Μαρία Β΄ της Αγγλίας

Η Μαρία B΄ (αγγλ. Mary II, 30 Απριλίου 1662 – 28 Δεκεμβρίου 1694) ήταν από κοινού ηγεμόνας της Αγγλίας, της Σκωτίας, και της Ιρλανδίας με τον σύζυγό της (ο οποίος ήταν επίσης πρώτος της εξάδελφος), Γουλιέλμο Γ΄ της Αγγλίας και Β΄ της Σκωτίας, από το 1689 μέχρι τον θάνατό της. Ο Γουλιέλμος και η Μαρία, αμφότεροι Προτεστάντες, έγιναν βασιλιάς και κυβερνώσα βασίλισσα, αντίστοιχα, μετά την Ένδοξη Επανάσταση, η οποία κατέληξε στην εκθρόνιση του Ρωμαιοκαθολικού πατέρα της, Ιακώβου Β΄. Ο Γουλιέλμος έγινε μόνος ηγεμόνας με τον θάνατό της το 1694. Οι λαϊκές ιστορίες συνήθως αναφέρουν τη συμβασιλεία τους ως "Γουλιέλμος και Μαρία".

Μαρία Β΄
Η Λαίδη Μαρία, Πίτερ Λέιλι, 1677
Βασίλισσα της Αγγλίας, Σκωτίας και Ιρλανδίας
Περίοδος	13 Φεβρουαρίου 1689 - 28 Δεκεμβρίου 1694
Στέψη	11 Απριλίου 1689
Προκάτοχος	Ιάκωβος Β΄ και Ζ΄
Διάδοχος	Γουλιέλμος Γ΄ της Αγγλίας
Γέννηση	30 Απριλίου 1662 Παλάτι του Αγίου Ιακώβου, Αγγλία, Ηνωμένο Βασίλειο
Θάνατος	28 Δεκεμβρίου 1694 (32 ετών) Παλάτι του Κένσινγκτον, Λονδίνο
Τόπος ταφής	Αββαείο του Ουεστμίνστερ, Λονδίνο
Σύζυγος	Γουλιέλμος Γ΄ της Αγγλίας
Οίκος	Οίκος των Στιούαρτ
Πατέρας	Ιάκωβος Β΄ της Αγγλίας
Μητέρα	Λαίδη Άννα Χάιντ
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Η Μαρία ασκούσε λιγότερη εξουσία από τον Γουλιέλμο όταν εκείνος ήταν στην Αγγλία, παραχωρώντας την περισσότερη εξουσία της σε αυτόν, αν και εκείνος βασιζόταν πολύ σ' εκείνη. Ωστόσο ενεργούσε μόνη όταν ο Γουλιέλμος συμμετείχε σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό, αναδεικνυόμενη σε μια ισχυρή, σταθερή και αποτελεσματική κυβερνήτη.

Βιογραφία

Πρώιμος βίος

Η Μαρία, γεννημένη στο Παλάτι του Αγίου Ιακώβου στο Λονδίνο στις 30 Απριλίου 1662, ήταν η μεγαλύτερη κόρη του Ιακώβου, Δούκα της Υόρκης (μελλοντικού Ιακώβου Β΄ της Αγγλίας & Ζ΄ της Σκωτίας), και της πρώτης συζύγου του, λαίδης Ανν Χάυντ. Θείος της Μαρίας ήταν ο Κάρολος Β΄ της Αγγλίας, ο οποίος κυβέρνησε τα τρία βασίλεια της Αγγλίας, της Σκωτίας και της Ιρλανδίας· ο παππούς από τη μητέρα της ήταν ο Έντουαρντ Χάυντ, 1ος Κόμης του Κλάρεντον, ήταν για μια μακρά περίοδο κορυφαίος σύμβουλος του Καρόλου. Βαπτίστηκε στην Αγγλικανική πίστη στο Βασιλικό Παρεκκλήσι στο Παλάτι του Αγίου Ιακώβου, και ονομάστηκε Μαρία προς τιμήν της προ προγιαγιάς της, Μαρίας, Βασίλισσα των Σκώτων. Οι νονοί της περιελάμβαναν τον εξάδελφο του πατέρα της, Ροβέρτο του Ρήνου. Παρότι η μητέρα της γέννησε οκτώ παιδιά, όλα εκτός από τη Μαρία και τη νεότερη αδελφή της, Άννα, πέθαναν πολύ νέα, και ο Βασιλιάς δεν είχε άλλα νόμιμα τέκνα. Συνεπώς, για μεγάλο μέρος της παιδικής της ηλικίας, η Μαρία ήταν δεύτερη στη γραμμή για τον θρόνο μετά τον πατέρα της.

Η Μαρία πριν τον γάμο της από τον Κασπάρ Νέτσερ, 1676.

