Λούκας φαν Λέιντεν

Ο Λούκας φαν Λέιντεν (φλαμανδικά: Lucas van Leyden (1494 - 8 Αυγούστου 1533) αναφερόμενος επίσης και ως Λούκας Χούγκενς ή και Λούκας Γιάκομπς, ήταν Ολλανδός ζωγράφος και χαράκτης. Ήταν ανάμεσα στους πρώτους Φλαμανδούς καλλιτέχνες που εισήγαγαν τη θεματολογία της καθημερινότητας στα έργα τους ενώ, εν γένει, θεωρείται ιδιαίτερα προικισμένος χαράκτης.

Λούκας φαν Λέιντεν
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Lucas van Leyden (Ολλανδικά)
Γέννηση	1494 Λέιντεν
Θάνατος	1533 Λέιντεν
Χώρα πολιτογράφησης	Northern Netherlands
Ιδιότητα	ζωγράφος και χαράκτης
Γονείς	Huygh Jacobsz.
Είδος τέχνης	Αναγέννηση
Σημαντικά έργα	Inner left wing of a diptych with Christ as the Man of Sorrows, Last Judgement και Crucifixion of Christ
Χορηγός/οί	Άλμπρεχτ Ντύρερ
Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφία

Όπως υπαγορεύει το όνομά του, ο Λούκας γεννήθηκε στο Λέιντεν, όπου και κυρίως δραστηριοποιήθηκε. Σχετικά με τη χρονολογία γέννησής του υπάρχει ασάφεια. Ο Κάρελ φαν Μάντερ στο βιογραφικό του βιβλίο Het Schilderboek (= το βιβλίο των ζωγράφων) αναφέρει ότι γεννήθηκε το 1494. Ωστόσο, αν η χρονολογία αυτή είναι πραγματική, το χαρακτικό του Ο Μωάμεθ και ο μοναχός Σέργιος, που χρονολογείται το 1508, θα πρέπει να είναι έργο ενός δεκατετράχρονου. Έτσι οι απόψεις είναι διχασμένες, αν όντως ο Λούκας ήταν ένα "παιδί - θαύμα" ή, όπως πιστεύουν ορισμένοι ιστορικοί της τέχνης, γεννήθηκε γύρω στο 1489. Τεκμηρίωση δεν υφίσταται για καμία από τις δύο αυτές χρονολογίες. Ο πατέρας του ονομαζόταν Χόιγκ Γιάκομπς (Huygh Jacobsz) ή Χόιγκ Γιάκομπζοον (Huygh Jacobszoon). Ο φαν Μάντερ χαρακτηρίζει τον Λούκας "ακούραστο καλλιτέχνη", που ως παιδί προκαλούσε τον θυμό της μητέρας του, καθώς συνέχιζε να εργάζεται πολλές ώρες μετά τον ερχομό της νύχτας, κάτι που αυτή του απαγόρευε σκεπτόμενη όχι μόνο το κόστος του κεριού, αλλά και επειδή ένιωθε ότι η πολλή μελέτη δεν έκανε καλό στις ευαισθησίες της υγείας του. Σύμφωνα πάντα με τον Μάντερ, ως νέο αγόρι συναναστρεφόταν μόνο με άλλους νέους καλλιτέχνες, ζωγράφους, υαλογράφους και χρυσοχόους. Αναφέρει, επίσης, ότι έλαβε ως αμοιβή ένα χρυσό φλορίνι για κάθε έτος της ηλικίας του (ήταν 12 ετών) από τον Heer van Lochorst (Γιόχαν φαν Λόκχορστ του Λέιντεν, απεβίωσε το 1510) για μια εικόνα με νερομπογιά του Αγίου Χουμπέρτους.

Πορτρέτο του Λούκας φαν Λέιντεν από τον Άλμπρεχτ Ντύρερ, June 1521

Καθώς άρχισε να εργάζεται ως επαγγελματίας σε πολύ νεαρή ηλικία, παρά τον πρόωρο θάνατό του άφησε μεγάλο σε αριθμό έργο και πρέπει να ήταν πολύ εργατικός.

