Η Μαρτίνα (περ. 595 - μετά το 641) ήταν η δεύτερη σύζυγος του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ηράκλειου.

Μαρτίνα
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Μαρτίνα (Ελληνικά)
Γέννηση598 (περίπου)
Συρία
Θάνατος641 (περίπου)
Ρόδος
Χώρα πολιτογράφησηςΒυζαντινή Αυτοκρατορία
ΘρησκείαΧριστιανισμός
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταμονάρχης
Οικογένεια
ΣύζυγοςΗράκλειος
ΤέκναΗρακλεωνάς
Augoustina
Δαβίδ (γιος του Ηρακλείου)
Μαρτίνος (γιος του Ηρακλείου)
Konstantinos Heteros
ΓονείςMartinus[1] και Maria[1]
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΒυζαντινός Αυτοκράτορας (613–641)
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Βίος Επεξεργασία

Η Μαρτίνα ήταν θυγατέρα της Μαρίας, αδερφής του Ηράκλειου, με κάποιον Μαρτίνο. Μετά τον θάνατο της πρώτης συζύγου του, Ευδοκίας, ο Ηράκλειος παντρεύτηκε τη Μαρτίνα. Ο γάμος τοποθετείται χρονικά από τον Θεοφάνη στο έτος από κτήσεως κόσμου 6105 δηλαδή από Χριστού γεννήσεως το 613/614. Το πιο πιθανό όμως είναι να έγινε το 622 ή 623 και πριν από τον Μάρτιο του 624. Ο Πατριάρχης Σέργιος Κωνσταντινουπόλεως με επιστολές του θέλησε να τον αποτρέψει, αλλά ο Ηράκλειος δεν υποχώρησε και λόγω της κρίσιμης κατάστασης της αυτοκρατορίας ο Σέργιος υποχώρησε, ευλόγησε τον γάμο και έστεψε τη Μαρτίνα αυτοκράτειρα.[2] Ο γάμος πραγματοποιήθηκε και η Μαρτίνα απόκτησε εννέα παιδιά από τον Ηράκλειο. Όμως το γεγονός πως τέσσερα εξ αυτών πέθαναν σε νηπιακή ηλικία και δυο τουλάχιστον από αυτά ο Φάβιος,ο μεγαλύτερος, ανάπηρος από τον λαιμόκαι κάτω κι ο Θεοδόσιος κωφάλαλος, εκλήφθηκε ως τιμωρία για τον παράνομο δεσμό τους.[3] Η Μαρτίνα ήταν φιλόδοξη γυναίκα. Δεν γνωρίζουμε όμως αν οι ενέργειές της ήταν εκδήλωση θερμών αισθημάτων αγάπης προς τον Ηράκλειο ή προϊόν ψυχρού υπολογισμού. Πάντως φαίνεται να ασκούσε ακαταμάχητη γοητεία στον αυτοκράτορα και τη βρίσκουμε σε σημαντικά γεγονότα: δεν αρνήθηκε να αποφύγει τις δυσχέρειες της περσικής εκστρατείας που ξεκίνησε στα 624. Τότε ήταν που γέννησε τον γιο της Ηρακλωνά (626) στην ορεινή Λαζική. Επίσης στην εκστρατεία της Λαζικής και στην πανηγυρική είσοδο στα Ιεροσόλυμα.[4]