Ο Δούκας της Υόρκης μεταστράφηκε στον Ρωμαιοκαθολικισμό το 1668 ή το 1669, αλλά η Μαρία και η Άννα ανατράφηκαν ως Αγγλικανές, σύμφωνα με τις εντολές του Καρόλου Β΄. Μεταφέρθηκαν σε δικά τους διαμερίσματα στο Παλάτι του Ρίτσμοντ, όπου ανατράφηκαν από την γκουβερνάντα τους λαίδη Φράνσες Βίλλερς, με περιστασιακές μόνο επισκέψεις για να δουν τους γονείς τους στο Παλάτι του Αγίου Ιακώβου ή τον παππού τους, Λόρδο Κλάρεντον, στο Τουίκεναμ. Η εκπαίδευση της Μαρίας, από ιδιωτικούς δασκάλους, ήταν αρκετά περιορισμένη στη μουσική, τον χορό, το σχέδιο, τα γαλλικά και τη θρησκευτική κατήχηση. Η μητέρα της πέθανε το 1671, και ο πατέρας της νυμφεύθηκε πάλι το 1673, παίρνοντας ως δεύτερη σύζυγο τη Μαρία της Μόντενα, μια Καθολική που ήταν μόνο τέσσερα χρόνια μεγαλύτερη από τη Μαρία.

Η Μαρία είχε κάτι το ασυνήθιστο για εκείνη την εποχή: το ύψος της ήταν 1,8 μέτρα.

Από την ηλικία των εννέα περίπου μέχρι τον γάμο της, η Μαρία έγραφε παθιασμένα γράμματα σε ένα μεγαλύτερο κορίτσι τη Φράνσες Άπσλεϋ, κόρη του αυλικού Άλλεν Άπσλεϋ. Με τον καιρό, η Φράνσες ένιωσε άβολα με την αλληλογραφία, και απαντούσε πιο επίσημα. Στην ηλικία των δεκαπέντε, η Μαρία αρραβωνιάστηκε με τον Προτεστάντη εξάδελφό της, τον Γουλιέλμο της Οράγγης και επικεφαλής δικαστή της Ολλανδίας. Ο Γουλιέλμος ήταν γιος της αποθανούσας αδελφής του Βασιλιά, Μαρίας, Βασιλικής Πριγκίπισσας, και ούτως τέταρτος στη γραμμή διαδοχής μετά τον Ιάκωβο, τη Μαρία και την Άννα. Αρχικά, ο Κάρολος Β΄ αντιτέθηκε στη συμμαχία με τον Ολλανδό κυβερνήτη, διότι προτιμούσε η Μαρία να παντρευτεί τον διάδοχο του γαλλικού θρόνου, το δελφίνο Λουδοβίκο, ούτως συμμαχώντας το βασίλειό του με την Καθολική Γαλλία και δημιουργώντας μεγαλύτερες πιθανότητες ενός τελικά Καθολικού διαδόχου στη Βρετανία· αλλά αργότερα, υπό πίεση από το Κοινοβούλιο και με έναν συνασπισμό με τους Καθολικούς Γάλλους μη ευνοϊκό πολιτικά πλέον, ενέκρινε την ένωση. Ο Δούκας της Υόρκης συμφώνησε με τον γάμο, μετά από πιέσεις από τον κορυφαίο υπουργό Τόμας Όσμπορν, Λόρδο Ντάνμπυ, και τον Βασιλιά, ο οποίος λανθασμένα συμπέρανε ότι θα βελτίωνε την εικόνα του Ιακώβου μεταξύ των Προτεσταντών. Όταν ο Ιάκωβος είπε στη Μαρία ότι επρόκειτο να παντρευτεί τον εξάδελφό της, "έκλαψε όλο το απόγευμα και όλη την επόμενη ημέρα".

Γάμος

Ο Γουλιέλμος και η δακρύβρεχτη Μαρία παντρεύτηκαν στο Παλάτι του Αγίου Ιακώβου από τον Επίσκοπο Χένρυ Κόμπτον στις 4 Νοεμβρίου 1677. Η Μαρία συνόδευσε τον σύζυγό της σε μια διάσχιση της ταραγμένης θάλασσας προς τις Κάτω Χώρες αργότερα εκείνο τον μήνα, μετά από αναβολή δύο εβδομάδων λόγω κακών καιρικών συνθηκών. Το Ρότερνταμ ήταν απροσπέλαστο λόγω πάγου, και αναγκάστηκαν να αποβιβαστούν στο μικρό χωριό Τερ Χάιντε (Ter Heijde) και να περπατήσουν μέσα από την παγωμένη εξοχή μέχρι να συναντήσουν συνοδούς που θα τους πήγαιναν στο Παλάτι του Χονσελάαρσντικ. Στις 14 Δεκεμβρίου, εισήλθαν επίσημα στη Χάγη με μια λαμπρή πομπή.

