Η Μάχη στα Υψώματα του Ζέελοβ (γερμ. Schlacht um die Seelower Höhen) ήταν ένα μέρος της επιχείρησης προσβολής των πόλεων Ζέελοβ – Βερολίνου (16 Απριλίου 1945 – 2 Μαΐου 1945) και απετέλεσε μία από τις τελευταίες μαζικές επιθέσεις σε αμυντικές θέσεις (χαρακώματα) του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Η μάχη διήρκεσε τρεις ημέρες, από τις 16 έως τις 19 Απριλίου 1945. Σχεδόν ένα εκατομμύριο Σοβιετικοί στρατιώτες του 1ου Λευκορωσικού Μετώπου (συνυπολογιζομένων και 78.556 στρατιωτών της 1ης Πολωνικής Στρατιάς), υπό την ηγεσία του Στρατάρχη Γκεόργκι Ζούκοφ, επιτέθηκαν στην τοποθεσία, γνωστή και ως «οι Πύλες του Βερολίνου», στα υψώματα του χωριού Ζέελοβ, 60 χλμ. ανατολικά του Βερολίνου. Αντίπαλοί τους ήταν 200.000 Γερμανοί στρατιώτες της 9ης Στρατιάς υπό την ηγεσία του Στρατηγού Τέοντορ Μπούσε, ως τμήμα της Ομάδας Στρατιών Βιστούλα.

Μάχη στα Υψώματα του Ζέελοβ
Μέρος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου
Σοβιετικό πυροβολικό βομβαρδίζει τις γερμανικές αμυντικές θέσεις στα υψώματα του Ζέελοβ. Το αρχικό μπαράζ πυροβολικού πραγματοποιήθηκε τη νύχτα.
Χρονολογία16 Απριλίου 1945 - 19 Απριλίου 1945
ΤόποςΥψώματα του Ζέελοβ, Γερμανία
ΈκβασηΑποφασιστική νίκη των Σοβιετικών
Αντιμαχόμενοι
Ηγετικά πρόσωπα
Δυνάμεις

~91.000 άνδρες 587 τεθωρακισμένα

2.625 πυροβόλα

1.000.000 άνδρες και γυναίκες 3.059 τεθωρακισμένα

16.934 πυροβόλα και όλμοι
Απώλειες
12.000 νεκροί
30.000 νεκροί

Η μάχη αυτή περιλαμβάνεται συνήθως στη Μάχη των Όντερ – Νάισε. Τα υψώματα του Ζέελοβ ήταν το πιο αιματηρό πεδίο μάχης σε όλη την μάχη αυτή, όμως ήταν μόνο ένα από τα σημεία διεκπεραίωσης επί του Όντερ και του Νάισε στα οποία επιτέθηκαν οι Σοβιετικοί. Η Μάχη των Όντερ – Νάισε ήταν μόνο η αρχική φάση της Μάχης του Βερολίνου.

Το αποτέλεσμα ήταν η περικύκλωση της 9ης Στρατιάς και η Μάχη του Χάλμπε.

Δυνάμεις Επεξεργασία

Στις αρχές Απριλίου 1945 οι Σοβιετικές δυνάμεις διατάχθηκαν σε σημαντικές θέσεις για την τελική επίθεση προσβολής του Βερολίνου. Στον Βορρά, το 2ο Λευκορωσικό Μέτωπο του Στρατηγού Κονσταντίν Ροκοσόφσκυ, έχοντας καταλάβει το Κένιχσμπεργκ της Ανατολικής Πρωσίας στις 9 Απριλίου 1945, αποδεσμεύθηκε από το έργο αυτό και συγκεντρώθηκε στην ανατολική όχθη του ποταμού Όντερ. Στις δύο πρώτες εβδομάδες του Απριλίου οι Σοβιετικοί προέβησαν στην ταχύτερη αναδιάταξη Μετώπων του πολέμου. Το 2ο Λευκορωσικό Μέτωπο υπό τον Στρατάρχη Ζούκοφ, διατασσόμενο βόρεια, απάλλαξε το 1ο από την ευθύνη του κάτω Όντερ και επέτρεψε στο τελευταίο να επικεντρωθεί νοτιότερα της περιοχής ευθύνης του, απέναντι από τα Υψώματα του Ζέελοβ. Τέλος, στον κεντρικό τομέα, ο Στρατάρχης Ιβάν Κόνιεφ μετακίνησε το 1ο Ουκρανικό Μέτωπο από την Άνω Σιλεσία στον ποταμό Νάισε.

