Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος (100 - 170) ήταν Ελληνο-Ρωμαίος μαθηματικός, αστρονόμος, γεωγράφος, αστρολόγος και ποιητής ενός επιγράμματος στην Ελληνική Ανθολογία[2]. Γεννήθηκε στη ρωμαϊκή Αίγυπτο και έζησε στην Αλεξάνδρεια. Το σπουδαιότερο έργο του, Η ΜεγίστηΜαθηματική Σύνταξις), σώθηκε στα αραβικά ως Αλμαγέστη και στηρίζεται στις παρατηρήσεις διάφορων προγενέστερων αστρονόμων και ιδίως του Ιππάρχου. Αποτέλεσε ένα από τα κείμενα που έδωσαν ώθηση στην αστρονομία των Αράβων. Επίσης ο Πτολεμαίος ασχολήθηκε με τη μουσική και την οπτική.

Κλαύδιος Πτολεμαίος
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Κλαύδιος Πτολεμαῖος (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση100
Πηλούσιον, Αίγυπτος
Θάνατος170 (70 ετών)[1]
Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος
ΕθνικότηταΈλληνας της Αιγύπτου/Ρωμαίος
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέαςΜαθηματικά, γεωγραφία, αστρονομία, αστρολογία
ΙδιότηταΜαθηματικός, αστρονόμος

Έργο Επεξεργασία

 


Σ αυτόν οφείλουμε την πρώτη τεκμηριωμένη χρήση του αριθμού μηδέν.

Μέχρι το 130 μ.Χ. ο Πτολεμαίος, υπό την επίδραση του Ίππαρχου και των Βαβυλωνίων, χρησιμοποιούσε ένα σύμβολο για το μηδέν (ένα μικρό κύκλο με επιγράμμιση) μαζί με εξηνταδικό αριθμητικό σύστημα, χρησιμοποιώντας αλλιώς τους αλφαβητικούς ελληνικούς αριθμούς, Επειδή χρησιμοποιούνταν και μόνο του, όχι μόνο ως ψηφίο κράτησης θέσης, το ελληνιστικό (αυτό) μηδέν ήταν ίσως η πρώτη τεκμηριωμένη χρήση του αριθμού μηδέν (τουλάχιστον) στον Παλαιό Κόσμο.

Ο Πτολεμαίος θεωρούσε τη Γη σφαιρική κι ακίνητη, και μεγαλύτερη απ' όλα τα ουράνια σώματα. Για να εξηγήσει την ανάδρομη κίνηση των πλανητών, εισήγαγε στο γεωκεντρικό μοντέλο των έκκεντρων κύκλων και επικύκλων που είχε ήδη προταθεί από τον Απολλώνιο τον Περγαίο και τον Ίππαρχο, την έννοια του εξισωτικού σημείου ή εξισωτή (equant). Τοποθετώντας έναν παρατηρητή στο εξισωτικό σημείο, τότε αυτός θα βλέπει το σώμα που περιφέρεται γύρω του σε έναν επίκυκλο, να διανύει σε ίσους χρόνους ίσες γωνίες (κάτι που παραπέμπει στον νόμο των ίσων εμβαδών του Κέπλερ). Το μοντέλο αυτό έδινε ικανοποιητικά αποτελέσματα, με σφάλμα της τάξης μόνο λίγων μοιρών, γι' αυτό και επικράτησε για 14 αιώνες.

Στη «Μεγίστη Σύνταξιν» ο Πτολεμαίος καταγράφει μεν το γεωκεντρικό σύστημα του Ίππαρχου, αλλά το συστηματοποιεί και το συνδυάζει με δικές του παρατηρήσεις, με αποτέλεσμα μία πλήρη αστρονομική σύνθεση που περιελάμβανε κατάλογο αστέρων και αστερισμών, ένα προβλεπτικό μοντέλο για τις μελλοντικές θέσεις των ουράνιων σωμάτων και τις μελλοντικές εκλείψεις Ηλίου και Σελήνης, καθώς και μία προτεινόμενη αντίληψη του Σύμπαντος ως ένα σύνολο ομόκεντρων σφαιρών, όπου οι πλανήτες, ο Ήλιος και η Σελήνη κινούνται ο καθένας στην επιφάνεια της δικής του κοσμικής σφαίρας ενώ οι απλανείς αστέρες τοποθετούνται συλλήβδην στην εξώτερη σφαίρα.

Στο έργο του «Γεωγραφία» συλλέγει το σύνολο των γεωγραφικών γνώσεων της εποχής του και το εμπλουτίζει με αναφορές ναυτικών, με αποτέλεσμα μία σχετικά ακριβή περιγραφή της Ευρώπης (με έμφαση βέβαια στην «πολιτισμένη» Μεσόγειο), της βόρειας Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Αραβικής χερσονήσου. Στο μνημειώδες έργο του «Τετράβιβλος» ο Πτολεμαίος συνοψίζει τον κορμό γνώσης της ελληνιστικής μαντικής ωροσκοπικής αστρολογίας σε μία εκτενή, εκλογικευμένη και συστηματοποιημένη επιτομή που ταίριαζε με το γεωκεντρικό σύστημα της Μεγίστης Σύναξης. Ο Πτολεμαίος, ο οποίος θεωρούσε τη μαντική αστρολογία πιθανοκρατικό εργαλείο αλλά όχι αλάνθαστο οδηγό, απέρριπτε άλλους διαδεδομένους τύπους μαντείας όπως η αριθμολογία, ενώ παρέδωσε κι ένα εγχειρίδιο οπτικής και μία μελέτη επάνω στη θεωρία της μουσικής, όπου συμφωνούσε με τους πυθαγόρειους στην αντιστοίχιση μαθηματικών αναλογιών στα μουσικά διαστήματα.

Αντίκτυπος Επεξεργασία

 
Quadripartitum, 1622

Ο Πτολεμαίος και ο σύγχρονος του ιατρός Κλαύδιος Γαληνός, ο οποίος συστηματοποίησε μία εκλογικευμένη ιατρική πρακτική που πατούσε στην κληρονομιά του Ιπποκράτη, αποτέλεσαν τις δύο αυθεντίες στο χώρο της φυσικής φιλοσοφίας και πρακτικής που θα συμβουλεύονταν οι κάτοικοι της Μεσογείου για τους επόμενους δεκατέσσερις αιώνες.

Συγγράμματά του στο διαδίκτυο Επεξεργασία

Μαθηματική Σύνταξις

Γεωγραφική Υφήγησις

Τετράβιβλος

  • Tetrabiblos
  • Tetrabiblos
  • Τετράβιβλος- Βιβλίο 1[3] (αρχαίο ελληνικό κείμενο)
  • Τετράβιβλος- Βιβλίο 2[4] (αρχαίο ελληνικό κείμενο)
  • Τετράβιβλος- Βιβλίο 3[5] (αρχαίο ελληνικό κείμενο)
  • Τετράβιβλος- Βιβλίο 4[6] (αρχαίο ελληνικό κείμενο)

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Ptolemy Encyclopædia Britannica
  2. John William Mackail, Select Epigrams from the Greek Anthology, σελ. 246, BiblioBazaar (2007) ISBN 1406922943
  3. Perseus - book1
  4. Perseus- book2
  5. Perseus- book3
  6. Perseus- book4

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία