασύμμετρη περιοχή, με ανώμαλα όρια από τις γύρω περιοχές, ενώ έχει μεταβλητό χρώμα και διάμετρο συνήθως πάνω από 6 χιλιοστά.[17] |
Τα καρκινώματα βασικών κυττάρων είναι παρόντα σε εκτεθειμένες στον ήλιο περιοχές του δέρματος, ειδικά στο πρόσωπο. Σπάνια κάνουν μετάσταση και σπάνια προκαλούν το θάνατο. Είναι εύκολο να αντιμετωπιστούν με χειρουργική επέμβαση ή ακτινοβολία.Τα καρκινώματα πλακωδών κυττάρων (SCC) είναι κοινά, αλλά λιγότερο συχνά από ό,τι οι καρκίνοι των βασικών κυττάρων. Αυτοί δημιουργούν μεταστάσεις πιο συχνά από ό, τι οι καρκίνοι των βασικών κυττάρων. Ακόμη και τότε, ο ρυθμός της μετάστασης είναι αρκετά χαμηλός, με την εξαίρεση
του καρκινώματος των πλακώδων κυττάρων του χείλους, του αυτιού και σε άτομα που είναι σε ανοσοκαταστολή. Τα μελανώματα είναι τα λιγότερο συχνά από τους 3 κοινούς καρκίνους του δέρματος.Αυτά συχνά κάνουν μεταστάσεις, και θα μπορούσαν ενδεχομένως να προκαλέσουν θάνατο από τη στιγμή που εξαπλώθηκαν.
Λιγότερο συχνές μορφές καρκίνου του δέρματος περιλαμβάνουν: προκονδυλικό δερματοϊνοσάρκωμα, καρκίνωμα των κυττάρων Μέρκελ, σάρκωμα Kaposi, κερατοακάνθωμα, όγκους της κυτταρικής ατράκτου, σμηγματογόνα καρκινώματα, μικροκυστικό εξαρτηματικό καρκίνωμα, η νόσος του Paget του μαστού, άτυπο ινοξάνθωμα, λειομυοσάρκωμα και αγγειοσάρκωμα.
Ο καρκίνος των βασικο-κυττάρων και ο καρκίνος των πλακώδων κυττάρων συχνά φέρουν μετάλλαξη υπεριώδους(UV)-υπογραφής, που δείχνει ότι αυτοί οι καρκίνοι προκαλούνται από την υπεριώδη Β ακτινοβολία (UV-B) μέσω της άμεσης βλάβης του DNA. Ωστόσο, το κακόηθες μελάνωμα κυρίως προκαλείται από την υπεριώδη Α ακτινοβολία (UV-A), μέσω της έμμεσης καταστροφής του DNA.Η έμμεση βλάβη του DNA προκαλείται από τις ελεύθερες ρίζες και τα αντιδραστικά είδη οξυγόνου. Η έρευνα δείχνει ότι η απορρόφηση τριών αντηλιακών συστατικών στο δέρμα, σε συνδυασμό με έκθεση 60 λεπτών σε υπεριώδη ακτινοβολία (UV), οδηγεί σε αύξηση των ελεύθερων ριζών στο δέρμα, αν εφαρμοστεί σε πολύ μικρή ποσότητα και πολύ σπάνια.[18] Ωστόσο, οι ερευνητές προσθέτουν ότι οι νεώτερες κρέμες συχνά δεν περιέχουν αυτές τις συγκεκριμένες ενώσεις, και ότι ο συνδυασμός των άλλων συστατικών τείνει να διατηρήσει τις ενώσεις επί της επιφανείας του δέρματος. Προσθέτουν, επίσης, ότι η συχνή εκ νέου εφαρμογή μειώνει τον κίνδυνο σχηματισμού ριζών.
Σημάδια και συμπτώματα
ΕπεξεργασίαΥπάρχει μια ποικιλία από διαφορετικά συμπτώματα καρκίνου του δέρματος. Αυτά περιλαμβάνουν τις αλλαγές στο δέρμα που δεν επουλώνονται, ανοιχτές πληγές στο δέρμα, πανάδες και οι αλλαγές στις υπάρχουσες κρεατοελιές, όπως οδοντωτές άκρες στην κρεατοελιά και τη διεύρυνση της κρεατοελιάς.
Καρκίνωμα βασικών κυττάρων
ΕπεξεργασίαΤο καρκίνωμα βασικών κυττάρων συνήθως εμφανίζεται ως ένα ανυψωμένο, λείο, περλέ oίδημα στο εκτεθειμένο στον ήλιο δέρμα της κεφαλής, του αυχένα ή τους ώμους. Μερικές φορές μικρά αγγεία αίματος (που ονομάζεται ευρυαγγείωση) μπορεί να παρατηρηθούν μέσα στον όγκο. Συχνά αναπτύσσεται αποξήρανση και αιμορραγία στο κέντρο του όγκου. Αυτό συχνά συγχέεται με μια πληγή που δεν επουλώνεται. Αυτή η μορφή καρκίνου του δέρματος είναι η λιγότερο θανατηφόρα και με την κατάλληλη θεραπεία μπορεί να εξαλειφθεί εντελώς, συχνά χωρίς ουλές.
Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα
ΕπεξεργασίαΑκανθοκυτταρικό καρκίνωμα είναι συνήθως μία κόκκινη, επιθηλιακή, συμπυκνωμένη κηλίδα σε εκτεθειμένο στον ήλιο δέρμα. Μερικά ακανθοκυτταρικά καρκινώματα είναι σταθερά σκληρά οζίδια και κερατοακανθώματα σε σχήμα θόλου. Μπορεί να συμβεί εξέλκωση και αιμορραγία. Όταν το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να εξελιχθεί σε μια μεγάλη μάζα.Ο καρκίνος των πλακωδών κυττάρων είναι η δεύτερη πιο κοινή μορφή καρκίνου του δέρματος. Είναι επικίνδυνο, αλλά όχι τόσο επικίνδυνο όσο ένα μελάνωμα.
Μελάνωμα
ΕπεξεργασίαΤα περισσότερα μελανώματα αποτελούνται από διάφορα χρώματα από αποχρώσεις του καφέ έως αποχρώσεις του μαύρου. Μια μικρή ποσότητα μελανωμάτων είναι ροζ, κόκκινα ή σαρκωειδή στο χρώμα. Αυτά ονομάζονται αμελανωτικά μελανώματα, τα οποία τείνουν να είναι πιο επιθετικά. Προειδοποιητικά σημεία του κακοήθους μελανώματος περιλαμβάνουν αλλαγή στο μέγεθος, το σχήμα, το χρώμα ή την όψη μιας κρεατοελιάς. Άλλα συμπτώματα είναι η εμφάνιση μιας νέας κρεατοελιάς κατά την ενήλικη ζωή ή πόνος, κνησμός, έλκος, ερυθρότητα γύρω από την περιοχή, ή αιμορραγία στο σημείο. Μια συχνά χρησιμοποιούμενη μνημονική είναι «ABCDE», όπου το Α είναι για "ασύμμετρη" ("asymmetrical"), B για "σύνορα" ("borders") (αντικανονική: «σημάδι της Ακτής του Maine »), C για "χρώμα" ("color")(διαφοροποιημένα), D για "διάμετρος" ("diameter") (μεγαλύτερο από 6 mm -το μέγεθος μιας γόμας μολυβιού) και E για "εξελίσσεται" ("evolving").[19][20]
Άλλα
ΕπεξεργασίαΤα καρκινώματα των κυττάρων Μέρκελ είναι συνήθως ταχέως αναπτυσσόμενες, μη-χλωρές κόκκινες, μοβ ή χρωματιστές δερματικές ανωμαλίες που δεν είναι επώδυνες ή με αίσθηση φαγούρας. Μπορεί να θεωρηθούν λανθασμένα ως μια κύστη ή ως κάποιος άλλος τύπος καρκίνου.[21]
Αιτίες
ΕπεξεργασίαΗ υπεριώδης ακτινοβολία από την έκθεση στον ήλιο είναι η κύρια αιτία του καρκίνου του δέρματος.[22][23] Άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο περιλαμβάνουν:
- Κάπνισμα [23]
- Λοιμώξεις από τον ιό HPV αυξάνουν τον κίνδυνο ακανθοκυτταρικού καρκινώματος.[23]
- Μερικά γενετικά σύνδρομα [23] συμπεριλαμβανομένoυ του συνδρόμου των συγγενών μελανοκυτταρικών σπίλων, το οποίο χαρακτηρίζεται από την παρουσία σπίλων (εκ γενετής σημάδια ή κρεατοελιές) διαφόρων μεγεθών οι οποίοι είτε είναι παρόντες κατά τη γέννηση ή εμφανίζονται μέσα σε 6 μήνες από τη γέννηση. Σπίλοι μεγαλύτεροι από 20 mm (3/4 ") σε μέγεθος διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για να γίνουν καρκινικοί.
- Χρόνια μη-επούλωση πληγών.[23] Αυτά ονομάζονται έλκη Marjolin σύμφωνα με την εμφάνισή τους και μπορεί να εξελιχθούν σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.