Η STAVKA (Ανώτατη Σοβιετική Στρατιωτική Διοίκηση) επιθυμούσε να διασπάσει τις τελευταίες αμυντικές δυνάμεις του Βερολίνου, προκειμένου να επιτευχθεί η περικύκλωσή του. Η μέχρι τότε αποκτηθείσα εμπειρία όμως, είχε διδάξει ότι εχθρικές δυνάμεις που οχυρώνονταν πίσω από μεγάλα υδάτινα κωλύματα, όπως τους ποταμούς Όντερ και Νάισε στην περίπτωση αυτή, μπορούσαν να προβάλουν ισχυρή αντίσταση. Για τον λόγο αυτό, τα τρία σοβιετικά Μέτωπα (1ο και 2ο Λευκορωσικό και 1ο Ουκρανικό) έπρεπε να εξορμήσουν αστραπιαία και να συντρίψουν τις γερμανικές δυνάμεις με συγκλίνουσες επιθέσεις. Η STAVKA, έχοντας υπ’ όψιν την τεράστια ισχύ των δυνάμεών της, φιλοδοξούσε να καταλάβει το Βερολίνο μέχρι τις 22 Απριλίου, επέτειο γενεθλίων του Λένιν, αν και είχε υπερεκτιμήσει τις γερμανικές δυνάμεις που υπερασπίζονταν το Βερολίνο (οι σοβιετικές εκτιμήσεις έκαναν λόγο για 90 γερμανικές μεραρχίες, με 1.519 άρματα και πυροβόλα εφόδου, καθώς και 9.303 πυροβόλα και όλμους, δυνάμεις σαφώς κατώτερες από τις πραγματικές.)

Συνολικά, οι Σοβιετικές δυνάμεις ανέρχονταν περίπου σε 2.500.000 άνδρες και γυναίκες, με την υποστήριξη 6.250 αρμάτων και αυτοκινούμενων πυροβόλων, 7.500 αεροσκαφών, 41.600 πυροβόλων και όλμων, 3.255 ρουκετοβόλων «Κατιούσα» και 95.383 οχημάτων.

Απέναντι στις σοβιετικές δυνάμεις αντιπαρατάσσονταν δυνάμεις της Ομάδας Στρατιών Βιστούλα, της οποίας τη διοίκηση είχε αναλάβει ο Στρατηγός Γκόταρντ Χάινριτσι από τις 20 Μαρτίου 1945, αντικαθιστώντας τον λιγότερο ικανό Χάινριχ Χίμλερ, και της Ομάδας Στρατιών Κέντρου, υπό τις διαταγές του στρατηγού Φέρντιναντ Σέρνερ, οι οποίες αριθμούσαν συνολικά περίπου 320.000 άνδρες.

Στον βόρειο τομέα, αντιμέτωπη με το 2ο Λευκορωσικό Μέτωπο έρχονταν η γερμανική 3η Τεθωρακισμένη Στρατιά του Στρατηγού Χάσσο φον Μαντόυφελ με 11 μεραρχίες, 212 άρματα, 2625 πυροβόλα στα οποία συγκαταλέγονταν 695 αντιαεροπορικά πυροβόλα, μεταξύ των οποίων υπήρχαν και τα περίφημα FlaK των 88 mm. Τα πυροβόλα αυτά ήταν ευθυτενούς τροχιάς, ακατάλληλα για συμβατική χρήση πυροβολικού, αλλά με εξαιρετικές επιδόσεις εναντίον αρμάτων.

Απέναντι από το 1ο Λευκορωσικό Μέτωπο είχε ταχθεί η γερμανική 9η Στρατιά του Στρατηγού Τέοντορ Μπούσε. Η 9η Στρατιά κάλυπτε το μέτωπο βόρεια από το κανάλι Φίνοβ προς το Γκούμπεν στο νότο, περιελάμβανε δηλαδή στον τομέα ευθύνης της τα Υψώματα του Ζέελοβ. Αυτή διέθετε 14 μεραρχίες, 587 άρματα ( 512 επιχειρησιακά αξιοποιήσιμα, 55 σε επισκευή και 20 σε εφεδρεία). Οι 3η ΤΘ και 9η Στρατιά αποτελούσαν τμήμα της Ομάδας Στρατιών Βιστούλα. Το νότιο τμήμα κάλυπτε εναντίον του 1ου Ουκρανικού Μετώπου 4η Τεθωρακισμένη (Πάντσερ) Στρατιά, υπαγόμενη στην Ομάδα Στρατιών Κέντρου του Σέρνερ.

Το 1ο Λευκορωσικό Μέτωπο διέθετε 9 τακτικές και 2 Τεθωρακισμένες Στρατιές, οι οποίες αποτελούνταν από 77 μεραρχίες τυφεκιοφόρων, 2 ιππικού, 5 τεθωρακισμένα και 2 μηχανοκίνητα Σώματα, 8 μεραρχίες πυροβολικού και 1 όλμων Φρουρών. Το Μέτωπο είχε 3.059 τεθωρακισμένα και αυτοκινούμενα πυροβόλα και 18.934 πυροβόλα και όλμους. 8 από τις 11 Στρατιές διατάχθηκαν επί του Όντερ. Στον Βορρά, η 61η Στρατιά και η 1η Πολωνική κρατούσαν την γραμμή του ποταμού από το Σβεντ προς το κανάλι του Φίνοβ. Στο σοβιετικό προγεφύρωμα στο Κυστρίν, η 47η Στρατιά, η 3η και 5η Στρατιές Κρούσης και η 8η Στρατιά Φρουρών συγκεντρώθηκαν για την επίθεση. Η 69η Στρατιά και η 33η κάλυπταν τη γραμμή του ποταμού προς το Γκούμπεν. Η 2η Τεθωρακισμένη Στρατιά Φρουρών, η 3η Στρατιά και η 1η Τεθωρακισμένη Στρατιά Φρουρών τέθηκαν ως εφεδρεία. Η 5η Στρατιά Κρούσης και η 8η Φρουρών διατάχθηκαν απέναντι από τον ισχυρότερο αμυντικό τομέα των Γερμανών, όπου ο γερμανικός αυτοκινητόδρομος διέσχιζε τα Υψώματα του Ζέελοβ.