Η ζωηρή και ευπαρουσίαστη φύση της Μαρίας την έκανε δημοφιλή στους Ολλανδούς, και ο γάμος της με έναν Προτεστάντη πρίγκιπα ήταν δημοφιλής στη Βρετανία. Έγινε αφοσιωμένη στον σύζυγό της, αλλά εκείνος έλειπε συχνά σε εκστρατείες, κάτι που έκανε την οικογένεια της Μαρίας να τον θεωρεί ψυχρό και αδιάφορο. Μέσα σε λίγους μήνες η Μαρία έμεινε έγκυος· όμως, σε μια επίσκεψη στον σύζυγό της στην οχυρωμένη πόλη της Μπρέντα, εκείνη απέβαλε, κάτι που πιθανόν κατέστρεψε μόνιμα την ικανότητά της να κάνει παιδιά. Είχε επιπλέον περιόδους ασθένειας που ίσως ήταν αποβολές στα μέσα του 1678, τις αρχές του 1679, και τις αρχές του 1680. Η ακληρία της θα ήταν η μεγαλύτερη πηγή δυστυχίας στη ζωή της.

Από τον Μάιο του 1684, ο νόθος γιος τους βασιλιά Καρόλου, Τζέημς Σκοτ, Δούκας του Μόνμαθ, ζούσε στις Κάτω Χώρες, όπου χαιρετίστηκε από τον Γουλιέλμο και τη Μαρία. Ο Μόνμαθ θεωρείτο αντίπαλος του Δούκα της Υόρκης, και ως πιθανός Προτεστάντης διάδοχος ο οποίος μπορούσε να υποκαταστήσει τον Ιάκωβο στη γραμμή διαδοχής. Ο Γουλιέλμος, όμως, δεν τον θεωρούσε βιώσιμη εναλλακτική και σωστά έκρινε ότι ο Μόνμαθ είχε ανεπαρκή υποστήριξη.

Βασιλεία του Ιακώβου

Ο πατέρας της Μαρίας, Ιάκωβος Β΄, ήταν ο τελευταίος Καθολικός μονάρχης στις Βρετανικές Νήσους (πορτραίτο από τον Νικολά ντε Λαρζιλλιέρ, περ. 1686).

Με τον θάνατο του Καρόλου Β΄ χωρίς νόμιμα τέκνα τον Φεβρουάριο του 1685, ο Δούκας της Υόρκης έγινε βασιλιά ως Ιάκωβος Β΄ στην Αγγλία και την Ιρλανδία και Ιάκωβος Ζ΄ στη Σκωτία. Η Μαρία έπαιζε χαρτιά όταν ο σύζυγός της την πληροφόρησε για την ανάρρηση του πατέρα της, και ότι η ίδια ήταν πιθανή διάδοχος. Όταν ο νόθος γιος του Καρόλου Μόνμαθ συγκέντρωσε μια δύναμη εισβολής στο Άμστερνταμ, και απέπλευσε για τη Βρετανία, ο Γουλιέλμος πληροφόρησε τον Ιάκωβο για την αναχώρηση του Μόνμαθ, και διέταξε τα αγγλικά συντάγματα στις Κάτω Χώρες να επιστρέψουν στη Βρετανία. Προς ανακούφιση του Γουλιέλμου, ο Μόνμαθ ηττήθηκε, αιχμαλωτίστηκε και εκτελέστηκε, αλλά ο ίδιος και η Μαρία δυσαρεστήθηκαν από μελλοντικές ενέργειες του Ιακώβου.

Ο Ιάκωβος είχε μια αμφιλεγόμενη θρησκευτική πολιτική· η προσπάθειά του να δώσει ελευθερία λατρείας σε μη Αγγλικανούς αναστέλλοντας πράξεις του Κοινοβουλίου με βασιλικό διάταγμα δεν είχε θετική αποδοχή.Η Μαρία θεωρούσε τέτοιες πράξεις παράνομες, και ο εξομολογητής της εξέφρασε αυτήν την άποψη σε γράμμα του στον Ουίλλιαμ Σάνκροφτ, Αρχιεπίσκοπο του Κάντερμπερυ, εκ μέρους της. Απογοητεύθηκε περισσότερο με την άρνηση του Ιακώβου να βοηθήσει όταν ο Καθολικός Λουδοβίκος ΙΔ΄ της Γαλλίας εισέβαλε στην Ορλεάνη και κατεδίωξε τους Ουγενότους πρόσφυγες. Σε μια απόπειρα να πλήξει τον Γουλιέλμο, ο Ιάκωβος ενθάρρυνε το προσωπικό της κόρης του να της πουν ότι ο Γουλιέλμος είχε σχέση με την Ελίζαμπεθ Βίλλερς, Κόμισσα του Όρκνεϋ, κόρη της παλιάς της γκουβερνάντας Φράνσες Βίλλερς. Αφότου το πληροφορήθηκε, η Μαρία περίμενε έξω από το δωμάτιο της Βίλλερς και έπιασε τον Γουλιέλμο να βγαίνει αργά τη νύχτα. Ο Γουλιέλμος αρνήθηκε την απιστία και η Μαρία φάνηκε να τον πιστεύει και τον συγχώρησε. Πιθανώς η Βίλλερς και ο Γουλιέλμος πραγματικά δεν συναντιούνταν ως εραστές, αλλά για αν ανταλλάξουν διπλωματικές πληροφορίες. Το προσωπικό της Μαρίας απολύθηκε και στάλθηκε πίσω στη Βρετανία.