Η ιονίζουσα ακτινοβολία, οι καρκινογόνες ουσίες στο περιβάλλον, η τεχνητή υπεριώδης ακτινοβολία (π.χ. κρεβάτια μαυρίσματος), η γήρανση και το ανοιχτό χρώμα του δέρματος.[23] Πιστεύεται ότι το σολάριουμ είναι η αιτία των εκατοντάδων χιλιάδων βασικών και πλακωδών κυττάρων καρκινωμάτων.[24] Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τοποθετεί πλέον τους άνθρωποι που χρησιμοποιούν τεχνητά κρεβάτια μαυρίσματος στην υψηλότερη κατηγορία κινδύνου για καρκίνο του δέρματος.[25]
Η χρήση πολλών ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων αυξάνει τον κίνδυνο του καρκίνου του δέρματος.Η κυκλοσπορίνη Α, ένας αναστολέας καλσινευρίνης, για παράδειγμα, αυξάνει τον κίνδυνο περίπου 200 φορές και η αζαθειοπρίνη περίπου 60 φορές.[26]
Παθοφυσιολογία
ΕπεξεργασίαΈνας κακοήθης επιθηλιακός όγκος που δημιουργείται κατά κύριο λόγο στην επιδερμίδα, σε πλακώδες βλεννογόνο ή σε περιοχές του πλακώδους μεταπλασίας αναφέρεται ως ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.[27]
Μακροσκοπικά, ο όγκος είναι συχνά αυξημένος ή μπορεί να είναι πληγωσμένος με ακανόνιστα σύνορα. Μικροσκοπικά, τα καρκινικά κύτταρα καταστρέφουν τη βασική μεμβράνη και παίρνουν τη μορφή φύλλων ή συμπαγών μαζών οι οποίες εισβάλλουν στον υποκείμενη συνδετικό ιστό (χόριο). Σε καλά διαφοροποιημένα καρκινώματα, τα καρκινικά κύτταρα είναι πλειομορφικά / άτυπα, αλλά μοιάζουν με φυσιολογικά κερατινοκύτταρα από στρώμα αγκαθιού (μεγάλα, πολυγωνικά, με άφθονο ηωσινοφιλικό (ροζ) κυτταρόπλασμα και κεντρικό πυρήνα).[27]
Η διάθεσή τους τείνει να είναι παρόμοια με εκείνη της φυσιολογικής επιδερμίδας: ανώριμα / βασικά κύτταρα στην περιφέρεια,γίνεται πιο ώριμη προς το κέντρο των μαζών του όγκου. Καρκινικά κύτταρα μετατρέπονται σε κερατινοποιημένα πλακώδη κύτταρα και σχηματίζουν στρογγυλά οζίδια με ομόκεντρα, διαδοχικά στρώματα, που ονομάζονται «φωλιές των κυττάρων» ή «επιθηλιακά / κερατινώδη μαργαριτάρια". Το γύρω στρώμα μειώνεται και περιέχει φλεγμονώδες διήθημα (λεμφοκύτταρα). Τα χαμηλής διαφοροποίησης καρκινώματα πλακωδών περιέχουν περισσότερο πλειομορφικά κύτταρα και καθόλου κερατινοποίηση.[27]
Πρόληψη
ΕπεξεργασίαΗ χρήση αντηλιακής προστασίας θεωρείται αποτελεσματική και επομένως ενδείκνυται για την πρόληψη του μελανώματος[28] και του καρκινώματος των πλακωδών επιθηλιακών κυττάρων.[29] Ωστόσο, υπάρχουν λιγοστά δεδομένα και έρευνες που να υποστηρίζουν ευεργετική της επίδραση στη πρόληψη των καρκινωμάτων των βασικών κυττάρων.[30] Η αποφυγή του ηλιακού εγκαύματος, η ένδυση με τα κατάλληλα προστατευτικά ρούχα, η χρήση γυαλιών ηλίου και καπέλου καθώς και η αποφυγή έκθεσης στον ήλιο σε περιόδους μεγάλης εκπομπής ακτινοβολίας επίσης βοηθούν στη μείωση των ποσοστών εκδήλωσης καρκίνου του δέρματος.[31] Μάλιστα, το σωματείο πρόληψης των Η.Π.Α. συνιστά να αποφεύγεται η έκθεση των ατόμων ηλικίας 9 έως 25 ετών σε υπεριώδη ακτινοβολία.[32]
Η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος μπορεί να μειωθεί μέσω αρκετών κατάλληλων μέτρων, που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τον περιορισμό του τεχνητού μαυρίσματος και της έκθεσης μας στον ήλιο τις μεσημεριανές ώρες, αύξηση της εφαρμογής αντηλιακής προστασίας[33] και αποφυγή της χρήσης προϊόντων καπνού.