Η σύγκρουση για την διαδοχή Επεξεργασία

Η Μαρτίνα επιθυμώντας να εξασφαλίσει τη διαδοχή ή μέρος της, για τους γιους της, αν και ο πρόγονός της Ηράκλειος-Κωνσταντίνος Γ' ήταν συναυτοκράτορας από το 613, την έφερνε σε σύγκρουση με το λαϊκό αίσθημα. Χαρακτηριστικό της αποξένωσής της από το λαό ήταν ότι σταμάτησε να απεικονίζεται στα νομίσματα το 629.[5] Η σύγκρουση ανάμεσα στη Μαρτίνα και τον Ηράκλειο Κωνσταντίνο εντάθηκε στην περίοδο μετά το 630: ο Ηράκλειος για να ρυθμίσει το ζήτημα συνέταξε μια διαθήκη κατά την οποία η Μαρτίνα θα τιμούνταν ως μητέρα και αυτοκράτειρα από τους γιους του Κωνσταντίνο και Ηρακλεωνά οι οποίοι θα ήταν αυτοκράτορες του ίδιου βαθμού.Το ότι άφησε την αυτοκρατορία και στους δυο γιους οφειλόταν στο ότι ο ένας εκ των δύο, ο Κωνσταντίνος ήταν φιλάσθενος και πράγματι μετά από τρεις μήνες πέθανε. Η Μαρτίνα ως αντιβασίλισσα θα επόπτευε τον ανήλικο γιο της. Πράγματι όταν πέθανε ο Ηράκλειος ζήτησε να αναλάβει η ίδια την εξουσία όμως ο λαός στον Ιππόδρομο δεν επιδοκίμασε.[6] Ένα ζήτημα για το οποίο τα δυο αυτά πρόσωπα συγκρούστηκαν ήταν τα χρήματα που προόριζε ο Ηράκλειος για τη σύζυγό του Μαρτίνα, και που τα είχε δώσει στον πατριάρχη Πύρρο για να τα φυλάξει στην περίπτωση που ο Κωνσταντίνος την έδιωχνε από το παλάτι. Η Μαρτίνα θεώρησε ως προσωπική επίθεση την ενέργεια αυτή: ο Κωνσταντίνος έστειλε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό στον στρατό με σκοπό να εναντιωθεί στη Μαρτίνα και τα παιδιά της και να εξασφαλίσει τους δικούς του γιους. Πάντως μετά τον θάνατο του Κωνσταντίνου ο γιος του Κώνστας Β΄ κατηγόρησε τη Μαρτίνα πως τον δηλητηρίασε, ενώ ο χρονογράφος Θεοφάνης μιλά για συνέργεια στον φόνο της Μαρτίνας και του πατριάρχη Πύρρου. Μετά τον θάνατο του τον διαδέχθηκε ο Ηρακλεωνάς και μοιραζόταν τη διοίκηση με τη Μαρτίνα.[7]

Η υπονόμευση και οι αντιδράσεις Επεξεργασία

Η Μαρτίνα συγκέντρωνε την αντιπάθεια του κλήρου, των δήμων, της συγκλήτου, του στρατού και του λαού: ο πρώτος αντιτίθετο στην άνομη σχέση που είχε συνάψει, αλλά και στην φιλομονοθελητιστική πολιτική της: είχε επαναφέρει από την εξορία τον Κύρο Αλεξανδρείας μονοθελητιστή επίσκοπο Αλεξανδρείας. Τα χρήματα που είχαν σταλεί από τον Κωνσταντίνο Γ΄ στο στρατό για να κινητοποιηθεί εναντίον της Μαρτίνας διανεμήθηκαν σε όλες τις επαρχίες. Ο Βαλεντίνος (Αρσακίδης) αφού συγκέντρωσε μεγάλη δύναμη, πορεύθηκε μέχρι τη Χαλκηδόνα, αλλά η Μαρτίνα κάλεσε το στρατό της Θράκης για να αμυνθεί στην πρωτεύουσα.[8] Τον Νοέμβριο του 641 ξέσπασε επανάσταση εναντίον του ζεύγους: ο Θεοφάνης αναφέρει πως η Σύγκλητος απέρριψε και τους δύο, διατάσσοντας να σχιστεί η γλώσσα της Μαρτίνας και να εξοριστεί με τον σύζυγό της. Ο ακρωτηριασμός της ίσως ήταν υπαινιγμός «[...] για την προφορική φύση της ανάμειξής της στα δημόσια πράγματα».[9]

