Βικιπαίδεια

Κρουσώνας Ηρακλείου

οικισμός της Ελλάδας

Συντεταγμένες: 35°13′50.2″N 24°58′58.1″E / 35.230611°N 24.982806°E / 35.230611; 24.982806

Ο Κρουσώνας (επίσημο: Κρουσών) είναι κωμόπολη και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Μαλεβιζίου στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Ανήκε στην Επαρχία Μαλεβιζίου του Νομού Ηρακλείου.

Κρουσώνας
Κρουσώνας is located in Greece
Κρουσώνας
Κρουσώνας
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα[1]
ΠεριφέρειαΚρήτης
Περιφερειακή ΕνότηταΗρακλείου
Δημοτική ΕνότηταΚρουσώνα
Δημοτική ΚοινότηταΚρουσώνος
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΚρήτη
ΝομόςΗρακλείου
Υψόμετρο460 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος2.059
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας700 01
Τηλ. κωδικός281
δεδομένα

Γεωγραφικά - Γενικά στοιχεία

Επεξεργασία

Ο Κρουσώνας βρίσκεται στους ανατολικούς πρόποδες του Ψηλορείτη, του υψιπέδου Γούρνος, 1.292 μ., αμφιθεατρικά κτισμένος πάνω στους λόφους Πλάγια, Κούπος και Λειβαδιώτης. Απέχει από το Ηράκλειο 21,8 χιλιόμετρα.

Σε υψόμετρο 920 μ. βρίσκεται οροπέδιο με το όνομα Λιβάδι με άφθονα υπόγεια νερά. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία την γεωργία και τον αγροτουρισμό.[εκκρεμεί παραπομπή]

Έχει ανάμεσα στα άλλα 2 Δημοτικά Σχολεία, 2 νηπιαγωγεία, Γυμνάσιο, Λύκειο, ΚΕΠ, ΟΤΕ, περιφερειακό ιατρείο, Πολιτιστικό Σύλλογο με όνομα "Νέα Γενιά", επιμορφωτικό σύλλογο με το όνομα «Άγιος Χαράλαμπος» και τους ιερούς ναούς του Αγίου Χαραλάμπους (πολιούχου), της Παναγίας της Κεράς, του Αγίου Γεωργίου και ο νέος της Αγίας Τριάδος.

Στο χωριό δημιουργήθηκε ο πρώτος γυναικείος Αγροτοβιοτεχνικός Συνεταιρισμός του Νομού Ηρακλείου με[2] το όνομα "Η Κρουσανιώτισσα", διαθέτει ποδοσφαιρική ομάδα περιφερειακού επίπεδου Π.Α.Ο. Κρουσώνα και Σκοπευτήρι που κατέχει ο Σκοπευτικός Όμιλος Κρουσώνα ΜΑΛΕΒΙΖΙ.