Επιπλέον, δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να ενισχύουν ή αντιθέτως να απορρίπτουν την εφαρμογή τεχνικών διαλογής στον πληθυσμό για την ασθένεια αυτή.[34] Τα συμπληρώματα βιταμινών καθώς και τα συμπληρώματα αντιοξειδωτικών δεν ενισχύουν την πρόληψη του καρκίνου του δέρματος[35]. Ακόμη, είναι διστακτικά τα μέχρι τώρα στοιχεία όσον αφορά την επίδραση και τα οφέλη της διατροφής στη πρόληψη του καρκίνου.[36]
Θεραπεία
ΕπεξεργασίαΗ θεραπεία εξαρτάται από τον τύπο του καρκίνου, την θέση ανάπτυξης αυτού, την ηλικία του πάσχοντα, καθώς και αν αυτός είναι πρωτοπαθής καρκίνος ή είναι αποτέλεσμα υποτροπής αυτού. Η θεραπεία λοιπόν καθορίζεται από το συγκεκριμένο τύπο καρκίνου που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Για καρκίνους βασικών κυττάρων, με μικρή έκταση και σε νεαρά άτομα, συνιστάται θεραπεία με τα καλύτερα αποτελέσματα, που είναι είτε εγχείρηση Mohs ή διαδικασία CCPDMA. Στη περίπτωση ενός ασθενή της τρίτης ηλικίας, με πολλαπλά πολύπλοκα ιατρικά προβλήματα, ένας δύσκολος για εξαγωγή όγκος βασικών κυττάρων ίσως υποδεικνύει θεραπεία με ακτινοβολία (που έχει όμως ελαφρώς χαμηλότερη θεραπευτική δράση) ή ακόμη και παράληψη επεμβατικής προσέγγισης. Τοπική χημειοθεραπεία ενδείκνυται για μεγάλα επιφανειακά καρκινώματα βασικών κυττάρων (με στόχο ένα καλό αισθητικό αποτέλεσμα), ενώ μπορεί να είναι ανεπαρκής για παρεμβατικά οζώδη καρκινώματα βασικών κυττάρων ή για διηθητικά καρκινώματα επιθηλιακών κυττάρων. Σε γενικές γραμμές τα μελανώματα έχουν χαμηλό δείκτη ανταπόκρισης σε χημειοθεραπείες και θεραπείες με χρήση ραδιενέργειας.
Για χαμηλού ρίσκου περιστατικά, θεραπεία με ραδιενέργεια (ραδιοθεραπεία εξωτερικής δέσμης[37] ή βραχυθεραπεία), τοπική χημειοθεραπεία (με φθοριοουρακίλη ) και κρυοθεραπεία (όπου γίνεται ψύξη μέχρι αφαίρεσης του καρκίνου) δίνουν δυνατότητα επαρκούς ελέγχου της ασθένειας. Ωστόσο, όλες οι παραπάνω προσεγγίσεις μπορεί ναι έχουν χαμηλότερους θεραπευτικούς δείκτες σε σχέση με συγκεκριμένου τύπου εγχειρίσεις. Άλλου τύπου θεραπευτικές μέθοδοι όπως η φωτοδυναμική θεραπεία, η τοπική χημειοθεραπεία, η αφυδάτωση ιστού δια ηλεκτρικού ρεύματος και η απόξεση βρίσκονται στη βάση των συζητήσεων σχετικά με την αποδοτικότητά τους για καρκινώματα βασικών και πλακωδών κυττάρων.
Η μικρογραφική εγχείριση του Mohs είναι η τεχνική αφαίρεσης του καρκινικού ιστού με την αφαίρεση της ελάχιστης δυνατής ποσότητας από τον περιβάλλοντα ιστό, ενώ οι άκρες του αποκοπέντος κομματιού ελέγχονται αμέσως για τυχόν εμφάνιση όγκων στις περιοχές αυτές. Η διαδικασία αυτή δίνει τη δυνατότητα αφαίρεσης της μικρότερης ποσότητας ιστού και παρέχει κοσμητικώς τα καλύτερα αποτελέσματα, κάτι όπου είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν αφορά περιοχές του σώματος με ελάχιστη ποσότητα επιπλέον δέρματος όπως λ.χ. το πρόσωπο. Οι θεραπευτικοί δείκτες είναι αντίστοιχοι αυτών της διαδικασίας ευρείας αφαίρεσης. Μια εναλλακτική μέθοδος είναι η CCPDMA και μπορεί να εφαρμοστεί από παθολόγους που δεν είναι εξοικειωμένοι με την εγχείριση Mohs.
Στη περίπτωση που η ασθένεια έχει εξαπλωθεί και έχει επέλθει μετάσταση, μπορεί να χρειαστούν περαιτέρω εγχειρητικές διαδικασίες ή χημειοθεραπείες.[38]
Η θεραπεία για ένα μεταστατικό καρκίνωμα περιλαμβάνει βιολογικούς ανοσοθεραπευτικούς παράγοντες, αναστολείς του γονιδίου BRAF, και έναν αναστολέα του γονιδίου ΜΕΚ.[39]
Ανακατασκευή
ΕπεξεργασίαΣήμερα, η χειρουργική εκτομή αποτελεί τη πιο συχνή τακτική αντιμετώπισης των καρκίνων του δέρματος. Ο στόχος της ανακατασκευαστικής χειρουργικής είναι η επαναφορά της φυσιολογικής εμφάνισης και λειτουργίας. Η επιλογή της ανακατασκευαστικής διαδικασίας που ακολουθείται εξαρτάται από το μέγεθος και την τοποθεσία του προβλήματος. Η εκτομή και η ανακατασκευή των καρκίνων του δέρματος που εντοπίζονται στο πρόσωπο αποτελεί μια ιδιαίτερη πρόκληση λόγω της ύπαρξης ορατών και λειτουργικών ανατομικών δομών στο χώρο αυτό.
