Βικιπαίδεια

Λετονικό συνταγματικό δημοψήφισμα (2012)

Στις 18 Φεβρουαρίου 2012 πραγματοποιήθηκε συνταγματικό δημοψήφισμα για τις "Τροποποιήσεις του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Λετονίας".[1] Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις περιλάμβαναν τα άρθρα 4, 18, 21, 101 και 104 του Συντάγματος της Λετονίας, προσθέτοντας τη κατάσταση για τη ρωσική ως τη δεύτερη επίσημη γλώσσα, καθώς και τη ύπαρξη δύο γλωσσών εργασίας - τα λετονικά και τα ρωσικά - για τα ιδρύματα αυτοδιοίκησης.[2] Η ερώτηση του δημοψηφίσματος ήταν: "Υποστηρίζετε την έγκριση του νομοσχέδιου" Τροποποιήσεις στο Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Λετονίας που παρέχει "στη ρωσική γλώσσα το καθεστώς της δεύτερης επίσημης γλώσσας;".[3]

Αποτελέσματα ανά δήμο.

Σύμφωνα με την απογραφή του 2000, η ρωσική ήταν η μητρική γλώσσα του 37.5% του πληθυσμού και η δεύτερη γλώσσα του 43.7% των κατοίκων. Από το 2000, τα ρωσικά θεωρούνται ξένη γλώσσα σύμφωνα με τον νόμο περί γλώσσας.[4]

Παρασκήνιο Επεξεργασία

Το 2010, η Εθνική Συμμαχία άρχισε να συλλέγει υπογραφές για να αναγκάσει δημοψήφισμα για το αν όλα τα δημόσια χρηματοδοτούμενα σχολεία θα έπρεπε να χρησιμοποιούν αποκλειστικά τα λετονικά. Μέχρι τις 9 Ιουνίου 2011, είχαν συγκεντρώσει 120.433 υπογραφές από τις ελάχιστες απαιτούμενες 153.232 υπογραφές, αποτυχγάνοντας να επιβάλλουν δημοψήφισμα.

Διαμαρτυρόμενο κατά της πρωτοβουλίας της Εθνικής Συμμαχίας, στις 15 Φεβρουαρίου 2011, το νεανικό κίνημα "Ενωμένη Λετονία" (ρωσικά: Единая Латвия‎‎), με επικεφαλής τον Έντουαρντ Σβάτκοφ, ανακοίνωσε την ιδέα να γίνει η ρωσική επίσημη γλώσσα, μαζί με τη λετονική.[5][6] Στις 4 Μαρτίου 2011, η "Ενωμένη Λετονία", μαζί με τον νεοσύστατο οργανισμό "Μητρική Γλώσσα" (ρωσικά: Родной Язык‎‎), με επικεφαλής τον ακτιβιστή Βλάντιμιρ Λίντερμαν (πρώην ηγέτης του Λετονικού παραρτήματος του Ρωσικού Εθνικού Μπολσεβίκικου Κόμματος), τον Γιεβγκένι Οσίποφ (ηγέτης του «Κόμματος Οσίποφ»),[7] και ο Αλεξάντρ Γκαπονένκο (διευθυντής του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών Σπουδών, οικονομολόγος), άρχισαν να συλλέγουν υπογραφές για μια αίτηση δημοψηφίσματος.[8][9] Συγκέντρωσαν 187.378 υπογραφές, πετυγχάνοντας την επιβολή δημοψηφίσματος.[10][11][12]

Οι εισάγοντες του δημοψηφίσματος ανέφεραν την πιθανή αφομοίωση των μειονοτικών παιδιών ως τον κύριο λόγο διαμαρτυρίας.[13][14] Ένας από τους στόχους αυτής της δράσης διαμαρτυρίας ήταν η επιβράδυνση της συνεχιζόμενης διαδικασίας συλλογής υπογραφών από την Εθνική Συμμαχία.[15] Οι δημιουργοί του δημοψηφίσματος για την αναβάθμιση των ρωσικών ως συνεπίσημη γλώσσα υποστήριξαν: "Σε τέτοια περίπτωση δεν υπάρχει άλλη αμυντική μέθοδος παρά επίθεση. Ο εκκινητής της υστερίας θα πρέπει να κλονιστεί έντονα για να σταματήσει η υστερία".[16]