Ιστορικά στοιχεία

Επεξεργασία

Στις ανατολικές υπώρειες της Ίδης, ανάμεσα στις βουνοκορφές Κουδούνι, Γούρνος και Μαγκαφούρι (Άθως), βρίσκεται μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Κρήτης, ο οικισμός του Κρουσώνα. Ο Κρουσώνας είναι χτισμένος αμφιθεατρικά μεταξύ των λόφων Κούπος-Πλάϊ-Λειβαδιώτης και Λειβαδιώτης-Πλάϊ-Πάνω Κεφάλα. Σύμφωνα με αρχαιολογική επιστημονική τεκμηρίωση, η περιοχή του Κρουσώνα κατοικείται αδιάκοπα από τους προελληνικούς χρόνους και πιο συγκεκριμένα από την πρώιμη εποχή του Χαλκού. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως ευρήματα που πιστοποιούν τα ανωτέρω καθώς σε λόφους, κορυφές, βάραθρα και σπήλαια των Κρουσανιώτικων βουνών έχουν βρεθεί οικίες, ιερά και τάφοι οι οποίοι χρονολογούνται σε όλη την διάρκεια της Μινωικής εποχής (3000-1200 π.Χ.). Στον λόφο Κούπος έχει βρεθεί οικισμός που χρονολογείται περί τα Μυκηναϊκά ή τα Γεωμετρικά χρόνια (1200-700 π.Χ.). Η αέναη διαχρονική κατοίκηση της περιοχής συνεχίζεται απερίσπαστα και τους επόμενους αιώνες, με κάθε περίοδο να αφήνει και το στίγμα της στην περιοχή του Κρουσώνα, το οποίο ενώ ενσωματώνεται δεν αλλοιώνει το φρόνημα, το συναίσθημα και την προσωπικότητα των κατοίκων του, αλλά τους κάνει πιο ισχυρούς στα ιδανικά και τις αξίες της εκάστοτε εποχής. Η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά για τον οικισμό του Κρουσώνα γίνεται σε συμβόλαιο του 1280 από τον συμβολαιογράφο Leon. Marcello, που αναφέρει ότι ο Ιωάννης Αρμάκης, κάτοικος του χωριού Κουρσιώνα, υπόσχεται να επιστρέψει στο Θεόδωρο Παγκόλογο, κάτοικο Χάνδακα, 56 μουζούρια σιτάρι, το οποίο του είχε δώσει δανεικό. Το 1374 ο Κρουσώνας ήταν φέουδο του Βενετού άρχοντα Marcus Justinian. Το 1577 αναφέρεται στην Περιγραφή της Νήσου Κρήτης του Francesko Barozzi ως Chrussona ενώ το 1583 στον Pietro Castrofilaka αναφέρεται ως Crussona (Κρουσώνα) με 262 κατοίκους (Καστροφ. Κ 102) καθώς με την ίδια ονομασία αναφέρεται και στην Έκθεση για το βασίλειο της Κάντια (Regno di Candia) το 1630 από τον Francesko Basilicata. Κατά τα έτη 1637-1639 ο Κρουσώνας ήταν φέουδο του Βενετού άρχοντα Andrea Muazzo. Ο Ανδρέας Μουάτσος ήταν γιος του Φραντσέσκου Μουάτσου (Francesco Muazzo) και εγγονός του Μάρκο Μουάτσου, του οποίου σύμφωνα με μαρτυρίες εγγράφων του ανήκαν οι αγροτικές κοινότητες του Κρουσώνα και των Κορφών καθώς και οι δουλοπάροικοι που ήταν προσαρτημένοι στα κτήματα που καλλιεργούσαν. «De Marco De Mezzo quondam Polo, nelli casali Crussona e Corfes». Σε σουλτανικό διάταγμα στις 23 Οκτωβρίου 1648 (μεσούντος του μηνός Σιεβάλ του έτους 1055) αναφέρεται ως Κρουσώνας και καθορίζεται ως χωριό βακουφικόν αφιερωμένον διά την συντήρησιν του έν Ρεθύμνω αυτοκρατορικού τεμένους Σουλτάν Ιμπραχήμ. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας αναφέρεται ως Κουρσώνας (Kursona) σε διάφορα τουρκικά έγγραφα και συμβόλαια ενώ το 1671 αναφέρεται με 103 άρρενες χριστιανούς που υπόκειντο σε κεφαλικό φόρο (χαράτσι). Το 1818 ο Κρουσώνας αριθμούσε 200 χριστιανικές οικογένειες και 25 μουσουλμανικές ενώ το 1834 αριθμούσε 140 χριστιανικές οικογένειες και καμία μουσουλμανική. Λίγο αργότερα το 1866 αριθμεί 210 οικογένειες, ενώ το 1875 καταγράφονται 250 οικογένειες με συνολικά 1250 κατοίκους. Από τα ανωτέρω στατιστικά στοιχεία προκύπτει ότι μετά την επανάσταση του 1821 η πληθυσμιακή ανάπτυξη του Κρουσώνα βρίσκεται σε ανοδική πορεία συνεχώς, δείγμα οικονομικής και κοινωνικής δυναμικής[3].

Ετυμολογία Κρουσώνα

Επεξεργασία

Η περιοχή γύρω από τον Κρουσώνα παρουσιάζει αδιάκοπη ιστορική συνέχεια ζωής από την Νεολιθική περίοδο. Το τοπωνύμιο “Κρουσώνα” διατηρείται «άνευ ουδεμίας λογίας αναμίξεως τυπικώς και φθογγικώς αλώβητον την αρχαίαν μορφήν». Ο Κρουσώνας είναι ο τόπος γέννησης και κατοικίας των Κουρητών (Ιδαίων δακτύλων). Οι πέντε αποτυπωμένοι Ιδαίοι δάκτυλοι που βρίσκονται στα πλάγια του όρους Γούρνος, οι οποίοι ξεκινούν από την κορυφή και καταλήγουν στα ριζά του όρους, δεν απαντώνται σε κανένα άλλο σημείο της Ίδης άλλα και σε κανένα άλλο βουνό της Κρήτης γενικότερα. Ο τόπος των Κουρητών ονομάστηκε ο τόπος των Κουρησών, τα γειτονικά σύμφωνα τ και σ σε πολλές περιπτώσεις λέξεων εναλλάσσονται με αποτέλεσμα να προφέρεται Κρουσών. Κουρητών – Κουρησών – Κουρσών – Κρουσών και Κρουσώνα.

