Βικιπαίδεια

Λιβυρνοί

Οι Λιβύρνιοι ή Λιβυρνοί ήταν πανάρχαια φυλή διφορούμενης καταγωγής, κατοικούσαν στην παραλιακή περιοχή της βορειοανατολικής Αδριατικής με το όνομα Λιβυρνία, στην σημερινή Κροατία.[1][2][3][4] Ο Στράβων στο έργο του Γεωγραφικά γράφει ότι οι Λιβυρνοί κατοικούσαν στην Κέρκυρα μέχρι την εποχή που έφτασαν οι νέοι έποικοι από την Κόρινθο και τους εκδίωξαν (730 π.Χ.).[5] Ο αρχαιολογικός πολιτισμός των Λιβυρνών ξεκινάει από την ύστερη Εποχή του Χαλκού, "εγκαταστάθηκαν τουλάχιστον από τον 10ο αιώνα π.Χ. στην βόρεια Δαλματία".[6][7][8] Μερικοί Έλληνες και Ρωμαίοι ιστορικοί αναφέρουν ότι προέρχονταν από την Μικρά Ασία και ήταν συγγενείς με τους Ετρούσκους, άλλοι το απορρίπτουν.[9][10] Ο Αππιανός θεωρεί ότι ήταν Ιλλυριοί ή μία από τις "βόρειες Ιλλυρικές φυλές", ο Λεύκιος Ανναίος Φλώρος αντίστοιχα αναφέρει ότι ήταν οι πρώτοι εχθροί των Ρωμαίων όταν ξέσπασαν οι Ιλλυρικοί πόλεμοι.[11] Η ιστοριογραφία δεν τους καταγράφει ωστόσο στις Ιλλυρικές φυλές, ο Τίτος Λίβιος έγραψε ότι ήταν "διαφορετικός λαός από τους Ιλλυριούς", θεωρήθηκαν επίσημα Ιλλυριοί μόνο όταν εισήλθαν στην Ρωμαϊκή επαρχία του Ιλλυρικού. Με βάση τις ιστορικές πηγές οι Λιβυρνοί ανήκαν στην "ομάδα των Ιλλυρικών λαών" αλλά δεν ήταν εθνικά Ιλλυριοί.[12][13][14] Οι πιο σύγχρονοι ιστορικοί βλέπουν το θέμα από διαφορετική σκοπιά.[15] Σύμφωνα με αυτούς το όνομα των Λιβυρνών δεν ήταν εθνικό, αναφερόταν σε έναν λαό που χρησιμοποιούσε στις πειρατικές επιδρομές το ταχύτατο και ελαφρύ πλοίο Λιβύρνις, από τον 1ο αιώνα π.Χ. το υιοθέτησαν και οι Ρωμαίοι.[16][17][18]

Η Λιβυρνία και τα υπόλοιπα Ιταλικά φύλλα στην Εποχή του Σιδήρου (περί το 1000 π.Χ.)

Ιστορία Επεξεργασία

Αρχαιότητα Επεξεργασία

Τις πρώτες ιστορικές πηγές για τους Λιβυρνούς μας παρέχουν ο Εκαταίος ο Μιλήσιος τον 6ο αιώνα π.Χ. και ο Στράβων με αντιγραφές από τον 8ο αιώνα π.Χ.[19][20] Οι Κορίνθιοι τους έδιωξαν από την Κέρκυρα την εποχή που ίδρυσαν τις Συρακούσες στην Σικελία, οι ίδιοι οι Λιβυρνοί όταν πήγαν στην Κέρκυρα είχαν εκδιώξει έναν άλλον Ιλλυρικό λαό τους Ταυλάντιους.[21][22][23] Ο Αππιανός γράφει ότι κατείχαν επιπλέον την περιοχή της Επιδάμνου στην Αλβανία από την οποία τους έδιωξαν επίσης οι Κορίνθιοι. Οι πηγές δεν είναι επιβεβαιωμένες αλλά πολύ πιθανές αφού υπήρχε μεγάλη μετανάστευση των Ιλλυριών προς τα νότια στην πρώιμη Εποχή του σιδήρου (περί το 1000 π.Χ.).[24] Οι Λιβυρνοί κυριαρχούσαν κατόπιν σε όλη την βόρεια Αδριατική, την πτώση τους ανέλαβε ο περίφημος τύραννος των Συρακουσών Διονύσιος ο Πρεσβύτερος με μια πανίσχυρη ναυτική δύναμη από 300 τετρέρες και πεντέρες. Αφού εκδίωξε τους Καρχηδόνιους από την Σικελία στράφηκε κατά των Ετρούσκων, εκμεταλλεύτηκε την εισβολή της βίαιης φυλής των Κελτών, με διπλωματία συμμάχησε με τους Κέλτες στις επιχειρήσεις του στην Ιταλική χερσόνησο (386 π.Χ. - 385 π.Χ.). Η συμμαχία αυτή είχε στόχο να κάμψει την εξουσία των Λιβυρνών στην βόρεια Ιταλία και Αδριατική, το αρχικό σχέδιο ήταν η ίδρυση αποικιών. Οι πρώτες ήταν η Άντρια στο στόμιο του Πάδου, η Ανκόνα στην δυτική Αδριατική και η Βις σε νησί του Αδριατικού Αρχιπελάγους. Την διετία 385 π.Χ. - 384 π.Χ. κάλεσε κατοίκους από το Ελληνικό νησί Πάρος στις Κυκλάδες για να ιδρύσουν την αποικία Φάρος στο νησί Χβαρ του Αδριατικού αρχιπελάγους. Με την ίδρυση των αποικιών είχε τον έλεγχο σε όλους τους ναυτικούς δρόμους της Αδριατικής περιορίζοντας τις δραστηριότητες των Λιβυρνών.