Το δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε αφού η Σαεϊμά απέρριψε το νομοσχέδιο "Τροποποιήσεις στο Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Λετονίας" που υποστηρίχθηκε περισσότερο από το ένα δέκατο των ψηφοφόρων κατά τη διάρκεια της συλλογής υπογραφών. Τουλάχιστον το ήμισυ του συνόλου των ψηφοφόρων πρέπει να ψηφίσει ναι στο δημοψήφισμα προκειμένου να είναι έγκυρο, ή τουλάχιστον 771.893 ψήφοι.[17]

Οι νομικοί επιστήμονες δήλωσαν ότι εκτός από τα στοιχεία της κρατικής υπόστασης, η πρωτοβουλία θα επηρέαζε πολλά βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και γενικές αρχές δικαίου που προστατεύονται από το Σύνταγμα της Λετονίας, όπως το δικαίωμα διατήρησης και ανάπτυξης της λετονικής γλώσσας και της εθνικής και πολιτιστικής ταυτότητας της Λετονίας, το έργο του κράτους και της τοπικής κυβέρνησης και να κατέχει θέση στη δημόσια διοίκηση, το δικαίωμα ελεύθερης επιλογής της απασχόλησης και του χώρου εργασίας, το δικαίωμα στην εκπαίδευση, τα δικαιώματα ενός παιδιού, και το δικαίωμα της ισότητας και της μη διάκρισης, των αρχών της αναλογικότητας, της ασφάλειας δικαίου και των θεμιτών προσδοκιών.[2]

Οι διοργανωτές του δημοψηφίσματος δεν αμφισβήτησαν ότι το κύριο επίτευγμα θα ήταν να δείξουν έναν μεγάλο αριθμό υποστηρικτών της ρωσικής γλώσσας και ο τελικός στόχος θα ήταν να αλλάξει το καθεστώς της ρωσικής από ξένη σε μερικά νόμιμη (δηλαδή περιφερειακή) στο μέλλον.[18] Η επίσημη ιδιότητα για τη ρωσική ζητήθηκε λόγω του γεγονότος ότι ο νόμος του Συντάγματος και της Επίσημης Γλώσσας δεν έχει άλλους ορισμούς για την κατάσταση της γλώσσας εκτός από την καθιέρωση της γλώσσας ως επίσημη. Οι τροπολογίες για τη χορήγηση οποιουδήποτε άλλου καθεστώτος για τη ρωσική (δηλαδή περιφερειακή) θα είχαν μεγαλύτερο κίνδυνο απόρριψης από το Συνταγματικό Δικαστήριο, ακυρώνοντας έτσι το δημοψήφισμα.[19]

Ο Ύπατος Αρμοστής για τις Εθνικές Μειονότητες του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη Κνουτ Βόλεμπεκ σχεδίαζε να επισκεφθεί τη Λετονία μετά το δημοψήφισμα.[20]

Προτεινόμενες συνταγματικές αλλαγές Επεξεργασία

Ισχύον Σύνταγμα της Λετονίας Προτεινόμενο σύνταγμα της Λετονίας
Άρθρο 4 Η επίσημη γλώσσα στη Δημοκρατία της Λετονίας είναι η Λετονική γλώσσα. Η σημαία της Λετονίας είναι κόκκινη με λευκή λωρίδα. Οι επίσημες γλώσσες στη Δημοκρατία της Λετονίας είναι η Λετονική και η Ρωσική γλώσσα. Η σημαία της Λετονίας είναι κόκκινη με λευκή λωρίδα.
Άρθρο 18 Η ίδια η Σαεϊμά εξετάζει τις εντολές των μελών της.