Μετά το 1200 π.Χ. ο Μινωικός πολιτισμός έχει παρακμάσει και όλη η Κρήτη βρίσκεται υπό την εξουσία των Μυκηναίων. Την περίοδο αυτή έχει βρεθεί στο ανάκτορο της Κνωσσού, πήλινη πινακίδα γραμμικής Β, η οποία αναγράφει Ku-ru-so-no (KN Lc (2) 504+), Κου-ρου-σό-νο. Όμως σύμφωνα με τους Μηκηναιολόγους το Ku-ru-so-no πιθανόν να είναι ανθρωπωνύμιο και όχι τοπωνύμιο, οπότε δεν μπορεί να αναφέρεται στον οικισμό του Κρουσώνα.Tο Ku-ru-so όμως που απαντάται σε αρκετές πινακίδες γραμμικής Β σημαίνει χρυσός. Ίσως να υπήρχαν στην περιοχή του Κρουσώνα εξειδικευμένοι τεχνίτες που ονομάζονταν στην γραμμική Β ku-ru-so-wo-ko, που σημαίνει χρυσουργός και δραστηριοποιούνταν σε εργαστήρια επεξεργασίας χρυσού φτιάχνοντας περίτεχνα κοσμήματα και σκεύη. εξαιτίας των εργαστηρίων αυτών ονομάστηκε η τοποθεσία Κουρουσώ το οποίο έγινε με τα χρόνια Κρουσώνας λόγω συντομίας καθώς ήταν και πιο εύηχο. Κάτι αντίστοιχο συναντούμε και σήμερα καθώς μια περιοχή τείνει να παίρνει το όνομά της από το είδος των εργαστηρίων που βρίσκονται σε αυτή. Για παράδειγμα υπάρχει η περιοχή επονομαζόμενη «Ταμπακαριά» από τα εργαστήρια βυρσοδεψίας, ή η περιοχή Ντερμιτζίδικα λόγω των εργαστήριων σιδήρου (Τούρκικη λέξη «ντερμιτζής» που σημαίνει σιδηρουργός), κ.α.

Μια άλλη εκδοχή του ονόματος είναι ότι προέρχεται από το ινδοευρωπαικό korsā >ιωνικά η Κόρση που σημαίνει κεφαλή, η κορυφή (ἢ κορυφαί. Ἀχαιοὶ δὲ κεφαλίδας, ἐπάλξεις, προμαχῶνας. στεφάναι πύργω) – επίθετο η Κορσία (χώρα) – ουσιαστικό η Κορσία, ο Κορσιών – ο Κουρσιών όπως αποτυπώνεται στο έγγραφο του 1280 με το όνομα Cursiona (Κουρσιώνα). Το όνομα πιθανολογείται ότι το έδωσαν οι Μυκηναίοι έποικοι στην ακρόπολη του Κούπου καθώς αυτή βρισκόταν στο υψηλότερο σημείο του και η ονομασία συνεχίστηκε για όλα τα επόμενα χρόνια, μέχρι να μεταφερθεί ο οικισμός λίγο παρακάτω από το αρχικό του σημείο, στη θέση δηλαδή που βρίσκεται ακόμα και σήμερα. Με την κατάκτηση της Κρήτης από τους Ρωμαίους το 67 π.Χ., ο Κρουσώνας μεταφέρεται από την περιοχή του Κούπου στην σημερινή του θέση, παίρνοντας μαζί και την ονομασία του. Οι Ρωμαίοι έδωσαν τότε την ονομασία στην ακρόπολη του χωριού Κρουσώνα, Κούπος από το λατινικό cupa < ινδοευρωπαϊκή ρίζα *keup- (κοιλότητα) εξαιτίας της κοιλότητας που δημιουργείται ανάμεσα στην αρχαία ακρόπολη και του Βαλσαμονερού καθώς και την κοιλότητα μεταξύ του λόφου Λιβαδιώτης και Κούπος, αποδίδοντας με τα χρόνια την ονομασία σε όλο τον γήλοφο[4].