Το όνομα της πόλης των Ουινδολικών Καμποντόμουν σημερινό Κέμπτεν στην Βαυαρία φαίνεται να ορίζεται από την φράση "εξοπλισμένη τοποθεσία στην όχθη του ποταμού". Ο Μαύρος Σέρβιος Ονοράτος στα σχόλια του στην Αινειάδα έγραψε ότι οι Ουινδολικοί καταγόντουσαν από τους Λιβυρνούς, δεν ήταν Κελτική φυλή και μετακινήθηκαν στην κεντρική Ευρώπη από τις βορειοανατολικές ακτές της Αδριατικής.[25] Η επίθεση προκάλεσε συναγερμό στους Λιβυρνούς που προετοιμάστηκαν να αντιμετωπίσουν στρατιωτικά τους Έλληνες κατακτητές. Έναν χρόνο μετά την εγκατάσταση των κατοίκων της Πάρου στην Χβαρ ο Διόδωρος Σικελιώτης περιγράφει μια μεγάλη ναυμαχία ανάμεσα στους εποίκους και τους προηγούμενους κατοίκους, αυτό φαίνεται σε επιγραφή της Χβαρ (384 π.Χ. - 383 π.Χ.). Οι παλιοί κάτοικοι της Χβαρ ζήτησαν βοήθεια από τους Λιβυρνούς, έφτασαν αμέσως 10.000 Ιαδισινοί από την Ζαντάρ για να αντιμετωπίσουν τους Πάριους εισβολείς. Ο στρατός των Συρακουσών που βρισκόταν στην Ίσσα πληροφορήθηκε το γεγονός και έσπευσε να τους αντιμετωπίσει, ακολούθησε η συντριβή των Λιβυρνών. Ο Διόδωρος Σικελιώτης καταγράφει 5.000 νεκρούς και 2.000 αιχμαλώτους, οι Έλληνες κυρίευσαν τα πλοία τους, έκαψαν τα όπλα τους και τα αφιέρωσαν στους θεούς τους. Η μάχη αυτή έφερε το τέλος της κυριαρχίας των Λιβυρνών στην Αδριατική ακτή και τους ανάγκασε να οπισθοχωρήσουν στο εσωτερικό της ενδοχώρας. Οι επιτυχίες των Συρακούσιων δέν συνεχίστηκαν επειδή ο στόλος τους εξασθένησε σημαντικά μετά τον θάνατο του Διονύσιου του Πρεσβύτερου. Οι Λιβυρνοί ανέκαμψαν, με σκληρή πειρατεία όπως περιγράφει ο Τίτος Λίβιος ανέκτησαν τους θαλάσσιους δρόμους της Αδριατικής (302 π.Χ.).[26]

