Κώστας Γαβράς

Ο Κώστας Γαβράς (Λουτρά Ηραίας Αρκαδίας, 12 Φεβρουαρίου 1933) είναι Έλληνας σκηνοθέτης του γαλλικού κινηματογράφου, που ζει και εργάζεται στη Γαλλία. Είναι γνωστός για ταινίες που έχουν καθαρά πολιτικό θέμα, με πιο γνωστή το θρίλερ Ζ (1969), αλλά έχει σκηνοθετήσει και κωμωδίες. Οι περισσότερες ταινίες του έχουν γυριστεί στη γαλλική γλώσσα ωστόσο, έξι γυρίστηκαν στην αγγλική γλώσσα: Ο αγνοούμενος (1982), Χάννα Κ. (1983), Το στίγμα της προδοσίας (1988), Το μουσικό κουτί (1989), Mad City (1997) και Αμήν (2002). Ο ίδιος έχει κάνει την παραγωγή στις περισσότερες ταινίες του, μέσω της εταιρείας παραγωγής του K.G. Productions.

Κώστας Γαβράς
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Κώστας Γαβράς (Ελληνικά)
Ψευδώνυμο	Costa-Gavras
Γέννηση	12 Φεβρουαρίου 1933 (1933-02-12) Δήμος Ηραίας
Κατοικία	Παρίσι
Χώρα πολιτογράφησης	Γαλλία Ελλάδα
Σπουδές	Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών Κινηματογράφου και La Fémis
Ιδιότητα	σκηνοθέτης κινηματογραφικών έργων, παραγωγός ταινιών, σεναριογράφος, ηθοποιός και σκηνοθέτης
Σύζυγος	Michèle Ray-Gavras (από 1968)
Τέκνα	Alexandre Gavras, Julie Gavras και Ρομέν Γαβράς
Βραβεύσεις	Αξιωματικός της Λεγεώνας της Τιμής (29  Μαρτίου 2013), Βραβεία Writers Guild of America (1983), Όσκαρ Καλύτερου Διασκευασμένου Σεναρίου (1983), βραβείο Έντγκαρ Άλλαν Πόε (1970), National Board of Review Award for Best Foreign Language Film (1966), Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας της Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης (1969), Jury Prize (1969), βραβείο Λουί Ντελούκ (1972), United Nations Awards (1974), βραβείο φεστιβάλ των Καννών καλύτερου σκηνοθέτη (1975), Χρυσός Φοίνικας (1982), London Film Critics Circle Award for Film of the Year (1982), London Film Critics Circle Award for Director of the Year (1982), Χρυσή Άρκτος (1990), βραβείο Σεζάρ καλύτερου σεναρίου (2003), Διεθνές βραβείο της Καταλωνίας (2017), Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας (1970), Orden al Mérito Docente y Cultural Gabriela Mistral, Ταξιάρχης της Λεγεώνας της Τιμής (13  Ιουλίου 2019), Αξιωματούχος του Εθνικού Τάγματος της Αξίας (15  Μαΐου 2000), Τιμητικό Βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου (2018) και επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστήμιου Κονπλουτένσε της Μαδρίτης (2016)
Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφία

Γεννήθηκε στα Λουτρά Ηραίας Αρκαδίας στις 12 Φεβρουαρίου 1933. Η οικογένειά του έζησε τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο σε ένα χωριό της Πελοποννήσου και μετακόμισε στην Αθήνα μετά τον πόλεμο. Ο πατέρας του ήταν μέλος του κομμουνιστικού κόμματος και φυλακίστηκε κατά τη διάρκεια του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου. Η συμμετοχή του πατέρα του στο κομμουνιστικό κόμμα κατέστηκε αδύνατο για τον Κώστα Γαβρά να φοιτήσει σε κάποιο πανεπιστήμιο στην Ελλάδα ή να πάρει βίζα για τις ΗΠΑ, έτσι μετά το λύκειο έφυγε για τη Γαλλία όπου ξεκίνησε να σπουδάζει φιλολογία το 1951.

Πρώιμη καριέρα

Το 1956 εγκατέλειψε τις σπουδές του στη φιλολογία για να σπουδάσει κινηματογράφο στην εθνική σχολή κινηματογράφου της Γαλλίας, IDHEC. Μετά το τέλος των σπουδών του συνεργάστηκε με τον Υβ Αλεγκρέ και έγινε βοηθός σκηνοθέτη του Ζαν Ζιονό και Ρενέ Κλερ. Αφού εργάστηκε αρκετά χρόνια ως βοηθός σκηνοθέτη, το 1965 σκηνοθέτησε την πρώτη του προσωπική ταινία με τίτλο Βαγόνι δολοφόνων.