Το σοβιετικό σχέδιο επίθεσης – οι γερμανικές προετοιμασίες Επεξεργασία

 
Η διάταξη μάχης των αντιπάλων στα Υψώματα του Ζέελοβ και οι κύριοι άξονες προσβολής της γερμανικής άμυνας από τους Σοβιετικούς

Το σοβιετικό σχέδιο επίθεσης προέβλεπε αρχικά την εξόρμηση του 1ου Λευκορωσικού Μετώπου μαζί με 4 Στρατιές και 1 Σώμα Στρατού, οι οποίες με την υποστήριξη 731 αρμάτων όφειλαν να διασπάσουν τις γερμανικές αμυντικές γραμμές στα Υψώματα και να δημιουργήσουν ρήγμα σε αυτές, από τις οποίες θα διέρχονταν οι δύο θωρακισμένες Στρατιές με 1.373 άρματα και αυτοκινούμενα πυροβόλα, κατευθυνόμενες προς το Βερολίνο. Για να στηριχθεί η επίθεση αυτή, ο Ζούκοφ εκπόνησε σχέδια για δύο δευτερεύουσες επιθέσεις εκατέρωθεν της κύριας: βόρεια του Κυστρίν με την 61 Στρατιά και την 1η Πολωνική και νότια του προγεφυρώματος με την 33η και την 69η Στρατιά, καθώς και το 2ο Σώμα Ιππικού Φρουράς. Ο Ζούκοφ πρωτοτύπησε στην επίθεση αυτή, καθώς αποφάσισε να χρησιμοποιήσει 143 προβολείς, οι οποίοι στοιχίζονταν σε απόσταση 500 μέτρων μεταξύ τους, με σκοπό να τυφλώσει και να αποπροσανατολίσει τους αμυνόμενους, και δη τον νέο εξοπλισμό υπερύθρων των γερμανικών αρμάτων Panzer V της Μεραρχίας Πάντσερ "Müncheberg".

Στο νότιο τμήμα, το 1ο Ουκρανικό Μέτωπο έπρεπε να εξασφαλίσει ένα προγεφύρωμα επί του Νάισε και έπειτα να διαχωρίσει την γερμανική 9η Στρατιά από την 4η Στρατιά Πάντσερ, προωθώντας μέσω του ρήγματος αυτού τα 963 άρματα και αυτοκινούμενα πυροβόλα 2 Τεθωρακισμένων Στρατιών του (3η και 4η) στον ποταμό Σπρέε και δυτικότερα, στο Βρανδεμβούργο και το Ντεσάου με στόχο την συνάντηση με τους Αμερικανούς στον Έλβα, δυτικά του Βερολίνου, επιτυγχάνοντας έτσι την περικύκλωσή του. Το νότιο πλευρό της επίθεσης θα κάλυπτε μία άλλη δευτερεύουσα με στόχο τη Δρέσδη. Οι Σοβιετικοί προσπάθησαν να παραπλανήσουν τον εχθρό και να αποκρύψουν την επίθεση αυτή, καμουφλάροντας π.χ. τα πυροβόλα και τα τεθωρακισμένα τους. Ωστόσο, η τεράστια αυτή δύναμη δεν ήταν δυνατό να αποκρυβεί. Επιπλέον, οι δύο Σοβιετικοί στρατάρχες αποφάσισαν να απομακρύνουν όλους τους άμαχους 24 χλμ. πίσω από την πρώτη γραμμή, καθώς και τους νεοσύλλεκτους και όλους όσους οι οποίοι θα μπορούσαν να λιποτακτήσουν και να δώσουν πληροφορίες στους Γερμανούς, συστήνοντας φρουρές στα μετόπισθεν.