Ελληνιστική περίοδος Επεξεργασία

 
Η Λιβυρνία μετά την Ρωμαϊκή κατάκτηση

Στα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ. αναδείχτηκαν σημαντικά οι Ιλλυριοί Αρδιαίοι υπό τον βασιλιά Άγρων, οι πειρατικές του δραστηριότητες προκάλεσαν την επέμβαση των Ρωμαίων (229 π.Χ.). Ο Ιούλιος Φλώρος στο έργο του "Επιτομή της Ρωμαικής ιστορίας" έγραψε ότι οι Λιβυρνοί πολέμησαν τους Ρωμαίους στο πλευρό των Αρδιαίων.[27] Ο Αππιανός με την σειρά του έγραψε ότι οι Λιβυρνοί ήταν οι πρώτοι που επιτέθηκαν στους Ρωμαίους όταν έφτασαν στην Αδριατική. Οι Λιβυρνοί δεν αναφέρονται στους επόμενους πολέμους των Ρωμαίων, πιθανότατα αποχώρησαν μετά την ήττα των Αρδιαίων.[28] Αργότερα όταν ξέσπασαν οι Καρχηδονιακοί Πόλεμοι και ο Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος πιθανότατα να ήταν σύμμαχοι των Ρωμαίων επειδή χρησιμοποιούσαν το πολεμικό τους πλοίο την Λιβύρνις για τις επιχειρήσεις τους.[29][30] Οι Ρωμαίοι ίδρυσαν την αποικεία τους Ακυληία και ανέλαβαν τον έλεγχο στην Βενετία που βρισκόταν στα βόρεια των Λιβυρνών, κατόπιν κατάκτησαν την Ιστρία στην βορειοανατολική Αδριατική που κατοικούσε το Ιστρών έθνος ενώ οι βόρειοι γείτονες τους Ιάποδες επιτέθηκαν στην Ακυληία (171 π.Χ.). Στα γεγονότα αυτά δεν μπλέχτηκαν οι Λιβυρνοί, προσπαθούσαν να αποφύγουν την σύγκρουση με τους Ρωμαίους ώστε να μπορούν να συνεχίσουν τις πειρατικές τους δραστηριότητες. Στα νότια σύνορα τους οι Ρωμαίοι υπέταξαν οριστικά τους Ιλλυριούς όταν ηττήθηκε ο τελευταίος βασιλιάς Γένθιος (167 π.Χ.), ακολούθησαν οι πόλεμοι εναντίον των Δαλματών (156 π.Χ. - 155 π.Χ.). Οι Ρωμαίοι εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στις ακτές των Λιβυρνών την εποχή που έκαναν εκστρατεία εναντίον των Ιάποδων (129 π.Χ.), τους συνέτριψαν μαζί με όλους τους γειτονικούς λαούς, ανάμεσα τους και τους Λιβυρνούς.

Ρωμαϊκή κατάκτηση Επεξεργασία

 
Η Δαλματία τον 4ο αιώνα μ.Χ.

Οι Ρωμαίοι εχθροί του Ύπατου Σύλλα προσπάθησαν να οργανώσουν στην Λιβυρνία ή σε κάποιο νησί που βρισκόταν στις ακτές της κίνημα με στόχο την ανατροπή του. Το κίνημα αυτό απέτυχε, τόσο λόγω του άσχημου καιρού όσο και λόγω του χαμηλού ηθικού των στρατιωτών. Οι Ρωμαϊκές λεγεώνες πέρασαν ξανά από τις ακτές των Λιβυρνών στην εκστρατεία τους εναντίον των Δαλματών από την Ακυληία προς την Ίστρια (78 π.Χ.), ο στόχος τους ήταν να σταθεροποιήσουν τον Ρωμαϊκό έλεγχο στην Σαλώνα.[31] Το Ιλλυρικό έγινε Ρωμαική επαρχία την οποία ανέλαβε ο Ιούλιος Καίσαρ (59 π.Χ.), η πρωτεύουσα των Λιβυρνών Ζαντάρ έγινε Ρωμαικός Δήμος αλλά ο εποικισμός από τους Ρωμαίους έγινε αργότερα (33 π.Χ.). Οι Δαλματοί που διεκδικούσαν τους βοσκότοπους γύρω από τον ποταμό Κρκ βρέθηκαν σε πόλεμο με τους Λιβυρνούς, κατέλαβαν την πόλη τους Πρόνομα. Οι Λιβυρνοί ζήτησαν την βοήθεια του Ιούλιου Καίσαρα που ήταν Ρωμαίος διοικητής του Ιλλυρικού, παρά την Ρωμαική υποστήριξη οι Δαλματοί τους συνέτριψαν.[32] Ο μεγάλος Ρωμαικός εμφύλιος που ξέσπασε ανάμεσα στον Ιούλιο Καίσαρα και τον Πομπήιο (49 π.Χ.) απασχόλησε όλες τις επαρχίες, ανάμεσα τους και την Λιβυρνία. Στο νησί Κρκ που βρισκόταν στις Λιβυρνικές ακτές ακολούθησε μεγάλη ναυμαχία ανάμεσα στον Καίσαρα και τον Πομπήιο, οι Λιβυρνοί διχάστηκαν ανάμεσα στις δυο πλευρές. Οι μεγάλες πόλεις όπως η Ζαντάρ και η Κρκ υποστήριξαν τον Καίσαρα, οι υπόλοιποι Λιβυρνοί υποστήριξαν τον Πομπήιο, ανάμεσα τους και η Βις που οι κάτοικοι της αντιτάχθηκαν στην υποστήριξη του Καίσαρα στην Σαλώνα.