Η Ένδοξη Επανάσταση

Μετά τον θάνατο του Καρόλου Β΄ της Αγγλίας χωρίς νόμιμη διαδοχή το 1685, ο Δούκας της Υόρκης έγινε βασιλιάς ως Ιάκωβος Β΄ στην Αγγλία και την Ιρλανδία (και ως Ιάκωβος Ζ΄ στη Σκωτία). Είχε μια αμφιλεγόμενη θρησκευτική πολιτική: η προσπάθεια του να εγγυηθεί τη θρησκευτική ελευθερία στους μη Αγγλικανούς δεν έτυχε θετικής αποδοχής, καθώς η τεχνική που επέλεξε ήταν να ακυρώσει νόμους του Κοινοβουλίου από το Βασιλικό Διάταγμα. Πολλοί Προτεστάντες πολιτικοί και ευγενείς εισήλθαν σε διαπραγματεύσεις με τον σύζυγο της Μαρίας από το 1687 και δεν παρέμεινε καθόλου δημοφιλής μετά την πίεση που άσκησε στους Αγγλικανούς κληρικούς με τη Διακήρυξη Άφεσης Αμαρτιών.

Διαμαρτυρίες από τους Προτεστάντες υπήρξαν όταν η σύζυγος του Βασιλιά, Μαρία της Μόντενα, γέννησε γιο, ο οποίος θα ανατρεφόταν ως Ρωμαιοκαθολικός, σε αντίθεση με τη Μαρία και την Άννα. Κάποιοι μάλιστα υποστήριξαν ότι το νεογέννητο ήταν "έκθετο" κι ότι είχε τοποθετηθεί κρυφά στο δωμάτιο της Βασίλισσας στη θέση του νεκρού της νεογέννητου. Αν και δεν υπήρχαν ενδείξεις για κάτι τέτοιο, η Μαρία αμφισβήτησε ανοιχτά τη νομιμότητα του παιδιού, στέλνοντας έναν κατάλογο με ερωτήματα προς την αδερφή της, Άννα, σχετικά με τις συνθήκες γέννησής του.

Στις 30 Ιουνίου, οι Αθάνατοι Επτά παρακάλεσαν μυστικά τον Γουλιέλμο, ο οποίος τότε βρισκόταν στις Κάτω Χώρες με τη Μαρία, να έρθουν στην Αγγλία με στρατό. Στην αρχή ο Γουλιέλμος ήταν διστακτικός, ζήλευε τη θέση της συζύγου του ως κληρονόμου του αγγλικού στέμματος και φοβήθηκε ότι θα γινόταν πιο ισχυρή από ό,τι ήταν ο ίδιος. Η Μαρία, όμως, έπεισε τον σύζυγό της ότι δεν ενδιαφερόταν για πολιτική δύναμη, λέγοντας του ότι "δεν θα ήταν πια παρά μόνο η σύζυγος του, και ότι θα έκανε ό,τι επαφίετο στη δύναμη της για να τον κάνει βασιλιά ισόβια".

Ο Γουλιέλμος συμφώνησε στην εισβολή και διακήρυξε ότι μοναδικός σκοπός της εκστρατείας του ήταν "η σύσταση ενός ελεύθερου και νόμιμου Κοινοβουλίου". Ο στρατός των Κάτω Χωρών έφτασε στις 5 Νοεμβρίου. Ο αγγλικός λαός εμπιστευόταν ελάχιστα πλέον τον Ιάκωβο, οπότε δεν έκαναν καμία προσπάθεια να σώσουν τον βασιλιά τους. Στις 11 Δεκεμβρίου, ο ηττηθείς Βασιλιάς προσπάθησε να δραπετεύσει ανεπιτυχώς, ωστόσο στη δεύτερή του απόπειρα στις 23 Δεκεμβρίου κατέφυγε στη Γαλλία, όπου και έζησε εξόριστος μέχρι τον θάνατό του.