Όσον αφορά τους τελευταίους, υπό τις διαταγές του Χάινριτσι επικεντρώθηκαν στην διάρθρωση της άμυνάς τους. Ο Χάινριτσι ήταν ένας από τους σπουδαιότερους στρατηγούς της Βέρμαχτ σε θέματα άμυνας. Ορθώς προέβλεψε ότι η κύρια σοβιετική επίθεση θα εκδηλωνόταν στο κέντρο, με κατεύθυνση από ανατολικά προς τα δυτικά, κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου που περνούσε πάνω από τον Όντερ, στον τομέα του 1ου Λευκορωσικού Μετώπου. Αποφάσισε να υπερασπιστεί τις όχθες του ποταμού με περιορισμένες δυνάμεις και να αναπτύξει την αμυντική γραμμή του στα Υψώματα του Ζέελοβ, 48 μέτρα πάνω από τις όχθες του ποταμού, στο σημείο που τα διέσχιζε ο αυτοκινητόδρομος. Άρχισε να μεταφέρει δυνάμεις από άλλες περιοχές για να ενισχύσει το σημείο αυτό, ενώ το γερμανικό μηχανικό μετέτρεψε τις όχθες του ποταμού σε πραγματικό βάλτο, εκτρέποντας παρακείμενα κανάλια. Οργανώθηκαν τρεις γραμμές άμυνας προς την κατεύθυνση του Βερολίνου με αντιαρματικές τάφρους, θέσεις πυροβόλων και αντιαρματικών όπλων και ένα εκτενές δίκτυο χαρακωμάτων και οχυρών για το πεζικό. Η τρίτη γραμμή άμυνας (γραμμή Βόταν) εκτεινόταν 20 χιλιόμετρα περίπου από την πρώτη γραμμή του μετώπου.

Η μάχη Επεξεργασία

Πρώτη ημέρα Επεξεργασία

Παρά τα μέτρα των Σοβιετικών, οι Γερμανοί κατάφεραν να αιχμαλωτίσουν ένα στρατιώτη τους στην πρώτη γραμμή, ο οποίος τους αποκάλυψε με λεπτομέρειες ότι η επίθεση των Σοβιετικών θα γινόταν στις 16 Απριλίου (καθώς και ότι οι Σοβιετικοί στρατιώτες είχαν διαταγή να «καλλωπιστούν» και να πλυθούν πριν την επίθεση!). Μετά από αυτά, ο Χάινριτσι μετακίνησε έγκαιρα τις περισσότερες δυνάμεις του από την πρώτη γραμμή άμυνας στη δεύτερη, χωρίς αυτό να γίνει αντιληπτό από τους Σοβιετικούς. Οι Σοβιετικοί σκαπανείς σύρθηκαν στα εχθρικά ναρκοπέδια κατά το βράδυ προκειμένου να τα εκκαθαρίσουν. Λίγο πριν αρχίσει η προπαρασκευή του σοβιετικού πυροβολικού, επέστρεψαν στις θέσεις εξόρμησής τους.

Ο Ζούκοφ με το επιτελείο του μετακινήθηκαν στο διοικητήριο του Τσουίκοφ, το οποίο είχε καλό οπτικό πεδίο στα Υψώματα, έτσι ώστε να παρακολουθούν την εξέλιξη της μάχης με μεγαλύτερη ακρίβεια.

Στις 3:00 με 5:00 (ανάλογα με την περιοχή του μετώπου) τα ξημερώματα ξεκίνησε η μεγαλύτερη προπαρασκευή πυροβολικού στην ιστορία του πολέμου. 8.900 περίπου ρουκετοβόλα «Κατιούσα» (Katyusha) και κάθε είδους πυροβόλα άρχισαν να σφυροκοπούν την πρώτη γραμμή άμυνας των Γερμανών στα υψώματα του Ζέελοβ, ενώ η Ερυθρή Αεροπορία πραγματοποίησε 6.500 εξόδους. Το μπαράζ διήρκεσε περίπου μόνο μισή ώρα,

 
Το επίφοβο "Αρμόνιο του Στάλιν" όπως ήταν γνωστό στους Γερμανούς στρατιώτες ο εκτοξευτής ρουκετών Κατιούσα

ωστόσο ήταν τόσο σφοδρό ώστε στα νοτιοανατολικά προάστια του Βερολίνου, 60 χιλιόμετρα από το Ζέελοβ, τα σπίτια άρχισαν να τρέμουν, τα τηλέφωνα άρχισαν να κουδουνίζουν από μόνα τους και τα κάδρα έπεφταν από τους τοίχους. Το μπαράζ άλλαξε την εδαφική μορφολογία της περιοχής και διέλυσε τα χαρακώματα και τα οχυρά της πρώτης γραμμής άμυνας των Γερμανών, η οποία έπαψε πλέον να υφίσταται.