Το "ναυτικό της Ζαντάρ"με Λιβρυρνικά και Ρωμαϊκά πλοία αντιμετώπισαν το "Λιβυρνικό ναυτικό" που εξυπηρετούσε τον Πομπήιο, είχε εξοπλιστεί αποκλειστικά με Λιβυρνούς ναύτες και πλοία. Η Ρωμαϊκή κυριαρχία στην Αδριατική επικεντρώθηκε μόνο σε λίγες πόλεις όπως η Ζαντάρ, η Σαλώνα και η Ναρώνα. Οι Ιλλυριοί και οι Λιβυρνοί πειρατές ζήτησαν από τον Οκταβιανό Αύγουστο να οργανώσει μια μεγάλη ναυτική εκστρατεία στην Επαρχία του Ιλλυρικού για να σταθεροποιήσει τον Ρωμαϊκό έλεγχο (35 π.Χ.). Η εκστρατεία είχε στόχο να υποτάξει όλες τις Ιλλυρικές φυλές στα ανατολικά της Ναρώνα και κατόπιν να υποτάξει όλες τις Ιλλυρικές φυλές που αντιστέκονταν. Ο Οκταβιανός Αύγουστος αφού κατέστρεψε τους πειρατικούς στόλους των νησιών Μλιετ και Κόρτσουλα συνέχισε για την Λιβυρνία με στόχο να υποτάξει τις πειρατικές δραστηριότητες στον κόλπο του Κβάρνερ που είχαν στόχο την ανεξαρτητοποίηση από την Ρώμη. Οι γαλέρες των Λιβυρνών θα έχουν αποφασιστικό ρόλο στην μεγάλη ναυμαχία που θα ακολουθήσει αργότερα στο Άκτιο. Δεν είναι βέβαιο αν οι Λιβυρνοί συμμετείχαν στην τελευταία επανάσταση των Ιλλυριών εναντίον των Ρωμαίων, η μοναδική ένδειξη ήταν μια πινακίδα που βρέθηκε στην Βερόνα στην οποία καταγράφονται οι Ιάποδες και οι Λιβυρνοί με έναν άγνωστο αρχηγό.[33] Η ναυτική δύναμη των Λιβυρνών ήταν πάντοτε η ισχύς τους, μετά την ήττα τους από τους Ρωμαίους εισήλθαν στην Ρωμαική επαρχεία της Δαλματίας χωρίς στρατιωτική ισχύ. Το εμπόριο ωστόσο εξακολουθούσε να βρίσκεται σε μεγάλη ευημερία από τα λιμάνια τους, τα αρχαιολογικά ευρήματα έδειξαν ότι οι Λιβυρνοί διατήρησαν τα έθιμα και τις παραδόσεις τους.[34]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Florus (1929). "XXI The Illyrian". Epitome of Roman History
  2. ↑ Alföldy, Géza (1964). Die Namengebung der Urbevölkerung in der römischen Provinz Dalmatia [The naming of the indigenous population in the Roman province of Dalmatia]. Beiträge zur Namenforschung (in German). Τομ. 15. σσ. 55–104
  3. ↑ Alföldy, Géza (1969). Die Personennamen in der römischen provinz Dalmatien [Personal names in the Roman province of Dalmatia]. Beiträge zur Namenforschung N. F., Beiheft (in German). Τομ. 4
  4. ↑ http://www.euratlas.net/history/europe/700/index.html
  5. ↑ Στράβων, Γεωγραφικά, Τομ. 6, σ. 269
  6. ↑ Šašel Kos 2005, σ. 183
  7. ↑ Kurilić 2012, σ. 173
  8. ↑ Barnett 2016, σ. 64
  9. ↑ Šašel Kos 2005, σ. 183
  10. ↑ Barnett 2016, σσ. 79–80, 82–83
  11. ↑ Šašel Kos 2005, σσ. 182–183, 187
  12. ↑ Šašel Kos 2005, σ. 187
  13. ↑ Suić 1992, σ. 55
  14. ↑ Kurilić 2012, σ. 181
  15. ↑ Barnett 2016, σσ. 65–69, 73–76, 84–86, 89–91
  16. ↑ Kurilić 2012, σσ. 178–180
  17. ↑ Barnett 2016, σσ. 83–84
  18. ↑ Kurilić 2012, σσ. 174, 180
  19. ↑ Šašel Kos 2005, σ. 183
  20. ↑ Kurilić 2012, σ. 172
  21. ↑ Šašel Kos 2005, σ. 183
  22. ↑ Wilkes 1996, σσ. 100–101, 111
  23. ↑ Barnett 2016, σσ. 72–73
  24. ↑ Wilkes 1996, σ. 111
  25. ↑ Servius' commentary on Virgil's Aeneid i. 243
  26. ↑ Zaninović 1988, σσ. 49–53
  27. ↑ Zaninović 1988, σσ. 45–53
  28. ↑ Zaninović 1988, σσ. 45–53
  29. ↑ Wilkes 1996, σ. 187
  30. ↑ Τίτος Λίβιος, xlii. 48
  31. ↑ Zaninović 1988, σσ. 53–55
  32. ↑ Zaninović 1988, σσ. 55–56
  33. ↑ Zaninović 1988, σ. 59
  34. ↑ Zaninović 1988, σσ. 59-60