Η θεραπεία του τυφλού της Ιεριχούς, τρίπτυχο μεταφερμένο σε καμβά, 1531

Το 1514 ο Λούκας έγινε μέλος της Συντεχνίας των ζωγράφων του Λέιντεν. Φαίνεται ότι έκανε μερικά ταξίδια και καταγράφονται επισκέψεις του στην Αμβέρσα το 1521, το έτος δηλαδή που ο Άλμπρεχτ Ντύρερ πραγματοποίησε το ταξίδι του στις Κάτω Χώρες, και στο Μίντελμπουρχ το 1527, όπου συνάντησε τον Γιαν Μαμπούζε. Μια χωρίς διακοπές σειρά από χρονολογημένα χαρακτικά παρέχει τη δυνατότητα της παρακολούθησης της σταδιοδρομίας του ως χαράκτη και της χρονολόγησης των πινάκων του. Ο Ντύρερ ήταν ο καλλιτέχνης που τον επηρέασε περισσότερο, αλλά ο Λούκας ήταν λιγότερο "διανοητικός" στην προσέγγιση των θεμάτων του, τείνοντας να επικεντρώνεται στα λιγότερο πιστά χαρακτηριστικά του θέματός του και να ευχαριστείται με παρωδίες και μοτίβα της καθημερινότητας.

Ο Λούκας φαν Λέιντεν απεβίωσε το 1533 σε ηλικία μόλις 39 ετών από φυματίωση.

Η σύζυγος του Ποτιφάρ παρουσιάζει τα ενδύματα του Ιωσήφ

Έργα

Αντίγραφο πό έργο του Λούκας φαν Λέιντεν που θεωρείται χαμένο

Ο Λωτ και οι θυγατέρες του

Στις βασικές τεχνικές της ζωγραφικής ο Λούκας ήταν μαθητής του πατέρα του, δια χειρός του οποίου κανένα έργο δεν είναι γνωστό, και αργότερα του Κορνέλις Ένχεμπρεχτς (Cornelis Engebrechtsz). Δεν είναι γνωστό από ποιον διδάχτηκε χαρακτική, αλλά εκμεταλλεύτηκε τα έργα του Μαρκαντόνιο Ραϊμόντι, του οποίου τα μοτίβα έχουν υποστεί επανεπεξεργασία στα χαρακτικά του Λούκας και έγινε, σε πολύ μικρή ηλικία, πολύ επιδέξιος στην τέχνη αυτή: Το πρώτο γνωστό χαρακτικό του, (Ο Μωάμεθ και ο δολοφονημένος μοναχός) χρονολογείται από το 1508, δηλαδή όταν ήταν, ανεπιβεβαίωτα, μόνο 14 ετών, αλλά το έργο δεν εμφανίζει κανένα ίχνος ανωριμότητας ούτε στην έμπνευση ούτε στην τεχνική. Από την άλλη, είναι πιθανόν να έμαθε την τεχνική της εγκαυστικής χαρακτικής σε χαλκό από τον Ντύρερ, καθώς μετά από τη συνάντησή τους στην Αμβέρσα ο Λούκας έφτιαξε μερικά χαρακτικά με αυτή τη μέθοδο.

Διασώζονται δεκαεπτά επιβεβαιωμένα έργα ζωγραφικής, ενώ άλλα εικοσιεπτά είναι γνωστά από περιγραφές του Κάρελ φαν Μάντερ και από αντίγραφά τους ή σχέδιά τους που δημιούργησε ο Γιαν ντε Μπίσχοπ (Jan de Bisschop) κατά τα τέλη του 17ου αιώνα.