Όταν τα προβλήματα που παρουσιάζονται στο δέρμα είναι μικρά σε μέγεθος, τα περισσότερα μπορεί να αποκατασταθούν με μια απλή διαδικασία επιδιόρθωσης όπου οι άκρες του κομμένου πλέον δέρματος συγκλείνουν με τη βοήθεια ραμμάτων – κάτι που καταλήγει στη δημιουργία τη δημιουργία μιας γραμμικής ουλής στη περιοχή αυτή. Αν η επιδιόρθωση αυτή πραγματοποιηθεί κατά μήκος μιας φυσικής περιοχής αναδίπλωσης του δέρματος ή μιας περιοχής ρυτίδωσης αυτού, η ουλή που παραμένει είναι μετα βίας αντιληπτό. Τα μεγαλύτερα προβλήματα απαιτούν πολλές φορές αναδόμηση με δερματικά μοσχεύματα, τοπικό κρημνό μεταμοσχεύσεως, έμμισχο κρημνό μεταμοσχεύσεως ή ένα ελεύθερο από αγγεία κρημνό. Τα δερματικά μοσχεύματα και οι τοπικοί κρημνοί μεταμοσχεύσεως είναι κατά πολύ τα πιο συνηθισμένα από τις προαναφερθείσες επιλογές.
Μεταμόσχευση δέρματος είναι η διαδικασία με την οποία μεταφέρεται ένα κομμάτι δέρματος από μία περιοχή του σώματος για την επιδιόρθωση ενός ελαττώματος σε άλλη περιοχή. Το μόσχευμα αυτό ράβεται στις άκρες του με την προβληματική περιοχή και μια υποστηρικτική επιφάνεια τοποθετείται πάνω από το μόσχευμα για επτά έως δέκα μέρες, ώστε να το ακινητοποιήσει καθώς αυτό εγκαθίσταται στη νέα περιοχή. Υπάρχουν δύο μορφές μεταμόσχευσης δέρματος: πλήρους και μερικής πυκνότητας δερματικό μόσχευμα. Σε ένα μερικούς πυκνότητας μόσχευμα, ένα ξυραφάκι χρησιμοποιείται για την αφαίρεση μιας στιβάδας δέρματος από την περιοχή του μηρού και των κοιλιακών μυών. Η περιοχή -δότης αναπληρώνει το υπόλοιπο δέρμα σε μια περίοδο δυο εβδομάδων. Αντίθετα, σε ένα πλήρους πυκνότητας μόσχευμα, μια μερίδα δέρματος αφαιρείται εντελώς από την περιοχή-δότη και αυτή στη συνέχεια σφραγίζεται με ράμματα.[40]
Μοσχεύματα μερικούς πυκνότητας μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση μεγαλύτερων προβλημάτων, αλλά τα μοσχεύματα και το συνολικό αποτέλεσμα είναι κατώτερης αισθητικής άποψης, σε αντίθεση με τα πλήρους πυκνότητας μοσχεύματα που επιφέρουν ένα πιο ανεκτό αισθητικά αποτέλεσμα. Ωστόσο, τα τελευταία χρησιμοποιούνται μόνο για μικρά ή μεσαίου μεγέθους παρόμοια περιστατικά.
Οι τοπικοί κρημνοί μεταμοσχεύσεως χρησιμοποιούνται ως μέρος μιας διαδικασίας επιδιόρθωσης της βλάβης με τη χρήση ιστού που ταιριάζει κατά προσέγγιση στο χρώμα και την ποιότητα με την περιοχή όπου εντοπίζεται το ελάττωμα. Δέρμα από την περιφέρεια της ελαττωματικής περιοχής επιστρατεύεται και επανατοποθετείται ώστε να γεμίσει το παραγόμενο έλλειμμα. Πολλές μορφές κρημνών μπορούν να σχεδιαστούν για να περιοριστεί στο ελάχιστο η ασυνέχεια των γειτνιαζόντων ιστών και για να μεγιστοποιηθεί το αισθητικό αποτέλεσμα της αποκατάστασης. Οι έμμισχοι κρημνοί μεταμοσχεύσεως χρησιμοποιούνται σε διαδικασίες μεταφοράς δέρματος με ακέραιη αιματική ροή από μια γειτονική περιοχή στο σώμα. Ένα παράδειγμα τέτοιας ανακατασκευής είναι η χρήση έμμισχου κρημνού από το μέτωπο για την αντιμετώπιση και αποκατάσταση ελαττώματος στην περιοχή του δέρματος της ρινός. Όταν ο κρημνός αναπτύξει μια δική του πηγή αιμάτωσης από το νέο του υπόστρωμα, ο αγγειακός κρημνός μπορεί να αποκολληθεί.[41]
Πρόγνωση
ΕπεξεργασίαΤο ποσοστό θνησιμότητας των καρκινωμάτων των βασικών και των πλακωδών επιθηλιακών κυττάρων είναι περίπου 0.3%, προκαλώντας 2000 θανάτους το χρόνο στις Η.Π.Α.. Για λόγους σύγκρισης, αναφέρεται ότι το ποσοστό θνησιμότητας του μελανώματος προσεγγίζει το 15-20% και προκαλεί 6500 θανάτους ανά έτος[42]. Επιπλέον, αν και είναι πολύ λιγότερα συχνό, το κακοήθες μελάνωμα είναι υπεύθυνο για το 75% όλων των θανάτων σχετιζόμενων με το καρκίνο του δέρματος.[43]
Επιδημιολογία
