Μακεδόνες (Βυζαντινή περίοδος)

Στη διάρκεια των Μεσαίων Χρόνων, ο πληθυσμός της Μακεδονίας έγινε πολυεθνικός και πολυπολιτισμικός, και η ενσωμάτωσή του στον Ορθόδοξο και Βυζαντινό πολιτισμό είναι αναμφισβήτητη. Αυτό ήταν αντιληπτό μέχρι και τα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο Μιχαήλ Κριτόβουλος, περιγράφοντας την κατάκτηση της Μακεδονίας και της Θράκης από τους Τούρκους (περί το 1430), γράφει ότι οι Τούρκοι υπέταξαν τους "Ιλλυριούς, Τριβαλλούς, Έλληνες και άλλους λαούς" στο εσωτερικό και τις ακτές.

Οι Μακεδόνες αναφέρονται στα κείμενα της Βυζαντινής περιόδου με διάφορες έννοιες. Ο σλαβολόγος καθηγητής Ιωάννης Ταρνανίδης συνέλεξε από τους Βυζαντινούς συγγραφείς όλες τις αναφορές σε Μακεδόνες και μακεδονικός/-ή/-ό και κατατάσσει τις αναφορές σε τρεις κατηγορίες ως προς τη σημασία τους: α) "Μακεδόνες" χωρίς να προσδιορίζεται η σημασία, β) Μακεδονικές στρατιωτικές δυνάμεις, που μπορεί να εμφανίζονται ως "φάλαγγες", "μονάδες", "στρατεύματα" κ.ά. γ) Μακεδόνες ως γένος ("race", εισαγωγικά του συγγραφέα, Tarnanidis, σ. 32).

Από τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο (10ος αι.) προκύπτει ότι οι Σκύθες διαχωρίζονταν από τους Μακεδόνες παρ' ότι και οι πρώτοι κατοικούσαν σε μέρος της Μακεδονίας και το ήλεγχαν. Επίσης, μερικοί Μακεδόνες χαρακτηρίζονταν ως τέτοιοι ανεξάρτητα από το πού ζούσαν. Κατά τον Ταρνανίδη, ο Πορφυρογέννητος αντιλαμβάνεται τους Μακεδόνες ως γένος με παρελθόν, και όχι ως περιστασιακούς κατοίκους μιας περιοχής που ονομάζεται "Μακεδονία". Ο χρονικογράφος Ιωάννης Σκυλίτζης (11ος αι.) επίσης αναφέρεται σε ορισμένους "Μακεδόνες" (Βρυένιος και άλλοι αξιωματούχοι) λόγω της μακεδονικής γενεαλογίας τους και όχι λόγω της περιοχής που κατοικούν. Ο Σκυλίτζης και η σύγχρονή του Βυζαντινή κοινωνία φαίνονται επίσης να θυμούνται τη μακεδονική προγονική καταγωγή των συμπατριωτών τους.

Ο Μιχαήλ Ατταλειάτης και η Άννα Κομνηνή (11ος αι.) χρησιμοποιούν τον όρο "Μακεδόνες" σε σχέση με στρατιωτικά σώματα. Ο Βρυέννιος, που γνωρίζει την περιοχή, ονομάζει "Μακεδόνες" ομάδες στρατιωτικών, μαζί με Βουλγάρους και Ιλλυριούς, με τρόπο που δείχνει ότι δεν εννοεί τον όρο μόνο με τη γεωγραφική του διάσταση. Οι Βυζαντινοί συγγραφείς αναφέρονται σε Μακεδονικές φάλαγγες, Μακεδονικά στρατεύματα, παρατάξεις και άλλες στρατιωτικές μονάδες. Σ' αυτή την περίπτωση ως Μακεδονικά προσδιορίζονταν τα στρατεύματα που προέρχονται από το θέμα της Μακεδονίας, και κάθε μέλος μια Μακεδονικής στρατιωτικής μονάδας δεν ήταν απαραίτητα Μακεδόνας.