Η Μαρία ήταν αναστατωμένη σχετικά με τις συνθήκες εκθρόνισης του πατέρα της, αλλά ο Γουλιέλμος τη διέταξε να φανεί πρόσχαρη κατά τη θριαμβευτική τους άφιξη στο Λονδίνο. Το αποτέλεσμα ήταν να κατηγορηθεί η ίδια ότι εμφανίστηκε ψυχρή μπροστά στη δοκιμασία του πατέρα της. Ακόμα και ο ίδιος ο Ιάκωβος την κατηγόρησε για την έλλειψη αφοσίωσής της, κάτι που επηρέασε βαθιά την ευσεβή Μαρία.

Σκωτική και Αγγλική Μοναρχία
Οίκος των Στιούαρτ
Mαίρη Β' & Γουλιέλμος Γ'
Mαίρη Β'

To 1689 συνεκλήθη συνέδριο από τον Πρίγκιπα της Οράγγης, όπου ακολούθησε μακροσκελής συζήτηση για το ποιος θα ήταν ο τρόπος ενέργειάς τους. Ο Γουλιέλμος της Οράγγης ένιωσε ανασφαλής σχετικά με τη θέση του, καθώς επιθυμούσε να βρίσκεται στον θρόνο ως βασιλιάς και όχι ως βασιλικός σύζυγος της Μαρίας. Συμβασιλεία είχε σημειωθεί μόνο μια φορά στον παρελθόν τον 16ο αιώνα, όταν η Μαρία Α΄ της Αγγλίας παντρεύτηκε τον Ισπανό πρίγκιπα Φίλιππο, ο οποίος πήρε τον τίτλο του βασιλιά, τον οποίο κράτησε μέχρι τον θάνατο της συζύγου του και του τέθηκαν περιορισμοί στην έκταση της εξουσίας του. Ο Γουλιέλμος ωστόσο ζήτησε να παραμείνει βασιλιάς ακόμα και μετά τον θάνατο της Μαρίας. Παρόλο που κάποιοι επιφανείς συμμετέχοντες της πρότειναν να έχει μόνο αυτή την εξουσία, η Μαρία αρνήθηκε, παραμένοντας πιστή στον σύζυγό της.

Στις 13 Φεβρουαρίου 1689, το Κοινοβούλιο σε διακήρυξή του αναγνώριζε πως ο Ιάκωβος, επιχειρώντας να δραπετεύσει στις 11 Δεκεμβρίου 1688, είχε εγκαταλείψει τη διακυβέρνηση του βασιλείου και ο θρόνος έμεινε κενός. Το Κοινοβούλιο δεν πρόσφερε το Στέμμα στο μεγαλύτερο γιο του Ιάκωβου, Ιάκωβο Φραγκίσκο Εδουάρδο, ο οποίος θα ήταν ο πρώτος διάδοχος υπό κανονικές συνθήκες, αλλά στον Γουλιέλμο και τη Μαρία. Ωστόσο, προβλεπόταν ότι "η άσκηση βασιλικής εξουσίας θα γινόταν αποκλειστικά και μόνο από τον λεγόμενο Πρίγκιπα της Οράγγης στο όνομα του Πρίγκιπα και Πριγκίπισσας κατά τη διάρκεια της κοινής τους ζωής". Η διακήρυξη επεκτάθηκε αργότερα, ώστε να εξαιρεί όχι μόνο τον Ιάκωβο και τους διαδόχους του από τον θρόνο, αλλά όλους τους Καθολικούς, καθώς "λόγω εμπειρίας φαίνεται ότι δεν ταιριάζει με την ασφάλεια και ευημερία του Προτεσταντικού αυτού Βασιλείου να κυβερνείται από Παπικό πρίγκιπα".

Ο Επίσκοπος του Λονδίνου Χένρυ Κόμπτον έστεψε τον Γουλιέλμο και τη Μαρία μαζί στο Αββαείο του Ουέστμινστερ στις 11 Απριλίου 1689. Συνήθως τις στέψεις πραγματοποιεί ο Αρχιεπίσκοπος του Κάντερμπερυ, αλλά ο τότε αρχιεπίσκοπος Ουίλλιαμ Σάνκροφτ, αν και Αγγλικανός, αρνήθηκε να αναγνωρίσει τη νομιμότητα της απομάκρυνσης του Ιακώβου Β΄. Την ημέρα της στέψης, η Σκωτική Συνέλευση τελικά διακήρυξε πως ο Ιάκωβος δεν ήταν πλέον βασιλιάς της Σκωτίας. Προσφέρθηκε στον Γουλιέλμο και τη Μαρία ξεχωριστά το σκωτικό Στέμμα και δέχτηκαν στις 11 Μαΐου. Αυτό έγινε γιατί τα δυο βασίλεια δεν ήταν ενωμένα ακόμα μέχρι την Πράξη Ένωσης του 1707.