Επεξεργασία no data <0.7 0.7–1.4 1.4–2.1 2.1–2.8 2.8–3.5 3.5–4.2 | 4.2–4.9 4.9–5.6 5.6–6.3 6.3–7 7–7.7 >7.7 |
Από το 2010 ο καρκίνος του δέρματος ευθύνεται για 80.000 θανάτους το χρόνο, αριθμό αισθητά αυξημένο σε σχέση με τους 51.000 θανάτους του 1990.[45] Από αυτούς, οι 49.000 οφείλονται σε μελανώματα και οι 31000 είναι καρκίνοι του δέρματος που δεν σχετίζονται με μελάνωμα.[45]
Στις Η.Π.Α. το 2008, 59.695 ασθενείς διαγνώστηκαν με μελάνωμα και 8.623 απεβίωσαν λόγω αυτού.[46] Στη Αυστραλία, περισσότερα από 12.500 νέα περιστατικά μελανώματος αναφέρονται κάθε χρόνο από τα οποία περισσότερα από 1.500 καταλλήγουν. Η Αυστραλία έχει τη μεγαλύτερη κατά κεφαλήν συχνότητα μελανωμάτων στο πληθυσμό σε όλο τον κόσμο.[47]
Περισσότερες από 3,5 εκατομμύρια περιπτώσεις καρκίνου του δέρματος διαγιγνώσκονται ετησίως στις Η.Π.Α., κάτι που κάνει τον τύπο αυτό καρκίνου τη πιο συχνή μορφή στη χώρα. Συμφώνα με το ίδρυμα Καρκίνου του Δέρματος ένας στους πέντε αμερικάνους θα αναπτύξει καρκίνο του δέρματος κάποια στιγμή στη ζωή του. Η πιο συχνή μορφή του καρκίνου αυτού είναι ο καρκίνος των βασικών κυττάρων και ακολουθείται από τον καρκίνο τον επιθηλιακών πλακωδών κυττάρων. Αν και οι περιπτώσεις πολλών καρκίνων στις Η.Π.Α. μειώνονται, τα περιστατικά εμφάνισης μελανωμάτων συνεχίζουν να αυξάνονται, με περίπου 68.729 μελανώματα να έχουν διαγνωστεί το 2004 συμφώνα με στοιχεία του Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου.[48]
Ο καρκίνος του δέρματος (και κυρίως το κακοήθες μελάνωμα) είναι η πέμπτη πιο συχνή μορφή καρκίνου στο Ηνωμένο Βασίλειο (περίπου 13.300 ασθενείς διεγνώσθησαν με κακοήθες μαλάνωμα το 2011) και η ασθένεια ευθύνεται για το 1% των θανάτων από καρκίνο ( περίπου 2.100 ασθενείς κατέληξαν το 2012).[49]
Το ποσοστό επιβίωσης για άτομα με μελάνωμα εξαρτάται από την περίοδο έναρξης της θεραπευτικής αγωγής. Ο θεραπευτικός δείκτης είναι ιδιαίτερα υψηλός όταν γίνεται διάγνωση του μελανώματος σε αρχικά στάδια, οπότε και μπορεί εύκολα να αφαιρεθεί χειρουργικά. Η πρόγνωση όμως είναι λιγότερο ευνοϊκή αν το μελάνωμα έχει επεκταθεί και σε άλλες περιοχές του σώματος.[50]
Η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία έχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά καρκίνου του δέρματος στο κόσμο, περίπου τέσσερις φορές περισσότερο του αριθμού που έχει καταγραφέι στις Η.Π.Α., στο Η.Β. και τον Καναδά. Σε περίπου 434.000 ασθενείς παρέχεται θεραπεία για μη μελανωματικούς καρκίνους του δέρματος και σε 10.300 γίνεται θεραπεία για μελάνωμα. Το μελάνωμα είναι ο πιο συχνός τύπος καρκίνου του δέρματος για άτομα ηλικίας 15-44 ετών και στις δυο χώρες. Μάλιστα, τα περιστατικά καρκίνων του δέρματος παρουσιάζουν αύξηση.[51] Τα περιστατικά μελανώματος σε Ευρωπαϊκής καταγωγής κατοίκους του Ώκλαντ το 1995 ήταν 77.7 περιστατικά για κάθε 100.000 κατοίκους το χρόνο, και προβλέφθηκε ότι θα αυξανόταν τον 21ο αιώνα εξαιτίας της «επίδρασης της τοπικής εξασθένισης της στιβάδας του όζοντος στη στρατόσφαιρα και της χρονικής καθυστέρησης από την ηλιακή έκθεση στην εκδήλωση του μελανώματος».[52]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ «What Is Cancer?». National Cancer Institute. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2015.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 «Skin Cancer Treatment». National Cancer Institute. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2015.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Cakir, Burak Ömür; Adamson, Peter; Cingi, Cemal (2012). «Epidemiology and Economic Burden of Nonmelanoma Skin Cancer». Facial Plastic Surgery Clinics of North America 20 (4): 419–422. doi: .
