Ελληνική οικονομική κρίση χρέους (2009-2018)

οικονομική κρίση στην Ελλάδα
(Ανακατεύθυνση από Κρίση χρέους της Ελλάδας)

Ως ελληνική οικονομική κρίση ή ελληνική κρίση χρέους, ή απλώς κρίση, ονομάστηκαν οι συνέπειες και τα αποτελέσματα της αδυναμίας της ελληνικής κυβέρνησης να δανειστεί με χαμηλά επιτόκια από τις διεθνείς αγορές, στον απόηχο της Παγκόσμιας Οικονομικής Ύφεσης 2007-2009, και την επακόλουθη αδυναμία αποπληρωμής του δημόσιου χρέους. Η κρίση είχε και κοινωνικές επιπτώσεις με την ανεργία, τις τιμές να αυξάνονται, ενώ το βιοτικό επίπεδο και τα εισοδήματα μειώθηκαν. Ο συνδυασμός των προαναφερθέντων προκάλεσε κύμα μετανάστευσης (συνολικά 610.037 Έλληνες έφυγαν μέσα σε επτά χρόνια)[1], κοινωνικές αναταραχές και αλλαγές στον τρόπο ζωής των Ελλήνων.

Οι εγκαταστάσεις ενός καταστήματος Carrefour Express στο Άργος. Πολλές επιχειρήσεις ανεξαρτήτως μεγέθους έχουν κλείσει λόγω της κρίσης, με αποτέλεσμα κλειστά ρολά και μονίμως κλειστά μαγαζιά να είναι κοινό θέαμα στην Ελλάδα.

Η κρίση ξεκίνησε στα τέλη του 2009, πυροδοτούμενη από την παγκόσμια οικονομική ύφεση, δομικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας και έλλειψη ευελιξίας δημοσιονομικής πολιτικής ως μέλος της ζώνης του ευρώ, καθώς επίσης και μετά την αποκάλυψη ότι στατιστικά στοιχεία προηγούμενης περιόδου για το δημόσιο χρέος είχαν δηλωθεί χαμηλότερα από την Ελλάδα. Η κρίση χρέους θεωρείται ότι έληξε το 2018 με την ολοκλήρωση του Τρίτου "Μνημονίου"[2] ή τον Σεπτέμβριο του 2019 με την πλήρη άρση των κεφαλαιακών ελέγχων που είχαν επιβληθεί.

Η αδυναμία απόκρισης του δημοσίου στις απαιτήσεις, αλλά και οι αναθεωρήσεις προς το δυσμενέστερο των στατιστικών για το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το δημόσιο χρέος, οδήγησε σε απώλεια εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία με την απότομη άνοδο των spreads και την υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας. Η κυβέρνηση θέσπισε σειρά μέτρων φορολογικών μεταρρυθμίσεων και περικοπής δαπανών, στο πλαίσιο εφαρμογής των τριών προγραμμάτων διάσωσης, τα λεγόμενα "μνημόνια".

Η κρίση Επεξεργασία

Εισαγωγή Επεξεργασία

 
Η πορεία του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ την περίοδο 1999-2010

Τα γενικά χαρακτηριστικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας ήταν το υψηλό χρέος, τα υψηλά επιτόκια δανεισμού, η υψηλή ανεργία και η χαμηλή ανταγωνιστικότητα, η έλλειψη παραγωγικών επενδύσεων, τα οποία ανάγκασαν το κράτος στην αύξηση δαπανών για τη συντήρηση πελατειακών πρακτικών, με επακόλουθες κοινωνικές επιπτώσεις.

Στην καθημερινή «δημοσιογραφική» γλώσσα υπάρχει σύγχυση στην ορολογία για το ελληνικό πρόβλημα. Ως «οικονομική κρίση» μπορεί να εννοείται είτε η αυξανόμενη ανεργία, η μείωση των πραγματικών εισοδημάτων και η γενική πτώση της ζήτησης (οικονομική ύφεση), είτε η κρίση χρέους.

Αίτια της κρίσης χρέους Επεξεργασία

Η περίοδος μετά το 1974 υπήρξε περίοδος μεγάλου δανεισμού για την Ελλάδα με συνέπεια τη γρήγορη διόγκωση του χρέους. Μεταξύ του 1980 και 1993 το χρέος εκτινάχτηκε από 28,6% σε 111,6% του ΑΕΠ.[3][4][5] Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών με το εξωτερικό έφθανε τα 2,5 δις δολάρια το 1981 και η βιομηχανική παραγωγή είχε μείωση 2% το 1981. Τη δεκαετία διακυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου αυξήθηκαν οι μη παραγωγικές δαπάνες χωρίς επαρκή έσοδα, αυτό οδήγησε σε υπέρογκους δανεισμούς, με τα όποια επιτόκια. Οι κυβερνήσεις Καραμανλή και Παπανδρέου αύξησαν περαιτέρω τα έξοδα του δημοσίου για τη συντήρηση των κρατικοποιημένων επιχειρήσεων αλλά και τη μη είσπραξη των δανείων που είχαν λάβει. Δηλαδή το κεφάλαιο που διατίθετο για τις δαπάνες του δημοσίου τομέα αυξήθηκε κατά 22% κατά 1981-1989, δηλαδή από 625δις δραχμές σε 3.2τρις δραχμές. Το έλλειμμα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών μετά από το 1984 αυξανόταν με αλματώδεις ρυθμούς. Οι συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις το 1989 όξυναν το πρόβλημα αναγκάζοντας τον Ξενοφώντα Ζολώτα να δανείζεται με επιτόκιο 27%[6] και ο προϋπολογισμός του 1990 να έχει έλλειμμα 19.89%[7]. Οι φιλελεύθερες πολιτικές του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και η εξυγίανση συγκεκριμένων εταιρειών ομαλοποίησαν την κατάσταση της οικονομίας, ιδίως μετά το 1993 η οικονομία μπήκε σε έναν πιο ομαλό δρόμο με στόχο να ικανοποιήσει τα κριτήρια σύγκλισης της συνθήκης του Μάαστριχτ. Χάρη στην επίτευξη υψηλότερων ρυθμών ανάπτυξης το χρέος άρχισε να μειώνεται (με λογιστικές πρακτικές ) ελαφρά ως ποσοστό του ΑΕΠ και το έλλειμμα μειώθηκε. Σύμφωνα με τα αναθεωρημένα στοιχεία της Eurostat την περίοδο αυτή το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης μειώθηκε από το 9,1% του ΑΕΠ το 1995 στο 3,1% το 1999. Το δημόσιο χρέος μειώθηκε από 97% του ΑΕΠ το 1995 και στο 94% το 1999. Η Ελλάδα αύξησε σημαντικά τα φορολογικά της έσοδα την περίοδο αυτή και συγκράτησε τις πρωτογενείς δαπάνες, καταφέρνοντας να έχει πρωτογενές πλεόνασμα. Το πρωτογενές πλεόνασμα αυξήθηκε από 2,2% του ΑΕΠ το 1995 σε 4,3% το 1999. Έτσι και σε συνδυασμό με τη μείωση του κόστους εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους, από 11,2% του ΑΕΠ το 1995 στο 7,4% το 1999, κατάφερε τη σημαντική μείωση ελλειμμάτων και χρέους. Το φθινόπωρο του 2004, ο τότε υπουργός οικονομικών Γιώργος Αλογοσκούφης προχώρησε σε οικονομική απογραφή κατόπιν πίεσης[εκκρεμεί παραπομπή] από την Eurostat. Η απογραφή αποκάλυψε αποκρύψεις δαπανών της προηγούμενης κυβέρνησης με αποτέλεσμα να αναθεωρηθούν τα ελλείμματα των προηγούμενων ετών προς τα πάνω. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε μείωση της αξιοπιστίας της χώρας και σε τριετή επιτήρηση από την Ε.Ε. Την ίδια χρονιά η Eurostat προχώρησε σε αναθεώρηση παλαιότερων ελλειμμάτων της Ελλάδας, από τα οποία προέκυπτε ότι η Ελλάδα δεν ικανοποιούσε ποτέ τα κριτήρια σύγκλισης του Μάαστριχτ αφού ακόμα και την κρίσιμη χρονιά του 1999 εξακολουθούσε να έχει έλλειμμα πάνω από 3%.[8][9] Την πενταετία 2003-2008 υπάρχει μια αύξηση δαπανών για μισθούς συντάξεις κατά 28%, 46.7δις το 2003 και 80δις το 2008, και κατά 19.6% αυξήθηκε τη διετία 2008-2009 η κατά κεφαλήν δαπάνη ανά συνταξιούχο. Την τριετία 2004-2007 το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξάνεται, και το ίδιο το ΑΕΠ ταυτοχρόνως, ενώ σημειώνονται υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης με το εθνικό εισόδημα να αυξάνεται κατά 12-15 δισ. τον χρόνο. Υπάρχει μια γενική αύξηση των δαπανών της γενικής κυβέρνησης και αύξησης του χρέους, κυρίως λόγω μη καταγεγραμμένων εξοπλιστικών δανείων και 18 ομόλογα swaps, της περιόδου 1996-2001[10], τόκοι ομολόγων σταθερού επιτοκίου αξίας 48.8 δισεκατομμυρίων ευρώ που έπρεπε να αποπληρωθούν καθώς είχαν διάρκεια ζωής 6 ετών, αποπληρωμή χρεών προς ΔΕΚΟ και ασφαλιστικών ταμείων του ποσού των 4.1 δις ευρώ[11], τιτλοποιήσεις εσόδων 400εκ ευρώ[12]. Το ΑΕΠ από 241.990 δις ευρώ το 2008, το υψηλότερο που κατεγράφη στα ελληνικά δεδομένα, συρρικνώθηκε στα 176.488 δις ευρώ, το 2015. Το 2009 το ετήσιο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών άγγιξε τα 30 δις και με ρυθμό ανάπτυξης -2,3%, με αυτά τα δεδομένα ο δανεισμός της χώρας άρχισε να καθίσταται δύσκολος καθώς θα μπορούσε μόνον με υψηλά επιτόκια να πραγματοποιηθεί. Οι κυβερνήσεις Κώστα Καραμανλή μπορούν να χαρακτηριστούν από υπέρογκες δαπάνες στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, πολλές φορές και με πλασματικά στοιχεία.

Τον Νοέμβριο του 2010 η Eurostat προχώρησε σε αναθεώρηση των ελληνικών ελλειμμάτων των τελευταίων ετών. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά το έλλειμμα του 2006 τοποθετήθηκε στο 5,7% του ΑΕΠ (12,1 δισ. ευρώ), του 2007 στο 6,4% του ΑΕΠ (14,4 δισ. ευρώ), του 2008 στο 9,4% του ΑΕΠ (22,3 δισ ευρώ) και του 2009 στο 15,4% του ΑΕΠ (36,1 δισ. ευρώ). Αντίστοιχα αναθεωρήθηκε προς τα πάνω και το χρέος, με το χρέος του 2009 να αναθεωρείται στο 126,8% του ΑΕΠ που αντιστοιχεί σε 298 δις Ευρώ.[13]

Εν ολίγοις, η βάση της ελληνικής οικονομίας ήταν σαθρή και υπήρχαν διαρθρωτικά προβλήματα , δηλαδή στηρίχθηκε σε ευκόλως πληττόμενους τομείς όπως η ναυτιλία και η οικοδομή αλλά και λιανεμπόριο. Με την επεκτατική πολιτική των ελληνικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στα Βαλκάνια, εξετέθησαν σε μεγάλο κίνδυνο.[14] Ο αποκλεισμός του απευθείας δανεισμού από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η υποχρέωση δανεισμού από τις εμπορικές τράπεζες, σε συνδυασμό με την αύξηση των επιτοκίων λόγω της αδυναμίας αποπληρωμής των δανείων και ομολόγων, κατέστησαν την κατάσταση πιο σοβαρή. Το ευρώ ήταν καταλύτης. Πριν το ευρώ διευκολυνόταν η μεταφορά πόρων προς τις χώρες που αναπτύσσονταν ταχύτερα. Οι κεφαλαιακές αυτές εισροές ισοσκέλιζαν το ισοζύγιο πληρωμών της χώρας, δηλαδή επέτρεπαν πριν την κρίση στην Ελλάδα και άλλες χώρες να διατηρούν έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών. Με την ένταξη, αυτή η δυνατότητα αυτή δεν υπήρχε, καθώς συρρικνώθηκαν οι κεφαλαιακές εισροές. Επίσης η χαμηλή παραγωγικότητα, η φοροδιαφυγή και η υπονόμευση του ανταγωνισμού έπαιξαν ρόλο.

Η κρίσιμη περίοδος Επεξεργασία

 
Γιγαντοοθόνη με ομιλία του Καραμανλή στην πλατεία Συντάγματος (Ιούνιος του 2009).

Από τον Οκτώβριο του 2008 η ανεργία έχει ανοδική πορεία [15]και το ΑΕΠ αρχίζει να μειώνεται, μέσα σε τέσσερις μήνες έγινε ελλειμματικό κατά 717εκ € (-0,3%) κι έτσι ξεκίνησε να συζητείται το ενδεχόμενο να παρουσιαστεί πρόβλημα αναχρηματοδότησης του χρέους.[16] Στα μέσα του Αυγούστου είχαν ανακοινωθεί μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας. Οι τράπεζες αρχίζουν και εμφανίζουν προβλήματα, στις 18 Νοεμβρίου 2008 το κράτος κεφαλαιοποιεί τις τράπεζες με 28δις ευρώ. Μιλώντας σε συζήτηση στη Βουλή για τον προϋπολογισμό του 2009 ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης προειδοποίησε ότι σε περίπτωση δυσκολιών δανεισμού του κράτους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θεωρώντας ότι έχει εξαπατηθεί από την ελληνική κυβέρνηση, θα υποδείξει στην Ελλάδα να προσφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για δανεισμό.[17][18] Ο υπουργός οικονομικών Γιώργος Αλογοσκούφης απάντησε ότι δεν τίθεται τέτοιο θέμα, χαρακτηρίζοντας «κινδυνολογίες» την ομιλία Σημίτη,[19] ενώ δυο μέρες νωρίτερα ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής είχε χαρακτηρίσει τις σχετικές διαδόσεις «υποβολιμαίες, ανεύθυνες και επικίνδυνες».[20]

Τον Ιανουάριο του 2009 ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's υποβάθμισε τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας από Α σε Α- αυξάνοντας το κόστος δανεισμού της χώρας.[16][21] Μετά τις ευρωεκλογές του 2009, ο Γιάννης Παπαθανασίου, διάδοχος του Γεωργίου Αλογοσκούφη, ετοιμάζει μεταρρύθμιση με σκοπό την αναχρηματοδότηση του κράτους.[22]

Το πραγματικό ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα της τάξης του 15,6% για το 2009 σήμαινε ότι μέσα σε ένα χρόνο το δημόσιο χρέος αυξήθηκε από περίπου 110% σε πάνω από 125% ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Αυτό συνέβη διότι λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης, αλλά και άλλων παραγόντων, υπήρχε στασιμότητα του ΑΕΠ και ύφεση ήδη από το 2008. Ως εκ τούτου το ετήσιο έλλειμμα απλά προστίθετο στο χρέος. Ο παρονομαστής (το ΑΕΠ) ήταν πλέον στάσιμος. Η τότε κυβέρνηση προσπάθησε να αποκρύψει τα δυσάρεστα αυτά δεδομένα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις διεθνείς χρηματαγορές. Η προσπάθεια αυτή ήταν ωστόσο μάταιη αφού υπήρχαν δημοσιευμένοι κι άλλοι δείκτες (π.χ. στοιχεία της ΤτΕ) που απεικόνιζαν ξεκάθαρα την έκταση του προβλήματος.

 
Καραμανλής και Παπανδρέου μπροστά στο Μέγαρο Μαξίμου για την τελετή παράδοσης-παραλαβής (Οκτώβριος του 2009).

Με διαμορφωμένο ένα δυσάρεστο κλίμα στο εξωτερικό για την ελληνική οικονομία, ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, που κυβερνούσε με μία μικρή πλειοψηφία 152 βουλευτών, εξαγγέλλει πρόωρες εκλογές για τις 4 Οκτωβρίου 2009. Για την απόφασή του αυτή κατηγορήθηκε από τους αντιπάλους του, πως με τις εκλογές είχε σκοπό να αποδράσει από την πολύ δύσκολη κατάσταση που διαμορφωνόταν.[23]

Δυο μέρες μετά τις εκλογές οι υπηρεσίες της ΤτΕ συνέταξαν ένα σημείωμα προς το διοικητή της, Γιώργο Προβόπουλο, στο οποίο διαπίστωναν έναν «πρωτοφανή δημοσιονομικό εκτροχιασμό, ο οποίος δεν δικαιολογείται, παρά μόνο σε πολύ μικρό βαθμό, από την κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας», έκριναν «απολύτως βέβαιο ότι η παρούσα δημοσιονομική θέση της χώρας δεν είναι διατηρήσιμη», προέβλεπαν ότι το δημόσιο έλλειμμα για το 2009 θα κυμαινόταν μεταξύ 12-14% και χαρακτήριζαν «εξαιρετικά αισιόδοξες» τις εκτιμήσεις ότι το έλλειμμα του 2009 θα είχε ύψος 5,9%, οι οποίες είχαν σταλεί από την κυβέρνηση Καραμανλή στη Eurostat στις 30 Σεπτεμβρίου.[24] Την επομένη ορκίστηκε υπουργός οικονομικών ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου,[25] ο οποίος κλήθηκε να αντιμετωπίσει μία δραματική κατάσταση. Στις 20 Οκτωβρίου του 2009 ανακοίνωσε στο ECOFIN[26] ότι το έλλειμμα για το 2009 βρίσκεται στο 12,5% από 6% που το υπολόγιζε η προηγούμενη κυβέρνηση[27] (τελικά το 2010 αναθεωρήθηκε στο 15,4%). Δύο μέρες μετά ο οίκος αξιολόγησης Fitch επίσης υποβάθμισε την Ελλάδα από Α σε Α-. [28]

Παρόλα αυτά η κυβέρνηση απέφυγε να προχωρήσει άμεσα σε λήψη μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης, με σκοπό να καθησυχάσει τις αγορές. Στο επόμενο διάστημα προχώρησε σε εφαρμογή προεκλογικών της δεσμεύσεων σε θέματα κοινωνικής πολιτικής, όπως η καταβολή του επιδόματος αλληλεγγύης σε κοινωνικές ομάδες με χαμηλό εισόδημα.[29][30] Συνεπής σ’ ένα βαθμό στις προεκλογικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης, ήταν και ο προϋπολογισμός για το 2010, που κατατέθηκε στη βουλή στις 20 Νοεμβρίου 2009, ο οποίος περιλάμβανε αυξήσεις, στα όρια του πληθωρισμού, σε χαμηλούς μισθούς και συντάξεις. Ο προϋπολογισμός περιείχε επίσης μέτρα μείωσης δαπανών με περιστολή κρατικής σπατάλης και περικοπές σε λειτουργικές δαπάνες ενώ υπολόγιζε αύξηση εσόδων, κυρίως μέσω της αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής.[31][32]

Λίγο μετά την κατάθεση του προϋπολογισμού υπήρξε νέα αρνητική εξέλιξη που αφορούσε την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας. Στις 8 Δεκεμβρίου ο οίκος Fitch υποβάθμισε για δεύτερη φορά την ελληνική οικονομία στο επίπεδο ΒΒΒ+.[33] Με τη σειρά του ο οίκος Standard and Poor's προχώρησε στις 16 Δεκεμβρίου σε υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, κρίνοντας το πρόγραμμα της κυβέρνησης για τη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας ανεπαρκές.[34] Ακολούθησε τρίτη υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, στις 23 Δεκεμβρίου, αυτήν τη φορά από τον οίκο Moody’s.[35]

Από τα μέσα Ιανουαρίου του 2010 ξεκίνησε μία συνεχής άνοδος των spreads, που αναφερόταν συχνά στον τύπο ως ράλι ή κούρσα των spreads. Στις 21 Ιανουαρίου του 2010 το spread των 10ετών ομολόγων ξεπέρασε τις 300 μονάδες[36] και στη συνέχεια ακολούθησε έντονα αυξητική πορεία ξεπερνώντας ακόμα και τις 1000 μονάδες τον Απρίλιο του 2010.[37][38][39]

Χρηματοδότηση από τον "Μηχανισμό Στήριξης" Επεξεργασία

Στα μέσα του έτους 2010, και μετά τις αποκαλύψεις ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας έκλεισε για το 2009 σε επίπεδα πολύ πάνω από αυτά που θα καθιστούσαν το δημόσιο χρέος βιώσιμο (15,4% του ΑΕΠ), η ελληνική κυβέρνηση αδυνατούσε να δανειστεί με λογικά επιτόκια από τις αγορές για τη χρηματοδότηση του τρέχοντος δημοσιονομικού ελλείμματος και την αναχρηματοδότηση του χρέους. Αποτέλεσμα ήταν ο άμεσος κίνδυνος στάσης πληρωμών του Ελληνικού Δημοσίου. Η προσπάθεια της κυβέρνησης να ανακτήσει την αξιοπιστία της χώρας στις διεθνείς αγορές και να πετύχει μείωση των επιτοκίων οδήγησε σε λήψη μέτρων μείωσης των δαπανών, τα οποία δεν κατάφεραν να ανατρέψουν το αρνητικό κλίμα. Κατόπιν αυτών η Ελλάδα κατέφυγε στη βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, (Θεσμούς του ευρωπαϊκού και παγκοσμίου οικονομικού κατεστημένου) που συγκρότησαν από κοινού μηχανισμό για την Ελλάδα. H ανακοίνωση της προσφυγής στον μηχανισμό στήριξης έγινε στις 23 Απριλίου 2010 από τον πρωθυπουργό Γεώργιο Α. Παπανδρέου, ο οποίος βρισκόταν εκείνη την ημέρα στο Καστελόριζο.[40] Η χρηματοδότηση από τον μηχανισμό στήριξης έγινε υπό τους όρους ότι η Ελλάδα θα λάβει μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής και, ειδικότερα, υπό τους όρους ότι θα λάβει μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης. Με τη χρηματοδότηση από το μηχανισμό αποφεύχθηκε ο άμεσος κίνδυνος στάσης πληρωμών της Ελλάδας, που θα είχε πιθανές ανεξέλεγκτες συνέπειες και για όλη τη ζώνη του ευρώ. Τα πρώτα μέτρα ανακοινώθηκαν από τον πρωθυπουργό την Κυριακή 2 Μαΐου 2010. Η Ελληνική Οικονομία[41] συνέχισε να βρίσκεται σε κατάσταση δημοσιονομικής ανισορροπίας και το επόμενο διάστημα με αποτέλεσμα ένα χρόνο μετά, τον Ιούνιο του 2011, η κυβέρνηση να καταφύγει στην ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, που περιλάμβανε νέα μέτρα λιτότητας και περικοπές. Επίσης τέθηκε θέμα πώλησης μέρους της δημόσιας περιουσίας και αναδιάρθρωσης ή «κουρέματος» του χρέους με σκοπό τη μακροπρόθεσμη μείωση του χρέους σε βιώσιμα επίπεδα. Στα τέλη του 2018, το ύψος του χρέους ανέρχονταν σε 334,5 δισ. Ευρώ ή 181,1% του ΑΕΠ.[42][43][44][45]

Στις 3 Μαΐου 2010, η Ελλάδα αιτήθηκε 80 δισεκατομμύρια ευρώ από τις υπόλοιπες (15) χώρες του Ευρώ και 30 δισεκατομμύρια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Την αίτηση συνόδευαν 3 συνημμένα μνημόνια:

  1. "Μνημόνιο Οικονομικής και Χρηματοπιστωτικής Πολιτικής" (ΜΟΧΠ),
  2. "Τεχνικό Μνημόνιο Συνεννόησης" (ΤΜΣ) και
  3. "Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής" (ΣΠΟΠ).