Ακόμα και μετά τη διακήρυξη, υπήρχε υποστήριξη για τον Ιάκωβο στη Σκωτία. Ο Τζον Γκρέιαμ του Κλέιβερχαους, Υποκόμης του Ντάντι μάζεψε στρατό και κέρδισε στη μάχη του Κίλικρανκι στις 27 Ιουλίου. Ωστόσο, οι απώλειες για τον στρατό του ήταν μεγάλες: αυτό, μαζί με το θανάσιμο τραυματισμό του στην αρχή της μάχης συνετέλεσαν ώστε να αποδυναμωθεί η μοναδική αποτελεσματική αντίσταση στον Γουλιέλμο και η εξέγερση γρήγορα καταπνίγηκε, καθώς ηττήθηκαν στη μάχη του Ντάνκελντ τον επόμενο μήνα.

Βασιλεία

Ο Γουλιέλμος και η Μαρία σε νόμισμα πέντε γκινεών του 1692. Επιγρ.: GULIELMUS ET MARIA DEI GRATIA.

Τον Δεκέμβριο του 1689 το Κοινοβούλιο ψήφισε ένα από τα εμβληματικότερα συνταγματικά έγγραφα στην αγγλική ιστορία, τη Χάρτα των Δικαιωμάτων. Αυτό το μέτρο—το οποίο επαναλάμβανε και επιβεβαίωνε πολλές διατάξεις της προγενέστερης Διακήρυξης του Δικαίου—καθιέρωσε περιορισμούς στο βασιλικό προνόμιο· διεκήρυσσε, μεταξύ άλλων, ότι ο Ηγεμόνας δεν μπορούσε να αναστείλει νόμους που πέρασε το Κοινοβούλιο, να επιβάλει φόρους χωρίς κοινοβουλευτική συναίνεση, να καταπατά το δικαίωμα στην καταγγελία ή καταφυγή στην κυβέρνηση, να συγκεντρώσει μόνιμο στρατό σε καιρό ειρήνης χωρίς κοινοβουλευτική συναίνεση, να απαγορεύσει σε Προτεστάντες υπηκόους το δικαίωμα οπλοφορίας, να παρέμβει παράτυπα στις κοινοβουλευτικές εκλογές, να τιμωρήσει μέλη οποιουδήποτε από τα δύο σώματα του Κοινοβουλίου για οτιδήποτε ειπώθηκε κατά τη διάρκεια συζητήσεων, να απαιτήσει υπερβολικά μεγάλη εγγύηση, ή να επιβάλλει σκληρές ή ασυνήθιστες ποινές. Η Χάρτα ακόμα επιβεβαίωνε τη διαδοχή του θρόνου. Μετά τον θάνατο του Γουλιέλμου ή της Μαρίας ο επιζών σύζυγος θα συνέχιζε να βασιλεύει. Επόμενοι στη γραμμή διαδοχής θα ήταν τα παιδιά τους, και αμέσως μετά η αδελφή της Μαρίας, Άννα, και τα παιδιά της. Τελευταία ήταν τα παιδιά που ίσως αποκτούσε ο Γουλιέλμος από επόμενο γάμο.

Από τη δεκαετία 1690 και μετά ο Γουλιέλμος έλειπε όλο και περισσότερο σε εκστρατείες, συνήθως από την άνοιξη έως το φθινόπωρο. Το 1690 πολέμησε Ιακωβίτες στην Ιρλανδία και τους συνέτριψε το 1692, αλλά συνέχισε με τον πόλεμο εναντίον της Γαλλίας στις Κάτω Χώρες. Ενώ εκείνος έλειπε, η Μαρία αναλάμβανε τα ηνία μαζί με το εννεαμελές υπουργικό συμβούλιο.. Δεν ήταν πρόθυμη να ασκήσει εξουσία και ένιωθε ότι "είχε στερηθεί ό,τι της ήταν πιο αγαπητό στο πρόσωπο του συζύγου της, και είχε αφεθεί μόνη της ανάμεσα σε τόσους ξένους, με μια αδελφή τόσο εσωστρεφή που λίγη συμπαράσταση έπαιρνα από αυτήν". Η Άννα είχε τσακωθεί με τη Μαρία και τον Γουλιέλμο σχετικά με το θέμα των χρημάτων και η σχέση μεταξύ των δύο αδελφών είχε πικράνει.

Ενώ ο Γουλιέλμος έλειπε, η Μαρία αναλάμβανε δράση μόνη της εάν δεν είχε διαθέσιμες συμβουλές. Όταν εκείνος βρισκόταν στην Αγγλία, απέφευγε να ασχολείται με πολιτικά ζητήματα όπως είχε συμφωνηθεί στη Διακήρυξη και Χάρτα των Δικαιωμάτων και όπως η ίδια προτιμούσε. Παρ' όλα αυτά αποδείχθηκε δυναμική ηγεμόνας όταν διέταξε τη σύλληψη του θείου της Χένρυ Χάυντ, 2ου Κόμη του Κλάρεντον, για συνωμοσία επανενθρόνισης του Ιακώβου Β΄. Τον Ιανουάριο του 1692 ο φιλόδοξος Τζον Τσώρτσιλ, 1ος Κόμης του Μάρλμπορω, αποπέμφθηκε με παρόμοιες κατηγορίες. Αυτή η αποπομπή μείωσε κατά ένα βαθμό τη δημοφιλία της και έβλαψε περισσότερο τη σχέση της με την αδελφή της (η οποία ήταν υπό την επιρροή της συζύγου του Δούκα, Σάρα). Η Άννα εμφανίστηκε στην Αυλή με τη Σάρα σε προφανή υποστήριξη του Μάρλμπορω, γεγονός που οδήγησε την εξοργισμένη Μαρία να απαιτήσει από την Άννα να διώξει τη Σάρα από την Αυλή και τα διαμερίσματά της.

