Μαντάν

Το Μαντάν βρίσκεται στην βόρεια Αρμενία στην επαρχία Λορί στο Αλαβερντί. Ιδρύθηκε το 1752 από Έλληνες. Οι κάτοικοί της ήταν αρχιμεταλλουργοί που κατάγονταν από την περιοχή της Αλύβης (Αργυρούπολη) και της Τραπεζούντος του Πόντου. Πληθυσμιακά, οι ελληνικές οικογένειες υπερτερούσαν φανερά, καθώς υπήρχαν και ελάχιστες οικογένειες Αρμενίων και μουσουλμάνων. Τους προσκάλεσε ο βασιλιάς της Γεωργίας Ηρακλής Β' εξαιτίας της εξειδίκευσής τους στη μεταλλουργία. Στο Μαντάν υπήρχαν ορυχεία χαλκού και ένα μεγάλο χυτήριο χαλκού.

Η κοινότητα είχε τέσσερις ορθόδοξες εκκλησίες, δύο εκτός οικισμού, τον Άγιο Ιωάννη, την Αγία Βαρβάρα και δύο εντός, τον Άγιο Γεώργιο καθώς και μια της οποίας ειναι άγνωστο σε ποιον ήταν αφιερωμένη και ήταν η μόνη που ήταν εσωτερικά αγιογραφιμένη (στα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης κατεστράφηκαν οι αγιογραφίες και η εκκλησία μετατράπηκε σε κινηματογράφο).

• 
  Το Ιερό Ορθόδοξο εξωκκλήσι του Αγίου Ιωάννου

Στο Μαντάν μιλούσαν την ποντιακή διάλεκτο του ιδιώματος Χαλδίας. Είχαν 3 Ελληνικά σχολεία μέχρι της αρχές της δημιουργίας της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ, ρωσικό σχολείο αλλά και αρμενικό. Διέθετε γηροκομείο και νοσοκομείο έως ότου το εργοστάσιο μεταφέρθηκε στο Αλαβερντί.

Το Μαντάν είναι μια από τα επτά ελληνικές κοινότητες στην Αρμενία, οι οποίες είναι: το Μαντάν, το Σαμλούγ, η Αχτάλα, το Γιαγντάν, τα Κογόσεα, το Χανκαβάν (Μιχάηλοφκα) και η Μεχμανά η οποία υπάγεται στο θύλακα του Αρτάχ.

Το Μαντάν σήμερα

Το Μαντάν σήμερα είναι σε κατάσταση ερήμωσης καθώς η πλειοψηφία των κτηρίων είναι υπό καταστροφή. Οι εναπομένοντες κάτοικοί είναι ολίγοι Έλληνες ηλικιωμένοι καθώς και λιγοστές οικογένειες Αρμενίων, οι οποίες εγκαταστάθηκαν στη κοινότητα ύστερα από την μεγάλη παλιννόστηση των Ελλήνων της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.. Έλληνες από το Μαντάν που εγκαταστάθηκαν στην Έλλαδα κατοικούν κυρίως στη Θεσσαλονίκη, στις Σέρρες, στη Ξάνθη και στην Αλεξανδρούπολη.

Στα χρόνια της Ε.Σ.Σ.Δ.

Στα χρόνια της Ε.Σ.Σ.Δ. η κοινότητα μετονομάστηκε σε Λενρούτνικι (ρωσ. Ленрудники), που σημαίνει τα ορυχεία του Λένιν. Κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, 90 περίπου άνδρες πήγαν στον πόλεμο, από τους οποίους 62 περίπου σκοτώθηκαν. Το μνημείο τους είναι δίπλα στο γκρεμισμένο σχολείο. Το 1989 απογραφή πληθυσμού έδειξε 363 νοικοκυριά στο Μαντάν.