Ο Μαξ Φριντλέντερ δεν πιστοποιεί κανένα σαφές πρότυπο ή υφολογική εξέλιξη, κατά μέγα μέρος επειδή το έργο του Λούκας επισκιάστηκε από τις εσφαλμένες αποδόσεις έργων. Η Ελίζ Λώτον Σμιθ διακρίνει τέσσερα αδρά στάδια στην καλλιτεχνική εξέλιξη του Λούκας: Στα πρώιμα έργα του (1506 - 1512) οι μορφές δεν εμφανίζονται ολόσωμες αλλά κατά το ήμισυ, στην περίοδο 1512 - 1520 εξελίσσεται στην τοπιογραφία, κατά την περίοδο 1521 - 1525 είναι εμφανής η επιρροή της Σχολής της Αμβέρσας ενώ κατά την τελευταία περίοδο, 1525 - 1531 εμφανίζονται πολλές μορφές σε δασώδη τοπία, όπως στη "θεραπεία του τυφλού της Ιεριχούς".

Στην εποχή του ο Λούκας φαν Λέιντεν έχαιρε μεγάλης εκτίμησης και ο Τζόρτζιο Βαζάρι (ο οποίος τον αποκαλεί "Λούκας φαν Χόλλαντ" (Lucas van Hollandt = ο Λούκας από την Ολλανδία) τον κατατάσσει ακόμη και υπεράνω του Ντύρερ. Σήμερα είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένος ως μια από τις σημαντικότερες μορφές στις γραφικές τέχνες, καθώς δημιούργησε χαρακτικά, χαρακτικά με εγκαυστική τεχνική και ξυλογραφίες, ενώ ήταν ιδιαίτερα ικανός στη σχεδίαση. Το κύρος του ως ζωγράφου δεν βρίσκεται σε τόσο υψηλή θέση, αλλά αναμφίβολα υπήρξε ένας από τους εξέχοντες Ολλανδούς δημιουργούς της εποχής του. Ήταν καινοτόμος ως προς τη θεματολογία της φλαμανδικής ζωγραφικής με θέματα της καθημερινότητας, όπως δείχνουν τα έργα του "Οι σκακιστές" (Πινακοθήκη του Βερολίνου), που στην πραγματικότητα απεικονίζει μια παραλλαγή του παιχνιδιού που αποκαλείται "courier" και "Οι χαρτοπαίκτες" (Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης Ουάσιγκτον), ενώ το διάσημο τρίπτυχό του "Η Υπέρτατη Κρίση" του 1526-27 (Μουσείο Λάκενχαλ, Λέιντεν) δείχνει σε ποιο επίπεδο μπορούσε να ανέλθει ως ζωγράφος θρησκευτικών θεμάτων: Παρουσιάζει "εύγλωττα" τη ζωηρή του φαντασία, το μεγάλο του ταλέντο στον επιχρωματισμό και την επιτήδεια χρήση του χρωστήρα.

Φωτοθήκη

• Πίνακες του Λούκας φαν Λέιντεν
• 
  Άγιος Παύλος, αποδίδεται στον Λέιντεν
• 
  Ο αίρων τον Σταυρό και η Αγία Βερονίκη, 1520s
• 
  Ο Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου
• 
  Οι χαρτοπαίκτες
• 
  Η Υπέρτατη Κρίση

• Χαρακτικά
• 
  Η γαλατού, χαρακτικό, 1510
• 
  Ο Ιωσήφ ερμηνεύει το ενύπνιο του Φαραώ, χαρακτικό, 1512
• 
  Οι αναπαυόμενοι προσκυνητές

Δείτε επίσης

• Ολλανδική και φλαμανδική Αναγεννησιακή ζωγραφική

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Prints & People: A Social History of Printed Pictures, an exhibition catalog from The Metropolitan Museum of Art (fully available online as PDF), which contains material on Lucas van Leyden (see index)
• Works by Lucas van Leyden at the Museum of New Zealand Te Papa Tongarewa
• Literature on Lucas van Leyden