Στο λόφο Κούπος ο Στέφανος Ξανθουδίδης εντόπισε το 1906 λείψανα τειχών μεγάλου οικισμού που χρονολογούνται από τους μυκηναϊκούς ή τους γεωμετρικούς χρόνους και του οποίου η νεκρόπολη βρισκόταν στη περιοχή Χοιρόμαντρες. Το 1983 πραγματοποιήθηκε ανασκαφή και αποκαλύφθηκαν κτίρια της αρχαϊκής εποχής (7ος-6ος αιώνας π.Χ.), μαζί με κεραμική, σιδερένια όπλα, πλακίδια με ανάγλυφες παραστάσεις και χάλκινο επιχρυσωμένο μετάλλιο των ελληνιστικών χρόνων.[5] Η πόλη αυτή, της οποίας το όνομα δεν είναι γνωστό, άκμασε από τα υστερομινωικά χρόνια μέχρι την Ελληνιστική περίοδο.[6]

Το 1280 γίνεται αναφορά του οικισμού σε συμβόλαιο[7]. Στην απογραφή του Καστροφύλακα (Κ 102) αναγράφεται Crussona με 262 κατ. το 1583. Το 1834 είχε 140 χριστιανικές οικογένειες και ήταν βακουφικό χωριό, χωρίς Τούρκους,[5] και ήταν αφιερωμένο στη συντήρηση του τεμένους του σουλτάνου Ιμπραήμ, στο Ηράκλειο, αποδίδοντας το ένα έβδομο της παραγωγής του.[8] Το 1821 στην εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους κατέφυγαν 350 Τούρκοι για να σωθούν και παρέλαβαν όμηρο το παιδί ενός αγωνιστή. Οι επαναστάτες με τη συγκατάθεση του πατέρα του παιδιού, άνοιξαν τρύπα στην οροφή της εκκλησίας (σώζεται μέχρι σήμερα) και μέσα από αυτήν έριξαν αναμμένες εύφλεκτες ύλες. Όλοι τους, όπως και το παιδί, πνίγηκαν από τον καπνό. Όσοι τόλμησαν να βγουν σκοτώθηκαν. Κατά την Επανάσταση του 1866 το χωριό πυρπολήθηκε από τους Τούρκους και οι ναοί του καταστράφηκαν.Την επανάσταση του 1821 έδρασαν οι Εμμανουήλ Μακατούνης, Γιαμαλής, Κοκολοζάχαρης και Μπαμνιεδομιχάλης. Την επανάσταση του 1866 έδρασαν οι Εμμανουήλ Βάμβουκας, Μανούσος Χριστοδουλάκης, Ιωάννης Βαμβουκάκης (οπλαρχηγός, πολέμησε στο Μαλεβίζι στο πλευρό των Ηρακλή Κοκκινίδη και Μιχαήλ Κόρακα), ο Λιανδροκωσταντής και τα αδέλφια Σπυριδάκη.[εκκρεμεί παραπομπή] Το 1881 είχε 1.269 κατοίκους.[5]