Ο εκλεγμένος λαμβάνει την εντολή του, όταν κατά τη διάρκεια συνεδρίασης του Σαεϊμά παραδίδει μια επίσημη υπόσχεση:

"Εγώ, αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα ενός μέλους της Σαεϊμά, μπροστά από το λετονικό λαό ορκίζομαι (τελετουργική υπόσχεση) να είμαι πιστός στη Λετονία, ενισχύοντας παράλληλα την κυριαρχία και τη λετονική γλώσσα ως τη μόνη επίσημη γλώσσα του κράτους, υπερασπίζοντας τη Λετονία ως ανεξάρτητο και δημοκρατικό κράτος, να εκπληρώσω τις ευθύνες μου δίκαια και με πλήρη συνείδηση. Υπόσχομαι να συμμορφωθώ με το Σύνταγμα καθώς και με τη νομοθεσία της Λετονίας".

Η ίδια η Σαεϊμά εξετάζει τις εντολές των μελών της.

Ο εκλεγμένος λαμβάνει την εντολή του, όταν κατά τη διάρκεια συνεδρίασης του Σαεϊμά παραδίδει μια επίσημη υπόσχεση:

"Εγώ, αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα ενός μέλους της Σαεϊμά, μπροστά από το λετονικό λαό ορκίζομαι (τελετουργική υπόσχεση) να είμαι πιστός στη Λετονία, ενισχύοντας παράλληλα την κυριαρχία και τη Λετονική καθώς και τη Ρωσική γλώσσα ως τις μόνες επίσημες γλώσσες του κράτους, υπερασπίζοντας τη Λετονία ως ανεξάρτητο και δημοκρατικό κράτος, να εκπληρώσω τις ευθύνες μου δίκαια και με πλήρη συνείδηση. Υπόσχομαι να συμμορφωθώ με το Σύνταγμα καθώς και με τη νομοθεσία της Λετονίας."

Άρθρο 21 Η Σαεϊμά καταρτίζει τους διαδικαστικούς κανόνες για τη ρύθμιση της εσωτερικής διαδικασίας και της τάξης. Η γλώσσα εργασίας της Σαεϊμά είναι η Λετονική γλώσσα. Η Σαεϊμά καταρτίζει τους διαδικαστικούς κανόνες για τη ρύθμιση της εσωτερικής διαδικασίας και της τάξης.
Άρθρο 101 Κάθε πολίτης της Λεττονίας έχει το δικαίωμα, σύμφωνα με τον νόμο, να συμμετέχει στη δραστηριότητα του κράτους και των τοπικών κυβερνήσεων καθώς και να εκτελεί κρατική υπηρεσία.

Οι τοπικές κυβερνήσεις εκλέγονται από τους πολίτες της Λετονίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που διαμένουν στη Λετονία. Κάθε πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος διαμένει σταθερά στη Λετονία, έχει τα δικαιώματα, σύμφωνα με τον νόμο, να συμμετέχει στη δραστηριότητα των τοπικών κυβερνήσεων. Η γλώσσα εργασίας της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι η λετονική γλώσσα.

Κάθε πολίτης της Λεττονίας έχει το δικαίωμα, σύμφωνα με τον νόμο, να συμμετέχει στη δραστηριότητα του κράτους και των τοπικών κυβερνήσεων καθώς και να εκτελεί κρατική υπηρεσία.

Οι τοπικές κυβερνήσεις εκλέγονται από τους πολίτες της Λετονίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που διαμένουν στη Λετονία. Κάθε πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος διαμένει σταθερά στη Λετονία, έχει τα δικαιώματα, σύμφωνα με τον νόμο, να συμμετέχει στη δραστηριότητα των τοπικών κυβερνήσεων. Η γλώσσα εργασίας της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι η λετονική και η Ρωσική γλώσσα.