Η Μαρία αρρώστησε με πυρετό τον Απρίλιο του 1692 και έχασε την κυριακάτικη Λειτουργία για πρώτη φορά μετά από 12 χρόνια. Δεν κατάφερε να επισκεφθεί την αδελφή της που είχε δύσκολο τοκετό. Μετά την ανάρρωσή της Μαρίας και τον θάνατο του βρέφους λίγο μετά τη γέννησή του, η Μαρία επισκέφθηκε την Άννα, αλλά βρήκε ευκαιρία να την επιπλήξει για τη φιλία της με τη Σάρα Τσώρτσιλ. Μετά από αυτό το συμβάν οι αδελφές δεν ειδώθηκαν ξανά. Ο Μάρλμπορω συνελήφθη και φυλακίστηκε, αλλά σύντομα αποφυλακίστηκε καθώς αποδείχθηκε ότι ο κατήγορός του ήταν απατεώνας. Η Μαρία σημείωσε στο ημερολόγιό της ότι η διάρρηξη της σχέσης των αδελφών ήταν τιμωρία από τον Θεό για την "ανωμαλία" της Επανάστασης. Ήταν εξαιρετικά ευσεβής και παρακολουθούσε την προσευχή δύο φορές την ημέρα.

Πολλές από τις διακηρύξεις της Μαρίας αφορούσαν την καταπολέμηση της ακολασίας, της ακρασίας και της ανήθικης ζωής. Εμπλεκόταν συχνά σε θέματα της Εκκλησίας ενώ όλες οι υποθέσεις εκκλησιαστικής υποστήριξης περνούσαν υπό τη δικαιοδοσία της. Μετά τον θάνατο του αρχιεπισκόπου του Κάντερμπερυ, Τζον Τίλλοτσον, τον Δεκέμβριο του 1694, ήθελε να τοποθετήσει τον επίσκοπο του Γούστερ, Έντουαρντ Στίλλινγκφλητ, αλλά ο Γουλιέλμος την παρέκαμψε και διόρισε τον επίσκοπο του Λίνκολν, Τόμας Τένισον.

Θάνατος

Η Μαρία ήταν ιδιαίτερα ψηλή και είχε καλή υγεία. Περπατούσε συχνά ανάμεσα στα ανάκτορα του Ουάιτχωλ και του Κένσινγκτον και φαινόταν πιθανό να ζούσε περισσότερα χρόνια από τον σύζυγό της και την αδελφή της που υπέφεραν από κακή υγεία. Όμως, στα τέλη του 1694 αρρώστησε από ευλογιά. Έδιωξε όλους όσους δεν είχαν περάσει την ασθένεια για να αποφύγει τον κίνδυνο διασποράς. Η Άννα ήταν πάλι έγκυος, αλλά έστειλε επιστολή στη Μαρία γράφοντάς της ότι θα διακινδύνευε να δει την αδελφή της ξανά, αλλά η Κυρία του Λουτρού της Βασίλισσας, Κόμισσα του Ντέρμπυ, απέρριψε την προσφορά. Αρκετές μέρες μετά την εμφάνιση της αρρώστιας οι πληγές της ευλογιάς εξαφανίστηκαν αφήνοντας το δέρμα της Μαρία μαλακό και λείο, ενώ η ίδια ένιωθε καλύτερα. Οι αυλικοί της ήλπιζαν να είχε αρρωστήσει από ιλαρά και να ανάρρωνε. Όμως τα εξανθήματα είχαν "εσωτερικευθεί", σημάδι ότι η Μαρία υπέφερε από μια θανάσιμη συνήθως μορφή ευλογιάς, και η κατάστασή της γρήγορα επιδεινώθηκε. Η Μαρία πέθανε λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 28ης Δεκεμβρίου 1694 στο Παλάτι του Κένσινγκτον σε ηλικία 32 ετών.