Το χωριό κατά τη διάρκεια του Κινήματος του 1935 για την επιστροφή του Ελευθερίου Βενιζέλου χωρίστηκε σε βενιζελικούς, οι οποίοι θεωρούνταν αγγλόφιλοι, και αντιβενιζελικούς ή Λαϊκούς, οι οποίοι στην διάρκεια της κατοχής εξελίχθηκαν σε γερμανόφιλους. Οι κάτοικοι του χωριού βρέθηκαν σε διάσταση με αποτέλεσμα να γίνουν μέχρι και πολιτικές δολοφονίες στο χωριό. Ένας από τους Λαϊκούς τραυμάτισε τον Αντώνη Γρηγοράκη, μετέπειτα αρχηγό της αντίστασης ("Ομάδα Σατανά") 'κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής.[9] Στο Κρουσώνα οργανώθηκε από τον Τζων Πεντελμπέρυ πριν τη Μάχη της Κρήτης αντάρτικη ομάδα αντίστασης με αρχηγό τον Αντώνη Γρηγοράκη (ή Σατανά). Αρχικά πριν τη Μάχη της Κρήτης μοιράστηκε οπλισμός σε 300 Κρουσανιώτες από τον Άγγλο Τζων Πεντελμπέρυ, οι οπλισμένοι Κρουσανιώτες πολέμισαν τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές γύρω από τα δυτικά τείχη της πόλης του Ηρακλείου και κυρίως στην Χανιώπορτα. [10]Από την άλλη η οικογένεια Τζουλιά, η οποία παλαιότερα ήταν αντιβενιζελική, υποστήριξε τους Γερμανούς μετά από παρέμβαση πολιτευτών του Λαϊκού κόμματος στο Ηράκλειο, « τα μέλη της Λαϊκής παράταξης του Ηρακλείου συνέταξαν κατάλογο ατόμων που θα συνεργάζονταν με τον εχθρό το 1942. Την συγκέντρωση διοργάνωσαν οι γερμανόφιλοι πολιτευτές του Ηρακλείου».[9] Αφορμή για την αντιπαλότητα ήταν η δολοφονία του Κωστή Τζουλιαδάκη ή Τζουγκροκωστή από τον Κωστή Τζουλιά τις 7 Απριλίου 1942 όταν ο Τζουγκροκωστής προσέβαλε τον Τζουλιά σε μία βάπτιση. Στη συνέχεια, οι αντάρτες του Κρουσώνα, μετά από εντολή του στρατηγείου Μέσης Ανατολής, εκτέλεσαν τους Μιχάλη και Κωστή Τζουλιά.[11] Οι Γερμανοί προχώρησαν σε αντίποινα όταν πληροφορήθηκαν για τη εκτέλεση. Έφτασαν στο χωριό και έκαψαν 17 σπίτια τα οποία ανήκαν σε αντάρτες.[12][13] Οι Τζουλιάδες, με την άδεια των Γερμανών ενισχύθηκαν και τους παρέδιδαν πολιτικούς αντιπάλους της, οι οποίοι είτε στέλνονταν στα κρεματόρια, είτε τους τουφέκιζαν. Συνολικά 45 Κρουσανιώτες, οι οποίοι ονομάστηκαν «Σουμπερίτες», επειδή οργανώθηκαν από τον Φριτς Σούμπερτ αρχίζοντας την άνοιξη του 1942, συνεργάστηκαν με αυτό το τρόπο με τους Γερμανούς. Αντιστασιακοί από το χωριό υπερασπίστηκαν τους κατοίκους του χωριού.[9] Κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης και της Κατοχής σκοτώθηκαν περί τους 56[14] με 75[5] Κρουσανιώτες.

Πορεία πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:[5]

Απογραφή 1900 1920 1928 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011
Πληθυσμός 1.753 2.101 2.314 2.577 2.720 2.974 2.676 2.776 2.972[15] 2.855 2.107

Διοικητικά στοιχεία

Επεξεργασία

Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925 με το ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925, γραμμένος ως Κρουσσών (με 2 "σ"), να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Το όνομά του διορθώθηκε σε Κρουσών, (με 1 "σ"), το 1940.[16] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι μαζί με τους οικισμούς: Αγία Ειρήνη και Κιθαρίδα αποτελούν την κοινότητα Κρουσώνος[17] που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Κρουσώνα του Δήμου Μαλεβιζίου και σύμφωνα την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 2.017 κατοίκους[18].

Δείτε Κοινότητα Κρουσώνος

Μονή Αγίας Ειρήνης

Επεξεργασία

Η κοινοβιακή Μονή[19] καλογριών βρίσκεται στις ανατολικές παρυφές του υψώματος Γούρνος και καταστράφηκε από τους Τούρκους το 1822. Όλοι οι μοναχοί της σφαγιάστηκαν στη θέση Τροχάλακας, επειδή ήταν καταφύγιο για τους επαναστάτες. Το 1944 άρχισε η ανοικοδόμησή της και έπειτα από δεκαετίες άρχισε ξανά να λειτουργεί, με λίγες μοναχές.[εκκρεμεί παραπομπή]

Σημαίνοντες Κρουσανιώτες

Επεξεργασία

(επαναστατικοί περίοδοι κατά την Τουρκοκρατία)

  • Μακατούνης Μανόλης, οπλαρχηγός – χαϊνης
  • Γιαμαλής (Ξυλούρης) Γεώργιος, οπλαρχηγός - χαϊνης
  • Λιανδρογιαννάκης Ιωάννης - Λιανδροκωνσταντής, οπλαρχηγοί Μαλεβιζίου
  • Βαμβουκάκης Ιωάννης - Μπαμπουκογιάννης, οπλαρχηγός Μαλεβιζίου
  • Μανούσος Χριστοδουλάκης (πεντακοσιαρχος 1866-1878)
  • Ξυλούρης Γιάννης
  • Ξυλούρης Γεώργιος ή Αδοντάρος