Άρθρο 104 Ο καθένας έχει το δικαίωμα, με τον προβλεπόμενο από το νόμο τρόπο, να απευθύνεται στα κρατικά και τοπικά κυβερνητικά ιδρύματα με αιτήσεις και να λαμβάνει μια πραγματική απάντηση. Ο καθένας έχει το δικαίωμα να λάβει την απάντησή του στη λετονική γλώσσα. Ο καθένας έχει το δικαίωμα, με τον προβλεπόμενο από το νόμο τρόπο, να απευθύνεται στα κρατικά και τοπικά κυβερνητικά ιδρύματα με αιτήσεις και να λαμβάνει μια πραγματική απάντηση. Ο καθένας έχει το δικαίωμα να λάβει την απάντησή του στη λετονική και τη Ρωσική γλώσσα.

Εκλογικά τμήματα στο εξωτερικό Επεξεργασία

Συνολικά 85 εκλογικά κέντρα σε 41 χώρες - ο μεγαλύτερος αριθμός που έχει καταγραφεί ποτέ - άνοιξαν εκτός Λετονίας.[21] Εκτός από τους σταθμούς σε όλες τις πρεσβείες και πολλούς Γενικούς Προξένους και Επίτιμα Προξενεία της Λετονίας, τα εκλογικά τμήματα λειτουργούσαν στους Λετονικούς Οίκους στην Αυστραλία, στον Οίκο Νταουγκάβας Βανάγκι στο Λονδίνο και στις Λετονικές Ευαγγελικές Λουθηρανικές Εκκλησίες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Νέα εκλογικά τμήματα λειτουργούσαν στην Αυστρία, τη Χιλή, την Ιρλανδία, τη Νορβηγία, την Ελβετία, τη Βενεζουέλα και στις βρετανικές πόλεις της Βοστώνης και του Μάντσεστερ, καθώς και στο νησί Γκέρνσεϊ.[21]

Εκστρατεία Επεξεργασία

Ο δήμαρχος της Ρίγας Νιλς Ουσάκοβς, εθνοτικός Ρώσος, αρχικά απείχε από το να υποστηρίξει το δημοψήφισμα, αλλά μετά κάλεσε για ένα "ναι".[10][22][23][24] Ο Πρόεδρος Άντρις Μπέρζινς δήλωσε αρχικά ότι θα απείχε, αλλά μετά κάλεσε για "όχι".[25] Ο Πρωθυπουργός Βάλντις Ντομπρόβσκις επίσης κάλεσε για ένα "όχι".[25]

Δημοσκοπήσεις Επεξεργασία

Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Κοινωνικών Επιστημών της Βαλτικής το 2004,[26] Το 51% των ερωτηθέντων υποστήριξε ή μάλλον υποστήριξε το επίσημο καθεστώς για τη Ρωσική, το 44% αντιτάχθηκε ή μάλλον εναντιώθηκε. Η ομάδα εστίασης για την έρευνα αυτή ήταν όλοι οι κάτοικοι της Λετονίας, συμπεριλαμβανομένων των Λετονών μη πολιτών.

Σύμφωνα με δημοσκόπηση που διεξήγαγε η TNS Λετονίας τον Ιανουάριο του 2012, το 59% των πολιτών θα ψήφιζαν «όχι», το 25% «ναι», το 10% θα απείχε και το 6% δεν είχε γνώμη για το ζήτημα.[27] Σύμφωνα με δημοσκόπηση που διεξήγαγε η Latvijas fakti τον Ιανουάριο του 2012, το 62,4% των πολιτών θα ψήφιζε «όχι», το 28% «ναι», το 12.8% θα απείχε και το 7% δεν είχε γνώμη για το ζήτημα.[28]

Αποτελέσματα Επεξεργασία

Περίπου τα τρία τέταρτα των ψηφοφόρων ψήφισαν κατά την επισημοποίηση της ρωσικής ως δεύτερης εθνικής γλώσσας, ενώ μόνο στη ανατολική περιφέρεια της Λατγαλίας η πλειοψηφία των πολιτών ψήφισε υπέρ για την αλλαγή. Το δημοψήφισμα είχε σημαντικά υψηλότερη συμμετοχή σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές και δημοψηφίσματα, με ποσοστό άνω του 71.1% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων.[29]