Ο Γουλιέλμος, που στηριζόταν όλο και περισσότερο στη Μαρία, συνετρίβη από τον θάνατό της, και είπε στον Μπέρνετ ότι "από την απόλυτη ευτυχία" έγινε ο "πιο δυστυχισμένος άνθρωπος στη γη". Ενώ οι Ιακωβίτες θεώρησαν τον θάνατό της ως θεία δίκη για την παράβαση της πέμπτης εντολής ("τίμα τον πατέρα σου"), στη Βρετανία τη θρήνησαν πάρα πολύ. Κατά τη διάρκεια του κρύου χειμώνα, ενώ ο Τάμεσης είχε παγώσει, η βαλσαμωμένη σωρός της βρισκόταν στο Μέγαρο Δεξιώσεων του Ουάιτχωλ σε λαϊκό προσκύνημα. Την 5η Μαρτίου τάφηκε στο Αββαείο του Ουέστμινστερ. Η νεκρώσιμη ακολουθία της ήταν η πρώτη ενός βασιλιά που παρέστησαν όλα τα μέλη των δύο σωμάτων του Κοινοβουλίου. Ο Χένρυ Πέρσελ συνέθεσε τη "Μουσική για την Κηδεία της Βασίλισσας Μαρίας" (Music for the Funeral of Queen Mary) για την περίσταση.

Διαδοχή

Μετά τον θάνατο της Μαρίας, ο Γουλιέλμος Γ΄ συνέχισε να είναι βασιλιάς. Το τελευταίο επιζών παιδί της πριγκίπισσας Άννας, ο Γουλιέλμος, Δούκας του Γκλώστερ, πέθανε τον Ιούλιο του 1700 και, εφόσον ήταν προφανές ότι ο Γουλιέλμος Γ΄ δε θα είχε άλλους απογόνους, σύμφωνα με απόφαση του Κοινοβουλίου το Στέμμα μετά την Άννα θα πήγαινε στον κοντινότερο Προτεστάντη συγγενή, τη Σοφία του Αννοβέρου, και τους διαδόχους της. Όταν ο Γουλιέλμος Γ΄ πέθανε το 1702, τον διαδέχτηκε η Άννα, την οποία διαδέχτηκε (1714) ο γιος της ήδη αποθανούσας Σοφίας, Γεώργιος Α΄ της Μεγάλης Βρετανίας.

Υστεροφημία

Η Μαρία υποστήριξε την ίδρυση του Κολλεγίου "Γουλιέλμος και Μαρία" στο σημερινό Ουίλλιαμσμπεργκ στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ το 1693 με την αιγίδα του κληρικού Τόμας Μπρέυ. Θεωρείται ότι επηρέασε τον σχεδιασμό των κήπων στα ανάκτορα του Χετ Λόο στο Άπελντοορν και του Χάμπτον Κορτ αλλά και ότι συνέβαλε στη δημοφιλία της γαλανόλευκης πορσελάνης και του χρυσόψαρου ως κατοικιδίου.

Οι Ιακωβίτες παρουσίαζαν τη Μαρία ως άπιστη κόρη που κατέστρεψε τον πατέρα της για το ίδιον συμφέρον καθώς και του συζύγου της. Στην αρχή της βασιλείας της περιγράφηκε ως ελεγχόμενη από τον Γουλιέλμο, αλλά μετά από περιόδους όπου διοικούσε μόνη της έγινε ικανότερη και με περισσότερη αυτοπεποίθηση. Συγκρίθηκε με την Ελισάβετ Α΄ από τον Νέιουμ Τέητ (1691) και επαινέθηκε από τον Ουίλλιαμ Ουόλς (1691) για τη μετροφροσύνη και τη συστολή της που συνέκρινε με εκείνες του Κιγκινάτου.

Μία εβδομάδα πριν τον θάνατό της η Μαρία ανέτρεξε στο προσωπικό της αρχείο και έκαψε μερικά γράμματα, όμως το ημερολόγιό της και οι επιστολές της προς τον Γουλιέλμο και τη Φράνσες Άπσλεϋ διασώθηκαν.

Επιρροή στη λαϊκή κουλτούρα

Η ζωή της Μαρίας από τα παιδικά της χρόνια μέχρι τον θάνατό της αποτελεί τμήμα της δραματικής σειράς του BBC "The First Churchills" (1969), όπου την ενσάρκωσε η ηθοποιός Λίζα Ντανιέλι. Ο χαρακτήρας της ενσαρκώθηκε επίσης από τη Σάρα Κράουντεν στην ταινία "Ορλάντο" (1992), βασισμένη στο μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ, και από τη Ρεμπέκα Φροντ στην ταινία "England, My England" (1995), που αφηγείται την ιστορία του συνθέτη Χένρυ Πέρσελ.

Πηγές

• Van der Kiste, John (2003). William and Mary. Stroud, Gloucestershire: Sutton Publishing. ISBN 0-7509-3048-9.
• Waller, Maureen (2006). Sovereign Ladies: The Six Reigning Queens of England. London: John Murray. ISBN 978-0-7195-6628-8.