Πηγές Επεξεργασία

  • HELVII u Jaderu i Liburniji, ["Helvii in Iader and Liburnia"], Radovi - zavoda za povijesne znanosti HAZU u Zadru, 37, Zadar, 1955, 9-37.
  • Liburnski cipus iz Verone (CIL 5, 2200, 8852; CIL 3, 2190), ["Liburnian cippus from Verona"], Diadora, 10, Zadar, 1988, 73-99.
  • "Prilog klasifikaciji liburnskih nadgrobnih spomenika, tzv. liburnskih cipusa - sjeverna grupa nalaza," [“Contribution to classification of Liburnian gravestones, so called cipuses - northern group of findings”], Izdanja HAD-a, 13, Arheoloska istrazivanja na otocima Krku, Rabu i u Hrvatskom primorju, Zagreb, 1989, 51-59.
  • "Aserijatska skupina liburnskih nadgrobnih spomenika, tzv. liburnskih cipusa," [“Asseriate group of Liburnian gravestones, so called cippi”], Diadora, 12: 209-299, Zadar, 1990; Diadora, 13, Zadar, 1991, 169-211.
  • Barac, L. (2003). "Y-chromosomal heritage of Croatian population and its island isolates". European Journal of Human Genetics. 11 (7): 535–542.
  • Barnett, Charles (2016). "Promišljanja o identitetu, etnicitetu i "helenizaciji" predrimske Liburnije" [Rethinking Identity, Ethnicity, and "Hellenization" in pre-Roman Liburnia]. Miscellanea Hadriatica et Mediterranea (in Croatian and English). 3: 63–98.
  • Batović, Šime (1962). Sepultures de la peuplade illyrienne des Liburnes (in French). Bonn.
  • Batović, Šime (1965). "Die Eisenzeit auf dem Gebiet des illyrischen Stammes der Liburnen" [The Iron Age on the territory of the Illyrian tribe of the Liburnians]. Archaeologia Jugoslavica (in German). 6: 55.
  • Brusic, Zdenko, Hellenistic and Roman Relief Pottery in Liburnia
  • Kurilić, Anamarija (2012). "Nationes Liburnus - identitet naroda i pojedinca" [Nationes Liburnus - the identity of the nation and the individual]. Povijesni Prilozi (in Croatian). 33 (44): 171–181.
  • Suić, Mate (1992). "Liburnija i Liburni u vrijeme velikog ustanka u Iliriku od 6. do 9. god. poslije Krista (uz CIL V 3346)" [Liburnia and Liburni at the time of the great uprising in Illyricum from the 6th to the 9th year. after Christ (with CIL V 3346)]. Vjesnik Arheološkog muzeja u Zagrebu (in Croatian). 24–25 (1): 55–66.
  • Šašel Kos, Marjeta (2005). Appian and Illyricum. Narodni muzej Slovenije.
  • Tolk, H.V. et al., "MtDNA haplogroups in the populations of Croatian Adriatic Islands." Coll. Anthropologica 24: 267-279, 2000.
  • Wilkes, John J. (1996) [1992]. The Illyrians. The peoples of Europe. Blackwell Books.
  • Zaninović, Marin (1988), "Liburnia Militaris", Opvscvla Archaeologica (in Croatian), 13 (1): 43–67 UDK 904.930.2(497.13)
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Λιβυρνοί&oldid=9981213"