Επιλογή Ψήφοι %
Κατά 821.722 74.8
Υπέρ 273.347 24.8
Άκυρα/λευκά ψηφοδέλτια 3.524 –
Συνολικά[30] 1.098.593 100
Εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι/προσέλευση 1.545.004 71.1

Επικρίσεις Επεξεργασία

Ένα μεγάλο μέρος της ρωσόφωνης κοινότητας στη Λετονία (290.660 ή το 14,1% του συνολικού πληθυσμού της Λετονίας) δεν μπόρεσε να ψηφίσει σε αυτό το δημοψήφισμα επειδή, από το 1991, κατέχουν καθεστώς μη-πολίτη και συνεπώς δεν έχουν δικαίωμα ψήφου. Ωστόσο, οι παραπάνω αριθμοί δείχνουν επίσης ότι οι μη πολίτες δεν θα μπορούσαν να αλλάξουν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος εάν τους είχε επιτραπεί να ψηφίσουν. Εάν όλα τα 290.660 μέλη της ρωσικής κοινότητας συμμετείχαν και ψήφιζαν υπέρ της πρότασης, η πρόταση θα είχε και πάλι απορριφθεί με 59.15% κατά και 40.60% υπέρ, ενώ η συμμετοχή θα αυξανόταν στο 75.68% από 71.11%.

Ανάλυση Επεξεργασία

Οι αναλυτές αναφέρουν ότι η προσέλευση, σχεδόν στο 70%, δείχνει τη δύναμη της αίσθησης μεταξύ πολλών Λετονών οι οποίοι επιθυμούν να αποστασιοποιηθούν πολιτισμικά από τους πρώην σοβιετικούς ηγέτες τους.[31] Το δημοψήφισμα μπορεί να διευρύνει το σχίσμα στην κοινωνία και η κυβέρνηση θα πρέπει να καταβάλει σοβαρές προσπάθειες για την εδραίωση των δύο ομάδων της χώρας. Αν και οι Ρώσοι που διεξήγαγαν το δημοψήφισμα παραδέχθηκαν ότι δεν είχαν καμία πιθανότητα να κερδίσουν το δημοψήφισμα, τουλάχιστον ελπίζουν ότι το κατά προσέγγιση 25% των θετικών ψήφων θα αναγκάσει την κεντροδεξιά κυβέρνηση της Λετονίας να αρχίσει διάλογο με τις εθνικές μειονότητες. Πολλοί φοβούνται ότι η δυσαρεστημένη μειονότητα θα συνεχίσει να ασκεί πίεση πιέζοντας περισσότερα δημοψηφίσματα για να αλλάξει το σύνταγμα της Λετονίας προς όφελος των μειονοτήτων.[32]