Μετέπειτα καριέρα

Ο Γαβράς το 1970

Η ταινία του Μακί, τα λιοντάρια της κολάσεως (Un homme de trop, 1967) συμμετείχε στο 5ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας.

Στην ταινία Z (1969), ο κεντρικός χαρακτήρας, ένας δικαστής που τον ενσάρκωσε ο Ζαν-Λουί Τρεντινιάν, προσπαθεί να αποκαλύψει την αλήθεια σχετικά με τη δολοφονία ενός εξέχοντος πολιτικού της Αριστεράς, που τον ενσάρκωσε ο Ιβ Μοντάν, ενώ οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι και ο στρατός προσπαθούν να καλύψουν τη συμμετοχή τους. Η ταινία αποτελεί μια προσαρμογή των γεγονότων τα οποία ακολούθησαν τη δολοφονία του πολιτικού Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963. Η ταινία είχε μεγάλη απήχηση στο κοινό επειδή, την εποχή της κυκλοφορίας της, η Ελλάδα βρισκόταν επί δυο χρόνια υπό στρατιωτική δικτατορία. Το Z κέρδισε Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.

Ο Κώστας Γαβράς και ο σεναριογράφος Ζορζ Σεμπρούν κέρδισαν ένα Έντγκαρ από την Ένωση Συγγραφέων Μυστηρίου της Αμερικής για το Καλύτερο Σενάριο Κινηματογραφικής Ταινίας. Η ταινία Η ομολογία (1970) περιέγραφε τη ζωή του Αρτούρ Λόντον, ενός κομμουνιστή υπουργού από την Τσεχοσλοβακία ο οποίος φυλακίστηκε άδικα και δικάστηκε για προδοσία και κατασκοπεία το 1952.

Η ταινία Κατάσταση πολιορκίας (1972) λαμβάνει χώρα στην Ουρουγουάη, σε μια συντηρητική κυβέρνηση στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Με ένα σενάριο που βασίστηκε εν μέρει του αστυνομικού Νταν Μιτριόνε, ένας αμερικανός διπλωμάτης (ενσαρκώθηκε από τον Ιβ Μοντάν) πέφτει θύμα απαγωγής από τους Τουπαμάρος, μια ριζοσπαστική αριστερή αστική ομάδα η οποία τον ανακρίνει προκειμένου να μάθει τις λεπτομέρειες της μυστικής αμερικανικής υποστήριξης στα καταπιεστικά καθεστώτα της Λατινικής Αμερικής.

Η ταινία Ο αγνοούμενος, που αρχικά κυκλοφόρησε το 1982 και βασίστηκε στο βιβλίο The Execution Of Charles Horman, έχει ως κεντρικό ήρωα τον Αμερικανό δημοσιογράφο Τσαρλς Χόρμαν (ενσαρκώθηκε από τον Τζον Σι στην ταινία), ο οποίος εξαφανίστηκε κατά το αιματηρό πραξικόπημα που έκανε ο αξιωματικός Αουγούστο Πινοσέτ στη Χιλή και έλαβε την υποστήριξη των ΗΠΑ το 1973. Ο πατέρας του Χόρμαν, τον οποίο ενσάρκωσε ο Τζακ Λέμον, και η σύζυγός του, την οποία ενσάρκωσε η Σίσι Σπέισεκ, αναζητούν μάταια να μάθουν τι απέγινε ο γιος τους. Η ταινία κέρδισε Όσκαρ Καλύτερου Προσαρμοσμένου Σεναρίου και Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών.

Η ταινία Το στίγμα της προδοσίας (1988) βασίστηκε στις τρομοκρατικές δραστηριότητες του Αμερικανού νεοναζί Ρόμπερτ Μάθιους και της ομάδας του The Order.

Καθιερώθηκε με μία σειρά πολιτικών θρίλερ που αποκάλυψαν το βίαιο πρόσωπο δικτατορικών καθεστώτων, μέσα από προσωπικές τραγωδίες ασυμβίβαστων ανθρώπων. Ο Γαβράς ήταν υποψήφιος για Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας το 1969 (Ζ), και κέρδισε το Όσκαρ Σεναρίου το 1982 (Ο αγνοούμενος). Κέρδισε επίσης Χρυσό Φοίνικα στο φεστιβάλ Καννών του 1982 (Ο αγνοούμενος), Ειδικό Βραβείο Κριτικής Επιτροπής Φεστιβάλ Καννών του 1975 (Ειδικό δικαστήριο), Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου του 1990 (Μουσικό κουτί). To 2002 σκηνοθέτησε την ταινία Αμήν. που κέρδισε Βραβείο Σεζάρ καλύτερου σεναρίου το 2003.