Υπογράφοντες για την ελληνική πλευρά ήταν ο Υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου και ο Πρόεδρος της Τράπεζας της Ελλάδος Γεώργιος Προβόπουλος. Στις 8 Μαΐου 2010 εγκρίθηκε "Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης" ("Loan Facility Agreement") με τις χώρες του Ευρώ και "Διακανονισμός Χρηματοδότησης Αμέσου Ετοιμότητας" ("Stand-by Agreement") με το ΔΝΤ. Το σύνολο αυτών των συμφωνιών ονομάζεται συχνά για συντομία "Μνημόνιο".

Στη συνέχεια σχηματίστηκε ομάδα εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ), της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), γνωστή και ως "Τρόικα", η οποία ανά τρίμηνο αξιολογεί την πρόοδο του προγράμματος εφαρμογής των όρων του "Μνημονίου" (ΜΟΧΠ και ΣΠΟΠ) και αποφασίζει για την εκταμίευση της αντίστοιχης δόσης του δανείου.

Πρώτο πακέτο μέτρων λιτότητας Επεξεργασία

Στα τέλη του Ιανουαρίου 2010, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Γεώργιος Α. Παπανδρέου βρισκόταν στο Νταβός της Ελβετίας για το ετήσιο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Στη διάρκειά του δέχτηκε έντονες πιέσεις από ξένους ηγέτες για άμεση λήψη μέτρων.[46][47] Λίγο μετά την επιστροφή του από το Νταβός, η κυβέρνηση ανακοίνωσε στις 9 Φεβρουαρίου μέτρα για τον δημόσιο τομέα που περιελάμβαναν πάγωμα μισθών, περικοπές επιδομάτων 10%, περικοπές υπερωριών και οδοιπορικών.[48] Η ανακοίνωση προκάλεσε αντιδράσεις και μία πανελλαδική απεργία της ΑΔΕΔΥ στις 10 Φεβρουαρίου.[49]

Δεύτερο πακέτο μέτρων λιτότητας Επεξεργασία

Στο επόμενο διάστημα άρχισε να αναφέρεται έντονα το ενδεχόμενο της στάσης πληρωμών. Για την αποφυγή του ενδεχομένου η κυβέρνηση έλαβε στις 3 Μαρτίου νέα σκληρά μέτρα. Τα οικονομικά μέτρα που λήφθηκαν ήταν:[50]

  • Μείωση 30% στα δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα, αδείας
  • Μείωση 12% σε όλα τα επιδόματα του Δημοσίου
  • Μείωση 7% στις αποδοχές υπαλλήλων ΔΕΚΟ, ΟΤΑ, ΝΠΙΔ
  • Αύξηση ΦΠΑ από 4,5% στο 5%, από 9% στο 10%, από 19% στο 21%
  • Αύξηση 15% στον φόρο της βενζίνης
  • Επιβολή επιπλέον 10% έως 30% στους (ήδη υπάρχοντες) φόρους εισαγωγής επί της αξίας των περισσότερων εισαγόμενων αυτοκινήτων.
  • Επαναφορά τεκμηρίων διαβίωσης σε όλα ανεξαιρέτως τα αυτοκίνητα (είχαν καταργηθεί τον Σεπτέμβριο του 2003), ακόμα και στα μικρότερου κυβισμού.
  • Επέκταση των τεκμηρίων διαβίωσης σε όλα ανεξαιρέτως τα ακίνητα, ακόμα και στα μικρότερα.

Τα μέτρα αυτά προκάλεσαν αντιδράσεις και έγιναν μεγάλες απεργίες και πορείες στις 5 και 11 Μαρτίου.

Μνημόνιο και τρίτο πακέτο μέτρων λιτότητας Επεξεργασία

Η Ελλάδα δεν κατάφερε να βελτιώσει τη θέση της στις διεθνείς αγορές παρά τη λήψη των μέτρων, με αποτέλεσμα ενάμιση μήνα μετά να προσφύγει στη βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που συγκρότησαν από κοινού μηχανισμό βοήθειας για την Ελλάδα. Η ανακοίνωση της προσφυγής στον μηχανισμό στήριξης έγινε στις 23 Απριλίου από τον πρωθυπουργό ο οποίος βρισκόταν εκείνη την ημέρα στο Καστελλόριζο.[40] Η Ελλάδα προχώρησε σε υπογραφή μνημονίου με το ΔΝΤ και την ΕΕ, για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, προκειμένου να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός στήριξης.[51] Τα μέτρα ανακοινώθηκαν από τον πρωθυπουργό και τον υπουργό οικονομικών την Κυριακή 2 Μαΐου και προέβλεπαν:[52]

  • Αντικατάσταση του 13ου και 14ου μισθού των δημοσίων υπαλλήλων με επίδομα 500 Ευρώ σε όλους όσους έχουν αποδοχές μέχρι 3.000 Ευρώ και πλήρης κατάργηση των δύο μισθών για μεγαλύτερες αποδοχές
  • Αντικατάσταση 13ης και 14ης σύνταξης με επίδομα 800 Ευρώ για συντάξεις ως 2500 Ευρώ.
  • Περαιτέρω περικοπή επιδομάτων 8% στα επιδόματα των δημοσίων υπαλλήλων και 3% στους υπαλλήλους των ΔΕΚΟ όπου δεν υπάρχουν επιδόματα.
  • Αύξηση του υψηλού συντελεστή ΦΠΑ από 21% σε 23%, του μεσαίου από 10% σε 11% (από 1η Ιουλίου 2010) και από 11% σε 13% (από 1η Ιανουαρίου 2011) και αντίστοιχα του χαμηλού στο 6,5% (από 1η Ιανουαρίου 2011).
  • Αύξηση στον ειδικό φόρο κατανάλωσης σε καύσιμα, τσιγάρα και ποτά κατά 10%
  • Αύξηση στις αντικειμενικές τιμές ακινήτων
  • Πρόσθεση ενός επιπλέον 10% στους φόρους εισαγωγής επί της αξίας των περισσότερων εισαγόμενων αυτοκινήτων.

Επίσης, το νομοσχέδιο προέβλεπε αλλαγές στα εργασιακά με αύξηση του ορίου απολύσεων και μείωση του κατώτατου μισθού. Επιπλέον, στο ασφαλιστικό προέβλεπε αύξηση στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης των γυναικών στον δημόσιο τομέα στα 65 χρόνια έως το τέλος του 2013 με έναρξη το 2011.[53][54][55]

Την ανακοίνωση των μέτρων αυτών ακολούθησε πανελλαδική απεργία και ογκωδέστατη διαδήλωση στις 5 Μαΐου, στην οποία υπήρξε άγρια καταστολή από τις δυνάμεις τάξης και σημειώθηκαν σοβαρότατα επεισόδια. Η μεγάλη διαδήλωση σκιάστηκε από τον θάνατο τριών ανθρώπων (ανάμεσά τους μία έγκυος εργαζόμενη) από εμπρησμό στην τράπεζα Μαρφίν επί της Σταδίου. Το μνημόνιο υπερψηφίστηκε επί της αρχής από τη βουλή την επόμενη μέρα, στις 6 Μαΐου. Υπέρ ψήφισαν 172 βουλευτές, από τον χώρο του ΠΑΣΟΚ και του ΛΑΟΣ, αλλά και η Ντόρα Μπακογιάννη από τον χώρο της ΝΔ (η οποία όμως καταψήφισε τα μέτρα που αφορούσαν περικοπές και μειώσεις στην ψηφοφορία κατ' άρθρο και υπερψήφισε το πακέτο επί της αρχής και επί των διαρθρωτικών αλλαγών). Από την πλευρά του ΠΑΣΟΚ, διαφοροποιήθηκαν και δεν τα υπερψήφισαν τρεις βουλευτές (Γιάννης Δημαράς, Σοφία Σακοράφα και Βασίλης Οικονόμου) οι οποίοι αμέσως διεγράφησαν από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος, που απέμεινε πλέον με 157 βουλευτές.[56][57][58]

Η πρώτη δανειακή σύμβαση εγκρίθηκε από το ΔΝΤ σε μία έντονη συνεδρίαση του συμβουλίου διευθυντών του στις 9 Μαΐου. Περίπου ένα στα τρία μέλη του συμβουλίου, που εκπροσωπούσαν περίπου 40 μη-Ευρωπαϊκές χώρες της Μέσης Ανατολής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, με την απρόσμενη συνδρομή της Ελβετίας, προέβαλαν ενστάσεις αναφορικά με το πρόγραμμα διάσωσης, το οποίο ισχυρίστηκαν ότι θα αποδεικνυόταν "κακοσχεδιασμένο και μη βιώσιμο" και θα αποτύγχανε, αν δεν αναλάμβαναν μέρος του βάρους οι πιστωτές με μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους προς τον ιδιωτικό τομέα.[59] Για να μπορέσει να εγκριθεί η συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, άλλαξαν τα κριτήρια κατ' εξαίρεσιν πρόσβασης ενός κράτους σε δανεισμό από το ΔΝΤ. Ενώ σύμφωνα με το μέχρι τότε ισχύον πλαίσιο έπρεπε να προηγηθεί αναδιάρθρωση του χρέους του για να μπορέσει το ΔΝΤ να συνεισφέρει 30 από τα 110 δις δανεισμού που απαιτούνταν για το πρόγραμμα, εισήχθη μια εξαίρεση για κράτη τα οικονομικά προβλήματα των οποίων θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη σταθερότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η θέσπιση της εξαίρεσης αυτής κρίθηκε αργότερα αναποτελεσματική και καταργήθηκε το 2016.[60]

Συνταγματικότητα του πρώτου Μνημονίου Επεξεργασία

Σύμφωνα με το συνταγματολόγο Γ. Κασιμάτη, το Μνημόνιο περιλάμβανε σειρά αντισυνταγματικών διατάξεων[61], όπως:

  • η εξουσιοδότηση του Υπουργού Οικονομικών να υπογράφει εκ μέρους της Ελληνικής Δημοκρατίας, χωρίς την έγκριση της Βουλής (κάτι τέτοιο προκύπτει από τους νόμους Ν.3845/2010 και Ν.3847/2010)
  • η παραίτηση της Ελλάδας από κάθε ασυλία, σε περίπτωση αδυναμίας αποπληρωμής αυτού του δανείου ή προηγούμενων δανείων

Αυτό που κρίνει ο Γ. Κασιμάτης ως ουσιαστικά αντισυνταγματικό είναι η δανειακή σύμβαση και όχι το μνημόνιο, κυρίως γιατί υπογράφηκε έμμεσα χωρίς την έγκριση των 3/5 της ελληνικής Βουλής σε συνδυασμό με τους «λεόντειους» όρους που εισήγαγε εις βάρος της Ελλάδας. Οι παραπάνω θέσεις υποστηρίχθηκαν από πολλούς συνταγματολόγους, όπως ο Γ. Κατρούγκαλος και ο Κ. Χρυσόγονος, και αμφισβητήθηκαν από ορισμένους, όπως ο Α. Μανιτάκης[62].

Το ίδιο το μνημόνιο κρίθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας ως συνταγματικό το 2012 με την απόφαση 668.[63] Στη συνέχεια όμως το Συμβούλιο της Επικρατείας κήρυξε την αντισυνταγματικότητα των διατάξεων περί διαιτησίας (απόφαση 2.307 του 2014), της μείωσης παροχών σε στρατιωτικούς και σώματα ασφαλείας (απόφαση 2.192 του 2014) και ακολούθως τη μείωση συντάξεων και τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος των ασφαλιστικών ταμείων (απόφαση 2.287 του 2015 (κείμενο σε http://www.taxheaven.gr/laws/circular/view/id/21132). Με την απόφαση αυτή το ελληνικό Δημόσιο υποχρεώθηκε να επιστρέψει στους συνταξιούχους ποσά που υπολογίστηκαν σε πάνω από τρία δισ. Ευρώ (http://www.tovima.gr/society/article/?aid=699744).

Οι κοινωνικές αντιδράσεις και η επαναδιαπραγμάτευση τον Μάρτιο του 2011 Επεξεργασία

Στο επόμενο διάστημα που ακολούθησε τη ψήφιση του τρίτου πακέτου μέτρων και της μεγάλης απεργίας της 5ης Μαΐου, δεν υπήρξαν κάποιες άλλες σημαντικές συλλογικές αντιδράσεις. Η κυβέρνηση προανήγγειλε μέτρα που προκάλεσαν αντιδράσεις επαγγελματικών κλάδων, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και του φθινοπώρου. Σημαντικότερες περιπτώσεις ήταν οι αντιδράσεις των ιδιοκτητών φορτηγών για το άνοιγμα του επαγγέλματός τους, των ναυτεργατών για την κατάργηση του καμποτάζ, των υπαλλήλων των ΜΜΜ, για περικοπές στους μισθούς τους και των υπαλλήλων αρχαιολογικών χώρων για περικοπές θέσεων εργασίας.

Από το καλοκαίρι κιόλας άρχισαν να φαίνονται οι συνέπειες των μέτρων. Η ανεργία[64] και ο πληθωρισμός άρχισαν να εκτινάσσονται ενώ οι μικροεπιχειρήσεις έβλεπαν τον τζίρο τους συνεχώς να μειώνεται με αποτέλεσμα να οδηγούνται όλο και περισσότερες στο κλείσιμο, γεγονός που περιγραφόταν ως κύμα λουκέτων. Στις 9 Δεκεμβρίου 2010 η κυβέρνηση κατέθεσε στη βουλή το πολυνομοσχέδιο για τα εργασιακά και τις ΔΕΚΟ.[65] Το νομοσχέδιο περιλάμβανε ρυθμίσεις για υπερίσχυση των επιχειρησιακών συμβάσεων έναντι των κλαδικών με σκοπό την περαιτέρω μείωση των μισθών δίχως τον σκόπελο των κλαδικών συμβάσεων, με μόνο περιορισμό το ύψος του βασικού μισθού της εθνικής συλλογικής σύμβασης. Θεσπίστηκε η δοκιμαστική περίοδος εργασίας με διάρκεια 12 μηνών, στο διάστημα των οποίων η σύμβαση μπορεί να καταγγελθεί χωρίς προειδοποίηση και χωρίς αποζημίωση απόλυσης. Επίσης το νομοσχέδιο έθετε πλαφόν τα 4.000 Ευρώ, στις μικτές αποδοχές των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ και μείωση 10% σε αμοιβές που ξεπερνούν τα 1.800 Ευρώ.[66][67] Το πολυνομοσχέδιο υπερψηφίστηκε στις 15 Δεκεμβρίου από τους βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος με εξαίρεση τον βουλευτή Βαγγέλη Παπαχρήστο, ο οποίος διεγράφη από την κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ, η οποία απέμεινε πλέον με 156 βουλευτές.[68] Το 2010 έκλεισε με το χρέος να αγγίζει το 142,8% του ΑΕΠ και το έλλειμμα στο 10,5%. Παράλληλα η οικονομία συρρικνώθηκε 4,5%

Το 2011, η δυσαρέσκεια στην κοινωνία από τη μεγάλη οικονομική ύφεση ήταν έντονη και άρχισε να εκφράζεται με αποδοκιμασίες πολιτικών που εμφανίζονταν σε δημόσιους χώρους, ακόμα και στο εξωτερικό. Στο διάστημα αυτό άρχισαν να ενισχύονται κινήματα πολιτών που δεν συνδέονταν με πολιτικά κόμματα όπως το κίνημα «δεν πληρώνω» που έκανε έντονη την παρουσία του, με τα μέλη του να αρνούνται να πληρώσουν στα διόδια το υψηλό αντίτιμο. Η πραγματική οικονομία εξακολούθησε να επιδεινώνεται με συνέχιση του αποκαλούμενου κύματος λουκέτων στην αγορά και την ανεργία να συνεχίζει να καλπάζει.

Το κίνημα των Αγανακτισμένων και το μεσοπρόθεσμο τον Ιούνιο του 2011 Επεξεργασία

 
Συνέλευση των «Αγανακτισμένων» στην πλατεία Συντάγματος (Ιούνιος 2011).
 
Δυνάμεις των ΜΑΤ εν μέσω δακρυγόνων (Ιούνιος 2011).

Τον Μάιο του 2011, η συνεχιζόμενη δυσαρέσκεια άρχισε να εκφράζεται με ένα νέο κίνημα διαμαρτυρίας που διοργανώθηκε μέσα από σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και ονομάστηκε κίνημα των αγανακτισμένων. Επηρεάστηκε από το αντίστοιχο κίνημα που είχε ξεκινήσει λίγο καιρό πριν στην Ισπανία. Οι συμμετέχοντες ήταν ανεξάρτητοι πολίτες χωρίς κομματική ιδιότητα, που επιθυμούσαν την ύπαρξη κάποιου είδους δράσης, ενάντια στη συνεχιζόμενη επιδείνωση της ποιότητας ζωής. Οι πολίτες που συμμετείχαν διοργάνωναν ογκώδεις διαδηλώσεις σχεδόν καθημερινά στις πλατείες των μεγαλύτερων πόλεων της Ελλάδας. Στα μέσα Ιουνίου ήρθαν στο φως στοιχεία που έδειχναν μεγάλη απόκλιση της ελληνικής οικονομίας από τους στόχους και σημαντική υστέρηση εσόδων.[69] Στις 14 Ιουνίου ανεξαρτητοποιήθηκε ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Γιώργος Λιάνης, με αποτέλεσμα το κυβερνών κόμμα να απομείνει με 155 βουλευτές. Στις 15 Ιουνίου ξεκίνησε η συζήτηση στη βουλή για το Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα. Στο εξωτερικό της βουλής υπήρξαν ογκώδεις διαδηλώσεις από το κίνημα των αγανακτισμένων και συνδικάτα που παρέμειναν μέχρι τις βραδινές ώρες. Στις 16 Ιουνίου παραιτήθηκαν δύο βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, οι Γιώργος Φλωρίδης και Έκτορας Νασιώκας.[70] Την ίδια μέρα 21 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ ζήτησαν σύγκληση της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος, η οποία κατέληξε σε απόφαση για ανασχηματισμό. Νέος υπουργός οικονομικών ανέλαβε ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Επίσης ανέλαβε και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Στις 29 Ιουνίου έγινε η ψηφοφορία στη βουλή για το μεσοπρόθεσμο, ενώ έξω από τη βουλή υπήρχαν ογκώδεις συγκεντρώσεις πολιτών και συνδικάτων. Στο κέντρο της Αθήνας υπήρχε μία πρωτοφανής συγκέντρωση αστυνομικών δυνάμεων. Δρόμοι είχαν αποκλειστεί ενώ μπροστά στη Βουλή είχε στηθεί ένας μεταλλικός φράκτης για να εμποδίζει τη διέλευση προς τον χώρο αυτό. Η όλη κατάσταση κατέληξε στο ξέσπασμα σοβαρών επεισοδίων με συγκρούσεις διαδηλωτών και δυνάμεων των ΜΑΤ που εφάρμοσαν άγρια καταστολή.[71][72][73] Το μνημόνιο τελικά ψηφίστηκε από 155 βουλευτές (154 του ΠΑΣΟΚ και 1 της ΝΔ). Από το ΠΑΣΟΚ ψήφισε κατά μόνο ο Παναγιώτης Κουρουμπλής ενώ από τη ΝΔ ψήφισε υπέρ μόνο η Έλσα Παπαδημητρίου.