- ↑ 4,0 4,1 Veronique Bataille· Marko Lens· Sajjad Rajpar (2008). The epidimiology, aetiology and prevention of non-melanoma skin cancer.
- ↑ «Lynne M Dunphy (2011)».
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 «NCI. 2014-04-17. Retrieved 30 June 2014».
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Gallagher, RP; Lee, TK; Bajdik, CD; Borugian, M (2010). «Ultraviolet radiation.». Chronic diseases in Canada 29 Suppl 1: 51-68. PMID 21199599.
- ↑ Maverakis, Emanual; Miyamura, Yoshinori; Bowen, Michael P.; Correa, Genevieve; Ono, Yoko; Goodarzi, Heidi (2010). «Light, including ultraviolet». Journal of Autoimmunity 34 (3): J247–J257. doi: .
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 Stewart, Bernard W.· Wild, Christopher P. (2014). World cancer report 2014. Lyon: International agency for research on cancer. ISBN 978-92-832-0429-9.
- ↑ Chiao, EY; Krown, SE (Σεπτεμβρίου 2003). «Update on non-acquired immunodeficiency syndrome-defining malignancies.». Current opinion in oncology 15 (5): 389-97. PMID 12960522.
- ↑ 11,0 11,1 Jou, PC; Feldman, RJ; Tomecki, KJ (Ιουνίου 2012). «UV protection and sunscreens: what to tell patients.». Cleveland Clinic journal of medicine 79 (6): 427-36. PMID 22660875. https://archive.org/details/sim_cleveland-clinic-journal-of-medicine_2012-06_79_6/page/427.
- ↑ «SEER Stat Fact Sheets: Melanoma of the Skin». NCI. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2014.
- ↑ «Release: Cancer Survival Rates, Cancer Survival in England, Patients Diagnosed 2005–2009 and Followed up to 2010». Office for National Statistics. 15 Νοεμβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2014.
- ↑ «Nonmelanoma skin cancer». Facial Plastic Surgery Clinics of North America 21 (1): 43–53. February 2013. doi: . PMID 23369588.
- ↑ Leiter, Ulrike; Garbe, Claus (2008). «Epidemiology of Melanoma and Nonmelanoma Skin Cancer—The Role of Sunlight». Sunlight, Vitamin D and Skin Cancer 624: 89–103. doi: .
- ↑ «How common is skin cancer?». World Health Organization. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2014.
- ↑ «Malignant Melanoma: eMedicine Dermatology».
- ↑ Hanson, Kerry M.; Gratton, Enrico; Bardeen, Christopher J. (Οκτωβρίου 2006). «Sunscreen enhancement of UV-induced reactive oxygen species in the skin». Free Radical Biology and Medicine 41 (8): 1205–1212. doi: .
- ↑ National Institutes of Health· National Cancer Institute, επιμ. (2015). What You Need to Know About Melanoma and Other Skin Cancers. U.S. Department of Health and Human Services. ISBN 978-1329617230.
- ↑ «Melanoma Skin Cancer» (PDF). American Cancer Society. 2012. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 9 Σεπτεμβρίου 2013.
- ↑ Bickle, Kelly; Glass, L.Frank; Messina, Jane L; Fenske, Neil A; Siegrist, Kristin (2003). «Merkel cell carcinoma: a clinical, histopathologic, and immunohistochemical review». Seminars in Cutaneous Medicine and Surgery 23 (1): 46–53. doi: .
- ↑ Narayanan, Deevya L.; Saladi, Rao N.; Fox, Joshua L. (2010). «Review: Ultraviolet radiation and skin cancer: UVR and skin cancer». International Journal of Dermatology 49 (9): 978–986. doi:. https://archive.org/details/sim_international-journal-of-dermatology_2010-09_49_9/page/978.
- ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 «The causes of skin cancer: A comprehensive review». Drugs of Today 41 (1): 37. 2005. doi: .
- ↑ Wehner, M. R.; Shive, M. L.; Chren, M.-M.; Han, J.; Qureshi, A. A.; Linos, E. (2 Οκτωβρίου 2012). «Indoor tanning and non-melanoma skin cancer: systematic review and meta-analysis». BMJ 345 (oct02 3): e5909–e5909. doi: .
- ↑ Arndt, K.A. (2010). Skin Care and Repair. Chestnut Hill, MA:Harvard Health Publications.
- ↑ Kuschal, Christiane; Thoms, Kai-Martin; Schubert, Steffen; Schäfer, Annika; Boeckmann, Lars; Schön, Michael P.; Emmert, Steffen (Ιανουαρίου 2012). «Skin cancer in organ transplant recipients: effects of immunosuppressive medications on DNA repair: Skin cancer in organ transplant recipients». Experimental Dermatology 21 (1): 2–6. doi: .
- ↑ 27,0 27,1 27,2 «Squamous cell carcinoma (skin)». Atlas of Pathology. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2007.
- ↑ Kanavy HE, Gerstenblith MR (December 2011). «Ultraviolet radiation and melanoma». Semin Cutan Med Surg 30 (4): 222–8. doi: . PMID 22123420.
- ↑ Burnett ME, Wang SQ (April 2011). «Current sunscreen controversies: a critical review». Photodermatol Photoimmunol Photomed 27 (2): 58–67. doi: . PMID 21392107.
- ↑ Kütting B, Drexler H (December 2010). «UV-induced skin cancer at workplace and evidence-based prevention». Int Arch Occup Environ Health 83 (8): 843–54. doi: . PMID 20414668.
- ↑ Council on Environmental H, Section on, Dermatology, Balk, SJ (March 2011). «Ultraviolet radiation: a hazard to children and adolescents.». Pediatrics 127 (3): 588–97. doi: . PMID 21357336.
- ↑ Lin JS, Eder, M, Weinmann, S (February 2011). «Behavioral counseling to prevent skin cancer: a systematic review for the U.S. Preventive Services Task Force.». Annals of internal medicine 154 (3): 190–201. doi: . PMID 21282699.
- ↑ Lin JS, Eder, M, Weinmann, S (2011). «Behavioral counseling to prevent skin cancer: a systematic review for the U.S. Preventive Services Task Force.». Annals of internal medicine 154 (3): 190–201. doi: . PMID 21282699.
- ↑ «Screening for Skin Cancer». U.S. Preventive Services Task Force. 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιανουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2015.
- ↑ Chang YJ, Myung, SK, Chung, ST, Kim, Y, Lee, EH, Jeon, YJ, Park, CH, Seo, HG, Huh, BY (2011). «Effects of vitamin treatment or supplements with purported antioxidant properties on skin cancer prevention: a meta-analysis of randomized controlled trials.». Dermatology (Basel, Switzerland) 223 (1): 36–44. doi: . PMID 21846961.
- ↑ Jensen, JD; Wing, GJ; Dellavalle, RP (November–December 2010). «Nutrition and melanoma prevention.». Clinics in dermatology 28 (6): 644–9. doi: . PMID 21034988.
- ↑ Hill, R; Healy, B; Holloway, L; Kuncic, Z; Thwaites, D; Baldock, C (21 March 2014). «Advances in kilovoltage x-ray beam dosimetry.». Physics in medicine and biology 59 (6): R183-231. doi: . PMID 24584183.
- ↑ Doherty, Gerard M.· Mulholland, Michael W. (2005). Greenfield's Surgery: Scientific Principles And Practice. Baltimore: Williams & Wilkins. ISBN 0-7817-5626-X.
- ↑ Maverakis E, Cornelius LA, Bowen GM, Phan T, Patel FB, Fitzmaurice S, He Y, Burrall B, Duong C, Kloxin AM, Sultani H, Wilken R, Martinez SR, Patel F (2015). «Metastatic melanoma - a review of current and future treatment options». Acta Derm Venereol 95 (5): 516–524. doi: . PMID 25520039.
- ↑ Maurice M Khosh. «Skin Grafts, Full-Thickness». eMedicine.
- ↑ «Skin Cancer Reconstruction». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2015.
- ↑ C. C. Boring, T. S. Squires and T. Tong (1991). «Cancer statistics, 1991». SA Cancer Journal for Clinician 41 (1): 19–36. doi: . PMID 1984806.
- ↑ Jerant AF, Johnson JT, Sheridan CD, Caffrey TJ (July 2000). «Early Detection and Treatment of Skin Cancer». American Family Physician 62 (2): 357–68, 375–6, 381–2. PMID 10929700. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2008-07-24. https://web.archive.org/web/20080724153613/http://www.aafp.org/afp/20000715/357.html. Ανακτήθηκε στις 2015-12-03.
- ↑ «WHO Disease and injury country estimates». World Health Organization. 2009. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2009.
- ↑ 45,0 45,1 Lozano, R (December 15, 2012). «Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010.». Lancet 380 (9859): 2095–128. doi: . PMID 23245604.
- ↑ CDC - Skin Cancer Statistics
- ↑ [1] Αρχειοθετήθηκε 2014-05-18 στο Wayback Machine. Melanoma facts and statistics
- ↑ «Skin Cancer Facts». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2010.
- ↑ «Skin cancer statistics». Cancer Research UK. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2014.
- ↑ «Malignant Melanoma Cancer». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2010.
- ↑ «Skin Cancer Facts and Figures». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2013.
From 1982 to 2007 melanoma diagnoses increased by around 50%. From 1998 to 2007, GP consultations to treat non-melanoma skin cancer increased by 14%, to reach 950,000 visits each year.
- ↑ Jones WO, Harman CR, Ng AKT, Shaw JHF (1999). «Incidence of malignant melanoma in Auckland, New Zealand: The highest rates in the world». World Journal of Surgery 23 (7): 732–5. doi: . Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-12-03. https://web.archive.org/web/20131203031716/http://www.kmc.co.nz/ViewArticle.aspx?id=32744. Ανακτήθηκε στις 2015-12-03.