Παρά ταύτα, πρακτικά τα πλεονεκτήματα που προσέφερε στους επιτιθέμενους το μπαράζ ήταν αμελητέα. Οι γερμανικές απώλειες ήταν ελάχιστες, λόγω της εκκενώσεως της πρώτης αμυντικής γραμμής, και, ουσιαστικά, η «σφύρα» των Σοβιετικών έπεσε στο κενό. Επιπλέον, η δεύτερη γραμμή άμυνας των Γερμανών έμεινε σχεδόν άθικτη, ενώ το μαλακό έδαφος εμπόδιζε την κίνηση των σοβιετικών φαλάγγων εκτός οδικού δικτύου, με αποτέλεσμα να προκαλούνται συχνά χαοτικές συμφορήσεις. Η προπαρασκευή πυροβολικού ήταν τόσο σφοδρή, ώστε δημιούργησε πολλά εμπόδια στους επιτιθέμενους, όπως κρατήρες και ερείπια. Έτσι, συν τοις άλλοις τα αντιαρματικά και πυροβόλα και το μεραρχιακό πυροβολικό αδυνατούσαν να ακολουθήσουν το πεζικό και οι εκκαθαρίσεις των ναρκοπεδίων δεν ήταν αποτελεσματικές, γεγονός που θα προκαλούσε μεγάλες απώλειες στους Σοβιετικούς. Με το πέρας της προπαρασκευής, ο Ζούκοφ έδωσε εντολή να ανάψουν και οι 143 προβολείς. Ωστόσο ο πυκνός καπνός και η σκόνη επέφεραν την ανάκλαση του φωτός τους, περισσότερο αποπροσανατολίζοντας τους επιτιθέμενους παρά ενοχλώντας τους αμυνόμενους. Επίσης, η από αέρος φωτογράφηση των υψωμάτων πάνω από το σοβιετικό προγεφύρωμα στο Κυστρίν απέτυχε να δείξει ότι η τοπογραφική μορφολογία τους ήταν πολύ χειρότερη απ’ ότι ανέμενε ο Ζούκοφ. Σε αυτές τις συνθήκες επιτέθηκε η εμπροσθοφυλακή του Ζούκοφ, η 8η Στρατιά Φρουρών, η οποία αποτελείτο από βετεράνους της μάχης του Στάλινγκραντ. Συνάντησε όμως λυσσώδη αντίσταση από τους Γερμανούς στα Υψώματα του Ζέελοβ ώστε στο τέλος της ημέρας, παρά την υποστήριξη των αρμάτων και του πυροβολικού, η πρόοδος που είχε σημειωθεί ήταν ελάχιστη, ενώ ένα γερμανικό μπαράζ πυροβολικού αποδεκάτισε τους Σοβιετικούς της πρώτης γραμμής. Νοτιότερα, η 69η Στρατιά είχε καθηλωθεί, ενώ η γερμανική Φρουρά της Φρανκφούρτης απέκρουσε όλες τις επιθέσεις, το V Ορεινό Σώμα των SS παρέμεινε αγκιστρωμένο στον Όντερ, ενώ τα XI και CI Σώματα Πάντσερ των SS δεν παραχώρησαν παρά ελάχιστο έδαφος στον εχθρό. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο Ζούκοφ στην επικοινωνία του με τον Στάλιν ανέφερε ότι η μάχη δεν εξελισσόταν σύμφωνα με το σχέδιο, και εξέφρασε την επιθυμία να εμπλέξει τις τεθωρακισμένες εφεδρείες του για να διασπάσει τις αμυντικές γραμμές, αντί να τις διαφυλάξει για να εκμεταλλευτεί ένα ρήγμα, μόνο για να λάβει το ειρωνικό σχόλιο του δικτάτορα για την ταχεία πρόοδο του Κόνιεφ στα νότια, λέγοντας ότι θα επέτρεπε στον τελευταίο να προελάσει βόρεια, προς το μεγάλο «βραβείο» του Βερολίνου, το οποίο θα του χάριζε μεγάλο κύρος.

Τα τεθωρακισμένα της 1ης και της 2ης ΤΘ Στρατιάς ακινητοποιήθηκαν στη συμφόρηση που προκαλούσαν τα μηχανοκίνητα και τα πυροβόλα , τα οποία αδυνατούσαν να κινηθούν. Όσα έφθαναν τελικά στους πρόποδες των υψωμάτων αντιμετώπιζαν τα τρομερά FlaK των 88 mm, τα καλυμμένα γερμανικά αντιαρματικά όπλα και ομάδες του πεζικού, οι οποίες διέθεταν (συν τοις άλλοις) τους αποτελεσματικότατους και φονικότατους αντιαρματικούς εκτοξευτές μίας χρήσης – τα περίφημα Panzerfaust (αντιαρματικές γροθιές).

 
Οι Γερμανοί στρατιώτες οπλισμένοι με Panzerfaust ήταν ο μόνιμος εφιάλτης των Σοβιετικών αρματιστών από τη στιγμή της εμφάνισης του όπλου

Ακόμα, όσα άρματα κατόρθωναν να σπάσουν το θανατηφόρο κλοιό στους πρόποδες και να φτάσουν στην κορυφή, κυρίως αυτά της 1ης ΤΘ Στρατιάς, είχαν την ατυχία να πέσουν πάνω στα Tiger II της 502ης Επιλαρχίας Βαρέων Αρμάτων των SS και αναχαιτίστηκαν από τα πυρά τους. Επίσης, κάθε φορά που τα άρματα επιχειρούσαν να προωθηθούν μέσω κάποιου οχυρωμένου γερμανικού χωριού, δέχονταν καταιγισμό πυρών από κάθε είδους όπλα, με καταστροφικά αποτελέσματα. Παράλληλα, το 11ο ΤΘ Σώμα της 1ης ΤΘ Στρατιάς απέκρουσε με ευκολία μία ασθενή αντεπίθεση που εξαπέλυσε η Müncheberg. Μέχρι το απόγευμα, η προέλαση των Σοβιετικών δεν ξεπερνούσε τα 4-6 χιλιόμετρα στις περισσότερες περιοχές (η 77η Μεραρχία Τυφεκιοφόρων της 3ης Στρατιάς Κρούσης είχε επιτύχει προέλαση σε βάθος 8 χιλιομέτρων), και η δεύτερη γραμμή άμυνας των Γερμανών (Στάιν Στέλλουνγκ – Stein Stellung) παρέμενε ανέγγιχτη και αρραγής.