Το μεσοπρόθεσμο προβλέπει μία σειρά από μέτρα για τον περιορισμό των δαπανών (μειώσεις μισθών) και αύξησης των εσόδων (αυξήσεις φόρων). Περιορίζονται μισθολογικές και λειτουργικές δαπάνες και προστίθενται νέα φορολογικά μέτρα. Ιδρύεται οργανισμός αποκρατικοποιήσεων (Ταμείο Δημόσιας Περιουσίας) με σκοπό την πώληση της δημόσιας περιουσίας. Στόχος είναι έσοδα 50 δις από αποκρατικοποιήσεις.[74][75]

Στα φορολογικά μέτρα του μεσοπρόθεσμου περιλαμβάνονταν τα εξής:[76][77]

  • Αλλαγή φορολογικής κλίμακας με επιβάρυνση σε όλους όσους δηλώνουν εισόδημα πάνω από 8.000 Ευρώ
  • Έκτακτη εισφορά για όλους όσους έχουν εισόδημα πάνω από 12.000 Ευρώ
  • Μετάβαση σε ανώτερη κλίμακα ΦΠΑ προϊόντων και υπηρεσιών εστίασης
  • Επιβολή κλιμακωτής αντικειμενικής δαπάνης κατοικίας
  • Επιβολή ετήσιου τέλους για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους επιτηδευματίες
  • Επιβολή ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης για την καταπολέμηση της ανεργίας ύψους 2%
  • Επιβολή Ειδικής Εισφοράς Συνταξιούχων Επικουρικής Ασφάλισης που θα παρακρατείται μηνιαία
  • Αύξηση του ποσοστού παρακράτησης ΛΑΦΚΑ σε όλες τις συντάξεις άνω των 1450 ευρώ, από 4% έως 10%, που ίσχυε μέχρι τότε, σε 6% έως 14%

Στα εργασιακά υπήρξαν επίσης σημαντικές αλλαγές:

  • Θεσπίζεται μέτρο εργασιακής εφεδρείας για οργανισμούς που καταργούνται
  • Όσοι προσλαμβάνονται χωρίς επαγγελματική εμπειρία θα αμείβονται με μισθό χαμηλότερο κατά 20% από το όριο της Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης
  • Η διάρκεια των συμβάσεων ορισμένου χρόνου πηγαίνει από τα 2 στα 3 χρόνια

Αποκλίσεις από τους στόχους και νέα μέτρα λιτότητας Επεξεργασία

 
Πορεία των CDS, Ευρωπαϊκών κρατών

Μέσα στον Ιούλιο υπήρξε σύνοδος κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα χρέους της Ελλάδας αλλά και να εξευρεθούν τρόποι θωράκισης του Ευρώ απέναντι σε κερδοσκοπικές επιθέσεις. Η σύνοδος κορυφής κατέληξε την 21η Ιουλίου σε συμφωνία νέας δανειοδότησης της Ελλάδας. Η συμφωνία περιλάμβανε νέο δάνειο για τη χώρα ύψους 158 δις Ευρώ. Από αυτά τα 109 δις θα προέλθουν από την ΕΕ και το ΔΝΤ (49 δις από αυτά είναι το υπόλοιπο από το πρώτο πακέτο διάσωσης), 37 δις από τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, ενώ άλλα 12 δις θα προέλθουν από την επαναγορά ομολόγων. Ακόμη προβλέπεται η επιμήκυνση από 15 έως και 30 χρόνια των ομολόγων που λήγουν από το άμεσο διάστημα έως το 2020.[78][79][80][81] Μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας οι οίκοι αξιολόγησης Fitch και Moody’s υποβάθμισαν την Ελλάδα σε καθεστώς περιορισμένης χρεοκοπίας.[82][83] Σύντομα όμως το κλίμα αισιοδοξίας μεταστράφηκε όταν παρουσιάστηκαν προβλήματα με κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έδειξαν απροθυμία να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα χωρίς εγγυήσεις. Η κυβέρνηση προχώρησε σε διμερή συμφωνία με τη Φινλανδία παρέχοντάς της εγγυήσεις για να συμμετάσχει στο δεύτερο δάνειο της Ελλάδας.[84][85] Η συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών προκάλεσε άμεσα αντιδράσεις άλλων χωρών της Ευρωζώνης, όπως η Αυστρία, η Ολλανδία και η Σλοβακία που απαίτησαν αντίστοιχες συμφωνίες, αλλά και της Γερμανίας που παρενέβη για να θέσει άκυρη τη συμφωνία Ελλάδας-Φινλανδίας.[86][87]

Στο τέλος Αυγούστου ανακοινώθηκε πως η οικονομία της Ελλάδας βρισκόταν εκτός στόχων, καθώς υπήρχε μεγάλη υστέρηση εσόδων και αύξηση δαπανών.[88][89] Σε συνάντησή του με τον Έλληνα ομόλογό του, Ευάγγελο Βενιζέλο, στο περιθώριο συνεδριάσεων του Ecofin και του Eurogroup στο Βρότσλαβ στις 16 Σεπτεμβρίου, ο Γερμανός υπουργός των Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πρότεινε την εθελοντική έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, πρόταση που απορρίφθηκε αμέσως από το Βενιζέλο.[90] Η κατάσταση αυτή συνεπικουρούμενη και από την απειλή της τρόικας για τη μη καταβολή της έκτης δόσης του δανείου του πρώτου πακέτου διάσωσης, οδήγησε την κυβέρνηση σε μία σειρά έκτακτων συμπληρωματικών μέτρων τα οποία ανακοινώθηκαν κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου. Στα μέτρα που ανακοινώθηκαν περιλαμβάνονται τα εξής:[91]

  • Διεύρυνση του μέτρου της εργασιακής εφεδρείας και σε οργανισμούς που δεν καταργούνται
  • Νέος έκτακτος φόρος στην ηλεκτροδοτούμενη δομημένη επιφάνεια ακινήτων που θα καταβάλλεται μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ
  • Περικοπή συντάξεων και μεγάλες περικοπές στο εφάπαξ
  • Νέες περικοπές μισθών στο δημόσιο και εφαρμογή ενιαίου μισθολογίου
  • Μείωση του αφορολόγητου ορίου από τις 8.000€ στις 5.000€
  • Άνοιγμα όλων των κλειστών επαγγελμάτων

Η επιβολή του έκτακτου ειδικού τέλους ηλεκτροδοτούμενων δομημένων επιφανειών (ΕΕΤΗΔΕ) μέσω τον λογαριασμών της ΔΕΗ, ανακοινώθηκε από τον υπουργό οικονομικών Ευάγγελο Βενιζέλο στα πλαίσια της διεθνούς έκθεσης Θεσσαλονίκης και προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις. Οι ανακοινώσεις και οι εξαγγελίες των νέων μέτρων οδήγησαν σε μία σειρά μεγάλων απεργιών, διαδηλώσεων και καταλήψεων σε δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς.[92][93][94] Στις 11 Οκτωβρίου, ανακοινώθηκε ότι η τράπεζα Proton Bank ζήτησε κεφαλαιακή ενίσχυση από την Ελληνική Κυβέρνηση και εντάχθηκε στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Η απόφαση του Υπουργείου Οικονομικών πάρθηκε έπειτα από απαίτηση της Τράπεζας της Ελλάδος. Ουσιαστικά πρόκειται για την πρώτη κρατικοποίηση που προέκυψε κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους.[95]

Στις 6 Οκτωβρίου κατατέθηκε στη βουλή το πολυνομοσχέδιο για το νέο βαθμολόγιο-μισθολόγιο του δημοσίου, τις μειώσεις σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, τις μειώσεις στο εφάπαξ, τη νέα φορολογική κλίμακα και τις αλλαγές στα εργασιακά.[96] Το πολυνομοσχέδιο ψηφίστηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο στις 20 Οκτωβρίου, με 154 ψήφους υπέρ κατ'αρχήν και 153 υπέρ σε όλα τα άρθρα, σε σύνολο 298. Κατά επί της αρχής και επί των άρθρων ψήφισαν 144, ενώ η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Λούκα Κατσέλη καταψήφισε μόνο το άρθρο 37 του νομοσχεδίου, με συνέπεια ανάμεσα στην ψηφοφορία και την ανακοίνωση του αποτελέσματος, με επιστολή του στον πρόεδρο της Βουλής ο Γιώργος Παπανδρέου να τη θέσει εκτός της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑ.ΣΟ.Κ.[97]

Η πορεία προς το δεύτερο Μνημόνιο Επεξεργασία

Η συμφωνία τον Οκτώβριο του 2011 Επεξεργασία

 
Δημόσιο χρέος κρατών ως ποσοστό του ΑΕΠ, όπως εκτιμήθηκε για το τέλος του 2011

Στις 23 Οκτωβρίου, συγκλήθηκε έκτακτη σύνοδος κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με στόχο την κατάρτιση ενός οριστικού σχεδίου αντιμετώπισης της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη.[98][99] Η σύνοδος κατέληξε σε συμφωνία που ανακοινώθηκε τα ξημερώματα της 27ης Οκτωβρίου και απέβλεπε σε «κούρεμα» κατά 50% του ελληνικού χρέους και πρόσθετο πακέτο βοήθειας προς την Ελλάδα ύψους 130 δις €. Με βάση τη συμφωνία οι ιδιώτες θα αποδεχτούν σε εθελοντική βάση, μείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων που διαθέτουν κατά 50%. Η συμφωνία θα συνοδεύεται από πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής με διάρκεια μέχρι το 2021 και δημιουργία μηχανισμού μόνιμης εποπτείας της Ελλάδας για τη συνεχή παρακολούθηση της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων. Παράλληλα αποφασίστηκε η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών με ποσό ύψους 30 δις € και αύξηση κατά ένα τρις € των κεφαλαίων του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.[100][101][102] Οι αποφάσεις της συνόδου κορυφής χαιρετίστηκαν θετικά από την κυβέρνηση ενώ αποδοκιμάστηκαν από όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τα οποία έκαναν λόγο για απόφαση ελεγχόμενης χρεοκοπίας της Ελλάδας.[103] Έντονη ανησυχία εκφράστηκε στο εσωτερικό της χώρας για τις επιπτώσεις της συμφωνίας στην εισοδηματική πολιτική των επόμενων ετών, στο μέλλον των ελληνικών τραπεζών και των ασφαλιστικών ταμείων που είναι εκτεθειμένα σε ελληνικά ομόλογα.[104]

Το δημοψήφισμα που δεν έγινε Επεξεργασία

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα από τη Σύνοδο Κορυφής της 27ης Οκτωβρίου ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου βρήκε την κατάσταση εκτός ελέγχου.[105] Στη Θεσσαλονίκη διαδηλωτές προκάλεσαν τη ματαίωση της στρατιωτικής παρέλασης της 28ης Οκτωβρίου και την αποχώρηση του Πρόεδρου της Δημοκρατίας Καρόλου Παπούλια.[106] Το Σαββατοκύριακο o Παπανδρέου συγκέντρωσε μια μικρή ομάδα συμβούλων και τους αποκάλυψε το σχέδιό του για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη νέα, ύψους 172 εκ. ευρώ δανειακή σύμβαση, ώστε να υποχρεωθούν να λάβουν θέση ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Αντώνης Σαμαράς, και οι εντός του ΠΑ.ΣΟ.Κ. διαφωνούντες, προβλέποντας ότι οι περισσότεροι θα την υποστήριζαν.[105]

Τη Δευτέρα 31 Οκτωβρίου ο Παπανδρέου ανακοίνωσε την απόφαση του για διεξαγωγή δημοψηφίσματος.[107] Η απόφαση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, άλλα και στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος. Την επόμενη μέρα ανεξαρτητοποιήθηκε η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Μιλένα Αποστολάκη, εκφράζοντας τη διαφωνία της με την απόφαση του πρωθυπουργού για το δημοψήφισμα.[108] Στις αγορές, το κόστος δανεισμού της Ελλάδας αλλά και άλλων χωρών της Ευρωζώνης αυξήθηκε αλματωδώς· η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου της Ιταλίας π.χ. ξεπέρασε το 6%. Ο Πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί συμφώνησε με την καγκελάριο της Γερμανίας Άγγελα Μέρκελ να καλέσουν τον Παπανδρέου στις Κάννες όπου θα διεξαγόταν η σύνοδος των G20 για να τον πείσουν θέμα του δημοψηφίσματος να είναι η παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη.[105]

Στις 2 Νοεμβρίου, μια ώρα πριν τη συνάντηση με τον Παπανδρέου και τον Βενιζέλο, αντιπρόεδρο της ελληνικής κυβέρνησης και υπουργό των οικονομικών, ο Σαρκοζί συνάντησε τη Μέρκελ, τον πρόεδρο του Γιούρογκρουπ Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ, τη διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ και τους προέδρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρόμπει και συμφώνησαν να τηρήσουν μία κοινή στάση έξι σημείων απέναντι στον Παπανδρέου που προέβλεπε ότι το δημοψήφισμα θα αφορούσε την παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη και ότι δε θα πραγματοποιούνταν η εκταμίευση της έκτης δόσης του πρώτου πακέτου διάσωσης μέχρι τη διενέργεια του δημοψηφίσματος. Στη συνάντηση ο Σαρκοζί επιτέθηκε στον Παπανδρέου και τον κάλεσε να αποφασίσει τι θα κάνει όταν επιστρέψει στην Αθήνα. Μετά το τέλος της συνάντησης η Μέρκελ και ο Σαρκοζί έδωσαν κοινή συνέντευξη τύπου στην οποία έκαναν δηλώσεις με αυτό το περιεχόμενο.[105][109][110]

Πριν τη σύνοδο ο Μπαρόζο, δίχως να ενημερώσει τους υπολοίπους συμμετέχοντες, είχε επικοινωνήσει με το Σαμαρά, που τον είχε πληροφορήσει ότι ήταν πλέον διατεθειμένος να στηρίξει μια κυβέρνηση συνεργασίας μεταξύ Νέας Δημοκρατίας και ΠΑΣΟΚ για να αποφύγει το δημοψήφισμα. Μετά τη λήξη της συνάντησης με την ελληνική αντιπροσωπεία ο Μπαρόζο, που ανησυχούσε για τη μετάδοση της κρίσης από την Ελλάδα στην υπόλοιπη Ευρωζώνη και για την αστάθεια που θα προκαλούνταν το μήνα που θα μεσολαβούσε μέχρι τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, παρότρυνε το Βενιζέλο να δράσει για την ακύρωση του δημοψηφίσματος.[105] Όταν τα ξημερώματα της Πέμπτης 3 Νοεμβρίου η ελληνική αποστολή επέστρεψε στην Αθήνα, δημοσιεύτηκε δήλωση του Βενιζέλου κατά της διεξαγωγής δημοψηφίσματος, στην οποία ισχυριζόταν ότι η θέση της Ελλάδας μέσα στο ευρώ είναι μια ιστορική κατάκτηση της χώρας που δεν μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση. Το κεκτημένο αυτό του ελληνικού λαού δεν μπορεί να εξαρτηθεί από τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος.[111][112] Με τη στάση του Βενιζέλου συντάχθηκαν πολλοί υπουργοί και βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος.[113]

Σχηματισμός κυβέρνησης Παπαδήμου Επεξεργασία

Έχοντας παραιτηθεί από την ιδέα του δημοψηφίσματος, ο πρωθυπουργός κατάφερε στην ψηφοφορία της 4ης Νοεμβρίου να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από τη βουλή, με 153 ψήφους υπέρ (ψήφισε υπέρ και η Λούκα Κατσέλη η οποία στη συνέχεια επανεντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ) και 145 ψήφους κατά.[114] Την Κυριακή 6 Νοεμβρίου συναντήθηκε στο προεδρικό μέγαρο με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αντώνη Σαμαρά, ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας. Στη συνάντηση υπήρξε συμφωνία μεταξύ των δύο πολιτικών αρχηγών για σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας.[115][116] Ακολούθησαν τετραήμερες διαβουλεύσεις με συμμετοχή των κομματικών επιτελείων του ΠΑΣΟΚ, της Νέας Δημοκρατίας και του ΛΑΟΣ, για την επιλογή του προσώπου που θα ηγηθεί στο νέο κυβερνητικό σχήμα. Οι διεργασίες ολοκληρώθηκαν την Πέμπτη 10 Νοεμβρίου οπότε επιλέχτηκε ο Λουκάς Παπαδήμος ως νέος πρωθυπουργός.[117] Η νέα κυβέρνηση που ορκίστηκε την επόμενη μέρα περιλάμβανε έξι στελέχη από τη Νέα Δημοκρατία, τέσσερα από το ΛΑΟΣ, ενώ παρέμεναν σχεδόν όλα τα στελέχη της κυβέρνησης Παπανδρέου.[118]

Την ίδια περίοδο η πραγματική οικονομία συνέχιζε να επιδεινώνεται με την ανεργία να αυξάνεται συνεχώς. Η επιδείνωση της οικονομίας αποτυπώνεται στα όλο και συχνότερα περιστατικά υποσιτισμού μαθητών που παρουσιάζονταν σε σχολεία. Στα τέλη Ιανουαρίου του 2012 το υπουργείο παιδείας ανακοίνωσε πρόγραμμα συσσιτίων για μαθητές, για την αντιμετώπιση του προβλήματος.[119][120]

Νέα μέτρα λιτότητας Επεξεργασία

Τα νέα μέτρα που συνοδεύουν το μνημόνιο εγκρίθηκαν από την Κυβέρνηση στις 10 Φεβρουαρίου 2012 και περιλαμβάνουν τα εξής[121][122]:

  • Μείωση κατά 22% του κατώτατου μισθού σε όλα τα κλιμάκια του βασικού μισθού (από 751,39€ σε 586,08€) και 32% στους νέους από 18 έως 25 ετών (από 751,39€ σε 510,95€).
  • Κατάργηση 150.000 θέσεων εργασίας από το δημόσιο τομέα έως το 2015, εκ των οποίων 15.000 μέσα στο 2012.
  • Ατομικές ή επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας αντί για τις κλαδικές. Άρση μονιμότητας σε ΔΕΚΟ και υπό κρατικό έλεγχο τράπεζες.
  • Περικοπές συντάξεων, επιδομάτων, δαπανών υγείας, άμυνας, λειτουργιών του Κράτους και εκλογών.
  • Κατάργηση των Οργανισμών Εργατικής Κατοικίας και Εστίας.
  • Αύξηση αντικειμενικών αξιών και ενοποίηση φόρων στα ακίνητα.
  • Πλήρες άνοιγμα 20 κλειστών επαγγελμάτων.
  • Αύξηση των εισιτηρίων στις Αστικές Συγκοινωνίες και στον ΟΣΕ κατά 25%.
  • Κλείσιμο 200 εφοριών, κατάργηση φοροαπαλλαγών και χαμηλού ΦΠΑ στα νησιά.

Τα νέα μέτρα που συνόδευαν το δεύτερο Μνημόνιο οδήγησαν σε παραίτηση στελεχών της Κυβέρνησης και αποχώρηση του ΛΑΟΣ[123] λίγες μέρες πριν την ψήφισή του.

Ψήφιση Επεξεργασία

Το δεύτερο Μνημόνιο συζητήθηκε στη Βουλή στις 12 Φεβρουαρίου 2012, («Έγκριση των Σχεδίων Συμβάσεων Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης μεταξύ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Ε.Τ.Χ.Σ.), της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Τράπεζας της Ελλάδος, του Σχεδίου του Μνημονίου Συνεννόησης μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Τράπεζας της Ελλάδος και άλλες επείγουσες διατάξεις για τη μείωση του δημοσίου χρέους και τη διάσωση της εθνικής οικονομίας».) και ψηφίστηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 13ης Φεβρουαρίου. Υπέρ ψήφισαν 199 βουλευτές, κατά 74 και 5 ψήφισαν παρών[124].

 
Διαδηλωτές και καπνοί δακρυγόνων στο κέντρο της Αθήνας (12.2.2012)

Από νωρίς το απόγευμα της 12ης Φεβρουαρίου 2012 μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της 13ης Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκαν πολυπληθείς συγκεντρώσεις ενάντια στην ψήφιση του δεύτερου Μνημονίου που γρήγορα εξελίχθηκαν σε πολύωρες συγκρούσεις δεκάδων χιλιάδων διαδηλωτών με τα ΜΑΤ. Συγκεκριμένα, στην Αθήνα τα επεισόδια κλιμακώθηκαν σε όλο το ιστορικό κέντρο με δεκάδες εστίες σύγκρουσης οδηγώντας σε εκατέρωθεν τραυματισμούς, συλλήψεις από την πλευρά των διαδηλωτών και πυρπόληση δέκα περίπου κτηρίων.

PSI Επεξεργασία

Στις 9 Μαρτίου ολοκληρώθηκε με επιτυχία το PSI. Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα έφτασε το 95,7%.[125] Για τα υπόλοιπα ομόλογα ύψους 8,5 δις δόθηκε παράταση μέχρι τις 20 Απριλίου.[126] Η απόφαση της κυβέρνησης να συμπεριληφθούν ρήτρες συλλογικής δράσης (CACs) θεωρήθηκε πιστωτικό γεγονός από την ISDA και οδήγησε στην ενεργοποίηση των CDS ύψους 3,2 δις.[127][128][129] Με το PSI διεγράφησαν 106 δισ. ευρώ από το χρέος από τα 130δις που προβλεπόντουσαν. 49 δισ. ευρώ κατατέθηκαν για την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος, ενώ κουρεύτηκε το 53.5% των 206δις ευρώ των ομολόγων.