Βουλευτές Κρητικής Βουλής

  • Ιερωνυμίδης Ιερώνυμος
  • Πρινιανάκης Χριστόδουλος

Β' Παγκόσμιος Πόλεμος

Βουλευτές Ελληνικού Κοινοβουλίου

Σκοπευτικός Όμιλος Κρουσώνα ΜΑΛΕΒΙΖΙ == Παραπομπές ==

  1. ↑ (Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
  2. ↑ Παραδοσιακα Γλυκα | Καλιτσουνια | Κρουσανιωτισσα | Παξιμαδια | Ξεροτηγανα | Τυροπιτακια | Κρουσωνασ | Ηρακλειο Κρητησ
  3. ↑ «Παρουσιάζεται το ιστορικό βιβλίο "Κρουσώνας: Από το μύθο στην Ιστορία" | Cretalive». www.cretalive.gr. 28 Δεκεμβρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2024. 
  4. ↑ Ματαλλιωτάκη, Ρίκη (12 Ιουλίου 2023). «Παρουσιάζεται το ιστορικό βιβλίο με τίτλο:"Κρουσώνας: Από το μύθο στην Ιστορία"». Μαλεβιζιώτης. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2024. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Σπανάκης, Στέργιος (1993). Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, τόμος Β. Ηράκλειο: Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης. σελ. 444. 
  6. ↑ Θερμού Μαρία (14 Νοεμβρίου 2012). «Κρήτη: Μία άγνωστη αρχαία πόλη που κατοικήθηκε για πάνω από 1000 έτη». Το Βήμα. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2015. 
  7. ↑ Iohannes Armachy habitator in casali Cursiona… (M. Chiaudano e Ant. Lombardo, Fonti per la Storia di Venezia, p. 79
  8. ↑ Σταυρινίδης, Νικόλαος (1985). Μεταφράσεις τουρκικών ιστορικών εγγράφων τόμος Ε΄. Ηράκλειο: Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου. σελ. 186. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Σουμπερίτες. Οι Προδότες που αιματοκύλισαν την Κρήτη >9λ:45δ-17λ:26δ< Μηχανή του Χρόνου, 19 Ιανουαρίου 2013
  10. ↑ «Η Μάχη της Κρήτης στον τομέα του Ηρακλείου | Cretalive ειδήσεις». www.cretalive.gr. 18 Μαΐου 2024. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2024. 
  11. ↑ Αντώνης, Σανουδάκης (2013). Ήρωες και δαίμονες: η εθνική αντίσταση του Κρουσώνα. Αθήνα: Ταξιδευτής. σελ. 6-7. ISBN 978-960-9692-22-9. 
  12. ↑ Κρουσώνας 27 Ιουλίου 2008 (αποκαλυπτήρια μνημείου αντίστασης) Ομιλία του Γιώργου Καλογεράκη, Πατρίς
  13. ↑ Αντώνης, Σανουδάκης (2013). Ήρωες και δαίμονες: η εθνική αντίσταση του Κρουσώνα. Αθήνα: Ταξιδευτής. σελ. 8-9, 49-50. ISBN 978-960-9692-22-9. 
  14. ↑ Σανουδάκης (2013). σελ. 8.
  15. ↑ Σταματελάτος, Μιχαήλ· Βάμβα-Σταματελάτου, Φωτεινή (2006). Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας. Αθήνα: Ερμής. σελ. 398. ISBN 9603201332. 
  16. ↑ «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των ΟΤΑ». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2022. 
  17. ↑ «Νόμος 4555/2018 - ΦΕΚ 133/Α/19-7-2018 ( Άρθρα 1 - 151) (Πρόγραμμα ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ) (Κωδικοποιημένος)». e-nomothesia.gr | Τράπεζα Πληροφοριών Νομοθεσίας. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2022. 
  18. ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού Αρχειοθετήθηκε 2021-10-04 στο Wayback Machine.», σελ. 10865 (σελ. 391 του pdf)
  19. ↑ Είσοδος στη Μονή
  20. ↑ «εκδήλωση μνήμης για τον Νίκο Χ. Γιανναδάκη στον Κρουσώνα». Δήμος Μαλεβιζίου. 8 Φεβρουαρίου 2018. 

Πηγές

Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κρουσώνας_Ηρακλείου&oldid=10895822"