Στο ελληνικό δημοψήφισμα του 2015 τάχτηκε με δηλώσεις του υπέρ του ''Όχι'' και ανέφερε ότι έχει εμπιστοσύνη στον Αλέξη Τσίπρα. Θεωρείται ότι ανήκει στην Αριστερά, αλλά έχει καλές σχέσεις και με τη Δεξιά.

Η αυτοβιογραφία του, γραμμένη στα γαλλικά, έχει μεταφραστεί στα ελληνικά με τίτλο "Πήγαινε εκεί όπου είναι αδύνατο να πας" (Αθήνα 2018, 9789600119831)

Άλλες τιμές

Ο Κώστας Γαβράς έγινε επίτιμος διδάκτορας στο Τμήμα Κινηματογράφου στο ΑΠΘ το 2013. Από το 1982 έως το 1987 ήταν πρόεδρος της Cinémathèque Française αλλά και από το 2007 μέχρι σήμερα.

Έδωσε μια εκτενή συνέντευξη στο περιοδικό Time και στη δημοσιογράφο Μελίντα Κάμπερ Πόρτερ ενώ φιγουράρει στο εξώφυλλο του βιβλίου της Through Parisian Eyes: Reflections on Contemporary French Arts and Culture (1993, εκδόσεις Da Capo Press).

Έλαβε το τιμητικό βραβείο Magritte στα 3α Βραβεία Magritte.

Οικογενειακοί δεσμοί

Είναι πρώτος ξάδερφος του καλλιτέχνη Jimmie Spheeris, της κινηματογραφίστριας Penelope Spheeris και του μουσικού Chris Spheeris. Η κόρη του Julie Gavras και ο γιος του Romain Gavras είναι και αυτοί κινηματογραφιστές. Είναι μακρινός συγγενής του ηθοποιού Jordan Gavaris ο οποίος είναι περισσότερο γνωστός από την ταινία Orphan Black και του Jasper Bartlett ο οποίος συμμετείχε στη σειρά δράσης/περιπέτειας Unnatural History για το κανάλι Cartoon Network και στην πιο πρόσφατη ταινία Μια θάλασσα από δέντρα.

Φιλμογραφία

Ο Κώστας Γαβράς τον Απρίλιο του 2008, στα γυρίσματα της ταινίας του Παράδεισος στη Δύση

• 1958: Les Ratés (ταινία μικρού μήκους)
• 1965: Compartiment tueurs - Βαγόνι δολοφόνων
• 1967: Un homme de trop - Μακί, τα λιοντάρια της κολάσεως
• 1969: Z
• 1970: L'Aveu - Η Ομολογία
• 1973: État de siège - Κατάσταση Πολιορκίας
• 1975: Section spéciale - Ειδικό δικαστήριο
• 1979: Clair de femme - Η λάμψη μιας γυναίκας
• 1982: Missing - Ο Αγνοούμενος
• 1983: Hanna K
• 1986: Conseil de famille
• 1988: La main droite du diable (Betrayed) - Το στίγμα της προδοσίας
• 1989: Music box - Το μουσικό κουτί
• 1991: Pour Kim Song-Man
• 1991: Contre l'oubli
• 1992: La Petite Apocalypse
• 1995: Lumière et Compagnie
• 1995: À propos de Nice, la suite
• 1997: Mad City
• 2002: Amen - Αμήν
• 2005: Le Couperet - Το τσεκούρι
• 2009: Eden à l'ouest - Παράδεισος στη Δύση
• 2012: Le Capital - Το Κεφάλαιο
• 2019: Adults in the Room - Ενήλικοι στην Αίθουσα

Παραγωγές

• 2006: Mon Colonel - Ο Συνταγματάρχης
• 2009: Ο Παρθενώνας του Κώστα Γαβρά

Βραβεία

• 1969: Βραβείο Κριτικής Επιτροπής Φεστιβάλ Καννών (Ζ)
• 1975: Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Καννών (Ειδικό δικαστήριο)
• 1982: Χρυσός Φοίνικας Φεστιβάλ Καννών (Ο Αγνοούμενος)
• 1983: Βραβείο BAFTA Καλύτερης Ταινίας (Ο Αγνοούμενος)
• 1983: Όσκαρ Διασκευασμένου Σεναρίου (Ο Αγνοούμενος)
• 1990: Χρυσή Άρκτος Φεστιβάλ Βερολίνου (Μουσικό κουτί)
• 2003: Βραβείο César Καλύτερου Σεναρίου (Αμήν)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Κώστας Γαβράς Αρχειοθετήθηκε 2007-09-27 στο Wayback Machine. στο cine.gr

Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ

• Παρασκήνιο, Κώστας Γαβράς (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Κώστας Γαβράς, μια συζήτηση με τον Βασίλη Βασιλικό (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)