Εκλογικές αναμετρήσεις και νέα κυβέρνηση Επεξεργασία

 
Καταθέσεις από επιχειρήσεις και νοικοκυριά (κόκκινο) και την κυβέρνηση (μπλε) στην Ελλάδα, 2001-σήμερα (σε δισ. ευρώ)
 
Matthias Laurenz Gräff, "Der griechische Altar. Merkel und Schäuble als falsche Caritas" (2015)[130][131]

Στις 11 Απριλίου 2012, ο πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος ανακοίνωσε την ημερομηνία των εκλογών. Ημερομηνία διεξαγωγής τους ορίστηκε η 6η Μαΐου.[132] Το αποτέλεσμα των εκλογών της 6ης Μαΐου οδήγησε σε ριζική αλλαγή του πολιτικού τοπίου. Τα ποσοστά των κομμάτων της συγκυβέρνησης συρρικνώθηκαν σημαντικά ενώ εντυπωσιακή υπήρξε η αύξηση των ποσοστών των κομμάτων που εξέφραζαν την εναντίωση τους στην κυβερνητική πολιτική. Από το κατακερματισμένο πολιτικό σκηνικό δεν προέκυψε τελικά κυβέρνηση. Στις 16 Μαΐου ορίστηκε υπηρεσιακή κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Παναγιώτη Πικραμμένο και προκηρύχθηκαν νέες εκλογές για τις 17 Ιουνίου.[133] Οι εκλογές της 17ης Ιουνίου ανέδειξαν τη Νέα Δημοκρατία πρώτο κόμμα, χωρίς όμως αυτοδυναμία. Με τη συνεργασία του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ, επιτεύχθηκε σχηματισμός κυβέρνησης συνεργασίας με πρωθυπουργό τον Αντώνη Σαμαρά.

Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016 Επεξεργασία

Οι διαπραγματεύσεις διαρκείας της κυβέρνησης με την τρόικα κατέληξαν στην κατάρτιση του μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής 2013-2016. Το πολυνομοσχέδιο κατατέθηκε στη βουλή στις 5 Νοεμβρίου, σε ένα άρθρο 216 σελίδων, με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Προέβλεπε μέτρα ύψους 18,9 δις Ευρώ, από τα οποία τα 9,4 δις αφορούν το έτος 2013.[134][135] Υπερψηφίστηκε στις 7 Νοεμβρίου με 153 ψήφους από τις κοινοβουλευτικές ομάδες της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, στις οποίες υπήρξαν και βουλευτές που διαφοροποιήθηκαν.[136]

Στο πακέτο μέτρων λιτότητας περιλαμβάνονταν μεταξύ άλλων:[137][138][139][140]

  • Αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης κατά 2 έτη, από 1-1-2013
  • Μείωση συντάξεων από 5% εώς 15%, από τα 1.000 ευρώ και άνω
  • Μειώσεις στο εφάπαξ έως 83%[141]
  • Κατάργηση της καθολικότητας της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας
  • Κατάργηση των δώρων Χριστουγέννων και Πάσχα, όπως και των επιδομάτων αδείας για τους δημοσίους υπαλλήλους και συνταξιούχους
  • Μείωση χρόνου προειδοποίησης για απολύσεις σε 4 αντί 6 μήνες
  • Περικοπές στα ειδικά μισθολόγια[142]
  • Ένταξη στο ενιαίο μισθολόγιο των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ[143]
  • Εφαρμογή διαθεσιμότητας ενός έτους, με μειωμένο μισθό σε μόνιμους υπαλλήλους του δημοσίου, οι θέσεις των οποίων καταργούνται.
  • Κατάργηση των πολυάριθμων οικογενειακών επιδομάτων και αντικατάστασής τους από το ενιαίο επίδομα στήριξης τέκνων[144]
  • Αύξηση φόρου στο υγραέριο κίνησης κατά 23 λεπτά
  • Εισαγωγή έκτακτης εισφοράς στα φωτοβολταϊκά
  • Αντίτιμο 25 ευρώ για εισαγωγή σε νοσοκομείο[145]

Στις 22 Δεκεμβρίου 2012, ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός για το 2013, χωρίς διαρροές για την κυβέρνηση.[146] Στις 28 Απριλίου 2013 ψηφίστηκε από τη βουλή το πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών που περιείχε σημαντικές αλλαγές σε μία σειρά επαγγελματικών κλάδων. Το πολυνομοσχέδιο υπερψηφίστηκε από 168 βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας, αλλά και ανεξάρτητους.[147] Αντιδράσεις για διατάξεις του πολυνομοσχεδίου σημειώθηκαν κυρίως στο χώρο της εκπαίδευσης που οδήγησαν την κυβέρνηση στην απόφαση της επιστράτευσης των εκπαιδευτικών.[148] Αυτή υπήρξε η 4η επιστράτευση επαγγελματικού κλάδου μέσα σε ένα χρόνο.

Η πορεία προς το τρίτο Μνημόνιο Επεξεργασία

Στις βουλευτικές εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε με 36,34% και 149 έδρες και σχημάτισε κυβέρνηση συνεργασίας με τους Ανεξάρτητους Έλληνες.[149] Η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε μια σειρά διαπραγματεύσεων με τους δανειστές, οι οποίες κατέληγαν σχεδόν πάντα σε αδιέξοδο, με αποκορύφωμα το τελεσίγραφο των αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις 25 Ιουνίου του 2015. Την επόμενη μέρα, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε στο υπουργικό συμβούλιο την πρόθεσή του για διεξαγωγή δημοψηφίσματος στις 5 Ιουλίου με το ερώτημα: "Πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας, το οποίο κατέθεσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο eurogroup της 25.06.2015 και αποτελείται από δύο μέρη, τα οποία συγκροτούν και την ενιαία πρότασή τους; Το πρώτο έγγραφο τιτλοφορείται "Reforms for the completion of the current program and beyond" ("Μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού") και το δεύτερο "Preliminary debt sustainibility analysis" ("Προκαταρκτική ανάλυσης βιωσιμότητας χρέους")". Μετά την εξαγγελία του δημοψηφίσματος, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ, η καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ και ο πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ, σε κοινή τους δήλωση ξεκαθάρισαν ότι το δημοψήφισμα θα αφορά την παραμονή ή όχι της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Το δημοψήφισμα είχε σαν αποτέλεσμα την καταψήφιση της τελεσιγραφικής πρότασης των θεσμών με ποσοστό 61,31%.[150] Στις 6 Ιουλίου, παραιτήθηκε ο υπουργός Οικονομικών, Γιάνης Βαρουφάκης και αντικαταστάθηκε από τον Ευκλείδη Τσακαλώτο. Η κυβέρνηση, παρά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, συνέχισε τις συζητήσεις με τους δανειστές, που κατέληξαν τελικά σε συμφωνία στις 13 Ιουλίου.

Η υπογραφή της τρίτης δανειακής σύμβασης από τον Αλέξη Τσίπρα προκάλεσε αρκετές αντιδράσεις στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ. Ο πρωθυπουργός αντικατέστησε τους υπουργούς που είχαν αρνηθεί να συμφωνήσουν στο μνημόνιο και προχώρησε σε κυβερνητικό ανασχηματισμό στις 17 Ιουλίου 2015. Το τρίτο μνημόνιο ψηφίστηκε στις 14 Αυγούστου από 222 βουλευτές, αλλά με πολλές απώλειες για τον κυβερνητικό σχηματισμό. Αυτές οι απώλειες οδήγησαν τον Αλέξη Τσίπρα να αναγγείλει στις 20 Αυγούστου την παραίτηση της κυβέρνησης. Στις 21 Αυγούστου, πολλοί βουλευτές που είχαν αποχωρήσει από τον ΣΥΡΙΖΑ, συγκρότησαν νέα κοινοβουλευτική ομάδα με την ονομασία Λαϊκή Ενότητα. Μετά και τη διαδικασία των διερευνητικών εντολών που δεν οδήγησαν στον σχηματισμό νέας κυβέρνησης, η πρόεδρος του Αρείου Πάγου Βασιλική Θάνου έλαβε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας εντολή σχηματισμού κυβέρνησης με θητεία μέχρι τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών, στις 20 Σεπτεμβρίου του 2015.

Τυπική χρεοκοπία Επεξεργασία

Μέχρι τις 30 Ιουνίου 2015, δεν πληρώθηκαν οι πακεταρισμένες δόσεις του δανείου προς το ΔΝΤ, με αποτέλεσμα η Ελλάδα από την 1η Ιουλίου του 2015 να θεωρείται χρεοκοπημένη χώρα, σύμφωνα με τους κανονισμούς του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.[151][152]

Επανεκλογή Τσίπρα και μετέπειτα εξελίξεις Επεξεργασία

Στις πρόωρες εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ έλαβε 35,46% και σχημάτισε εκ νέου κυβέρνηση συνεργασίας με το κόμμα Ανεξάρτητοι Έλληνες. Ο Αλέξης Τσίπρας ορκίστηκε πρωθυπουργός στις 21 Σεπτεμβρίου 2015, ενώ η νέα κυβέρνηση στις 23 Σεπτεμβρίου 2015. Στις 4 Οκτωβρίου 2015, ο Νίκος Βούτσης εξελέγη νέος πρόεδρος της Βουλής, με 181 ψήφους. Τους επόμενους μήνες άρχισε η προετοιμασία του νέου ασφαλιστικού. Στα μέσα Ιανουαρίου του 2016, οι αγρότες άρχισαν κινητοποιήσεις διαμαρτυρόμενοι, αποκλείοντας δρόμους, λιμάνια και συνοριακούς σταθμούς, ενώ στις 4 Φεβρουαρίου 2016 οργανώθηκε γενική απεργία.

Πολυνομοσχέδιο Επεξεργασία

Στις 18 Μαΐου 2017, ψηφίζεται ο νόμος 4472/2017, ο οποίος χαρακτηρίστηκε από μέρος του Τύπου ως τέταρτο μνημόνιο. Το πολυνομοσχέδιο περιελάμβανε μέτρα ύψους 5.396 δις ευρώ. Συνοπτικά:[153]

  • Το 2019 καταργείται το Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΚΑΣ)
  • Καταργείται η έκπτωση παρακράτησης εισοδήματος
  • Μείωση του αφορολογήτου έως και στα 5.700 ευρώ
  • Περικοπή κατά 50εκ ευρώ στο επίδομα θέρμανσης ενώ καταργείται η επιδότηση νεοεισερχόμενων, προνοιακό επίδομα απροστάτευτων τέκνων
  • Αύξηση από 14% σε 17% η εισφορά των αγροτών
  • Απελευθέρωση ομαδικών απολύσεων
  • Ανάθεση της συμμετοχής του δημοσίου στο υπερταμείο των ΟΑΣΑ, ΟΣΕ, ΟΑΚΑ, ΕΛΤΑ, Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, Ελληνικές Αλυκές, ΕΤΒΑ - ΒΙΠΕ, Ανώνυμη Εταιρεία Διώρυγας Κορίνθου, Οργανισμός Κεντρικών Αγορών και Αλιείας, Κεντρική Αγορά Θεσσαλονίκης, HELEXPO, Hellenic Duty Free Shops, ΕΥΑΘ και ΕΥΔΑΠ, Κτιριακές Υποδομές ΑΕ, ΕΛΒΟ, Αττικό Μετρό και ΔΕΗ

Έξοδος από τα μνημόνια και μετέπειτα πορεία Επεξεργασία

Στις 21 Αυγούστου 2018, ο τότε πρωθυπουργός της χώρας, Αλέξης Τσίπρας, ανακοινώνει από την Ιθάκη την έξοδο της χώρας από τα προγράμματα στήριξης (Μνημόνια). [154]

Στη 1 Σεπτεμβρίου 2019, ήρθησαν πλήρως οι κεφαλαιακοί έλεγχοι.[155] Στις 9 Οκτωβρίου 2019 η χώρα δανείζεται για πρώτη φορά με αρνητικό επιτόκιο. [156] Στις 9 Ιανουαρίου 2020, ο ESM μηδένισε το επιτόκιο σε μεγάλο μέρος του ελληνικού χρέους.[157] Στις 2 Ιουνίου 2021, έκλεισε η δέκατη και τελευταία αξιολόγηση από τους θεσμούς.[158] Στις 5 Απριλίου 2022 ολοκληρώθηκε η αποπληρωμή του χρέος προς το ΔΝΤ, πρόωρα. [159]

Κοινωνικές επιπτώσεις Επεξεργασία

Οι κοινωνικές επιπτώσεις ήταν πολύ σοβαρές. Τον Φεβρουάριο του 2012, αναφέρθηκε ότι 20.000 Έλληνες ήταν άστεγοι κατά το 2011 και ότι το 20% των καταστημάτων στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας είχαν κλείσει.

Μέχρι το 2015, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) ανέφερε ότι σχεδόν το είκοσι τοις εκατό των Ελλήνων δεν είχε το απαραίτητο κεφάλαιο για να καλύψει τα καθημερινά του έξοδα. Κατά συνέπεια, λόγω της οικονομικής κρίσης, η ανεργία επηρεάζει άμεσα τη διαχείριση του χρέους και την απομόνωση. Ειδικότερα, όσον αφορά τον αριθμό ατόμων που δήλωσαν ότι είχαν επιχειρήσει να αυτοκτονήσουν, σημειώθηκε αύξηση κατά 36% από το 2009 έως το 2011.

Σε μια μελέτη της Eurostat, διαπιστώθηκε ότι 1 στους 3 Έλληνες πολίτες ζούσαν υπό συνθήκες φτώχειας το 2016.[160]

Από το 2015-19, τα εισερχόμενα έσοδα από τον τουρισμό στην Ελλάδα αυξήθηκαν περισσότερο από το ένα τρίτο. Επίσης οι θεσμικοί επενδυτές έχουν αρχίσει και δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στην Ελλάδα. Παραδείγματος χάριν, από το 2017, τα κεφάλαια από τις ΗΠΑ, τη Μέση Ανατολή, την Κίνα και την Τουρκία έχουν διοχετεύσει χρήματα σε μεγάλα εμπορικά και οικιστικά έργα ανάπτυξης ακινήτων στην Αθήνα. Ο συνολικός όγκος των επενδύσεων σε αυτά τα έργα πλησιάζει το 1 δισ. Ευρώ.[161]

Στατιστικοί πίνακες Επεξεργασία

Ποσοστά ανεργίας Επεξεργασία

 
Δείκτης ανεργίας 2004-2016
Ποσοστά ανεργίας (2004–σήμερα)
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ[162]
Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Μέσος όρος έτους
2004 11,0 10,8 10,7 10,6 10,6 10,6 10,6 10,5 10,5 10,4 10,4 10,3 10,6
2005 10,1 10,0 10,1 10,0 10,0 10,1 10,2 10,2 10,2 10,0 9,7 9,6 10,0
2006 9,4 9,4 9,2 9,2 9,1 9,0 8,9 8,8 8,7 8,6 8,9 8,9 9,0
2007 8,8 8,8 8,8 8,6 8,4 8,4 8,3 8,4 8,3 8,2 8,0 8,0 8,4
2008 7,7 7,9 8,1 7,9 7,4 7,5 7,6 7,7 7,7 7,7 7,9 8,4 7,8
2009 8,9 9,0 9,1 9,2 9,3 9,5 9,8 9,8 10,0 10,2 10,5 10,6 9,7
2010 11,0 11,3 11,6 11,9 12,3 12,6 12,8 13,0 13,4 13,9 14,2 14,6 12,7
2011 15,0 15,4 16,0 16,4 16,9 17,3 17,8 18,7 19,1 20,2 20,6 21,2 17,9
2012 21,5 22,2 22,8 23,4 24,1 24,9 25,2 25,6 26,0 26,0 26,4 26,4 24,5
2013 26,7 26,8 27,2 27,6 27,7 27,7 27,9 27,7 27,8 27,7 27,7 27,5 27,5
2014 27,0 27,1 27,0 27,1 27,0 26,6 26,4 26,3 26,1 26,0 25,8 25,8 26,5
2015 25,7 25,6 25,9 25,3 24,8 25,0 25,0 24,7 24,8 24,5 24,4 24,0 25,0
2016 24,2 23,8 23,8 23,5 23,6 23,5 23,5 23,4 23,0 23,3 23,3 23,3 23,5
2017 23,1 22,4 22,0 21,8 21,7 21,4 21,1 20,9 20,9 21,0 21,0 20,8 21,5
2018 20,4 20,5 20,0 19,8 19,5 19,3 19,2 19,0 18,8 18,6 18,6 18,4 19,3
2019 18,5 18,4 18,1 17,6 17,3 17,2 17,1 17,0 16,9 16,7 16,6 16,4 17,3
2020 16,4 15,7 15,8 15,9 17,1 17,6 16,6 17,2 16,7 16,4 16,2 15,6 16,3
2021 16,2 16,1 16,8 17,5 15,8 14,9 14,0 13,9 13,1 13,2 13,3 12,8 14,7
2022 12,9 12,8 12,2 12,5 12,5 12,4 12,3 12,3 12,0 11,6 11,4 12,4 12,2
2023 11,3 11,4 11,2 11,6 11,3 11,2 11,3 11,2 10,8 10,3 9,6
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Μεταβολή πληθυσμού +10.323 +9.617 +5.682 -4.671 -16.271 -17.660 -21.592 -29.275 -25.894 -35.948 -33.812 -16.566
Αυτοκτονίες 373 391 371 411 508 533 565 529 464 465 530

Φτώχεια ή στα όρια της φτώχειας επί τοις εκατό (%) του πληθυσμού 28,1% 27,6% (-0,5%) 27,7% (+0,1%) 31% (+3,3%) 34,6% (+1,6%) 35,7% (+1,1%) 36% (+0,3%) 35,7% (-0,3%) 35,6% (-0,1%) 34,8%

(-0,8%)

31,4% (-3,4%) 31,3% (-0,1%)

Δημόσιοι υπάλληλοι (ευρύτερος δημόσιος τομέας, συμβασιούχοι κτλ)

(και μεταβολή)

1.022.435
1.098.117

(+75.682)

768.009

(-330.108)

712.076

(-55.933)

667.733

(-44.343)

618.709

(-49.024)

579.164

(-39.545)

567.197

(-11.967)

564.915

(-2.282)

566.022

(+1.107)

565.464

(-558)

Αριθμός δραστηριοποιούμενων επιχειρήσεων

(και μεταβολή)

858.685 820.370 (-38.315) 746.240 (-74.130) 745.677 (-563) 727.883 (-17.794) 654.367 (-73.516) 630.275 (-24.092) 789.975 (+159.700) 793.946 (+3.971) 719.492 (-74.454) 830.053 (+110.561)

Δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης (HDI) 0.857 0.858 0.856 0.852 0.854 0.856 0.864 0.866 0.868 0.870 0.872

Συντελεστής Τζίνι 33,1 33,6 34,1 34,8 36,2 36,1 35,8 36,0 34,3 33,70 33,20
Άμεση ξένη επένδυση συνολικό κεφάλαιο (δις €) 27.140,1 28.129,6 30.140,6 22.485,6 18.951,1 18.743,3 17.750,0 22.119,3 23.352,1 27.852,3 30.439,2

Ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία 2.4 1.2 -2.8 0.5 -2.0 2.0 0.7 -2.7 1.3 1.4 2.1

Αποπληθωριστής ΑΕΠ 4.3 2.6 0.7 0.8 -0.4 -2.4 -1.8 -0.8 -0.4 2.1 2.5
Παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών - Τελική καταναλωτική δαπάνη (εκ €) 386.427 - 213.182 375.814 - 217.205 354.633 - 206.992 323.261 - 189.782 306.893 - 175.232 292.476 - 164.777 288.345 - 161.670 280.135 - 159.057 274.977 - 157.495 286.000 - 159.511 296.104 - 160.977 300.333 - 163.362

Επιτόκιο δανεισμού 7.2 5.7 6.5 7.6 7.2 6.9 6.1 5.8 5.4 5.1 4.8

Δείκτης Τιμών Καταναλωτή[163] 4.2 1.2 4.7 3.3 1.5 -0.9 -1.3 -1.7 -0.8 1.1 0.6

Μέσος ετήσιος καθαρός μισθός 21.232 22.230 20.748 19.388 18.508 17.310 17.647 17.517 17.322 17.513 17.336

Στόλος οχημάτων 7.729.262 7.910.565 8.062.085 8.086.910 8.069.872 8.069.872 8.048.438 8.076.431 8.172.948 8.262.896 8.236.637

Διαπραχθέντα αδικήματα [164] 420.059 386.893 333.988 194.031 194.244 199.800 190.213 197.074 205.216 221.225 210.272

Γνωστοί δράστες 261.533 135.088 126.265 119.556 109.722 111.020 122.727 125.012 130.493

Κατά κεφαλήν ΑΕΠ (σε ευρώ) 21.845 21.386 (-459) 20.324 (-1062) 18.643 (-1681) 17.311 (-1332) 16.475 (-835) 16.402 (-73) 16.381 (-21) 16.379 (-2) 16.736 (+359) 17.200 (+464)

Αφίξεις μη μονίμων κατοίκων (τουριστική κίνηση) 15.938.806 14.914.534 15.007.490 16.427.247 17.919.580 17.919.580 22.033.463 23.599.455 28.070.886 30.161.023 33.072.238