Δεύτερη ημέρα Επεξεργασία

Στις 17 Απριλίου 1945, ο φραγμός πυροβολικού και οι αεροπορικές επιθέσεις των Σοβιετικών εντάθηκαν και επέκτειναν το σφυροκόπημα πίσω από την πρώτη γραμμή άμυνας των Γερμανών, σπέρνοντας τον πανικό σε στρατιώτες και αμάχους.

Και πάλι, τα σοβιετικά άρματα άρχισαν να συγκεντρώνονται και πάλι στο στενό προγεφύρωμα πέρα από τον Όντερ, αντιμετωπίζοντας και πάλι τα FlaK των 88 mm και τα λοιπά αντιαρματικά. Εννέα γερμανικές μεραρχίες μειωμένης σύνθεσης κατάφεραν να επιβραδύνουν και να φθείρουν σοβαρά την 8η Στρατιά Φρουρών και κατόπιν απαγκιστρώθηκαν χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, υποχωρώντας με το πέρας του εγχειρήματος στη δεύτερη γραμμή άμυνας. Παράλληλα, οι Γερμανοί εξαπέλυσαν νέα αποτυχημένη επίθεση με τρεις μεραρχίες, επιχειρώντας να αποκόψουν από τον ζωτικής σημασίας αυτοκινητόδρομο Βερολίνου – Κύστριν την προελαύνουσα 1η Θωρακισμένη Στρατιά Φρουρών.

Οι μονάδες του 1ου Λευκορωσικού Μετώπου συνέχισαν την προώθησή τους με σκοπό τη διάσπαση των γερμανικών αμυντικών γραμμών. Κατά τις βραδινές ώρες, η δεύτερη αμυντική γραμμή των Γερμανών διασπάστηκε από την 5η Στρατιά Κρούσης και την 2η Στρατιά Φρουρών. Στο δεξί πλευρό τους, το 4ο Σώμα Τυφεκιοφόρων της Φρουράς της 8ης Στρατιάς Φρουρών μαζί με το 11ο ΤΘ Σώμα της 1ης ΤΘ Στρατιάς εκμεταλλεύτηκαν την επιτυχία των συμπολεμιστών τους, προελαύνοντας 8 χιλιόμετρα. Η πρόοδος της 47ης Στρατιάς και της 3ης Στρατιάς Κρούσης κυμάνθηκε από 4 με 8 χιλιόμετρα μέσα από την δεύτερη γραμμή άμυνας.

Την ίδια μέρα, η Λουφτβάφε (Luftwaffe) διέθεσε τα αεροσκάφη που της είχαν απομείνει για να καταστρέψει τις 32 γέφυρες που είχε κατασκευάσει το σοβιετικό μηχανικό επί του Όντερ. Τα αντιαεροπορικά πυρά των Σοβιετικών κρατούσαν μακριά τους Γερμανούς πιλότους, οι οποίοι εξαπέλυαν επιθέσεις αυτοκτονίας για να πετύχουν τον στόχο τους. Ακόμα και έτσι όμως, οι γέφυρες που αχρηστεύθηκαν με αυτόν τον τρόπο ήταν ελάχιστες και οι Σοβιετικοί συνέχισαν τη διάβαση του ποταμού για την υπόλοιπη ημέρα.

Ενώ αυτά συνέβαιναν βόρεια, στο νότο το 1ο Ουκρανικό Μέτωπο πίεζε προς τα πίσω την 4η Στρατιά Πάντσερ, το αριστερό πλευρό της Ομάδας Στρατιών Κέντρου υπό τον Σέρνερ. Ο τελευταίος κράτησε τις δύο εφεδρικές μεραρχίες τεθωρακισμένων του (11η Μεραρχία Τεθωρακισμένων (Πάντσερ) Γρεναδιέρων SS “Nordland” και την 23η Μεραρχία Τεθωρακισμένων (Πάντσερ) Γρεναδιέρων SS “Nederland”) στα νότια, καλύπτοντας το κέντρο του, αντί να τις χρησιμοποιήσει για να ενισχύσει την 4η Στρατιά Πάντσερ. Αυτό ήταν το κρίσιμο σημείο της μάχης, καθώς οι θέσεις της Ομάδας Στρατιών Βιστούλα και ο κεντρικός και νότιος τομέας της Ομάδας Στρατιών Κέντρου άρχιζαν να παραπαίουν. Αν δεν υποχωρούσαν προς τη γραμμή άμυνας μαζί με την 4η ΤΘ Στρατιά, απειλούνταν με περικύκλωση. Έτσι, οι επιτυχημένες επιθέσεις του Κόνιεφ εναντίον της πτωχής άμυνας του Σέρνερ αποσταθεροποιούσαν την δεξιοτεχνική άμυνα του Χάϊνριτσι.