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ «Valodas referendums notiks 18.februārī» (στα Latvian). Delfi.lv. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2012. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Jarinovska, Kristine. "Popular Initiatives as Means of Altering the Core of the Republic of Latvia", Juridica International. Vol. 20, 2013. p. 152, ISSN 1406-5509
  3. ↑ «Referendum on the Draft Law "Amendments to the Constitution of the Republic of Latvia"». Web.cvk.lv. 18 Ιανουαρίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Οκτωβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2012. 
  4. ↑ «Valsts valodas likums». Vvk.lv. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2012. 
  5. ↑ «Vienota Latvija: Krievu valodai ir jābūt oficiālai valsts valodai». Vienotalatvija.lv. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2012. 
  6. ↑ «Activitists want Russian to be Latvia"s 2nd state language: Voice of Russia». :. 16 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2012. [νεκρός σύνδεσμος]
  7. ↑ «"Партия Осипова" официально зарегистрирована». Ves.lv. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2012. [νεκρός σύνδεσμος]
  8. ↑ «"Vienota Latvija" sāk parakstu vākšanu par krievu valodas nostiprināšanu Satversmē». Vienotalatvija.lv. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2012. 
  9. ↑ «"Единая Латвия" начинает сбор подписей для закрепления русского языка в Сатверсме». Vienotalatvija.lv. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2012. 
  10. ↑ 10,0 10,1 «The voice of the people». The Baltic Times. 15 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2012. 
  11. ↑ «Don't panic at Russian referendum in Latvia» (στα German). eurotopics.net, Bundeszentrale für politische Bildung. 9 Φεβρουαρίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2012. 
  12. ↑ Владимир Линдерман, инициатор референдума в Латвии: "Не врите, что русский язык был ввезен в Прибалтику на танках" (στα Russian). Komsomolskaya Pravda. 25 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2012. 
  13. ↑ «Может ли русский язык быть вторым государственным?». Old.subbota.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2012. 
  14. ↑ «Peculiarities of bilingual education from the point of view of the national identity». Noravank.am. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2012. 
  15. ↑ «За русский язык». Gazeta.lv. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2012. 
  16. ↑ «За родной язык». Za-rodnoj-jazik.lv. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2012. 
  17. ↑ «Referendums notiks; 18.februārī visi dodamies balsot» (στα Latvian). Tvnet.lv. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2012. 
  18. ↑ «Линдерман: получение русским официального статуса и в интересах латышей тоже». Ves.lv. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2012. 
  19. ↑ http://www.nasha.lv/rus/novosti/news/Interwie/46990.html
  20. ↑ DELFI. «После референдума в Латвию прибудет комиссар ОБСЕ Воллебек - DELFI». Rus.delfi.lv. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2012. 
  21. ↑ 21,0 21,1 Andris Straumanis (20 Ιανουαρίου 2012). «Voting abroad on language issue possible in more places than ever». Latviansonline.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2012. 
  22. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» Ушаков: Нам не нужна конфронтация после референдума. Нам нужен диалог (στα Russian). ushakov.lv. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2012. 
  23. ↑ Мэр Риги изменил мнение по вопросу присвоения русскому языку госстатуса в Латвии (στα Russian). REGNUM News Agency. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2012. 
  24. ↑ LETA (18 Φεβρουαρίου 2012). «Ušakovs nobalso par krievu valodu un sola papildu līdzekļus latviešu valodas apmācībai» (στα Latvian). Delfi.lv. Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2012. 
  25. ↑ 25,0 25,1 TVNET/LETA (18 Φεβρουαρίου 2012). «Valsts prezidents un premjers balso "pret"» (στα Latvian). Tvnet.lv. Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2012. 
  26. ↑ Ethnopolitical tension in Latvia: looking for solving the conflict — see p. 39 Αρχειοθετήθηκε 2007-05-09 στο Wayback Machine. (Λιθουανικά)
  27. ↑ «59% of citizens to vote against Russian as the second official language». Baltic News Network. 17 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2012. 
  28. ↑ «В Латвии 62% избирателей собираются голосовать против русского языка». Newsbalt.ru. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2012. [νεκρός σύνδεσμος]
  29. ↑ Provisional results of the referendum Αρχειοθετήθηκε 2012-02-20 στο Wayback Machine. Retrieved 2012-02-19. (in Latvian)
  30. ↑ «:: CVK » 2012. gada 18. februāra tautas nobalsošana par likumprojekta "Grozījumi Latvijas Republikas Satversmē" pieņemšanu » Provizoriskie rezultāti». Tn2012.cvk.lv. 18 Φεβρουαρίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2012. 
  31. ↑ Latvians say “no” in Russian language vote Αρχειοθετήθηκε 2012-02-21 στο Wayback Machine. www.euronews.net. Retrieved 2012-02-19.
  32. ↑ Latvia Russian Language Referendum Has High Turnout The Huffington Post. Retrieved 2012-02-19.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Λετονικό_συνταγματικό_δημοψήφισμα_(2012)&oldid=10216410"