Ισοζύγιο προϋπολογισμού (έλλειμμα - ή πλεόνασμα +) -10.2% -15.4% -11.2% -10.2% -8.8% 12,2% -3.6% 0,2% 0.5% 0.8% 4.4% 3,5%
Εμπορικό ισοζύγιο (εισαγωγές - εξαγωγές) εκ € 65.53 - 21.23 53.14 - 18.02 49.65 - 21.16 47.89 - 24.24 47.97 - 27.48 45.82 - 27.22 46.70 - 27.09 42.21 - 25.75 42.32 - 25.45 47.36 - 28.86 54.07 - 33.46

Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών -36.566,2 -29.322,9 (+7.243,3) -25.732,2 (+3.590,7) -20.715,3 (+5.016,9) -7.325,5 (+13.389,8) -3.687,6 (+3.637,9) -2.912,6 (+775) -1.438,4 (+1.474,2) -3.050,0 (-1.611,6) -3.159,3 (-109,3) -5.330,1 (-2.170,8)

Έσοδα-δαπάνες γενικής κυβέρνησης % του ΑΕΠ και εκ € 40.7-50.8 - 98.214-123.012 38.9-54.1 - 92.488-128.454 41.3-52.5 - 93.307-118.616 43.8-54.1 - 91.096-112.376 46.9-55.7 - 88.923-105.923 49.1-62.3 - 88.724-112.473 46.6-50.2 - 83.532-90.048 47.9-53.5 - 84.834-94.787 49.4-48.9 - 87.171-86.313 48.1-47.3 - 86.626-85.311 47.8-46.7 - 88.334-86.343

Πληθωρισμός 4,16% 1,21% (-3,5%) 4,71% (+3,50%) 3,34% (-1,37%) 1,51% (-1,83%) -0,92% (-2,43%) -1,31% (-0,39%) -1,73% (-0,42%) -0,82% (+0,91%) 1,12% (+0,82%) 0,62% (-0,5%) 0,21% (-0,41%)
ΑΕΠ σε αγοριαίες τιμές 2019 (σε εκ ευρώ) 241.990 237.534 226.031 207.029 191.204 180.654 178.656 177.258 176.488 180.218 184.714 187.456
Χρεοκοπίες 342 368 380 474 455 437 335 206 111 114
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Δημόσιο χρέος (δισεκατομμύρια €) 118.6 141.0 151.9 159.2 168.0 183.2 195.4 224.2 239.3 263.3 299.7 329.5 355.7 304.7 319.2 317.1 321.3 314.9 317.4 337.4 329.6 354.7 381.5
ποσοστό του ΑΕΠ (%) 94.9 104.4 104.7 98.3.6 94.2 95.1 106.9 103.4 103.1 109.3 126.8 146.0 171.4 156.9 175.1 177.1 176.9 178.5 176.1 181.9 177.3 206.8 193.8
Ανάπτυξη (%) 3.0 4.1 4.2 4.0 5.8 4.8 0.8 5.6 3.2 −0.2 −4.2 −4.9 −7.1 −6.0 -4.2 0.6 -0.2 -0.05 1.5 1.8 1.9 -8.1 8.3
Έλλειμμα (% ΑΕΠ) 3.1 3.7 4.5 4.8 5.7 7.6 5.5 5.7 6.5 9.8 15.6 10.7 9.4 6.8 12,2 4.6 0.7 0.5 0.8 4.4 3.5 -10.5 -5.5

Χρονολόγιο της ελληνικής κρίσης χρέους Επεξεργασία

Ημερομηνία Γεγονός
17 Αυγούστου 2007 Ο πρωθυπουργός, Κώστας Καραμανλής, δηλώνει την παραίτησή του στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια και ζήτησε τη διάλυση της Βουλής με επιχείρημα την κατάσταση της οικονομίας.
16 Σεπτεμβρίου 2007 Η Νέα Δημοκρατία κερδίζει τις εκλογές με ποσοστό 41.84%.
6 Αυγούστου 2008 Ανακοινώνονται από τον Υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών, Γιώργο Αλογοσκούφη, μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας.
18 Νοεμβρίου 2008 Ψηφίζεται στο ελληνικό κοινοβούλιο πακέτο στήριξης των ελληνικών τραπεζών, 28 δισεκατομμυρίων ευρώ.
14 Ιανουαρίου 2009 Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's μειώνει την πιστοληπτική αξιολόγηση της Ελλάδας από τη βαθμίδα A σε A-, επικαλούμενος την επιδείνωση της κατάστασης των δημοσίων οικονομικών της χώρας μας, σε περιβάλλον ισχνής διεθνούς οικονομικής ύφεσης.
15 Ιανουαρίου 2009 Η απόδοση των δεκαετών ελληνικών ομολόγων φτάνει στο 5,43%, καθώς η Ιρλανδία προχωρά στην κρατικοποίηση της τράπεζας Anglo Irish.
27 Απριλίου 2009 Με απόφαση του Συμβουλίου Οικονομικών Υποθέσεων της ΕΕ (ECOFIN), η Ελλάδα μπαίνει επισήμως στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.
6 Αυγούστου 2009 Σε έκθεσή του για την Ελλάδα (Article IV Consultation), το ΔΝΤ προειδοποιεί ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και τα μέτρα μείωσης ελλείμματος «δεν μπορούν να αναβληθούν άλλο πλέον», καθώς λόγω του υψηλού χρέους και της διάβρωσης της ανταγωνιστικότητάς της, «η Ελληνική οικονομία είναι ευάλωτη στην παγκόσμια κρίση».
2 Σεπτεμβρίου 2009 Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κ. Καραμανλής εξαγγέλλει πρόωρες εκλογές για τις 4 Οκτωβρίου 2009.[165]
4 Οκτωβρίου 2009 Διεξάγονται οι εκλογές, τις οποίες κερδίζει το ΠΑΣΟΚ με ποσοστό 43,92% εξασφαλίζοντας 160 έδρες στη νέα βουλή.
7 Οκτωβρίου 2009 Ανακοινώνονται οι υπουργοί της νέας κυβέρνησης. Υπουργός οικονομικών αναλαμβάνει ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου.[166]
20 Οκτωβρίου 2009 Ο υπουργός οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου ανακοινώνει στο ECOFIN ότι το έλλειμμα για το 2009 θα κυμανθεί, ως ποσοστό του ΑΕΠ, στο 12,7% αντί του 6% που το υπολόγιζε η προηγούμενη κυβέρνηση.[27]
22 Οκτωβρίου 2009 Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο Α στο Α-.[28]
20 Νοεμβρίου 2009 Κατατέθηκε στη βουλή ο προϋπολογισμός για το 2010.[31]
29 Νοεμβρίου 2009 Ο Αντώνης Σαμαράς εκλέγεται νέος πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας.[167]
8 Δεκεμβρίου 2009 Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο Α- στο ΒΒΒ+.[33]
16 Δεκεμβρίου 2009 Ο οίκος αξιολόγησης Standard and Poor’s υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο Α- στο ΒΒΒ+.[34]
23 Δεκεμβρίου 2009 Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο Α1 στο A2.[35]
24 Δεκεμβρίου 2009 Ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός για το 2010.[168]
8 Ιανουαρίου 2010 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκδίδει έκθεση σχετικά με τα Στατιστικά Στοιχεία του Χρέους και του Ελλείμματος της Ελληνικής Κυβέρνησης, στην οποία επισημαίνονται προβλήματα «σκόπιμης εσφαλμένης αναφοράς δεδομένων» και διατυπώνει επιπλέον αμφιβολίες για την ακρίβεια των στοιχείων πέραν της τελευταίας αναθεώρησης της 20ης Οκτωβρίου 2009.[169]
21 Ιανουαρίου 2010 Το spread των 10ετών ομολόγων ξεπέρασε τις 300 μονάδες.[36]
26 Ιανουαρίου 2010 Διεξάγεται το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός. Ο Έλληνας πρωθυπουργός δέχεται πιέσεις για λήψη μέτρων.[46][47]
9 Φεβρουαρίου 2010 Ανακοινώνεται το πρώτο πακέτο μέτρων που αφορά τον δημόσιο τομέα.[48]
10 Φεβρουαρίου 2010 Μεγάλη απεργία της ΑΔΕΔΥ.[49]
Φεβρουάριος 2010 Τα spreads ξεπερνούν το φράγμα των 1000 bp.
3 Μαρτίου 2010 Ανακοινώνεται δεύτερο μεγαλύτερο πακέτο οικονομικών μέτρων.[50]
5 Μαρτίου 2010 Πραγματοποιείται μεγάλη απεργιακή συγκέντρωση στην Αθήνα.
9 Απριλίου 2010 Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒΒ+ στο ΒΒΒ-.[170]
Απρίλιος 2010 Το επιτόκιο δανεισμού ξεπέρασε το 7% κλείνοντας την πρόσβαση στις αγορές.
22 Απριλίου 2010 Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο Α2 στο A3.[171]
23 Απριλίου 2010 Η Ελλάδα προσφεύγει στον μηχανισμό στήριξης που συγκροτούν από κοινού το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.[40]
27 Απριλίου 2010 Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒΒ+ στο ΒΒ+.[172]
28 Απριλίου 2010 Το spread των 10ετών ομολόγων ξεπέρασε τις 1000 μονάδες.[38][39]
2 Μαΐου 2010 Ανακοινώθηκαν τα μέτρα σκληρής λιτότητας που επέβαλε στην Ελλάδα η τρόικα ΔΝΤ, ΕΕ και ΕΚΤ.[52]
5 Μαΐου 2010 Κηρύσσεται πανελλαδική 24ωρη απεργία. Πραγματοποιείται ογκώδης πορεία στην Αθήνα που αμαυρώνεται από τον θάνατο τριών εργαζομένων στο υποκατάστημα της τράπεζας Marfin, στην οδό Σταδίου.[173]
6 Μαΐου 2010 Ψηφίστηκε από τη βουλή το μνημόνιο που υπέγραψε η κυβέρνηση με την Ε.Ε. και το ΔΝΤ για τα μέτρα που θα ληφθούν, προκειμένου να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός στήριξης. Υπερψηφίστηκε από τους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, του ΛΑΟΣ και τη βουλευτή της ΝΔ Ντόρα Μπακογιάννη. Από την πλευρά του ΠΑΣΟΚ διαφοροποιήθηκαν τρεις βουλευτές (Γιάννης Δημαράς, Σοφία Σακοράφα και Βασίλης Οικονόμου) οι οποίοι διεγράφησαν από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος που απέμεινε πλέον με 157 βουλευτές.[174][175][176]
8 Μαΐου 2010 Υπογράφηκε η Δανειακή σύμβαση μεταξύ Ελλάδας και κρατών μελών της ΕΕ.[177]
10 Μαΐου 2010 Υπογράφηκε η αντίστοιχη σύμβαση μεταξύ Ελλάδας και ΔΝΤ.[178]
14 Ιουνίου 2010 Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την Ελλάδα κατά τέσσερις βαθμίδες από το επίπεδο Α3 σε Βa1.[179][180]
18 Νοεμβρίου 2010 Κατατέθηκε στη βουλή ο προϋπολογισμός για το 2011.[181]
9 Δεκεμβρίου 2010 Κατατέθηκε στη βουλή το πολυνομοσχέδιο για τα εργασιακά και τις ΔΕΚΟ.[65]
15 Δεκεμβρίου 2010 Ψηφίστηκε το πολυνομοσχέδιο για τα εργασιακά και τις ΔΕΚΟ. Διαφοροποιήθηκε ο βουλευτής Βαγγέλης Παπαχρήστος, ο οποίος διεγράφη από την κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ, η οποία απέμεινε πλέον με 156 βουλευτές.[182]
23 Δεκεμβρίου 2010 Ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός για το 2011.[183]
14 Ιανουαρίου 2011 Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒΒ- στο ΒΒ+.[184]
7 Μαρτίου 2011 Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την Ελλάδα κατά τρεις βαθμίδες από το επίπεδο Ba1 στο Β1.[185]
12 Μαρτίου 2011 Απόφαση συνόδου κορυφής της ΕΕ για επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής του δανείου του Μαΐου 2010, κατά 7,5 χρόνια και μείωση επιτοκίου κατά 1%.[186]
29 Μαρτίου 2011 Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒ+ στο ΒΒ-.[187]
9 Μαΐου 2011 Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒ- στο Β.[188]
20 Μαΐου 2011 Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒ+ στο Β+.[189]
25 Μαΐου 2011 Πρώτη συγκέντρωση των «αγανακτισμένων» στην Ελλάδα.[190][191]
1 Ιουνίου 2011 Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο B1 στο Caa1.[192][193]
3 Ιουνίου 2011 Ο κινεζικός οίκος αξιολόγησης Dagong υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο ΒΒ στο CCC.[194]
9 Ιουνίου 2011 Κατατέθηκε στη βουλή το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής στρατηγικής 2011-2014.[195]
14 Ιουνίου 2011 Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's υποβάθμισε την Ελλάδα κατά τρεις βαθμίδες από το επίπεδο Β στο CCC[196] Την ίδια μέρα ανεξαρτητοποιήθηκε ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Λιάνης. Η κοινοβουλευτική ομάδα του κυβερνώντος κόμματος απέμεινε με 155 βουλευτές.[197]
15 Ιουνίου 2011 Ξεκίνησε η συζήτηση στη βουλή για το μεσοπρόθεσμο. Την ίδια στιγμή πραγματοποιείται ογκώδης διαδήλωση πολιτών έξω από τη βουλή.
16 Ιουνίου 2011 Παραιτήθηκαν δύο βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, οι Γιώργος Φλωρίδης και Έκτορας Νασιώκας. Την ίδια μέρα 21 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ ζήτησαν σύγκληση της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος, η οποία κατέληξε σε απόφαση για ανασχηματισμό.
17 Ιουνίου 2011 Ανακοινώνεται ο ανασχηματισμός. Νέος υπουργός οικονομικών αναλαμβάνει ο Ευάγγελος Βενιζέλος.[198]
28 Ιουνίου 2011 Πραγματοποιούνται ογκώδεις διαδηλώσεις έξω από τη βουλή που αντιμετωπίζονται βίαια από την αστυνομία που εφαρμόζει άγρια καταστολή.
29 Ιουνίου 2011 Ψηφίστηκε το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα με 155 ψήφους υπέρ (154 ψήφοι από το ΠΑΣΟΚ και 1 από τη ΝΔ).[199]

Απ’ την πλευρά του ΠΑΣΟΚ το καταψήφισε ο βουλευτής Παναγιώτης Κουρουμπλής ο οποίος διεγράφη, με αποτέλεσμα η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ να απομείνει με 154 βουλευτές.[200] Ογκώδεις διαδηλώσεις πραγματοποιούνται για δεύτερη μέρα έξω από τη βουλή που διαλύονται βίαια από ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις.

13 Ιουλίου 2011 Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα κατά τρεις βαθμίδες από το επίπεδο Β+ στο CCC.[201]
20 Ιουλίου 2011 Ανακοινώθηκαν οι 27 οργανισμοί του δημοσίου που θα κλείσουν ή θα συγχωνευτούν μέχρι τις 5 Αυγούστου.[202]
21 Ιουλίου 2011 Η σύνοδος κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέληξε σε συμφωνία νέας δανειοδότησης της Ελλάδας, ύψους 158 δισ. ευρώ.[78]
25 Ιουλίου 2011 Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s υποβάθμισε την Ελλάδα κατά τρεις βαθμίδες από το επίπεδο Caa1 στο Ca θέτοντας την Ελλάδα στο τελευταίο σκαλί της διεθνούς λίστας αξιολογήσεων.[203]
27 Ιουλίου 2011 Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's υποβάθμισε την Ελλάδα από το επίπεδο CCC στο CC θέτοντας την Ελλάδα στο τελευταίο σκαλί της διεθνούς λίστας αξιολογήσεων.[204]
8 Αυγούστου 2011 Ο Γενικός δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών πέφτει κάτω από τις 1000 μονάδες, για πρώτη φορά από τις 7 Ιανουαρίου 1997.[205]
17 Αυγούστου 2011 Η Ελλάδα προχωρά σε διμερή συμφωνία με τη Φινλανδία, παρέχοντάς της εγγυήσεις για να συμμετάσχει στο δεύτερο δάνειο της Ελλάδας.[84][85]
25 Αυγούστου 2011 Παραιτήθηκε ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης Χάρης Παμπούκης.[206]
2 Σεπτεμβρίου 2011 Αποχώρησε αιφνιδιαστικά το κλιμάκιο της τρόικας μετά τη διαφωνία του με τον υπουργό οικονομικών για την κάλυψη της απόκλισης στα δημοσιονομικά.[207]
6 Σεπτεμβρίου 2011 Ο υπουργός οικονομικών Ευάγγελος Βενιζέλος ανακοινώνει νέα έκτακτα συμπληρωματικά μέτρα.[208]
10 Σεπτεμβρίου 2011 Πραγματοποιείται η ομιλία του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ σε κλίμα έντονων κινητοποιήσεων και αποδοκιμασιών.[209]
11 Σεπτεμβρίου 2011 Ο υπουργός οικονομικών Ευάγγελος Βενιζέλος ανακοίνωσε την επιβολή του ειδικού τέλους ακινήτων που θα καταβάλλεται μέσω λογαριασμού της ΔΕΗ.[210]
14 Σεπτεμβρίου 2011 Κατατίθεται το τελικό σχέδιο για το ειδικό τέλος ακινήτων. Η επιβάρυνση ανά τετραγωνικό μέτρο είναι έως και διπλάσια απ’ αυτή που είχε ανακοινωθεί αρχικά.[211] Σε οργανωμένη άρνηση πληρωμής των έκτακτων φόρων καλούν τους πολίτες τα κόμματα της αριστεράς.[212][213]
21 Σεπτεμβρίου 2011 Ανακοινώθηκε η νέα μείωση του αφορολόγητου ορίου στις 5.000 Ευρώ. Επίσης ανακοινώθηκαν περικοπές σε συντάξεις κατά 20% για το ποσό που υπερβαίνει τα 1.200 Ευρώ.[214][215]
2 Οκτωβρίου 2011 Εγκρίθηκαν οι τελικές ρυθμίσεις για την εργασιακή εφεδρεία από το υπουργικό συμβούλιο του ΠΑΣΟΚ.[216]
5 Οκτωβρίου 2011 Μεγάλη απεργία της ΑΔΕΔΥ. Πραγματοποιούνται πορείες στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.[217]
6 Οκτωβρίου 2011 Κατατίθεται στη βουλή το πολυνομοσχέδιο για το νέο βαθμολόγιο-μισθολόγιο του δημοσίου, τις μειώσεις σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, τις μειώσεις στο εφάπαξ, τη νέα φορολογική κλίμακα και τις αλλαγές στα εργασιακά.[218][219][220]
11 Οκτωβρίου 2011 Ανακοινώνεται ότι κρατικοποιήθηκε η ελληνική τράπεζα Proton Bank, καθώς αιτήθηκε κεφαλαιακή ενίσχυση από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Η απόφαση πάρθηκε από τον Υπουργό Οικονομικών έπειτα από απαίτηση της Τράπεζας της Ελλάδος. Ουσιαστικά πρόκειται για την πρώτη κρατικοποίηση που προέκυψε κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους.[95]
17 Οκτωβρίου 2011 Παραιτήθηκε ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Θωμάς Ρομπόπουλος, ο οποίος έγινε ο τρίτος κατά σειρά βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος που παραιτήθηκε από τη βουλευτική του έδρα.[221]
19 Οκτωβρίου 2011 Γενική απεργία με καθολική συμμετοχή. Πραγματοποιήθηκε διαδήλωση στην πλατεία Συντάγματος.[222]
20 Οκτωβρίου 2011 Ψηφίστηκε το πολυνομοσχέδιο από την κυβερνητική πλειοψηφία, με εξαίρεση το άρθρο 37 που καταψηφίστηκε από τη βουλευτή του κυβερνώντος κόμματος Λούκα Κατσέλη, η οποία στη συνέχεια διεγράφη, με αποτέλεσμα η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ να απομείνει με 153 βουλευτές.[97][223] Έξω από τη βουλή πραγματοποιήθηκε μεγάλη διαδήλωση που σημαδεύτηκε από σοβαρά επεισόδια που ξεκίνησαν όταν ομάδα κουκουλοφόρων επιτέθηκε κατά διαδηλωτών του ΠΑΜΕ. Η διαδήλωση σκιάστηκε από τον θάνατο ενός διαδηλωτή του ΠΑΜΕ, ο οποίος σύμφωνα με την πρώτη ιατροδικαστική εξέταση, υπέστη έμφραγμα.[224][225][226]
27 Οκτωβρίου 2011 Απόφαση συνόδου κορυφής της ΕΕ για κούρεμα του ελληνικού χρέους κατά 50%.[227]
28 Οκτωβρίου 2011 Οι εορτασμοί της επετείου της 28ης Οκτωβρίου μετατρέπονται σε πανελλήνια διαδήλωση κατά της κυβερνητικής πολιτικής.[228][229]
31 Οκτωβρίου 2011 Ο πρωθυπουργός ανακοινώνει την απόφασή του για διεξαγωγή δημοψηφίσματος με θέμα τη νέα δανειακή σύμβαση.[107]
1 Νοεμβρίου 2011 Ανεξαρτητοποιήθηκε η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Μιλένα Αποστολάκη, εκφράζοντας τη διαφωνία της στην απόφαση του πρωθυπουργού για το δημοψήφισμα.[108]
4 Νοεμβρίου 2011 Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης στη βουλή με 153 ψήφους υπέρ.[114]
6 Νοεμβρίου 2011 Στη συνάντησή στο προεδρικό μέγαρο μεταξύ των Γεώργιου Παπανδρέου, Αντώνη Σαμαρά και Κάρολου Παπούλια υπήρξε καταρχήν συμφωνία για κυβέρνηση συνεργασίας.[115]
10 Νοεμβρίου 2011 Ολοκληρώθηκαν οι διεργασίες μεταξύ των κομματικών επιτελείων του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ και του ΛΑΟΣ. Νέος πρωθυπουργός επιλέχτηκε ο Λουκάς Παπαδήμος.[117]
11 Νοεμβρίου 2011 Ορκίστηκε η νέα κυβέρνηση του Λουκά Παπαδήμου.[118]
24 Ιανουαρίου 2012 Διεξάγεται στη βουλή η ψηφοφορία για το πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών. Πολλά άρθρα καταψηφίζονται από βουλευτές του ΠΑΣΟΚ ενώ η διάταξη που αφορούσε την απελευθέρωση του ωραρίου των φαρμακείων καταψηφίστηκε και από βουλευτές των υπολοίπων κομμάτων της συγκυβέρνησης.[230]
9 Φεβρουαρίου 2012 Κατέληξαν σε συμφωνία οι πολυήμερες συζητήσεις των αρχηγών των κομμάτων της συγκυβέρνησης, για το πακέτο μέτρων που απαιτεί η τρόικα, προκειμένου να προχωρήσει το νέο δανειακό πακέτο και το PSI.[231] Παραιτήθηκε ο υφυπουργός εργασίας Γ. Κουτσούκος.[232]
10 Φεβρουαρίου 2012 Παραιτήθηκε η αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου[233] Επίσης υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους οι υπουργοί του ΛΑΟΣ που συμμετείχαν στη συγκυβέρνηση.[234] Παραιτήθηκε από τη βουλευτική του έδρα ο ο βουλευτής Αρτας του ΠΑΣΟΚ Παύλος Στασινός.[235]
11 Φεβρουαρίου 2012 Παραιτήθηκαν οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ Π. Ζούνη και Δ. Βαρβαρίγος.[236]
12 Φεβρουαρίου 2012 Η Βουλή συζήτησε την πρόταση νόμου για τη συμφωνία του 2ου Μνημονίου («Έγκριση των Σχεδίων Συμβάσεων Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης μεταξύ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Ε.Τ.Χ.Σ.), της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Τράπεζας της Ελλάδος, του Σχεδίου του Μνημονίου Συνεννόησης μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Τράπεζας της Ελλάδος και άλλες επείγουσες διατάξεις για τη μείωση του δημοσίου χρέους και τη διάσωση της εθνικής οικονομίας».) που υπέβαλε η κυβέρνηση Παπαδήμου. Η πρόταση υπερψηφίστηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 13ης Φεβρουάριου από 199 βουλευτές.[124]
13 Φεβρουαρίου 2012 Μετά την ολοκλήρωση της ψηφοφορίας για τα νέα μέτρα που ολοκληρώθηκε τα μεσάνυχτα της Κυριακής 12 Φεβρουαρίου, διεγράφησαν 22 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, 21 της Νέας Δημοκρατίας και 2 του ΛΑΟΣ που διαφοροποιήθηκαν από την απόφαση του κόμματός τους.[124] Ακολούθησαν οι παραιτήσεις των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ Μ. Τσόκλη και Α. Λαφαζάνη (13-02) από τις βουλευτικές τους έδρες, Την προηγούμενη μέρα είχε προηγηθεί η παραίτηση του βουλευτή της ΝΔ, Ν. Λέγκα (12-02).[237][238]
9 Μαρτίου 2012 Ολοκληρώθηκε το PSI με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα να φτάνει το 95,7%.
11 Απριλίου 2012 Προκηρύχτηκαν εκλογές για τις 6 Μαΐου 2012.
6 Μαΐου 2012 Διεξάγονται οι εκλογές από τις οποίες δεν προέκυψε τελικά κυβέρνηση.
16 Μαΐου 2012 Ορκίζεται η υπηρεσιακή κυβέρνηση Παναγιώτη Πικραμένου.
5 Ιουνίου 2012 Ο γενικός δείκτης του χρηματιστηρίου Αθηνών κλείνει κάτω από τις 500 μονάδες.[239]
17 Ιουνίου 2012 Διεξάγονται οι εκλογές οι οποίες οδήγησαν τελικά σε δημιουργία κυβέρνησης συνασπισμού με τη συμμετοχή της Νέας Δημοκρατίας, του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ.
21 Ιουνίου 2012 Ορκωμοσία της κυβέρνησης του Αντώνη Σαμαρά.[240]
26 Ιουνίου 2012 Αναλαμβάνει Υπουργός Οικονομικών ο Γιάννης Στουρνάρας.
5 Νοεμβρίου 2012 Κατατίθεται στη βουλή το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016, σε ένα άρθρο με τη διαδικασία του κατεπείγοντος.
7 Νοεμβρίου 2012 Υπερψηφίστηκε το Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα με 153 ψήφους.
22 Δεκεμβρίου 2012 Ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός για το 2013.
28 Απριλίου 2013 Ψηφίστηκε το πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών.[241]
21 Ιουνίου 2013 Αποχώρησε η ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση, με αφορμή την αιφνιδιαστική απόφαση της κυβέρνησης για το κλείσιμο της ΕΡΤ.[242]
24 Ιουνίου 2013 Ανακοινώθηκε ο ανασχηματισμός της κυβέρνησης.[243]
18 Ιουλίου 2013 Ψηφίστηκε το πολυνομοσχέδιο της κυβέρνησης.[244]
9 Απριλίου 2014 Η Ελληνική Κυβέρνηση πώλησε πενταετές ομόλογο ονομαστικής αξίας 3δις ευρώ με κουπόνι 4.75%. Είναι η πρώτη έξοδος στις αγορές μετά από τέσσερα χρόνια λόγω του αποκλεισμού της λόγω των υψηλών spread.
29 Δεκεμβρίου 2014 Αποτυχία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας από τη Βουλή.
30 Δεκεμβρίου 2014 Με αφορμή τη μη εκλογή προέδρου της δημοκρατίας και όπως προβλέπει το σύνταγμα, ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς σε συνάντηση με τον πρόεδρο της δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια, δηλώνει τη διάλυση της βουλής και την παραίτηση της κυβέρνησης του και προκηρύσσονται πρόωρες εκλογές στις 25 Ιανουαρίου 2015.
25 Ιανουαρίου 2015 Διεξαγωγή των πρόωρων εκλογών που ολοκληρώνονται με νίκη του ΣΥΡΙΖΑ ο οποίος συγκεντρώνει 36,34% και 149 έδρες. Η Νέα Δημοκρατία λαμβάνει 27,81% και 76 έδρες και καταλαμβάνει τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
16 Απριλίου 2015 Πρωτογενές πλεόνασμα 0,4% του ΑΕΠ σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το πρώτο μετά το 2008.
26 Ιουνίου 2015 Προκήρυξη δημοψηφίσματος για τη νέα δανειακή σύμβαση για τις 5/7/2015.
29 Ιουνίου 2015 Επιβολή capital controls και κλείσιμο τραπεζών.
1 Ιουλίου 2015 Η Ελλάδα βρίσκεται εκτός προγράμματος στήριξης μετά τη μη ανανέωση του τελευταίου από τις Βρυξέλλες και σύμφωνα με τους κανόνες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι σε κατάσταση χρεοκοπίας.[245][246][247]
5 Ιουλίου 2015 Επικράτηση του «Όχι» στο δημοψήφισμα με 61,31%.
6 Ιουλίου 2015 Παραιτείται ο υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης. Νέος Υπουργός Οικονομικών αναλαμβάνει ο Ευκλείδης Τσακαλώτος.
8 Ιουλίου 2015 Τα ελληνικά spreads σε σχέση με τα γερμανικά 10ετή ομόλογα φτάνουν τις 1865.5 bp.
17 Ιουλίου 2015 Κυβερνητικός ανασχηματισμός με αντικατάσταση των υπουργών που απέρριψαν τη συμφωνία με τους δανειστές.
14 Αυγούστου 2015 Τις πρώτες πρωινές ώρες η Βουλή ψηφίζει το τρίτο μνημόνιο με σημαντικότατες απώλειες για τον Κυβερνητικό σχηματισμό. Το μνημόνιο στηρίζουν με τις ψήφους τους ο ΣΥΡΙΖΑ, η Νέα Δημοκρατία, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, το ΠΑΣΟΚ και Το Ποτάμι. Δεν υπερψηφίζουν 44 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, η Χρυσή Αυγή και το ΚΚΕ.
16 Αυγούστου 2015 Ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανακοινώνει την πρόθεση του να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή μετά από τις 20 Αυγούστου.
20 Αυγούστου 2015 Ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανακοινώνει την παραίτηση της κυβέρνησης με σκοπό τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών στις 20 Σεπτεμβρίου 2015.
21 Αυγούστου 2015 25 Βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ανεξαρτητοποιούνται και ανακοινώνουν τον σχηματισμό νέου πολιτικού κόμματος με την ονομασία Λαϊκή Ενότητα και Πρόεδρο τον Παναγιώτη Λαφαζάνη.
27 Αυγούστου 2015 Η Πρόεδρος του Αρείου Πάγου Βασιλική Θάνου ορκίζεται Πρωθυπουργός και γίνεται έτσι η πρώτη γυναίκα σε αυτό το αξίωμα. Την επόμενη ημέρα ορκίζεται η κυβέρνηση Θάνου.
20 Σεπτεμβρίου 2015 Ο ΣΥΡΙΖΑ κερδίζει τις εκλογές με 35,46% και 145 έδρες έναντι της Νέας Δημοκρατίας που συγκεντρώνει 28,10% και 75 έδρες. Σχηματίζει κυβέρνηση με τους Ανεξάρτητους Έλληνες.
7 Οκτωβρίου 2015 Η Κυβέρνηση λαμβάνει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή με 155 ψήφους υπέρ και 144 κατά.
19 Νοεμβρίου 2015 Ψηφίζονται τα νέα προαπαιτούμενα από τη Βουλή με 153 ψήφους υπέρ. Διαγράφονται από τους ΑΝΕΛ ο Νίκος Νικολόπουλος που καταψήφισε και ο Στάθης Παναγούλης από τον ΣΥΡΙΖΑ που απείχε.
4 Φεβρουαρίου 2016 Πανελλήνια απεργία εναντίον του ασφαλιστικού νομοσχεδίου της Κυβέρνησης. Η κονιοποίηση είναι η μεγαλύτερη επί κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Τρεις (3) εβδομάδες νωρίτερα έχει ξεκινήσει η διαμαρτυρία των αγροτών οι οποίοι εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους με πολυάριθμους και πολύωρους αποκλεισμούς δρόμων και συνοριακών σταθμών.
10 Δεκεμβρίου 2016 Ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός του 2017 με 152 «ΝΑΙ» και 146 «OXI». Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας εξήγγειλε ότι θα εξαντλήσει την τετραετία και ο πρόεδρος της ΝΔ και αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κυριάκος Μητσοτάκης κατηγόρησε τον πρωθυπουργό, ότι ετοιμάζει ηρωική έξοδο από την κρίση.
23 Ιανουαρίου 2017 Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) ενέκριναν τους κανόνες για τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους για την Ελλάδα. Τα μέτρα είχε εγκρίνει το Eurogroup στις 5 Δεκεμβρίου 2016. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στη μείωση του επιτοκιακού κινδύνου για την Ελλάδα, αλλάζοντας, μεταξύ άλλων, ορισμένα επιτόκια για το χρέος από κυμαινόμενα σε σταθερά. Επίσης, στη διευκόλυνση αποπληρωμής του χρέους. Δεν έχουν δημοσιονομικές επιπτώσεις για τους μετόχους του ESM, που είναι τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ.
18 Μαΐου 2017 Ψηφίζεται το πολυνομοσχέδιο, ο νόμος 4472/2017, αναφερόμενο από μέρος του Τύπου ως "κόφτης" ή τέταρτο μνημόνιο.
12 Ιουλίου 2017 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισηγείται τον τερματισμό της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος για την Ελλάδα, καθώς το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης υποχώρησε κάτω από 3% του ΑΕΠ. Η χώρα βρισκόταν στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος από το 2009. Ο επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων, Πιέρ Μοσκοβισί, σημείωσε τη σημαντική πρόοδο της Ελλάδας στα δημοσιονομικά της μεγέθη και κάλεσε τη χώρα "να αξιοποιήσει τα επιτεύγματα της" και να ενισχύσει περαιτέρω την εμπιστοσύνη στην οικονομία της έτσι ώστε να καταφέρει να επιστρέψει στις αγορές.
25 Ιουλίου 2017 Η ελληνική κυβέρνηση εξέδωσε 5ετές ομόλογο για πρώτη φορά μετά το 2014. Το ελληνικό Δημόσιο άντλησε 3 δις ευρώ και το επιτόκιο δανεισμού διαμορφώθηκε στο 4,625%. Η έξοδος της χώρας στην αγορά ήταν επιτυχής παρά τους περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων. Το 1,5 δις έδωσαν επενδυτές που αντάλλαξαν τίτλους με λήξη τον Απρίλιο του 2019 με το νέο ομόλογο ενώ το υπόλοιπο 1,5 δις προήλθε από νέες επενδύσεις στο νέο τίτλο. Το συνολικό ποσό των 6 δις που προσφέρθηκε, αποδεικνύει το ενδιαφέρον των επενδυτών. Συγκριτικά με το ομόλογο του 2014, οι νέοι τίτλοι είχαν χαμηλότερη ζήτηση ενώ το επιτόκιο που «πέτυχε» η χώρα θεωρείται υψηλότερο απ' του 2014 λόγω των ευρύτερων οικονομικών συνθηκών και της αρνητικής απόδοσης του 5ετούς γερμανικού ομολόγου.
25 Σεπτεμβρίου 2017 Το Συμβούλιο της Ευρώπης ανακοίνωσε τον Τερματισμό του υπερβολικού ελλείμματος για την Ελλάδα.
2 Μαρτίου 2018 Ολοκληρώνεται η Τρίτη Αξιολόγηση.
21 Αυγούστου 2018 Ο πρωθυπουργός της χώρας Αλέξης Τσίπρας, ανακοίνωσε από την Ιθάκη την έξοδο της χώρας από τα προγράμματα στήριξης (Μνημόνια) και ότι ξεκινάει μία νέα περίοδος για τη χώρα.
18 Δεκεμβρίου 2018 Ψηφίζεται ο πρώτος μεταμνημονιακός ετήσιος προϋπολογισμός στη Βουλή με 154 «ΝΑΙ».
2 Μαρτίου 2019 Ο οίκος αξιολόγησης Moody's αναβαθμίζει το ελληνικό αξιόχρεο κατά δύο μονάδες.
26 Μαΐου 2019 Ο πρωθυπουργός της χώρας Αλέξης Τσίπρας, ανακοίνωσε με αφορμή την ήττα του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές ότι μετά τον 2ο γύρο των Αυτοδιοικητικών εκλογών θα ζητήσει από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τη διάλυση της Βουλής και τη διεξαγωγή εθνικών εκλογών στις 7 Ιουλίου.
7 Ιουλίου 2019 Η Νέα Δημοκρατία υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη κερδίζει της εκλογές με 39,8% και μετά από 10 χρόνια σχηματίζεται αυτοδύναμη κυβέρνηση στη χώρα.
16 Ιουλίου 2019 Ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους εξέδωσε επιτυχώς επταετές ομόλογο με επιτόκιο 1.9%. Οι προσφορές ήταν άνω των 13 δισ. ευρώ.
26 Αυγούστου 2019 Ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε την πλήρη άρση των capital controls από 1ης Σεπτεμβρίου που επεβλήθησαν στις 29 Ιουνίου 2015.[248]
9 Οκτωβρίου 2019 Η Ελλάδα δανείζεται για πρώτη φορά με αρνητικό επιτόκιο, -0,020%.[249]
18 Δεκεμβρίου 2019 Ψηφίζεται ο προϋπολογισμός του 2020.[250]
9 Ιανουαρίου 2020 Ο ESM μηδένισε το επιτόκιο σε μεγάλο μέρος του ελληνικού χρέους.[251]
2 Ιουνίου 2021 Έκλεισε η δέκατη και τελευταία αξιολόγηση από τους θεσμούς.[252]
5 Απριλίου 2022 Ο Υπουργός οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας ανακοινώνει ότι η Ελλάδα ολοκλήρωσε την αποπληρωμή του χρέος προς το Δ.Ν.Τ. Κλείνει, έτσι, ένα κεφάλαιο που είχε ανοίξει τον Μάιο του 2010, με την προσφυγή της Ελλάδας στο Ταμείο, για χρηματοδοτική στήριξη.[253]
23 Μαΐου 2022 Δημοσιεύεται η 14η Έκθεση που δρομολογεί τη λήξη της ενισχυμένης δημοσιονομικής εποπτείας.[254]
20 Αυγούστου 2022 Ο πρωθυπουργός της χώρας Κυριάκος Μητσοτάκης, δήλωσε την έξοδο της χώρας από την ενισχυμένη ευρωπαϊκή εποπτεία. Ύστερα από 12 χρόνια, τα περισσότερα εκ των οποίων απαιτήθηκαν επώδυνες θυσίες από τους Έλληνες πολίτες, ολοκληρώνεται ένα δυσάρεστο κεφάλαιο για την Ελλάδα που άνοιξε την άνοιξη του 2010 με το πρώτο μνημόνιο. Μετά το τέλος των τριών μνημονίων το 2018 η χώρα ήταν η μόνη στην Ευρώπη που μπήκε στο ειδικό καθεστώς της ενισχυμένης εποπτείας και υφίστατο τον ασφυκτικό έλεγχο των θεσμών ανά τρεις μήνες.[255]
28 Μαρτίου 2023 Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης καταθέτει στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου την πράξη νομοθετικού περιεχομένου, ανακοινώνοντας την διάλυση της βουλής και την διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών.
11 Απριλίου 2023 Σύμφωνα με την τριμηνιαία έκθεση του ΙΟΒΕ, ανακοινώθηκε στις 11 Απριλίου 2023 ότι η Ελλάδα κατέγραψε ανάπτυξη 6,1% το 2022. Αυτό το επίπεδο ανάπτυξης επιβεβαιώνει την ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας, με κινητήριες δυνάμεις τις επενδύσεις και την ιδιωτική κατανάλωση.[256]
22 Απριλίου 2023 Στις 22 Απριλίου 2023, η Standard & Poor’s αναβάθμισε τις προοπτικές για την Ελλάδα σε θετικές, διατηρώντας ωστόσο την αξιολόγηση στο 'BB+'. [257]
21 Μαΐου 2023 Η Νέα Δημοκρατία κερδίζει με 40,8% και 146 έδρες. Ο ΣΥΡΙΖΑ με 20,0% αλλάζοντας ριζικά την υπάρχων πολιτική σκηνή της χώρας. Δεν σχηματίζεται αυτοδύναμη κυβέρνηση.
25 Ιουνίου 2023 Η Νέα Δημοκρατία κερδίζει με 40,6% και 158 έδρες, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ υποχωρεί στο 17,8%. Πρωθυπουργός εκλέγεται για δεύτερη συνεχόμενη θητεία ο Κυριάκος Μητσοτάκης, και σχηματίζεται αυτοδύναμη κυβέρνηση.[258]
26 Ιουνίου 2023 Στις 26 Ιουνίου 2023, σημειώθηκε η έναρξη των συζητήσεων για την επαναφορά των δημοσιονομικών κανόνων από το 2024, κάτι που είναι κρίσιμο για τη συνολική οικονομική πολιτική της Ελλάδας. [259]
31 Ιουλίου 2023 Στις 31 Ιουλίου 2023, ο ιαπωνικός οίκος αξιολόγησης Rating and Investment Information (R&I) αναβάθμισε το αξιόχρεο του ελληνικού Δημοσίου στην επενδυτική βαθμίδα BBB- με σταθερές προοπτικές. Αυτή η αναβάθμιση αποτελεί ένδειξη της σταθεροποίησης και ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας.[260]
1 Δεκεμβρίου 2023 Στις 1η Δεκεμβρίου 2023, η Fitch Ratings αναβάθμισε την Ελλάδα σε 'BBB-' από 'BB+[261]
1 Ιανουαρίου 2024 Το περιοδικό The Economist κατέταξε την Ελλάδα στην πρώτη θέση ανάμεσα σε 35 χώρες παγκοσμίως, βάσει πέντε οικονομικών και χρηματοοικονομικών δεικτών (πληθωρισμός, "πλάτος πληθωρισμού", ΑΕΠ, απασχόληση και απόδοση της αγοράς μετοχών).[262]
25 Ιανουαρίου 2024 Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) αναγνωρίζει την επίτευξη βιώσιμου χρέους, υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων και σταθερής ανάπτυξης στην ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με την έκθεσή του, το ταμείο επικροτεί τη διατήρηση των πρωτογενών πλεονασμάτων στο 2,1% για τα επόμενα χρόνια, το οποίο συμβάλλει στην ενίσχυση της δημοσιονομικής σταθερότητας. Επιπλέον, το ΔΝΤ τονίζει την ανάγκη για προσοχή στον τομέα των τραπεζών, ειδικότερα αναφορικά με τα "κόκκινα" δάνεια, για να αποφευχθεί η δημιουργία νέων πιέσεων στο τραπεζικό σύστημα.[263]