Τρίτη ημέρα Επεξεργασία

Τα σοβιετικά μαχητικά εξαπέλυσαν μία ακόμη σφοδρή επίθεση εναντίον των υπερασπιστών των Υψωμάτων του Ζέελοβ τις πρωινές ώρες της 18ης Απριλίου, ενώ την επίθεση αυτή ακολούθησε ακόμα μία από τα τεθωρακισμένα. Ο Χάινριτσι προσπάθησε να ενισχύσει την γραμμή του και να ανακουφίσει την 9η Στρατιά του Μπούσε από την αφόρητη πίεση που δεχόταν, αξιοποιώντας μονάδες ξένων εθελοντών των Waffen – SS. Ωστόσο η Ερυθρή Αεροπορία, χωρίς αντίπαλο στους αιθέρες, έκανε μαρτυρική οποιαδήποτε μετακίνηση μονάδων προς το μέτωπο.

Λίγο πιο μετά, τα υψώματα του Ζέελοβ παρακάμφθηκαν από τα βόρεια από τις 5η Στρατιά Κρούσης και την 8η Φρουρών, οι οποίες κατά το εγχείρημα αυτό συνάντησαν αντίσταση από τις γερμανικές εφεδρείες. Μέχρι το σούρουπο, είχε επιτευχθεί μία προώθηση της τάξης των 3 έως 5 χιλιομέτρων στο βόρειο πλευρό και 3 έως 8 χιλιομέτρων στο κέντρο. Έτσι το 1ο Λευκορωσικό Μέτωπο έφθασε τελικά μπροστά από την τρίτη και τελευταία αμυντική γραμμή των Γερμανών.

Τέταρτη ημέρα Επεξεργασία

Την τέταρτη και τελευταία ημέρα της μάχης, στις 19 Απριλίου 1945, το 1ο Λευκορωσικό Μέτωπο κατάφερε να διασπάσει την τρίτη και τελευταία γραμμή άμυνας των Γερμανών στα Υψώματα του Ζέελοβ, και μέχρι το Βερολίνο παρεμβάλλονταν μόνο τμήματα γερμανικών δυνάμεων. Οι Σοβιετικές δυνάμεις άρχισαν να κινούνται από το χωριό Ζέελοβ, κατά μήκος της εθνικής οδού, προς το Βερολίνο, ενώ ο Κόνιεφ συνέχιζε την προέλασή του προς τον βορρά. Τα υπολείμματα της 9ης Στρατιάς και της 4ης Στρατιάς Πάντσερ περικυκλώθηκαν από το 1ο Λευκορωσικό Μέτωπο και από μονάδες του 1ου Ουκρανικού Μετώπου οι οποίες είχαν στραφεί προς τα βόρεια. Άλλα τμήματα του Μετώπου αυτού κινήθηκαν δυτικά προς τα αμερικανικά στρατεύματα. Μέχρι το τέλος της ημέρας η γερμανική γραμμή του Ανατολικού Μετώπου έπαψε να υφίσταται. Αυτά που απέμειναν πλέον ήταν μόνο θύλακες αντίστασης και όσες γερμανικές δυνάμεις απέφυγαν την καταστροφή υποχώρησαν προς το Βερολίνο, για να δώσουν ένα μάταιο αγώνα «υπέρ βωμών και εστιών».

Μετά τη μάχη Επεξεργασία

 
Το άγαλμα ενός Σοβιετικού στρατιώτη όπως φαίνεται σήμερα στο Ζέελοβ, ένα μνημείο για την αιματηρή αυτή μάχη

Η αμυντική γραμμή των Γερμανών στα Υψώματα του Ζέελοβ ήταν η τελευταία οργανωμένη γραμμή άμυνας έξω από το Βερολίνο. Ο Στρατηγός Χάινριτσι είχε πει πριν από τη μάχη ότι τα Υψώματα του Ζέελοβ θα μπορούσαν να κρατηθούν για μόνο τρεις με τέσσερις ημέρες χωρίς ενισχύσεις, τα οποίες και δεν είχε. Από τις 19 Απριλίου, ο δρόμος για το Βερολίνο (60 χιλιόμετρα δυτικά του Ζέελοβ) ήταν πλέον ανοιχτός. Στις 23 Απριλίου το Βερολίνο είχε πλήρως περικυκλωθεί και η Μάχη του Βερολίνου μπήκε στο τελικό της στάδιο. Μέσα σε δύο εβδομάδες ο Χίτλερ ήταν νεκρός και ο πόλεμος είχε τελειώσει στην Ευρώπη.