Οικογένεια Επεξεργασία

Παντρεύτηκε το αργότερο ως το 613 (κατά τον Θεοφάνη τον Ομολογητή) ή τη δεκαετία του 620 (κατά τον Πατριάρχη Νικηφόρο Α΄) τον Ηράκλειο Αυτοκράτορα των Ρωμαίων και είχε τουλάχιστον 10 τέκνα;

  • Κωνσταντίνος (απεβ. νέος), καίσαρας.
  • Φάβιος (απεβ. νέος), παράλυτος στον λαιμό.
  • Θεοδόσιος, κωφός και μουγγός, παντρεύτηκε τη Νικη, κόρη του Πέρση στρατηγού Σαχρμπαράζ.
  • Ηρακλεωνάς 626-641, Αυτοκράτορας των Ρωμαίων (641).
  • Δαβίδ γενν.630, καίσαρ το 638, συναύγουστος το 641. Εκτοπίστηκε, ακρωτηριάστηκε και εξορίστηκε στη Ρόδο.
  • Μαρτίνος άκμ. 638-641, καίσαρ και συναύγουστος το 641. Σύμφωνα με τον Ιωάννη του Νικίου απεβίωσε μετά από τον ευνουχισμό του.
  • Αυγουστίνα, ανακηρυχθηκε αυγούστα το 638.
  • Αναστασία και/ή Μαρτίνα, ανακηρύχθηκε αυγούστα το 638.
  • Φεβρωνία.

Δύο από αυτά ήταν ανάπηρα, μάλλον λόγω της αιμομιξίας. Οι αναπηρίες θεωρήθηκαν τιμωρία για τον παράνομο γάμο των γονέων τους.

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Leo van de Pas: (Αγγλικά) Genealogics. 2003.
  2. Γεώργιος Χαριζάνης, «Αιμομικτικές σχέσεις Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Οι περιπτώσεις του Ηρακλείου (610-641) και του Μανουήλ Α΄Κομνηνού (1143-1180) και η στάση της Εκκλησίας», Βυζαντινός Δόμος τομ. 19-20-21 (2011, 2012,2013), σελ.67
  3. Garland, σελ. 67.Γεώργιος Χαριζάνης, «Αιμομικτικές σχέσεις Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Οι περιπτώσεις του Ηρακλείου (610-641) και του Μανουήλ Α΄Κομνηνού (1143-1180) και η στάση της Εκκλησίας», Βυζαντινός Δόμος τομ. 19-20-21 (2011, 2012,2013), σελ.69
  4. Γεώργιος Χαριζάνης, «Αιμομικτικές σχέσεις Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Οι περιπτώσεις του Ηρακλείου (610-641) και του Μανουήλ Α΄Κομνηνού (1143-1180) και η στάση της Εκκλησίας», Βυζαντινός Δόμος τομ. 19-20-21 (2011, 2012,2013), σελ.68
  5. Garland, σελίδες 67–68.
  6. Garland, σελίδες 68–70.
  7. Garland, σελίδες 70–71.
  8. Garland, σελίδες 71–72.
  9. Garland, σελ. 74.

Πηγές Επεξεργασία

  • Garland, Lynda (2000). Βυζαντινές αυτοκράτειρες. Γυναίκες και εξουσία στο Βυζάντιο, 527–1204 μ.Χ. μτφρ. Νάνσυ Κουβαράκου. Αθήνα: Έλλην. σελίδες 65–76. ISBN 978-960-286-481-4. 
  • Γεώργιος Χαριζάνης, «Αιμομικτικές σχέσεις Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Οι περιπτώσεις του Ηρακλείου (610-641) και του Μανουήλ Α΄Κομνηνού (1143-1180) και η στάση της Εκκλησίας», Βυζαντινός Δόμος τομ. 19-20-21 (2011, 2012,2013),σελ.63-76