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. «Μετανάστευση ρεκόρ 610.037 Ελλήνων την περίοδο των μνημονίων. Σε ποιες χώρες μετανάστευσαν (Πίνακες)». 
  2. «H ανακοίνωση του ESM για την τυπική λήξη του μνημονίου: Η Ελλάδα να τηρήσει τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει». Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2020. 
  3. «Tο χρονικό διόγκωσης του δημόσιου χρέους, 1980-2005». Καθημερινή. 15 Δεκεμβρίου 2005. 
  4. «Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος εκτροχιασμού». Τα Νέα. 
  5. «Πως δημιουργήθηκε το ελληνικό δημόσιο χρέος». Ιστορικά θέματα. Ιούνιος 2010. 
  6. «Σαράντα χρόνια παιχνίδι με τη χρεοκοπία». 
  7. «Η πραγματικότητα των αριθμών της κυβέρνησης Μητσοτάκη». 
  8. «Με έλλειμμα άνω του Μάαστριχτ μπήκαμε το 1999 στην ΟΝΕ». Ελευθεροτυπία. 15 Νοεμβρίου 2004. [νεκρός σύνδεσμος]
  9. «Οικονομικό θαύμα με παθογένειες». Καθημερινή. 26 Ιουνίου 2011. [νεκρός σύνδεσμος]
  10. «Το swap του Σημίτη και η χρεοκοπία της χώρας». www.thepressroom.gr. 5 Σεπτεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2019. 
  11. «Πώς ο Προβόπουλος αποκαλύπτει ότι οι Σημίτης, Παπαδήμος και Παπαντωνίου μας έβαλαν στο ευρώ με αντάλλαγμα τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων». www.inews.gr. 27 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2019. 
  12. Λάζαρος Ελευθεριάδης (31 Μαΐου 2012). «Πως η Goldman Sachs μέσω της titlos plc κέρδισε 400 εκ.ευρώ σε ένα βράδυ!». www.economist.gr. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2019. 
  13. «15,4% το δημοσιονομικό έλλειμμα του 2009». Tvxs. 
  14. name=Τσουλφίδης> Λευτέρης Τσουλφίδης,(2010) , «Από την οικονομική άνθηση στην κρίση του 1930», pp. 1-38
  15. «01A. Κατάσταση απασχόλησης και ποσοστό ανεργίας (Ιανουαρίου 2004 - Φεβρουαρίου 2022)». Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2022. 
  16. 16,0 16,1 Έλλις, Αθανάσιος; Βαρβιτσιώτη, Ελένη; Παλαιολόγος, Γιάννης (2014-04-27). «2009, η κρίση χρέους ήταν ήδη παρούσα». Η Καθημερινή. http://www.kathimerini.gr/764414/article/epikairothta/politikh/2009-h-krish-xreoys-htan-hdh-paroysa. Ανακτήθηκε στις 2014-05-15. 
  17. ««Εκτός τόπου και χρόνου ο προϋπολογισμός», επιτίθεται σύσσωμη η Αντιπολίτευση». in.gr. 2008-12-18. http://news.in.gr/greece/article/?aid=969154. Ανακτήθηκε στις 2016-12-18. 
  18. ««Θα υποδειχθεί λύση με προσφυγή στο ΔΝΤ»». Η Καθημερινή. 2010-04-09. http://www.kathimerini.gr/719498/opinion/epikairothta/arxeio-monimes-sthles/8a-ypodeix8ei-lysh-me-prosfygh-sto-dnt. Ανακτήθηκε στις 2016-12-18. 
  19. «Απορρίπτει η κυβέρνηση την προειδοποίηση Σημίτη περί υπαγωγής στο ΔΝΤ». in.gr. 2008-12-19. http://news.in.gr/greece/article/?aid=969515. Ανακτήθηκε στις 2016-12-18. 
  20. «Κ. Καραμανλής: Τεράστιο βάρος το δημόσιο χρέος». Ναυτεμπορική. 2008-12-16. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-11-03. https://web.archive.org/web/20201103132945/https://www.naftemporiki.gr/finance/story/184320/k-karamanlis-terastio-baros-to-dimosio-xreos. Ανακτήθηκε στις 2016-12-18. 
  21. «Η S&P υποβάθμισε την ελληνική οικονομία». Η Καθημερινή. 2009-01-15. http://www.kathimerini.gr/346105/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/h-sp-ypova8mise-thn-ellhnikh-oikonomia. Ανακτήθηκε στις 2014-05-15. 
  22. «Επτά φορολογικά μέτρα εξήγγειλε ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών κ. Γ. Παπαθανασίου». Το Βήμα. 2009-06-25. https://www.tovima.gr/2009/06/25/archive/epta-forologika-metra-eksiggeile-o-ypoyrgos-oikonomias-kai-oikonomikwn-k-g-papathanasioy/. Ανακτήθηκε στις 2019-12-09. 
  23. «Απόδραση δια των εκλογών το σχέδιο Καραμανλή». Ελευθεροτυπία. 
  24. Γιἀννης Παλαιολόγος (2018-01-07). ««Ευρισκόμεθα ενώπιον ενός πρωτοφανούς εκτροχιασμού»». Η Καθημερινή. http://www.kathimerini.gr/942057/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/eyriskome8a-enwpion-enos-prwtofanoys-ektroxiasmoy. Ανακτήθηκε στις 2018-01-08. 
  25. «Ορκίστηκε η νέα κυβέρνηση». Η Ναυτεμπορική. 2009-10-07. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-03-07. https://web.archive.org/web/20210307025712/https://www.naftemporiki.gr/story/230913/orkistike-i-nea-kubernisi. Ανακτήθηκε στις 2018-01-06. 
  26. «Ευρωπαϊκό Συμβούλιο». 
  27. 27,0 27,1 «Παπακωνσταντίνου: Στο 12,5% του ΑΕΠ το έλλειμμα το 2009». Τα Νέα. 
  28. 28,0 28,1 «Υποβάθμιση από τη Fitch μετά τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό της Ελλάδας». Καθημερινή. 23 Οκτωβρίου 2009. 
  29. «Eπίδομα αλληλεγγύης έως 1.300 ευρώ χορηγεί η κυβέρνηση». in.gr. 3 Νοεμβρίου 2009. 
  30. «Περισσότεροι δικαιούχοι για το επίδομα αλληλεγγύης». Τα Νέα. 18 Νοεμβρίου 2009. 
  31. 31,0 31,1 «Κατατέθηκε ο προϋπολογισμός για το 2010». tvxs. 20 Νοεμβρίου 2009. 
  32. «Σφιχτός στις αυξήσεις ο προϋπολογισμός του 2010». Καθημερινή. 18 Νοεμβρίου 2009. 
  33. 33,0 33,1 «Υποβάθμιση της Ελλάδας σε ΒΒΒ+ από τη Fitch». Πρώτο Θέμα. 8 Δεκεμβρίου 2009. 
  34. 34,0 34,1 «Σε υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας προχώρησε η Standard & Poors». in.gr. 16 Δεκεμβρίου 2009. 
  35. 35,0 35,1 «Τρίτη υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας τον Δεκέμβριο». Καθημερινή. 23 Δεκεμβρίου 2009. 
  36. 36,0 36,1 «Πάνω από τις 300 μονάδες βάσης τα spread». Έθνος. 21 Ιανουαρίου 2010. 
  37. «Το χρονικό της ελληνικής κρίσης». Ναυτεμπορική. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2011. 
  38. 38,0 38,1 «Εκτός ελέγχου τα spreads, ξεπέρασαν τις 1000 μονάδες». Έθνος. 28 Απριλίου 2010. 
  39. 39,0 39,1 «Νέο ρεκόρ του spread στις 1.021 μονάδες». Τα Νέα. 28 Απριλίου 2010. 
  40. 40,0 40,1 40,2 «Προσφυγή της Ελλάδας στο μηχανισμό στήριξης ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός». in.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαΐου 2010. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2011. 
  41. εφημ. "Ημερησία"
  42. «Eurostat: Στο 181,1% του ΑΕΠ το δημόσιο χρέος της Ελλάδας το δ' τρίμηνο του 2018». Capital.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2019. 
  43. «Handelsblatt: Σε όλη την Ευρώπη το χρέος μειώθηκε, σε Ελλάδα και Ιταλία αυξήθηκε!». ProtoThema. 24 Απριλίου 2019. 
  44. «Ύψος Χρέους». 
  45. «Οικονομικά & Χρηματοπιστωτικά Δεδομένα για την Ελλάδα». 
  46. 46,0 46,1 «Η συννεφιασμένη Κυριακή στο Μαξίμου». Τα Νέα. 6 Φεβρουαρίου 2010. 
  47. 47,0 47,1 «Η επέτειος του Νταβός». Καθημερινή. 26 Ιανουαρίου 2011. 
  48. 48,0 48,1 «Πάγωμα μισθών και περικοπές επιδομάτων ανακοίνωσε η κυβέρνηση». Ελευθεροτυπία. 
  49. 49,0 49,1 «Απεργία από ΑΔΕΔΥ στις 10 Φεβρουαρίου». Το Βήμα. 
  50. 50,0 50,1 «Τα οικονομικά μέτρα της 3ης Μαρτίου». Ελευθεροτυπία. 
  51. «Η συμφωνία με Ευρώπη και ΔΝΤ». Τα Νέα. 5 Μαΐου 2010. 
  52. 52,0 52,1 «Ώρα μηδέν για τα νέα μέτρα». Τα Νέα. 2 Μαΐου 2010. 
  53. «Αιματηρή διάσωση». Τα Νέα. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαΐου 2010. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2011. 
  54. «Σε επίδομα 500 ευρώ μετατρέπονται 13ος και 14ος μισθός στο Δημόσιο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαΐου 2010. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2011. 
  55. «Μαχαίρι στο 13ο και 14ο μισθό στο Δημόσιο, σώζεται στον ιδιωτικό τομέα». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαΐου 2010. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2011. 
  56. «Ψηφίστηκαν τα μέτρα-σοκ με ανταρσία στη ΝΔ και διαρροές στο ΠΑΣΟΚ». Ελευθεροτυπία. 6 Μαΐου 2010. 
  57. «172 «ναι» με αλληλοκατηγορίες και διαγραφές». Ελευθεροτυπία. 7 Μαΐου 2010. 
  58. «Απώλειες στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ, βαρύ κλίμα στη βάση». Ελευθεροτυπία. 7 Μαΐου 2010. 
  59. Catan, Thomas; Talley, Ian (2013-10-07). «Past Rifts Over Greece Cloud Talks on Rescue». Wall Street Journal. http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304441404579119180237594344. Ανακτήθηκε στις 2014-05-15. 
  60. Yiannis Mouzakis (2016-01-30). «Honey, I shrunk the Greeks vol. 2». MacroPolis. http://www.macropolis.gr/?i=portal.en.the-agora.3597&itemId=3597. Ανακτήθηκε στις 2016-01-30. 
  61. «Γιώργος Κασιμάτης: "Για τη δανειοδοτική σύμβαση, το μνημόνιο και τη συμφωνία έγκρισης του ΔΝΤ"». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2011. 
  62. «Το φάντασμα του Μνημονίου και η εθνική κυριαρχία». Καθημερινή. 2011-06-12. http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_12/06/2011_445590. 
  63. «Συνταγματικό το Μνημόνιο έκρινε το ΣτΕ». tvxs.gr. 2011-06-21. http://tvxs.gr/news/%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1/%CF%83%CF%85%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%BF-%CE%AD%CE%BA%CF%81%CE%B9%CE%BD%CE%B5-%CF%84%CE%BF-%CF%83%CF%84%CE%B5. Ανακτήθηκε στις 2011-07-06. 
  64. ΣΚΑΙ Αρχειοθετήθηκε 2012-02-16 στο Wayback Machine. Δελτίο τύπου, πορεία ανεργίας
  65. 65,0 65,1 «Ειδική Επιχειρησιακή Συλλογική Σύμβαση αντί της Κλαδικής». Τα Νέα. 9 Δεκεμβρίου 2010. 
  66. «Σαρωτικές αλλαγές σε εργασιακά και ΔΕΚΟ». ΣΚΑΙ. 9 Δεκεμβρίου 2010. 
  67. «Οι βασικές ρυθμίσεις του πολυνομοσχεδίου» (PDF). ΣΚΑΙ. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 15 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2011. 
  68. «Πέρασε το «πολυνομοσχέδιο» - «Κόπηκε» ο Β. Παπαχρήστος». Ελευθεροτυπία. 15 Δεκεμβρίου 2010. 
  69. «Υστέρηση εσόδων στο πρώτο εξάμηνο του 2011». Zougla. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2011. 
  70. «Παραιτήθηκαν Νασιώκας και Φλωρίδης». Το Βήμα. 
  71. «Επιχείρηση άγρια καταστολή από ένα σύνταγμα ΜΑΤ». Ελευθεροτυπία. 
  72. Γεωργία Δάμα (2011-07-01). «Οι τραυματίες περιγράφουν την αγριότητα των ΜΑΤ «Χτυπούσαν ό,τι κινούνταν»». Εφημερίδα Ελευθεροτυπία. http://www.enet.gr/?i=news.el.politikh&id=289314. Ανακτήθηκε στις 2011-07-01. 
  73. «Πέρασε το Μεσοπρόθεσμο, ΜΑΤωσαν πάλι το Σύνταγμα». Εφημερίδα Ελευθεροτυπία. 2011-06-29. http://www.enet.gr/?i=news.el.politikh&id=288805. Ανακτήθηκε στις 2011-07-01. 
  74. «Οι αποκρατικοποιήσεις που προβλέπει το Μεσοπρόθεσμο». Ελεύθερος τύπος. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2011. 
  75. «Αποκρατικοποιήσεις με διαδικασία εξπρές». news247. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2011. 
  76. «Τι προβλέπει το μεσοπρόθεσμο». real.gr. 
  77. «Ελαστικοποίηση της εργασίας και συρρίκνωση αμοιβών από το «Μεσοπρόθεσμο»». Το Βήμα. 
  78. 78,0 78,1 «Νέο πακέτο 158 δισ. ευρώ υπό δρακόντειο έλεγχο». Ελευθεροτυπία. 21 Ιουλίου 2011. 
  79. «Ανάσα 109 δισ. ευρώ στην ελληνική οικονομία». Τα Νέα. 
  80. «Η Ευρώπη θωρακίζει Ελλάδα και ευρώ». Καθημερινή. 22 Ιουλίου 2011. 
  81. «Ευρωπαϊκή συμφωνία για το ελληνικό χρέος στη Σύνοδο Κορυφής». Καθημερινή. 22 Ιουλίου 2011. [νεκρός σύνδεσμος]
  82. «Σε περιορισμένη χρεοκοπία η Ελλάδα». News247. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2011. 
  83. «Σε καθεστώς περιορισμένης χρεοκοπίας και από Moody's». News247. [νεκρός σύνδεσμος]
  84. 84,0 84,1 «Θα τους δανείσουμε για να μας δανείσουν». Ελευθεροτυπία. 17 Αυγούστου 2011. 
  85. 85,0 85,1 «Ειδική συμφωνία με Φινλανδία για το δάνειο». Καθημερινή. 17 Αυγούστου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2011. 
  86. «Ντόμινο αξιώσεων απειλεί τα 109 δισ». Ελευθεροτυπία. 
  87. «Γερμανική παρέμβαση στη συμφωνία Ελλάδας και Φινλανδίας για τις εγγυήσεις». Καθημερινή. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2011. 
  88. «Εκτός στόχου ο προϋπολογισμός». ΣΚΑΙ. 20 Αυγούστου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2011. 
  89. ««Τρύπα» 4,57 δισ. στον προϋπολογισμό, εκτός στόχων έσοδα – δαπάνες». Καθημερινή. 23 Σεπτεμβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2011. 
  90. Βασίλης Νέδος (2016-02-07). «Όταν ο Σόιμπλε ανέλυε επί 90 λεπτά το Grexit». Η Καθημερινή. http://www.kathimerini.gr/848563/article/epikairothta/politikh/otan-o-soimple-anelye-epi-90-lepta-to-grexit. Ανακτήθηκε στις 2016-02-07. 
  91. «Μέτρα σοκ για την έκτη δόση». News247. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2011. 
  92. «ΑΔΕΔΥ: Μπαράζ κινητοποιήσεων ενάντια στην κυβερνητική πολιτική και τα νέα μέτρα». Ελευθεροτυπία. 
  93. «Μπαράζ κινητοποιήσεων στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς». Καθημερινή. [νεκρός σύνδεσμος]
  94. «Νέες απεργίες σε συγκοινωνίες-ταξί». Τα Νέα. 22 Σεπτεμβρίου 2011. 
  95. 95,0 95,1 «Αναταράξεις στο πιστωτικό σύστημα από την κρατικοποίηση της Proton». Ηλεκτρονική εφημερίδα Εξπρές. 11 Οκτωβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2011. 
  96. «Κατατέθηκε το πολυνομοσχέδιο για μισθολόγιο και εφεδρεία». Καθημερινή. 6 Οκτωβρίου 2011. [νεκρός σύνδεσμος]
  97. 97,0 97,1 «Συνεδρίαση Ολομέλειας 20/10/2011 IΕ'». Ελληνικό κοινοβούλιο, Αρχείο πολυμέσων. 20 Οκτωβρίου 2011. 
  98. «Στις 23 Οκτωβρίου η έκτακτη Σύνοδος Κορυφής». Πρώτο Θέμα. 10 Οκτωβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2011. 
  99. «Άρχισε η Σύνοδος Κορυφής». zougla.gr. 23 Οκτωβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2011. 
  100. «Τρεις μήνες αγωνίας για 10 πέτρινα χρόνια». Το Βήμα. 27 Οκτωβρίου 2011. 
  101. «Κούρεμα 50% μόνιμη εποπτεία στην Αθήνα». real.gr. 27 Οκτωβρίου 2011. 
  102. «Αύξηση των πόρων του EFSF στο 1 τρισ. Ευρώ». Ναυτεμπορική. 27 Οκτωβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2011. 
  103. ««Καταδικάζουν» τα κόμματα τη συμφωνία της 27ης Οκτωβρίου». Ελευθεροτυπία. 30 Οκτωβρίου 2011. 
  104. «Οι πρώτες εκτιμήσεις για το «κούρεμα» και τις επιπτώσεις στη ζωή μας». Τα Νέα. 27 Οκτωβρίου 2011. 
  105. 105,0 105,1 105,2 105,3 105,4 Peter Spiegel (2014-05-11). «"It was the point where the eurozone could have exploded"». Financial Times. http://www.ft.com/cms/s/0/f6f4d6b4-ca2e-11e3-ac05-00144feabdc0.html. Ανακτήθηκε στις 2014-05-12. 
  106. «Ματαιώθηκε η στρατιωτική παρέλαση στη Θεσσαλονίκη, αποχώρησε ενοχλημένος ο Κ.Παπούλιας». 2011-08-28. http://news.in.gr/greece/article/?aid=1231135088. Ανακτήθηκε στις 2014-05-12. 
  107. 107,0 107,1 «Διεξαγωγή δημοψηφίσματος ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός». news247. 31 Οκτωβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2011. 
  108. 108,0 108,1 «Φυλλορροεί το ΠΑΣΟΚ, ανεξαρτητοποιήθηκε και η Μιλένα». Εφημερίδα Ελευθεροτυπία. 2011-11-01. http://www.enet.gr/?i=news.el.politikh&id=322623. Ανακτήθηκε στις 2011-11-01. 
  109. «Χρεοκοπία... και με επιλογή μας». real.gr. 3 Νοεμβρίου 2011. 
  110. «Μέρκελ –Σαρκοζί υπαγορεύουν όρους του δημοψηφίσματος». Ελευθεροτυπία. 3 Νοεμβρίου 2011. 
  111. Ευάγγελος Βενιζέλος. «Δήλωση Ευ. Βενιζέλου αμέσως μετά την επιστροφή του από τις Κάννες». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2011. 
  112. «Πέταξε το γάντι στον πρωθυπουργό». zougla.gr. 2011-10-03. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-05-15. https://web.archive.org/web/20120515002944/http://www.zougla.gr/page.ashx?pid=2&aid=410954&cid=6. Ανακτήθηκε στις 2011-11-03. 
  113. ««Όχι» Βενιζέλου στο δημοψήφισμα για παραμονή ή όχι στο ευρώ - Σωρεία αντιδράσεων υπουργών και βουλευτών». 2011-11-03. http://news.in.gr/greece/article/?aid=1231135872. Ανακτήθηκε στις 2014-05-12. 
  114. 114,0 114,1 «Πήρε ψήφο εμπιστοσύνης η κυβέρνηση». news247. 4 Νοεμβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2011. 
  115. 115,0 115,1 «Καταρχήν συμφωνία στη συνάντηση Παπούλια – Παπανδρέου – Σαμαρά». Το Βήμα. 6 Νοεμβρίου 2011. 
  116. «Ολοκληρώθηκε η συνάντηση Παπανδρέου - Σαμαρά ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας». Τα Νέα. 6 Νοεμβρίου 2011. 
  117. 117,0 117,1 «Λουκάς Παπαδήμος ο νέος πρωθυπουργός». megatv. 10 Νοεμβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2011. 
  118. 118,0 118,1 «Η νέα κυβέρνηση του Λουκά Παπαδήμου». news247. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2011. 
  119. «Συσσίτια στα σχολεία από το υπουργείο Παιδείας». news247. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2012. 
  120. «Αρχίζουν συσσίτια σε 18 σχολεία της Αττικής». Τα Νέα. 
  121. «Καταιγίδα νέων μέτρων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2012. 
  122. ««Μνημονιακή» αύξηση 25% στα εισιτήρια των Αστικών Συγκοινωνιών». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2012. 
  123. Νευρική κρίση στην κυβέρνηση
  124. 124,0 124,1 124,2 ««Ναι» στο Μνημόνιο από 199 βουλευτές και «όχι» από 74». Το Βήμα. 