Μεταπολεμικά, οι επικριτές του Ζούκοφ υποστήριξαν ότι θα έπρεπε να είχε σταματήσει την μετωπική επίθεση του 1ου Λευκορωσικού Μετώπου στη διεύθυνση του οδικού άξονα και να κινηθεί στον δρόμο του 1ου Ουκρανικού Μετώπου στο ρήγμα που είχε δημιουργήσει στον Νάισε. Αυτό θα μπορούσε να παρακάμψει την ισχυρή άμυνα των Γερμανών στα Υψώματα του Ζέελοβ, αποφεύγοντας έτσι τις μεγάλες απώλειες και την καθυστέρηση της προέλασής του προς το Βερολίνο. Παρ’ όλα αυτά, το 1ο Λευκορωσικό Μέτωπο περιοριζόταν σε ένα πολύ στενό τομέα του μετώπου, έτσι ένας τέτοιος ελιγμός μπορεί να μην ήταν πραγματοποιήσιμος. Οι διοικητές των άλλων Μετώπων είχαν τη δυνατότητα και πράγματι παρέκαμψαν την κύρια γραμμή άμυνας.

Απώλειες Επεξεργασία

Η αποφασιστική και σθεναρή άμυνα που προέβαλαν οι Γερμανοί στα Υψώματα του Ζέελοβ και η ελαττωματική εκτέλεση της επίθεσης από τον Ζούκοφ κόστισαν ακριβά στους Σοβιετικούς. Στους παρακάτω πίνακες παρατίθενται οι ημερήσιες απώλειες των Σοβιετικών σε έμψυχο και άψυχο υλικό:

16 Απριλίου Επεξεργασία

Στρατιές 1η Φρουρών 2η Φρουρών 61η 47η 3η Κρούσης 5η Κρούσης 8η Φρουρών 69η 33η
Νεκροί 26 ; 94 169 158 369 ; 312 ;
Τραυματίες 117 ; 204 977 483 1.298 ; 1.417 ;

Απώλειες σε άρματα: 71 τεθωρακισμένα και αυτοκινούμενα πυροβόλα καταστράφηκαν, 77 έπαθαν ζημιές, 40 από άλλες αιτίες (μηχανική βλαβη κ.λπ.).

17 Απριλίου Επεξεργασία

Στρατιές 1η Φρουρών 2η Φρουρών 61η 47η 3η Κρούσης 5η Κρούσης 8η Φρουρών 69η 33η
Νεκροί 38 ; 119 210 113 615 ; 308 ;
Τραυματίες 175 ; 284 1.251 417 2.034 ; 1.276 ;

Απώλειες σε άρματα: 79 τεθωρακισμένα και αυτοκινούμενα πυροβόλα καταστράφηκαν, 85 έπαθαν ζημιές, 15 από άλλες αιτίες.

18 Απριλίου Επεξεργασία

Στρατιές 1η Φρουρών 2η Φρουρών 61η 47η 3η Κρούσης 5η Κρούσης 8η Φρουρών 69η 33η
Νεκροί 90 ; 95 156 119 ; ; 88 ;
Τραυματίες 355 ; 365 625 416 ; ; 297 ;

Απώλειες σε άρματα: 65 τεθωρακισμένα και αυτοκινούμενα πυροβόλα καταστράφηκαν, 86 έπαθαν ζημιές, 13 από άλλες αιτίες.

19 Απριλίου Επεξεργασία

Στρατιές 1η Φρουρών 2η Φρουρών 61η 47η 3η Κρούσης 5η Κρούσης 8η Φρουρών 69η 33η
Νεκροί 135 ; 86 287 166 ; ; 204 ;
Τραυματίες 678 ; 363 1.112 594 ; ; 652 ;

Απώλειες σε άρματα: 105 τεθωρακισμένα και αυτοκινούμενα πυροβόλα καταστράφηκαν, 76 έπαθαν ζημιές, 8 από άλλες αιτίες.

Στη λαϊκή κουλτούρα Επεξεργασία

  • Η Μάχη στα Υψώματα του Ζέελοβ είναι το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο τοποθετούνται δύο από τις πίστες του πολεμικού ηλεκτρονικού παιχνιδιού Call Of Duty: World At War, η τέταρτη και η όγδοη, με τους τίτλους "Their Land, Their Blood" ("Η δική τους Γη, το δικό τους Αίμα") και "Blood And Iron" (Αίμα και Σίδερο).

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Στρατιωτική Ιστορία, Σειρά "Μεγάλες Μάχες", τ.17: "Βερολίνο 1945, η Πτώση της Χιτλερικής Γερμανίας", Αθήνα, Ιούνιος 2005, εκδόσεις Περισκόπιο
  • Παγκόσμια Πολεμική Ιστορία, τ. 3, άρθρο "Η Πτώση του Βερολίνου: Το δραματικό τέλος του Χιλιόχρονου Ράιχ που οραματίστηκε ο Αδόλφος Χίτλερ", Αθήνα, Απρίλιος 2006, εκδόσεις Compupress
  • Antony Beevor, La chute de Berlin, Editions de Fallois, 2002 (γαλλ. μτφ., Πρωτότυπο Berlin, the Downfall, 1945).
  • Henri Michel, Histoire de la Seconde Guerre Mondiale, Paris, Omnibus, 2001.