  125. «Στο 95,7% η συμμετοχή στο ελληνικό PSI ξεπέρασε κάθε προσδοκία». Τα Νέα. Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2012. 
  126. «Παράταση έως τις 20 Απριλίου για το PSI». Τα Νέα. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2012. 
  127. «Ενεργοποιήθηκαν τα CDS». real.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2012. 
  128. «Ενεργοποιήθηκαν τα CDS». Το Έθνος. Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2012. 
  129. «Πιστωτικό γεγονός η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους». Πρώτο Θέμα. Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2012. 
  130. Demokratisch-links.de. Merkels Abschiebekultur
  131. Demokratisch-links.de. 100.000-Mark-Schäuble. Eine Geisterstunde der Demokratie
  132. «Παπαδήμος: Εκλογές στις 6 Μαΐου». news247.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2012. 
  133. «Ορκίστηκε η υπηρεσιακή κυβέρνηση Πικραμμένου». Το Βήμα. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2012. 
  134. «Στα 18,9 δισ. ευρώ ο «λογαριασμός» της επιμήκυνσης». Πρώτο Θέμα. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2012. 
  135. «Μέτρα ύψους 9,4 δισ. ευρώ και ύφεση 4,5% στο μεσοπρόθεσμο για το 2013». ΣΚΑΪ. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2012. 
  136. «Υπερψηφίστηκε το Μνημόνιο 3 με 153 ψήφους και διαγραφές». news247.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2012. 
  137. «Μεσοπρόθεσμο πλαίσιο δημοσιονομικής στρατηγικής 2013-2016» (PDF). Υπουργείο Οικονομικών. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 26 Νοεμβρίου 2012. 
  138. «Σαρωτικές αλλαγές σε εργασιακά και συντάξεις. Τι προβλέπει το πολυνομοσχέδιο». news247.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2012. 
  139. «Σαρωτικές αλλαγές φέρνει το πολυνομοσχέδιο». Το Έθνος. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2012. 
  140. «Οι τελικές ρυθμίσεις». megatv.com. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2012. 
  141. «Λεηλατούν τα εφάπαξ». Ριζοσπάστης. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2012. 
  142. «Αυτές είναι οι τελικές περικοπές στα ειδικά μισθολόγια για 200.000 εργαζόμενους». star.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2012. 
  143. «Νέες περικοπές μισθών σε ΔΕΚΟ, Βουλή, ΕΥΠ και άλλους φορείς». Ημερησία. 
  144. «Πολυνομοσχέδιο: Ένα «ενιαίο επίδομα στήριξης τέκνων»». Καθημερινή. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2012. 
  145. «Αντίτιμο 25 ευρώ για εισαγωγή σε νοσοκομείο επιβάλλει το νέο μνημόνιο από το 2014». news.in.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2012. 
  146. «Ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός χωρίς διαρροές για τη κυβέρνηση». tvxs.gr. 22 Δεκεμβρίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Δεκεμβρίου 2010. 
  147. «Υπερψηφίστηκε με 168 "ναι" το Πολυνομοσχέδιο». news247.gr. 28 Απριλίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουνίου 2013. 
  148. «86.000 εκπαιδευτικούς επιστρατεύει η κυβέρνηση». newsit.gr. 
  149. «Αποτέλεσμα Εθνικών Εκλογών Ιανουάριος 2015». ekloges-prev.singularlogic.eu. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2019. 
  150. «Αποτελέσματα Δημοψηφίσματος Ιουλίου 2015». ekloges-prev.singularlogic.eu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2019. 
  151. «Έληξε και επίσημα το πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδας - Και τυπική πλέον η χρεωκοπία - Ληξιπρόθεσμες οι οφειλές προς το ΔΝΤ». newsbeast.gr. 
  152. «01:00 1ης Ιουλίου 2015, η Ελλάδα χρεοκόπησε». iefimerida.gr. 
  153. «Το 4ο Μνημόνιο «σαρώνει» τα πάντα: Δείτε όλες τις οδυνηρές αλλαγές». protothema.gr. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2019. 
  154. «Αλ. Τσίπρας:Η Ιθάκη είναι μόνο η αρχή». Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2022. 
  155. «Μητσοτάκης: Τα capital controls αποτελούν παρελθόν -Από 1η Σεπτεμβρίου». Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2022. 
  156. «Δανεισμός με αρνητικό επιτόκιο: Τι σηματοδοτεί η σημερινή δημοπρασία». protothema.gr. 
  157. «Ένα ακόμη μέτρο ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους ανακοίνωσε ο ESM». kathimerini.gr. 
  158. «10η Έκθεση Αξιολόγησης: Έως τον Μάρτιο αντί για τον Αύγουστο τα εκκαθαριστικά του νέου ΕΝΦΙΑ». newsbreak.gr. 2 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2021. 
  159. Skai.gr (4 Απριλίου 2022). «Σταϊκούρας: Η Ελλάδα ολοκλήρωσε την αποπληρωμή του χρέους προς το ΔΝΤ». www.skai.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2022. 
  160. «Eurostat: 1 στους 3 Έλληνες ζουν σε συνθήκες φτώχειας! - kontranews.gr». kontranews.gr. 
  161. «Why is Tranio investing in Greece». Tranio. 17 Δεκεμβρίου 2019. 
  162. ΕΛΣΤΑΤ, Ποσοστό ανεργίας ανά μήνα
  163. έτος αναφοράς 2009=100, για το 2008 το 2000
  164. Η μείωση των αδικημάτων από το 2011 οφείλεται στημ μετατροπή ποινών πλημμεληματικού χαρακτήρα σε πταισματικού
  165. «Πρόωρες εκλογές εξήγγειλε ο Καραμανλής». Το Βήμα. 
  166. «Οι νέοι υπουργοί». Τα Νέα. 
  167. «Καθαρή νίκη Σαμαρά έφερε η μαζική προσέλευση». Ελευθεροτυπία. 
  168. «Τον προϋπολογισμό του 2010 ενέκρινε η Βουλή με την οικονομία σε ύφεση». in.gr. 
  169. «REPORT ON GREEK GOVERNMENT DEFICIT AND DEBT STATISTICS» (PDF) (στα Αγγλικά). EUROPEAN COMMISSION. 8 Ιανουαρίου 2010. σελ. 28. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 8 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2011. 
  170. «Υποβάθμιση της Ελλάδας από Fitch». Ελευθεροτυπία. 9 Απριλίου 2010. 
  171. «Υποβάθμιση της Ελλάδας και από Moody's». Ημερησία. 22 Απριλίου 2010. 
  172. «Υποβάθμιση - σοκ της Ελλάδας από την S&P, junk τα ομόλογα». Ισοτιμία. 27 Απριλίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Αυγούστου 2010. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2011. 
  173. «Τρεις νεκροί από εμπρησμό στην τράπεζα Marfin». Ελευθεροτυπία. 
  174. «Ψηφίστηκαν τα μέτρα-σοκ με ανταρσία στη ΝΔ και διαρροές στο ΠΑΣΟΚ». Ελευθεροτυπία. 
  175. «172 «ναι» με αλληλοκατηγορίες και διαγραφές». Ελευθεροτυπία. 
  176. «Απώλειες στην Κοιν. Ομάδα του ΠΑΣΟΚ, βαρύ κλίμα στη βάση». Ελευθεροτυπία. 
  177. «Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 11 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2011. 
  178. Διακανονισμός Χρηματοδότησης Αμέσου Ετοιμότητας
  179. «Υποβάθμιση σοκ 4 βαθμίδων για την Ελλάδα από το επίπεδο Α3 σε Βa1 από τη Moody's». Banking News. 14 Ιουνίου 2010. 
  180. «Kατά τέσσερις βαθμίδες υποβάθμισε η Moody's την Ελλάδα». in.gr. 14 Ιουνίου 2010. 
  181. «Κατατέθηκε ο προϋπολογισμός». newsit. 
  182. «Πέρασε το «πολυνομοσχέδιο» - «Κόπηκε» ο Β. Παπαχρήστος». Ελευθεροτυπία. 15 Δεκεμβρίου 2010. 
  183. «Ψηφίστηκε ο πρώτος υπό το Μνημόνιο- προϋπολογισμός». Ελευθεροτυπία. 
  184. ««Γλυκιά» υποβάθμιση από τη Fitch». Τα Νέα. 14 Ιανουαρίου 2011. 
  185. «Υποβάθμιση σοκ από τη Moody's κατά 3 βαθμίδες σε B1». Banking News. 7 Μαρτίου 2011. 
  186. «Σύνοδος Κορυφής: Επιμήκυνση 7,5 χρόνων και 1% μείωση επιτοκίου». Ελευθεροτυπία. 12 Μαρτίου 2011. 
  187. «Υποβάθμισε Ελλάδα και Πορτογαλία η S&P». Ελευθεροτυπία. 29 Μαρτίου 2011. 
  188. «Standard & Poor's: Υποβάθμιση της Ελλάδας από ΒΒ- σε Β». Το Βήμα. 9 Μαΐου 2011. 
  189. «Υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας σε B+». Καθημερινή. 20 Μαΐου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2011. 
  190. «Γέμισαν αγανάκτηση οι πλατείες πόλεων σ' όλη την Ελλάδα». Ελευθεροτυπία. 25 Μαΐου 2011. 
  191. «Η "βίβλος" των Αγανακτισμένων». news247.gr. 26 Μαΐου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2011. 
  192. «Υποβάθμισε κατά 3 κλίμακες σε Caa1 από Β1 την Ελλάδα η Moody's - Αρνητικό το outlook - Στα όρια της χρεοκοπίας - Τι απαντά το ΥΠΟΙΚ». Banking News. 1 Ιουνίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2011. 
  193. «Νέα υποβάθμιση της Ελλάδας από τη Moody's». Τα Νέα. 1 Ιουνίου 2011. 
  194. «Dagong: Υποβάθμιση της Ελλάδας και από κινέζικο οίκο». Ημερησία. 3 Ιουνίου 2011. 
  195. «Κατατέθηκε στη Βουλή το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα». Τα Νέα. 
  196. «Υποβάθμιση 3 βαθμίδων από S&P, στη χαμηλότερη θέση παγκοσμίως η Ελλάδα». Ισοτιμία. 14 Ιουνίου 2011. [νεκρός σύνδεσμος]
  197. «Ξεκίνησε ο «χορός» των παραιτήσεων - Ανεξαρτητοποιήθηκε ο Γ.Λιάνης». real.gr. 14 Ιουνίου 2011. 
  198. «Σαρωτικός ανασχηματισμός με Βενιζέλο αντιπρόεδρο». news247. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2011. 
  199. «Ψηφίστηκε το Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα στη Βουλή». Καθημερινή. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2011. 
  200. «Με 155 «ναι» ψηφίστηκε το Μεσοπρόθεσμό». Τα Νέα. 
  201. «Υποβάθμιση της Ελλάδας κατά τρεις βαθμίδες από τον οίκο Fitch». Το Βήμα. 13 Ιουλίου 2011. 
  202. «Λουκέτα εξπρές και συγχωνεύσεις στο Δημόσιο». news247. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2011. 
  203. «Υποβάθμιση κατά τρεις βαθμίδες από Moody's». Ημερησία. 25 Ιουλίου 2011. 
  204. «S&P: Υποβάθμισε σε "CC" την αξιολόγηση της Ελλάδας». Ισοτιμία. 27 Ιουλίου 2011. [νεκρός σύνδεσμος]
  205. «ΧΑ: Κάτω από τις 1.000 μονάδες, για πρώτη φορά από το 1997». Ισοτιμία. 8 Αυγούστου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2011. 
  206. «Παραιτήθηκε ο Χάρης Παμπούκης». Καθημερινή. 25 Αυγούστου 2011. [νεκρός σύνδεσμος]
  207. «Ήρθε, διαφώνησε και αποχώρησε η τρόικα». Καθημερινή. [νεκρός σύνδεσμος]
  208. «Δραματικές αποφάσεις υπό την πίεση της τρόικας». news247. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2011. 
  209. «Επεισόδια έως αργά το βράδυ στη Θεσσαλονίκη - Τρεις συλλήψεις, 94 προσαγωγές». Το Έθνος. 
  210. «Ειδικό τέλος στα ακίνητα μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ». Τα Νέα. 
  211. «Εκτακτη εισφορά: Διπλάσιο το χαράτσι για τα ακίνητα». Το Βήμα. 
  212. «Οργανωμένη άρνηση πληρωμής». Ριζοσπάστης. 13 Σεπτεμβρίου 2011. [νεκρός σύνδεσμος]
  213. «ΣΥΡΙΖΑ: Πρωτοβουλίες κατά των χαρατσιών σε όλη τη χώρα». Αυγή. 4 Οκτωβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2011. 
  214. «Η νέα καρμανιόλα...». Ελευθεροτυπία. 
  215. «Απολύσεις και περικοπή συντάξεων αποφάσισε η κυβερνητική Επιτροπή». Το Βήμα. 
  216. «Σε εφεδρεία 30.000 Δημόσιοι Υπάλληλοι». Το Έθνος. 
  217. «ΑΔΕΔΥ: Μαζική η συμμετοχή των εργαζομένων στην απεργία». Ναυτεμπορική. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2011. 
  218. «Στη Βουλή το πολυνομοσχέδιο». Ναυτεμπορική. 6 Οκτωβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2011. 
  219. ««Αποκαλυπτήρια» για το μισθολόγιο και την εφεδρεία». Ελευθεροτυπία. 
  220. «Αλλαγές στα εργασιακά και μειώσεις επικουρικών – εφάπαξ». Ναυτεμπορική. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2011. 
  221. «Παραιτήθηκε ο Ρομπόπουλος». real.gr. 18 Οκτωβρίου 2011. 
  222. «Μεγάλη διαδήλωση και επεισόδια στην Αθήνα». Τα Νέα. 19 Οκτωβρίου 2011. 
  223. «Ψηφίστηκε επί των άρθρων το πολυνομοσχέδιο». Καθημερινή. 21 Οκτωβρίου 2011. [νεκρός σύνδεσμος]
  224. «Σε κλοιό παλλαϊκού «όχι» η βουλή του «ναι»». Ελευθεροτυπία. 20 Οκτωβρίου 2011. 
  225. «Από ισχαιμικό επεισόδιο «έφυγε» ο Δημήτρης Κοτζαρίδης». Πρώτο Θέμα. 21 Οκτωβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2011. 
  226. «Σήμερα η κηδεία του 53χρονου διαδηλωτή». Τα Νέα. 22 Οκτωβρίου 2011. 
  227. «Συμφώνησαν τα ξημερώματα για «κούρεμα» 50%». Έθνος. 27 Οκτωβρίου 2011. 
  228. «Παρέλαση λαϊκής οργής, κατά του χρεοκοπημένου πολιτικού συστήματος». Εφημερίδα Ελευθεροτυπία. 2011-10-28. http://www.enet.gr/?i=news.el.politikh&id=321809. Ανακτήθηκε στις 2011-10-31. 
  229. «Επεισόδια στις παρελάσεις σε όλη τη χώρα». Εφημερίδα Καθημερινή. 2011-10-28. http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathremote_1_28/10/2011_412274. Ανακτήθηκε στις 2011-10-31. [νεκρός σύνδεσμος]
  230. «Καταψηφίστηκε η διάταξη «Λοβέρδου» για τα φαρμακεία». Τα Νέα. 
  231. «Συμφώνησαν οι πολιτικοί αρχηγοί στα νέα μέτρα». Τα Νέα. 9 Φεβρουαρίου 2012. 
  232. «Παραιτήθηκε ο υφυπουργός εργασίας Γ. Κουτσούκος». Το Βήμα. 9 Φεβρουαρίου 2012. 
  233. «Παραιτήθηκε η Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου». news247.gr. 10 Φεβρουαρίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2012. 
  234. «Παραιτήθηκαν οι υπουργοί του ΛΑΟΣ». Πρώτο Θέμα. 10 Φεβρουαρίου 2012. 
  235. «Παραιτήθηκε ο βουλευτής Αρτας του ΠΑΣΟΚ Παύλος Στασινός». Τα Νέα. 10 Φεβρουαρίου 2012. 
  236. «Παραιτήθηκαν οι Π. Ζούνη και Δ. Βαρβαρίγος». Καθημερινή. 11 Φεβρουαρίου 2012. [νεκρός σύνδεσμος]
  237. «Παραιτήθηκε ο βουλευτής ΝΔ Νίκος Λέγκας». Τα Νέα. 12 Φεβρουαρίου 2012. 
  238. «Παραιτήθηκε η βουλευτής του ΠαΣοΚ Μάγια Τσόκλη». Το Βήμα. 13 Φεβρουαρίου 2012. 
  239. «Κάτω από το ψυχολογικό όριο των 500 μονάδων το ΧΑ». Τα Νέα. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2012. 
  240. «Ορκίστηκε η κυβέρνηση Σαμαρά». Το Βήμα. 21 Ιουνίου 2012. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2012. 
  241. «Ψηφίστηκε το πολυνομοσχέδιο». Η Ναυτεμπορική. 
  242. «Η ΔΗΜΑΡ αποχωρεί από την κυβέρνηση». Ελευθεροτυπία. 
  243. «Ανασχηματισμός: Τα ονόματα των νέων υπουργών». newsbomb.gr. 
  244. «Ψηφίστηκε το πολυνομοσχέδιο της κυβέρνησης». Το Βήμα. 
  245. «Λαγκάρντ: Η Ελλάδα αντιμέτωπη με τη χρεοκοπία την 1η Ιουλίου». ant1news.gr. 
  246. «Έληξε και επίσημα το πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδας - Και τυπική πλέον η χρεωκοπία - Ληξιπρόθεσμες οι οφειλές προς το ΔΝΤ». newsbeast.gr. 
  247. «01:00 1ης Ιουλίου 2015, η Ελλάδα χρεοκόπησε». iefimerida.gr. 
  248. «Μητσοτάκης: Τα capital controls αποτελούν παρελθόν». iefimerida.gr. 
  249. «Δανεισμός με αρνητικό επιτόκιο: Τι σηματοδοτεί η σημερινή δημοπρασία». protothema.gr. 
  250. «Υπερψηφίστηκε με 158 «ναι» ο Προϋπολογισμός του 2020». cnn.gr. 
  251. «Ένα ακόμη μέτρο ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους ανακοίνωσε ο ESM». kathimerini.gr. 
  252. «10η Έκθεση Αξιολόγησης: Έως τον Μάρτιο αντί για τον Αύγουστο τα εκκαθαριστικά του νέου ΕΝΦΙΑ». newsbreak.gr. 2 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2021. 
  253. Skai.gr (4 Απριλίου 2022). «Σταϊκούρας: Η Ελλάδα ολοκλήρωσε την αποπληρωμή του χρέους προς το ΔΝΤ». www.skai.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2022. 
  254. https://www.capital.gr/oikonomia/3635928/xr-staikouras-gia-ekthesi-komision-orosimo-kai-kleisimo-enos-kefalaiou-pou-sundeetai-me-tin-oikonomiki-krisi. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022.  Missing or empty |title= (βοήθεια)
  255. ΚΑΝΤΕΛΗΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ (20 Αυγούστου 2022). «Αλλαγή σελίδας: Η ελληνική οικονομία βγαίνει σήμερα από το καθεστώς εποπτείας -Μήνυμα Μητσοτάκη». iefimerida.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2022. 
  256. «ΙΟΒΕ: Ανθεκτική οικονομία με ανάπτυξη 2,4% φέτος - Πρόβλημα ο δομικός πληθωρισμός». https://www.insider.gr/oikonomia/271030/iobe-sto-61-i-anaptyxi-tis-ellinikis-oikonomias-2022-prokliseis-kai-kindynoi. 
  257. «Ο Fitch αναθεωρεί σε θετική την προοπτική της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος για την αναβάθμιση του Δημοσίου- Επιβεβαιώνει σε "ΒΒ». https://www.fitchratings.com/research/banks/fitch-revises-national-bank-of-greece-outlook-to-positive-on-sovereign-upgrade-affirms-at-bb-14-12-2023. 
  258. «Εθνικές εκλογές – Μάιος 2023». 
  259. «Εθνικές εκλογές – Ιούνιος 2023». 
  260. «Αναβάθμιση στην επενδυτική βαθμίδα από τον ιαπωνικό οίκο R&I». https://www.ot.gr/2023/07/31/oikonomia/stin-ependytiki-vathmida-i-elliniki-oikonomia-symfona-me-ton-oiko-aksiologisis-ri/. 
  261. «Fitch Ratings returns Greece to investment class». https://www.ekathimerini.com/economy/1226253/fitch-ratings-returns-greece-to-investment-class/. 
  262. «Η Ελλάδα στην κορυφή της λίστας 35 χωρών για τις επιδόσεις της στην οικονομία». https://www.naftemporiki.gr/finance/economy/1551057/economist-i-ellada-stin-koryfi-tis-listas-35-choron-gia-tis-epidoseis-tis-stin-oikonomia/. 
  263. «ΔΝΤ: Βλέπει υψηλή ανάπτυξη για Ελλάδα, επενδύσεις και επιβεβαιώνει τη βιωσιμότητα του χρέους». https://www.capital.gr/oikonomia/3764794/dnt-blepei-upsili-anaptuxi-gia-ellada-ependuseis-kai-epibebaionei-ti-biosimotita-tou-xreous/. 

Πηγές Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία